Đoàn Thượng

Khi nhà Trần mới lập, thế lực của Nguyễn Nộn và Đoàn Thượng rất mạnh: “Nguyễn Nộn chiếm cứ vùng Bắc Giang, Đoàn Thượng chiếm cứ vùng châu Hồng” (trích Đại Việt sử ký tiền biên). Để chế ngự hai thế lực này, cũng sách trên cho biết: “phong cho Nộn làm Hoài Đạo vương, chia cho các huyện Đông Ngàn ở Bắc Giang thượng hạ. Cũng ước phong vương cho Thượng, định ngày đến thề, nhưng Thượng không đến”.

Trước tình hình ấy, Trần Thủ Độ đã năm lần bảy lượt đem quân đánh nhưng không phá nổi, mới lập mẹo sai người đến giảng hòa, mà kỳ thực là sai Nguyễn Nộn đem quân đánh tập công mặt sau, làm cho Đoàn Thượng sức địch muôn người cũng mắc mưu mà bỏ mạng. Như trong Nam Hải dị nhân của Phan Kế Bính còn ghi:

“Đoàn Thượng chắc đã giảng hòa rồi, phòng bị không được cẩn thận như trước, sực nghe tin Nguyễn Nộn đến đánh, mới kéo quân ra cự địch. Đôi bên đánh nhau đang hăng, thì Thủ Độ lại cầm đại quân từ đường Văn Giang đánh đến mé trước. Quân nhà Trần hai mặt đánh dồn vào một, quân của Đoàn Thượng kinh hãi chạy tán lạc mất cả. Đoàn Thượng vội vàng quay ngựa về đánh mặt tiền quân, không ngờ bị một viên tướng nhà Trần, từ mé sau sấn lên chém một nhát vào cổ gần đứt, Đoàn Thượng ngoảnh lại, thì tướng kia sợ hãi mà chạy mất. Đoàn Thượng mới cởi dây lưng ra buộc vào cổ cho khỏi rơi đầu, rồi hầm hầm tế ngựa chạy về phía Đông. Chạy đến đâu, quân nhà Trần phải dãn đường cho chạy, chứ không dám đánh.

Khi chạy đến làng An Nhân, có một cụ già áo mũ chững chạc, chắp tay đứng bên đường nói: Tướng quân trung dũng lắm, Thượng đế đã kén ngài làm thần xứ này rồi đây! Có một cái gò bên làng cạnh kia, đó là đất hương quả của tướng quân, xin tướng quân để lòng cho.

Đoàn Thượng vâng một tiếng, rồi đến chỗ gò ấy, xuống ngựa gối đầu vào ngọn mác mà nằm, một lát thì mất, mối đùn đất lên lấp thành mồ ngay. Dân làng thấy vậy, lập miếu tô tượng để thờ”.

Cái chết của Đoàn Thượng, theo chính sử cho hay là nhằm tháng 12 năm Mậu Tý (1228).

Theo Việt điện u linh tập của Lý Tế Xương, sau khi Đoàn Thượng mất, vua Nhà Trần, Nhà Lê, Nhà Nguyễn sắc phong là Đông Hải Đại vương Đoàn Thượng Thượng đẳng thần.

Trong dân gian gọi Ông là Đức Thánh Đông Hải Đại vương Đoàn Thượng, có đền thờ ở rất nhiều nơi. Đền thờ chính ở thôn Thung Độ, xã Đoàn Thượng, Gia Lộc, tỉnh Hải Dương (là quê của ông) và ở làng Yên Phú, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên (nơi ông hóa (chết).