Nguyễn Văn Nhơn

Chép về công lao đánh dẹp của Nguyễn Văn Nhơn không có nhiều. Chỉ biết trong những lần mà Nguyễn Ánh “đội mồ sống dậy” thì Nguyễn Văn Nhơn là người cầm quân Gia Định đánh dẹp để lấy bàn đạp cho Nguyễn Ánh phản công ở mặt ngoài trận địa phía Bắc với quân Tây Sơn. 

Điều nhớ nhất về ông có lẽ là tấm lòng vì dân, vì nước. Khi Gia Long bình định xong dải đất, ông dâng sớ điều trần 14 khoản để chấn chỉnh, như: Định lại các sắc thuế; trọng dụng người hiền; cải cách phong tục; biểu dương người trinh tiết; định phép khoa cử; chấn chỉnh nghiêm việc quan lại; phát chẩn cho dân nghèo… Về thuế má, ông tâu với vua rằng: “Các hạng lão tật của dân đồn điền, xin từ nay về sau giảm bớt thóc thuế cho 5 phần 10. Lại khe ngòi xưa nay không có thuế, gần đây bọn lại gian mưu lợi thu nộp cả, làm cho rối dân, xin tha cho”.

Về giáo dục, ông đề xuất “Trị nước thì gốc ở nhân tài, hành chính thì trước lấy giáo hóa. Vừa rồi trời gây đen tối, người ở Gia Định nghiên bút bỏ hoang. Nay non sông dựng lại, đất nước lặng trong, chính là lúc học giả được thành nghiệp. Vậy xin định lại giáo điều, khiến cho học trò có đường tiến tới để đáp lại tấm lòng thánh thượng muốn xếp qua để giảng học”.

Ngày ông mất, Minh Mạng bảo Trịnh Hoài Đức rằng: “Nguyễn Văn Nhơn là bậc đại thần huân cựu, là người trung thành cẩn hậu. Khi trẫm được tin ốm nặng, muốn thân tới thăm, nhưng nghĩ lễ vua tôi rất nghiêm, nếu cho phép nằm thì không dám yên tâm, mà gượng dậy thì lại mỏi mệt, cho nên trẫm thường sai hoàng tử đến thăm. Nay không may qua đời, thương tiếc vô cùng. Lại nói: Nhân bình nhật ăn mặc rất tiết kiệm, nay lễ tế điện trẫm muốn làm hậu”.