2 Specifieke situaties

Door de jaren heen zijn er veel gegevens verzameld op verschillende opslagmedia.
Niet alle informatie is echter vrij van auteursrechten en distributierechten, wat vaak over het hoofd wordt gezien.

De algemene perceptie dat "het op internet staat, dus het is vrij beschikbaar" kent veel variaties.

Hier benoemen we enkele mogelijke valkuilen:

2.1 Foto op een nieuwssite

Foto- of tekstmateriaal dat door een journalist op een nieuwswebsite is geplaatst, is openbaar toegankelijk, maar valt nog steeds onder het auteursrecht en distributierechten.
Zelfs als je zelf op deze foto staat, mag je deze niet downloaden, kopiëren of verspreiden, inclusief het plaatsen op je eigen website.

Je kunt wel via je sociale media, website of andere kanalen "een link" delen naar het specifieke online artikel.
Hierdoor geef je een duidelijke bronvermelding en pleeg je geen plagiaat of schending van auteurs- en distributierechten.

2.2 Video op YouTube

Het auteursrecht beschermt ook videomateriaal op YouTube.
Daarom is het niet toegestaan om video's te downloaden, te verspreiden of te bewerken als je niet de eigenaar bent en geen toestemming hebt verkregen.
YouTube maakt gebruik van AI-tools om video's te controleren en te catalogiseren, wat betekent dat een video vandaag zichtbaar kan zijn en morgen om bepaalde redenen niet meer.
Dit is niet in jouw beheer.

Wanneer je video's van YouTube op een G4E-domein gebruikt in sites, wordt het promotiemateriaal verminderd, vooral bij professionele video's.

Als je eigen videomateriaal op YouTube hebt dat je wilt gebruiken in een cursus, is het sterk aanbevolen om dit via downloaden en uploaden naar de gedeelde drive te plaatsen.
Zo wordt de gedeelde drive de eigenaar en voorkom je dat de video verloren gaat als je account verwijderd wordt, aangezien YouTube-kanalen gekoppeld zijn aan je persoonlijke account.
Bovendien zal de video zonder advertenties afgespeeld worden.

Toch kan het zinvol zijn om dezelfde video ook via YouTube op je site aan te bieden vanwege de toenemende kwaliteit van ondertiteling en automatische vertaling op YouTube. Video's die worden gebruikt voor anderstalige cursisten kunnen door middel van automatische ondertiteling en vertaling naar het Nederlands worden omgezet en in de cursus worden gebruikt.
Hoe je dit doet lees je hier. 

2.3 Catalogi en handleidingen op sites van fabrikanten

Het is belangrijk om te benadrukken dat het downloaden van gegevens van fabrikantenwebsites en ze opnieuw aanbieden via cursuswebsites als plagiaat wordt beschouwd, tenzij je hiervoor schriftelijke toestemming hebt van de fabrikant.
Ook is het verboden om delen van deze documentatie te kopiëren en te gebruiken in eigen werk zonder toestemming.

Er bestaan verschillende niveaus van toestemmingen.
Een overzicht:

1. Als cursisten direct gegevens van de fabrikantssite willen bekijken, moeten ze zich registreren.
   Dit is belangrijk voor de fabrikant omdat zo de bronverwijzing correct is en de meest recente versie beschikbaar wordt gesteld.
   Daarom is het handig om op je site een korte handleiding te plaatsen over hoe ze zich kunnen registreren en welke zoektermen ze kunnen gebruiken om de nodige informatie te vinden.
   Overweeg ook een directe link naar de fabrikantensite met een screenshot, zoals hier getoond.
   Het registratieproces kan echter privacy kwesties met zich meebrengen.
   Het is van belang om cursisten hierover te waarschuwen, aangezien deze registratie niet valt onder de privacybescherming van de VDAB.

2. Het is toegestaan voor cursisten om gegevens te downloaden van de site nadat ze zich hebben geregistreerd.
   Hierdoor kunnen ze een persoonlijke database samenstellen.
   Het is echter van belang dat de cursist zelf de gegevens downloadt en niet dat jij de data aanbiedt via jouw site (dit zou in strijd zijn met het auteursrecht).
   Dit betekent dat de informatie op jouw cursussite uit twee of meer stappen zal bestaan: 

1. Download het bestand van de fabrikantensite na registratie.

2. Navigeer in het document naar pagina x om de inhoud te bekijken.

3. De gegevens mogen op de website van de fabrikant bekeken worden zonder registratie.
   Je kunt de links naar deze gegevens opnemen in je cursus of uitleggen hoe de gegevens gevonden kunnen worden op de fabrikantensite.
   Soms, als het om een PDF-document gaat, is er de mogelijkheid om rechtstreeks te verwijzen naar een specifieke pagina in het document door achter de link het paginanummer toe te voegen: ...#page=10.
   Dit werkt echter niet altijd en vaak is het nodig om de pagina expliciet te vermelden in je cursus.

4. De gegevens mogen zonder registratie van de website van de fabrikant worden gedownload.
   Je moet op je website de stappen vermelden over hoe cursisten de gegevens kunnen vinden en downloaden.
   Verwijs ook naar de specifieke pagina waar de gegevens te vinden zijn.
   Onthoud dat het vrij beschikbaar zijn van de gegevens voor download geen toestemming betekent om ze zelf verder te verspreiden.
   Het downloaden en vervolgens aanbieden via de cursuswebsite is een inbreuk op het verspreidingsrecht.

5. Het is toegestaan om de gegevens vrij te downloaden en te verspreiden.
   Het lijkt alsof je alles mag doen, maar dat is niet het geval.
   Je mag de gegevens downloaden en op je cursuswebsite aanbieden, maar alleen als een geheel.
   Je kunt wel verwijzen naar specifieke pagina's in de documenten.
   Wat niet is toegestaan, is selectief stukjes uit het geheel aanbieden.
   Dit vormt een schending van het auteursrecht.
   Daarom mag je niet via schermafdrukken, kopieerfuncties of PDF-editors delen van de gegevens halen en deze verwerken in je eigen cursus.

6. Je vraagt schriftelijk toestemming aan de fabrikant (Vakexpert) en plaatst deze toestemming bij de data op de gedeelde drive.
   De  toelating  kan verschillende onderdelen bevatten:

   1. Je mag de data  niet verspreiden.
      Hierdoor blijft enkel de verwijzing naar de fabrikant site  mogelijk

   2. Je mag de data downloaden en verspreiden met bronvermelding.
      Je biedt de  data aan via je cursussite, maar voorziet eveneens een link naar de bron data op de site van de fabrikant.

   3. Je mag de data downloaden en gebruiken in je cursus, als geheel.
      Deze toestemming laat je toe om de data enkel in je cursus te verspreiden en te gebruiken, dus niet publiek.
      Het aanbieden van de data via de cursuswebsite kan, mits je de rechten op het document beperkt tot VDABCAMPUS toegang (manueel aanpassen per document!)

   4. Je mag de data gebruiken, ontleden en hergebruiken om een eigen cursus te maken, al dan niet met bronvermelding.
      Het getuigt van beleefdheid de bron te vermelden, door minstens een link ernaar te vermelden op je site.

Zoals je ziet, is er zonder expliciete toestemming van de fabrikant weinig mogelijk.
Daarom is het sterk aan te raden om met een fabrikant een overeenkomst te sluiten (vakexpert) zodat de cursussen  en cursisten  gebruik kunnen maken van de  brondata  binnen een wettelijk kader.

2.4 Productgegevens op verkoop sites

Het gebruik van foto's van verkoopsites op je cursuswebsite is verleidelijk vanwege hun professionele uitstraling.
Echter, dit is plagiaat.
Het is niet toegestaan om foto's van een site te downloaden, kopiëren en opnieuw te verspreiden zonder uitdrukkelijke toestemming van de eigenaar.

Binnen Google Sites kun je zoeken naar foto's (via Google Afbeeldingen) die vrij te gebruiken zijn op sites.
Google past normaal gesproken filters toe, zodat je afbeeldingen te zien krijgt die onder de Common Creative-licentie vallen.
Helaas vind je hier zelden product foto's.

2.4.1 Hoe ga je te werk om product data aan te bieden?

De eenvoudigste manier om product data aan te bieden is door een schermafdruk te maken van de aanbiederswebsite en daar een link aan te koppelen naar de site van de aanbieder.
Het is belangrijk bij het maken van de schermafdruk een deel van de website-achtergrond te tonen, niet alleen het product, zodat het duidelijk is dat dit een verwijzing is en geen kopie.
Dit voorkomt dat het als plagiaat wordt beschouwd.

Aangezien het kopiëren van tekst van de verkoopsite ook onder auteursrechtelijke bescherming valt, is het beter om links te maken naar specifieke onderdelen op de site (zie Linken maken).
Je kunt ook een schermafdruk van de tekst gebruiken en daar een link aan koppelen.

2.4.2 Verwittig de cursist!

Waarschuw de cursisten dat het verwijzen naar de site uitsluitend bedoeld is voor het lezen van productgegevens en dat geen enkele andere actie wordt verwacht.
Deze sites hebben vaak de neiging om klanten te stimuleren zich te registreren.
Het is belangrijk dat cursisten zich niet registreren op deze sites om te voorkomen dat er mogelijke privacyproblemen ontstaan.

2.5 Software

Software blijft een uitdagend aspect, omdat niet alleen de software zelf beoordeeld moet worden, maar ook de resultaten die deze oplevert.
Software die voor educatieve doeleinden wordt gebruikt, mag niet worden ingezet voor commerciële producten.
Bijvoorbeeld, tekeningen die zijn gemaakt met studentenlicenties kunnen niet zonder meer als volwaardig worden beschouwd in een professionele context.

VDAB biedt enkele oplossingen aan, maar elk van deze opties heeft zijn beperkingen.
Buiten deze opties zijn er tal van andere aanbieders, zowel professioneel als niet-professioneel, die elk hun eigen auteursrechtelijke regels hanteren.

2.5.1 Virtuele campus

De virtuele campus is de voorkeursmethode boven andere vormen van softwaregebruik vanwege de gecontroleerde omgeving waar updates, licenties en resultaten door de VDAB worden beheerd.
Echter, deze omgeving heeft zijn beperkingen.
Software die fysiek is gekoppeld aan een machine (zoals PLC, CNC, labelprinters, graveermachines, meetinstrumenten, etc.) is hierbij moeilijk te gebruiken.
De interactie met deze apparaten is niet eenvoudig, en het overbrengen van de gegenereerde data naar een fysiek apparaat verloopt soms problematisch.

Aangezien de software online wordt aangeboden, kan een cursist vanuit huis, op zijn eigen PC, toegang krijgen, waardoor hybride leren optimaal wordt ondersteund.
Zelfs via een Chromebook is toegang mogelijk, wat aanzienlijke flexibiliteit biedt.

2.5.2 Cursisten Pc's

"Een alternatief is het gebruik van specifieke 'cursisten pc's' (geen Chromebook), waarbij software wordt voorzien in een centraal beheerd image.
Dit biedt eenvoudige updates en automatisch licentiebeheer en maakt fysieke koppeling met randapparatuur mogelijk.

Deze pc's hebben een koppeling met het netwerk van de VDAB voor centraal licentiebeheer.
Thuisgebruik van deze pc's is echter lastig, en bij connectieverlies kan er een risico zijn op verlies van licenties.

2.5.3 Bring Your Own Device (BYOD)

BYOD (Bring Your Own Device) is een methode die in sommige opleidingen, vooral in IT-gerelateerde programma's, wordt toegepast.
Hiermee kunnen cursisten hun eigen apparatuur meebrengen naar het opleidingscentrum en thuis verder te werken aan de leerstof.

Het vereist toegang tot het VDAB-netwerk en een licentie en installatie van de software op de eigen pc van de cursist.
Dit is echter geen recht voor alle cursisten in alle opleidingen, maar een optie voor specifieke gevallen.

Vaak wordt gebruikgemaakt van studentenlicenties van fabrikanten, volgens specifieke afspraken.
Instructeurs mogen niet zomaar software op de pc van de cursist installeren.
Meestal moet de cursist zich registreren op de website van de fabrikant en via een beveiligde link de software verkrijgen.
Belangrijk is het bijhouden van gegevens van betrokken cursisten voor naleving van de afspraken.

Deze licenties zijn beperkt bruikbaar en mogen niet leiden tot professionele resultaten.
Duidelijke afspraken met de cursisten zijn essentieel, waarbij ze gewezen worden op het 'niet-commercieel gebruik' van de software.

2.5.4 Vrij te downloaden software

Als gevolg van de beperkte toegankelijkheid van cursisten PC's, kan het downloaden van specifieke software, zelfs wanneer deze gratis beschikbaar is, problematisch zijn. Bijvoorbeeld, het verkrijgen van drivers, configuratiesoftware voor machines, enzovoort, kan problemen opleveren.
In zo'n geval is het belangrijk om dit aan te kaarten bij de vakexpert.
Die kan dan een aanvraag indienen om de software op te nemen in de centraal beheerde images voor cursisten PC's.

2.5.5 Simulatoren

Webgebaseerde simulatoren, toegankelijk via een webinterface, vormen over het algemeen geen probleem aangezien je ernaar kunt linken vanaf je cursuswebsite (zie ook Databoeken en handleidingen op sites van fabrikanten).
Voor HTML5-simulatoren kan overwogen worden om ze rechtstreeks in je cursuswebsite in te sluiten, omdat deze 'embedding' niet als plagiaat wordt beschouwd - je creëert in feite een venster naar de toepassing op de site van de auteur.

Het is echter belangrijk op te merken dat niet alle sites toegankelijk zullen zijn vanwege beperkingen door Google of de VDAB-beveiligingsinstellingen, wat kan resulteren in onverwachte toegangsproblemen.

Daarnaast is het cruciaal om cursisten te informeren over potentieel privacy risico's, met name wanneer ze mogelijk persoonlijke informatie verstrekken aan de auteur van de software.
Dit kan namelijk in strijd zijn met de privacy verplichtingen van de VDAB.

2.6 Digitale data bij boeken en tijdschriften

Het is tegenwoordig gebruikelijk dat boeken, tijdschriften en cursusmateriaal worden verkocht met bijbehorende toegang tot digitale versies, mogelijk inclusief extra data.
Hoewel het verleidelijk kan zijn om deze digitale data te gebruiken in je cursussen, is dit een vorm van plagiaat.

De uitgever biedt de digitale versie aan als extra service, maar verleent je geen toestemming om deze versie verder te verspreiden, te ontleden of te kopiëren.
De mogelijkheden kunnen variëren en worden meestal door de uitgever vermeld.

Het kan zijn dat de bijbehorende presentaties gebruikt mogen worden wanneer je de cursus in een klaslokaal geeft, maar dit betekent niet automatisch dat je ze beschikbaar mag stellen via de cursuswebsite.
De uitgever streeft er doorgaans naar om extra boeken te verkopen.
Het schenden van dit principe kan nadelige gevolgen hebben.

2.6.1 Hoe ga ik dan te werk in zulk een situatie?

In een dergelijke situatie, waarbij de presentaties gebruikt mogen worden tijdens een klassikale les, kun je ervoor kiezen een opname van deze les te maken en deze vervolgens ter beschikking te stellen aan je cursisten.
Hierdoor wordt de presentatie een onderdeel van een niet-openbaar verspreide video.
Het is echter belangrijk om aandacht te hebben voor de privacy van de personen die mogelijk in de opname verschijnen tijdens de les.

Een andere aanpak is om op je website de verkoopsite van de uitgever te vermelden en te linken.
Hierdoor kunnen cursisten zelf de boeken aanschaffen en toegang krijgen tot de digitale versie.

Een alternatief is om de boeken in grote hoeveelheden aan te schaffen via de VDAB, zodat ze als onderdeel van de cursusuitrusting beschikbaar zijn.
Dit stelt de cursist in staat om de boeken en de digitale versie te gebruiken tijdens de cursus zonder inbreuk te maken op de auteursrechten.
De boeken en digitale versies blijven eigendom van de VDAB.

Wanneer deze boeken en digitale data een aanvullende waarde hebben als naslagwerk voor de cursist, kan de aanschaf worden beschouwd als "persoonlijke uitrusting".
In dit geval wordt het materiaal persoonlijk bezit van de cursist na afloop van de cursus.
Het is essentieel om duidelijke afspraken te maken en toestemming te verkrijgen van de financiële diensten voordat dit wordt uitgevoerd.

2.7 Citaten en onderdelen van het aanbod door derden

In de wereld van het internet lijkt het misschien prima om snel een stukje tekst of beeld van een andere site te kopiëren en er tekstueel naar te verwijzen, maar dit is niet toegestaan.
Dit wordt beschouwd als plagiaat.
Wanneer je citeert uit werken van andere auteurs, is het essentieel om de bron op een manier te vermelden die het mogelijk maakt de originele bron te identificeren.
In een digitale context kan dit worden gedaan door een link naar de oorspronkelijke website op te nemen. 

Voor citaten uit boeken en tijdschriften is het belangrijk om de uitgave, datum, ISBN-nummer, en andere relevante details te vermelden.
Op deze manier ontstaat er een duidelijke en onmiskenbare verwijzing naar de originele bron.

Google Documenten heeft bovendien een heel handige tool om correct iets te citeren, weze het naar iets fysiek of digitaal.

2.8 Het herwerken van gegevens in een eigen document, video of figuur

Het hergebruiken van gegevens zoals getallen en lijsten in een eigen document is toegestaan, mits je de bron vermeldt en deze op je eigen manier interpreteert.
Dit kan bijvoorbeeld gelden voor gegevens die je gebruikt voor berekeningen van energieprijzen.
Het vermelden van deze bron kan zowel door het integreren van de interne datakoppeling in je eigen document als door het tekstueel vermelden van de link naar de data.
Je gebruikt deze data om nieuwe informatie te creëren.

Deze regel geldt echter niet voor het gebruik van video's en afbeeldingen.
Beeldmateriaal is auteursrechtelijk beschermd, en je mag deze beelden niet zomaar bewerken.
Dit is een inbreuk op het intellectuele eigendom van de auteur, vergelijkbaar met het toevoegen van iets aan een schilderij waarbij je het oorspronkelijke werk aantast.

Daarom is het verboden om figuren, foto's en video's te bewerken tot nieuwe creatieve beelden en video's zonder de uitdrukkelijke toestemming van de auteur en vervolgens de goedkeuring van de herwerking.

Het opnieuw bewerken van een video (bijvoorbeeld van YouTube), waarbij je beelden samenvoegt of delen verwijdert, kan niet zomaar worden gedaan zonder medewerking van de oorspronkelijke auteur.

Je kunt echter situaties zelf simuleren en naspelen, gebruikmakend van je eigen scenario en opstelling voor video's, of het ontwerpen van eigen afbeeldingen.
Je kunt deze verspreiden met een Creative Commons-licentie, waardoor het gebruik ervan voor derden is toegestaan, maar deze werken blijven beschermd door het intellectuele eigendomsrecht dat niet overdraagbaar is.