Thi công đất thủ công là phương pháp thi công truyền thống. Dụng cụ dùng để làm đất là dụng cụ cổ truyền như xẻng, cuốc chim, kéo cắt đất, xà beng, cuốc chim v.v... Để vận chuyển đất, người ta dùng quang gánh, xe rùa, xe bò...
Các nguyên tắc thi công
Nguyên tắc 1
Lựa chọn dụng cụ thi công thích hợp tuỳ theo từng loại đất.
Ví dụ : Xúc đất dùng xẻng vuông, xẻng cong; Đào đất dùng xẻng tròn, thẳng; Đất cứng dùng cuốc chim, xà beng; Đất lẫn sỏi, đá dùng choòng, cuốc chim; Đất dẻo mềm dùng kéo cắt, mai đào.
Nguyên tắc 2
Phải có biện pháp làm giảm thiểu khó khăn cho thi công.
Ví dụ : Khi thi công đào đất mà gặp đất quá cứng thì ta phải làm mềm đất trước khi đào bằng cách tưới nước hay dùng xà beng, choòng, để làm tơi trước. Hoặc khi đang thi công thì gặp trời mưa hay gặp mực nước ngầm cao phải có biện pháp tiêu nước mặt, hạ mực nước ngầm...
Nguyên tắc 3
Tổ chức thi công hợp lý.
Phải phân công các tổ đội theo các tuyến làm việc, tránh tập trung nhân công tại một vị trí. Tổ chức vận chuyển phải hợp lý, thông thường thì hướng đào đất và hướng vận chuyển thẳng góc với nhau hoặc ngược chiều nhau.
Một số biện pháp thi công
+ Nếu hố đào sâu thì chia ra làm nhiều đợt, chiều dày đào đất của mỗi đợt tương ứng với dụng cụ thi công. Có thể mỗi đợt do một tổ đào, các tổ đào cách nhau sao cho mái dốc của hố đào nhỏ hơn độ dốc tự nhiên của đất. Tổ đào đất cuối cùng đi đến đâu thì công việc cũng hoàn tất, không còn người, phương tiện đi lại làm phá vỡ cấu trúc của đất.
+ Khi đào đất ở khu vực có nước hoặc trong mùa mưa, để đề phòng nước chảy tràn trên mặt công trình, ta cần tạo rãnh sâu thu nước vào một chỗ để bơm thoát đi. Rãnh thu nước luôn thực hiện trước mỗi đợt đào.
+ Khi đào đất gặp cát chảy, bùn chảy ta phải làm hố có tầng lọc ngược để gạn lấy nước trong rồi mới bơm nước đi. Không được bơm nước trực tiếp có cát. Nếu bơm trực tiếp nước có cát sẽ làm rỗng đất, phá hỏng cấu trúc đất nguyên ở xung quanh, gây hư hong các công trình lân cận. Đối với hố đào rộng, có bùn chảy, phải làm hàng cọc chống, lót phên và rơm để ngăn không cho cát chảy xuống phía dưới. Nếu đào sâu thì cần làm theo dạng bậc thang.