Trần Thừa

Trần Thái Tổ (chữ Hán: 陳太祖, 1184 – 17 tháng 2, 1234), tên húy Trần Thừa (陳承), còn có miếu hiệu là Trần Huy Tông (陳徽宗), là Thái thượng hoàng đầu tiên của nhà Trần. Ông tại vị Thái Thượng hoàng khi con ông, Trần Thái Tông trở thành hoàng đế và sinh ra nhà Trần. Khi ấy, Trần Thái Tông còn nhỏ, ông cùng Thái sư Trần Thủ Độ làm nhiếp chính, nắm quyền từ khi lên ngôi 1225 đến khi qua đời, tổng cộng là 9 năm.

Ông nổi tiếng là cha của Trần Thái Tông, và việc trở thành một trong hai Thái thượng hoàng chưa từng làm Hoàng đế trong lịch sử Việt Nam, người kia là Sùng Hiền hầu, cha của Lý Thần Tông.

Trần Thừa là người hương Tức Mặc, Hải Ấp (nay là huyện Mỹ Lộc, Nam Định), con trai cả của Trần Lý (陳李) và Tô phu nhân, anh ruột của Trần Tự Khánh và Linh Từ quốc mẫu. Ông còn là anh họ của Trần Thủ Độ và là cháu gọi Tô Trung Từ là cậu.

Ông tổ của Trần Thừa là Trần Kinh (陳京) vốn người đất Mân Việt, sau chuyển tới hương Tức Mặc, phủ Thiên Trường (nay thuộc phường Lộc Vương, thành phố Nam Định). Gia đình ông, cho tới đời ông, đều làm nghề đánh cá và dần trở nên giàu có.

Trần Thừa lớn lên khi cơ nghiệp nhà Lý đã suy yếu. Hoàng đế khi ấy của nhà Lý là Lý Cao Tông bỏ bê chính sự khiến nền chính trị của Đại Việt lũng đoạn, nhiều nơi nổi dậy khởi nghĩa để lại những hậu quả nặng nề về kinh tế và chính trị. Các tướng lĩnh địa phương cũng nhân lúc loạn lạc nuôi ý định xây dựng lực lượng riêng, trong đó có cha Trần Thừa là Trần Lý ở Hải Ấp.

Năm Ất Dậu, Thiên Chương Hữu Đạo thứ 2 (1225), mùa đông, con trai ông là Trần Cảnh mới 8 tuổi được Lý Chiêu Hoàng là vợ kiêm em họ lên nhường ngôi , làm Thiên tử, mở đầu cho thời đại nhà Trần. Ông làm nhiếp chính cho con trai mình bên cạnh Trần Thủ Độ nắm giữ chức vụ Thái sư. Tháng 10 năm sau (1226), ông được tôn làm Thái thượng hoàng, ngự ở Phụ Thiên cung (附天宮), phường Hạc Kiều phía bên tả.

Năm Giáp Ngọ, Thiên Ứng Chính Bình năm thứ 3, ngày 18 tháng Giêng (tức 17 tháng 2 năm 1234), Thái thượng hoàng băng hà, thọ 51 tuổi, táng ở Thọ Lăng (壽陵), phủ Long Hưng (nay thuộc huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình). Miếu hiệu là Huy Tông (徽宗), thụy hiệu là Khai Vận Lập Cực Hoằng Nhân Ứng Đạo Thuần Chân Chí Đức Thần Vũ Thánh Văn Thùy Dụ Chí Hiếu Hoàng Đế (開運立極弘仁應道純真至德神武聖文垂裕至孝皇帝).

Tháng Giêng năm Mậu Thân (1248), Trần Thái Tông đổi miếu hiệu của ông từ Huy Tông thành Thái Tổ (太祖), đổi gọi Thọ Lăng thành Huy Lăng (徽陵)

“Trần Thừa có bốn người con trai và hai người con gái. Người con thứ của Trần Thừa là Trần Cảnh, về sau là vị Vua đầu tiên của Triều đại nhà Trần - vua Trần Thái Tông (1226 - 1258), cho nên ông Trần Thừa được tôn làm Thượng Hoàng và khi mất được tôn miếu hiệu là Trần Thái Tổ, dẫu rằng trong thực tế ông không có một ngày nào làm vua”, sách Danh Tướng Việt Nam trích dẫn.

Năm 1226, Trần Thừa được tôn làm Thái thượng Hoàng và bà chánh thất của Trần Thừa (người họ Lê nhưng không nói rõ tên bà là gì) làm Quốc Thánh Hoàng. Và có lẽ thế, vua đầu triều Trần được gọi là Thái Tông, chứ không phải là Thái Tổ như vua đầu của các triều đại khác.

Năm 1234, Thái thượng hoàng Trần Thừa mất, thọ 51 tuổi, táng ở Thọ Lăng phủ Long Hưng (nay thuộc huyện Đông Hừng, tỉnh Thái). Miếu hiệu là Huy Tông, tên thụy là Khai Vận Lập Cực Hoằng Nhân Ứng Đạo Thuần Chân Chí Đức Thần Vũ Thánh Văn Thùy Dụ Chí Hiếu Hoàng Đế.

Năm 1248, vua Trần Thái Tông đổi miếu hiệu của ông từ Huy Tông thành Thái Tổ, đổi gọi Thọ Lăng thành Huy Lăng.