กำลังพญาเสือโคร่ง

ชื่อวิทยาศาสตร์    Betula alnoides Buch.-Ham. ex D.Don

ชื่อวงศ์    BETULACEAE

ชื่อทั่วไป    กำลังเสือโคร่ง (เชียงใหม่), พญาเสือโคร่ง, นางพญาเสือโคร่ง (คนเมือง), ลำแค ลำแคร่ ลำคิแย (ลั้วะ), เส่กวอเว (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)

ลักษณะทางพฤษศาสตร์

           ต้นกำลังพญาเสือโคร่ง มีถิ่นกำเนิดและพบได้มากทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 800-1,000 เมตร และเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดน่าน โดยจัดเป็นพรรณไม้ยืนต้นสูงขนาดใหญ่ มีความสูงราว 20-40 เมตร วัดรอบลำต้นได้ประมาณ 1-2 เมตร เปลือกต้นมีสีน้ำตาลเทาหรือเกือบดำ เปลือกมีต่อมระบายอากาศเป็นจุด ๆ เล็ก ๆ ขาว ๆ ลักษณะกลมหรือรีปะปนกันอยู่ เปลือกมีกลิ่นคล้ายกับการบูร เมื่อแก่จะลอกออกเป็นชั้น ๆ คล้ายกระดาษ ที่ยอดอ่อน ก้านใบ และช่อดอกจะมีขนสีเหลืองหรือสีน้ำตาลปกคลุมอยู่ ขนเหล่านี้จะลดลงเรื่อย ๆ จนเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยงเมื่อแก่ ส่วนของเนื้อไม้ กระพี้ และแก่นมีสีต่างกันเพียงเล็กน้อย เนื้อไม้มีสีน้ำตาลอ่อนออกเหลืองปนขาวหรือค่อนข้างขาว เนื้ออ่อนค่อนข้างละเอียด มีเสี้ยนตรง แข็งปานกลาง มีลวดลายที่สวยงาม และสามารถไสกบตบแต่งได้โดยง่าย ขัดเงาได้ดี ต้นกำลังพญาเสื้อโคร่งขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด

        ใบกำลังพญาเสือโคร่ง ลักษณะของใบเป็นรูปไข่แกมรูปหอกหรือเป็นรูปหอก ขนาดใบกว้างประมาณ 1.5-6.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 6.55-13.5 เซนติเมตร เนื้อใบบางคล้ายกระดาษหรืออาจจะหนา ด้านใต้ของใบมีตุ่ม ขอบใบหยักแบบฟันเลื่อยสองถึงสามชั้น ซี่หยักแหลม ขอบซี่เรียวแหลม โคนใบป้านหรือเกือบเป็นเส้นตรง ปลายใบเรียวแหลม ใบมีเส้นกลางใบเป็นร่องตื้น ๆ ทางด้านหลังใบเส้นแขนง 7-10 คู่ ส่วนหูใบเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือแคบ ยาวประมาณ 3-8 มิลลิเมตร ส่วนก้านใบเป็นร่องลึกด้านบนยาว 0.5-2.5 เซนติเมตร

        ดอกกำลังพญาเสือโคร่ง ออกดอกเป็นชายาวคล้ายกับหางกระรอก ออกตามง่ามใบแห่งละ 2-5 ช่อ ดอกย่อยไม่มีก้าน ช่อดอกเพศผู้และเพศเมียอยู่แยกกัน โดยช่อดอกเพศผู้ยาวประมาณ 5-8 เซนติเมตร มีกลีบรองดอกเป็นรูปกลมหรือรูปโล่ มีแกนอยู่ตรงกลาง ส่วนปลายค่อนข้างแหลม มีขนอยู่ที่ขอบ เกสรตัวผู้มีอยู่ 4-7 ก้านติดอยู่ที่แกนกลาง ส่วนช่อดอกเพศเมียมีความยาวประมาณ 3-9 เซนติเมตร กลีบรองดอกไม่มีก้าน มี 3 หยัก ยาวประมาณ 2-2.5 มิลลิเมตร ด้านนอกมีขน รังไข่แบน กรอบนอกเป็นรูปไข่หรือเกือบกลม มีขน ท่อรังไข่จะยาวกว่ารังไข่เล็กน้อย มีความกว้างประมาณ 2.5-3 มิลลิเมตรและยาวประมาณ 2.5-4 มิลลิเมตร มีปีกบางและโปร่งแสง มักออกดอกในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนกุมภาพันธ์

        ผลกำลังพญาเสือโคร่ง ลักษณะของผลแบนกว้างประมาณ 2-3 มิลลิเมตรและยาวประมาณ 2-14 มิลลิเมตร มี 2 ข้าง ปีกบางและโปร่งแสง ผลแก่ร่วงง่าย มักออกผลในช่วงเดือนมกราคมและกุมภาพันธ์

สรรพคุณ

        เปลือกต้น  มีน้ำมันหอมระเหยชนิดหนึ่ง กลิ่นฉุนแรงคล้ายน้ำมันระกำ แต่ถ้าทิ้งจนเปลือกแห้ง กลิ่นทำให้เส้นเอ็นแข็งแรง  ช่วยชำระล้างไตให้สะอาด

บำรุงกองธาตุให้เป็นปกติ  ขับลมในลำไส้ใช้บำบัดอาการผู้ป่วยเป็นโรคเกี่ยวกับมดลูกของผู้หญิงไม่สมบูรณ์ มดลูกชอกช้ำ อักเสบเนื่องจากการกระทบกระเทือน

แท้งบุตร มดลูกไม่แข็งแรงให้หายเป็นปกติ

แหล่งอ้างอิง

    http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_28.htm