Embedded Files
Mariana Olivier het hierdie artikel in Capensis (Tydskrif vir Genealogie, Genealogiese Genootskap van Suid-Afrika, Wes-Kaap Tak. Vol 1/2025) publiseer en ek het dadelik gedink dat dit ook hier op die Olivier Webtuiste hoort. Baie dankie Mariana en Capensis redaksie, dat julle ingestem het om dit ook hier wyer bekend te stel aan ander Oliviers.
Mariana Olivier het hierdie artikel in Capensis (Tydskrif vir Genealogie, Genealogiese Genootskap van Suid-Afrika, Wes-Kaap Tak. Vol 1/2025) publiseer en ek het dadelik gedink dat dit ook hier op die Olivier Webtuiste hoort. Baie dankie Mariana en Capensis redaksie, dat julle ingestem het om dit ook hier wyer bekend te stel aan ander Oliviers.
My Olivier Oupa en Ouma
My Olivier Oupa en Ouma
Mariana Olivier
Mariana Olivier
Oupa: Willem Gerhardus (Willem) Olivier 17-11-1888 – 26-06-1942.
Seun van Herklaas Petrus Olivier en Johanna Susanna Aletta Rheeder
Ouma: Maria Petronella (Miemie) Olivier née Olivier 16-08-1890 – 02-08-1972.
Dogter van Jacob Salmon Olivier en Jacoba Johanna Verwey
Dié verhaal word opgedra aan hul dogter Jacoba wat op 20 Januarie 2025 in die ouderdom van 98 jaar oorlede is.
Haar kennis van die familie en versameling foto’s het grootendeels hiertoe bygedra.
Tannie Jacoba: Jacoba Johanna du Plessis née Olivier 25-08-1926 – 20-01-2025
In November 2005 het tannie Jacoba, oom Piet (Petrus Jacobus OLIVIER 11-03-1932 – 04-06-2006), my suster Janetta (Janetta CILLIERS née OLIVIER, Melkbosstrand) en ek van die plekke in die Roberton-omgewing besoek waar Oupa en Ouma gebly het.
Oupa en Ouma se troue, Oudtshoorn 07 April 1914
Strooimeisie: Oupa se suster Aletta Beatrix (Lettie) Olivier
Strooijonkers: Onbekend
As gevolg van die ineenstorting van die volstruisbedryf aan die begin van die 1900’s, verhuis Oupa en Ouma ná hul huwelik in 1914 vanaf Armoed (tans Volmoed), Oudtshoorn na Robertson waar hulle op die plaas Goedemoed, geboer het – my pa, hul tweede oudste kind, is in 1916 op Goedemoed gebore.
Vier van hul nege seuns is voor hul 4de verjaarsdag oorlede, maar min is oor hulle bekend.
Van Goedemoed verhuis die gesin na die plaas van Hendrik van der Merwe op Le Chasseur, wes van Robertson, waar Oupa om `n deel geboer het.
Die huis waar hulle gebly het, is intussen so verbou dat die oorspronklike huis nie meer deur tannie Jacoba herkenbaar was nie.
Water vir die landerye het in waterkanale vanaf Brandvleidam, Worcester gevloei en die waterkanale is steeds in gebruik.
My pa was gedurende 1939 en 1940 as tydelike waterfiskaal verantwoordelik vir die instandhouding van dié kanale.
Oupa en ouma het twee dogters gehad – die jongste dogter Johanna Susanna Aletta (Johanna Susanna Aletta OLIVIER 04-03-1931 – 10-07-1933) is in 1933 in die ouderdom van 2 jaar op Le Chasseur oorlede en op `n koppie naby die huis begrawe.
Oom Herklaas (Herculaas Petrus (Herklaas) OLIVIER 27-03-1935 – 09-06-1966) is in 1935 op La Chasseur gebore en kort na sy geboorte verhuis die gesin na De Knop, Sandberg, so 5 kilometer oos van Le Chasseur, wat Oupa by die eienaar Duncan van Reenen Barry gehuur het
Koppie op La Chasseur
Twee Valleien Privaatskool, Le Chasseur – 2005
Die laerskool waar die kinders skoolgegaan het, toe hulle op Le Chasseur en De Knop gebly het, was in 2005 bekend as die Twee Valleien Privaatskool.
Terwyl die gesin op Le Chasseur gebly het, was die skool binne loopafstand, maar vanaf De Knop moes hulle met fietse skool toe ry.
Ouma was ‘n gekwalifiseerde ondewyseres wat aan die Graaff-Reinet Ondewyskollege studeer het en geleerdheid was vir haar belangrik. Die kinders het hul hoërskoolopleiding in George, Robertson en Worcester ontvang
De Knop
Op De Knop het Oupa vir eie gewin geboer en Ouma het noukeurig boek gehou van die boerdery.
De Knop was nie naam van ‘n plaas nie, maar die naam van ‘n heuwel (wit pyl) op Sandberg – op die.foto links kan die ingang na Le Grand Wine Estate gesien word (in 2012 Le Grand Chasseur Wine Estate).
Die afdraai na Oupa en Ouma se huis is regoor die ingang.
2005 Rondawel en Langhuis 2012 Langhuis gesloop
Die langhuis en rondawel was die familie se woonplek op De Knop – dit is onbekend of die rondawel na 2012 ook gesloop is.
Die langhuis het drie vertrekke gehad – die buitekamer, of ramkamer, waar die seuns gebly het, het slegs `n buitedeur gehad; die middelste vertrek was Oupa en Ouma se slaapkamer met ‘n binnedeur na die kombuis wat ook `n buitedeur gehad het. In die kombuis was `n tweede binnedeur wat met `n kort gangetjie verbind was aan die rondawel.
Die langhuis het misvloere gehad en `n houtplafon wat ook die vloer van die solder was. Die solder het as stoorplek gedien aangesien daar nie `n skuur was nie – die buitetrap na die solder het nie meer in 2005 bestaan nie.
Die rondawel het `n spits rietdak gehad, houtvloere en `n houtplafon, maar die spasie tussen die plafon en dak is nooit as stoorplek gebruik nie. Die rondawel was in twee verdeel; die agterste gedeelte met die venster was tannie Jacoba se slaapkamer, terwyl die voorste gedeelte die voorhuis was.
Pype wat vanaf twee boorgate op ‘n nabygeleë heuwel aangelê is, het suiwer water vir die huis, tuin en wingerde voorsien. Tussen die kombuis en rondawel was `n kraan waaruit water vir huisgebruik verkry is. Naby die huis was `n kleinerige sementdam wat water vir die blom- en groentetuin asook die vrugteboord voorsien het. Vir die wingerd het Oupa `n dam gebou wat met behulp van esels uitgeskraap is. Die damwal het bestaan uit `n sementmuur met `n breë grondwal daaragter – breed genoeg om met `n kar daaroor te kon ry. Water vanaf die boorgate is in die dam gepomp en wanneer die dam vol was, is die pomp toegedraai. Die dam was so geleë dat reënwater vanuit twee klowe die dam tydens die reënseisoen kon voed.
Perskeboorde wat wingerd vervang het Oorbyfsels van die stalle en waenhuis
`n Groot deel van die veld was met jakkalsdraad toegespan en hier het die boere gereeld jakkalse gejag.
Die wingerd, in 2005 `n perskeboord, is uit die dam natgelei.
Oorblyfsels van die stalle en die waenhuis (rooi pyl) was nog in die perskeboord sigbaar. Die kapkar en oopkar (kaalkar) wat deur perde getrek is, is in die waenhuis gehou. Die perde is ook voor ‘n eenskaarploeg ingespan om die wingerde te ploeg. Oupa het graag perd gery.
`n Paar koeie is op die plaas aangehou vir vars melk en die maak van botter. Die roomafskeier het in `n hoek in die kombuis gestaan.
Rosyntjies is ook gedroog – op Le Chasseur op `n grondvloer wat vooraf met beesmis gesmeer is en op De Knop op stellasies.
Sement mosgate ’n Druiwepars
`n Entjie van die huis af was die oorspronklike vier sement mosgate met sement deksels nog te sien. Die mosgate is deels ondergronds. `n Druiwepars is op ‘n opening geplaas met die druiwe in die bak van die pars. Deur die slinger te draai, is die druiwesap uitgepers en dan in die mosgate laat staan om te gis. Die deels gegiste druiwesap, mos, is dan in vate uitgetap en na die distilleerdery op Robertson geneem.
Groot familiesaamtrekke is dikwels gehou – een so ‘n saamtrek was ongeveer 1928, toe tannie Jacoba so om en by 2 jaar oud was. Foto ontvang van Elise JANSEN, Melkbosstrand. Kleindogter van Willem BREYTENBACH en Hester OLIVIER (2 & 3 op die foto). (Identifisering is deur tannie Jacoba gedoen met aanvullende data ontvang van die familie.)
1 Onbekend
2 Hester Petronella Jacoba Hendrina (Hester) Olivier, 1891 – 1933 (Oupa se suster)
3 Willem Robert (Willem) Breytenbach, oorlede 1882 – 1942 (2 se man)
4 Onbekend (Op Oupa & Ouma se troufoto is hy die strooijonker op die stoel)
5 Onbekend
6 Ignatius Petrus (Ignatius) Olivier, * 1898 (Oupa se broer x Maggie Zaayman)
7 Petrus Jacobus (Piet) Olivier, 1899 – 1958 (Oupa se broer x Janie Breytenbach 1900 – 1973)
8 Aletta Beatrix (Lettie) Olivier * ca 1895 (Oupa se suster, sy was Oupa en Ouma se strooimeisie)
9 Moontlik Sarel du Plessis (8 se man)
10 Ouma, 1890 – 1972
11 Tannie Jacoba, 1926 – 2025
12 Onbekend
13 Andries Hermanus (Flooi) Olivier, *1901 (Oupa se broer x Annie Rheeder)
14 Herculaas Petrus (Herklaas) Olivier, 1856 – 1943 (Oupa se pa)
15 Jacob Salman (Jacob) Olivier, 1880 – 1949 (Oupa se broer x Henna Terblanche, 1885 – 1949)
16 Oupa, 1888 – 1942
17 Ignatius (Naas) Olivier, 1925 – 1995 (My pa se broer)
18 Andries Hermanus (Andries) Olivier, 1923 – 1984 (My pa se broer)
19 Jacob Salmon (Japie) Olivier, 1916 – 1990 (My pa)
De Knop 1940/1941 – oom Piet (Petrus Jacobus (Piet) OLIVIER 11-03-1932 – 04-06-2006) met hond, Ouma, oom Herklaas (Herculaas Petrus (Herklaas) OLIVIER 27-03-1935 – 09-06-1966) en Oupa
Oupa is Vrydag 26 Junie 1942 op 53-jarige ouderdom op De Knop oorlede, vermoedelik aan bosluiskoors.
Met sy afsterwe, was my pa 25 jaar oud en het reeds na Potchefstroom verhuis. Oom Andries was 19 jaar oud, op hoërskool in Robertson en het privaat op die dorp loseer – hy het naweke met die fiets huis toe gery. Oom Naas was 17 jaar oud en in die koshuis van die Drostdy op Worcester. Tannie Jacoba was 15 jaar oud en in die koshuis van die Huishoudskool op George. Die twee jongste kinders, die 10-jarige oom Piet en 7-jarige oom Herklaas was nog in die huis.
Oupa het vir tannie Jacoba in Januarie op Robertson-stasie gaan afsien en dit is die laaste keer dat sy hom gesien het. Die Saterdag na Oupa se dood, het die trein drie-uur die oggend op Robertson-stasie aangekom en soos gebruiklik, het oom Frikkie Barnard, wie se dogters ook op George op skool was, haar opgelaai, maar niks oor Oupa gesê nie. Net voor hulle moes afdraai by De Knop het hy stilgehou en vir haar vertel dat Oupa die vorige dag oorlede is.
By die huis het Ouma, kers in hand, haar ingewag.
Oupa is op Robertson begrawe.
Volgens Oupa se boedelinventaris by sy sterfkennis, het hy onder andere die volgende besittings nagelaat:
24 Aandele in die Ko-operatiewe Wijnbouwers Vereniging van Zuid-Afrika, Beperkt.
Verskeie items plaasgereedskap gebruik in die wingerdbedryf.
‘n Veerwa (spring waggon) en 2 karre (carts).
53 Bokke, 2 koeie, ‘n kalf, 125 lammers, 3 muile, 3 perde en 2 varke.
Volgens tannie Jacoba het Oupa op Le Chasseur `n span osse gehad en op beide Le Chasseur en De Knop volstruise aangehou, wat waarskynlik vanaf Oudtshoorn saamgebring is. Die osse en voltruise word nie in Oupa se boedelinventaris gelys nie – moontlik vroeër verkoop.
Die huurgeld vir die plaas was jaarliks betaalbaar en ten tye van Oupa se dood was £50 huurgeld uitstaande. As Ouma se noukeurige boekhouding in ag geneem word, kan aanvaar word dat dít die jaarlikse huurgeld was.
Na Oupa se dood het Ouma die langhuis en rondawel ontruim en na ‘n huis heel bo-op die heuwel De Knop getrek – hierdie huis het lank voor 2005 nie meer bestaan nie.
Voordat Ouma in 1945 hertrou het, het sy en die 19-jarige oom Andries voortgegaan met die boerdery op De Knop.
Die 17-jarige oom Naas is terug Worcester toe om sy opleiding te voltooi. Aan die begin en einde van lang skoolvakansies het Ouma hom vrou alleen met die perdekar stasie toe geneem en gaan haal tot groot ontsteltenis van haar skoonpa wat by hulle gewoon het. Hy het haar daarvan beskuldig dat sy so alleen rondrits op soek na `n man. Oom Naas het as kuiper gekwalifiseer, maar omdat hy nie `n werk kon kry nie het hy by die Spoorweë aangesluit – sy eerste aanstelling was Nuy-stasie.
Die 15-jarige tannie Jacoba is terug George toe om haar opleiding te voltooi waarná sy by die Skool vir Dowes en later by die Skool vir Blindes op Worcester gewerk het.
Die 10-jarige oom Piet het sy skoolopleiding in Robertson voltooi en by die kelder op Wonderfontein, buite Robertson begin werk.
Die 7-jarige oom Herklaas het ook sy skoolopleiding in Robertson voltooi. Hy het aanvanklik by die Spoorweë aangesluit, maar later na Welkom verhuis waar hy op die goudmyne gewerk het.
Wonderfontein, Robertson
Ingang na Wonderfontein, Robertson – 2005
Bykans drie jaar na Oupa se dood, hertrou Ouma op 54-jarige ouderdom op 3 Maart 1945 te Robertson met die 60-jarige wewenaar, Daniel Stephanus (Danie) du Toit , wat op Wonderfontein, Robertson geboer het.
Oupa Danie was reeds twee maal wewenaar. Sy eerste vrou is in 1912 oorlede en sy tweede vrou op 14 Februarie 1944. Sy jongste kind, die 11-jarige Louis, was nog in die huis, asook ‘n 5-jarige aangenome dogter Esmé.
Ouma het vendusie op De Knop gehou en met haar twee jongste seuns, die 13-jarige oom Piet en 9-jarige oom Herklaas, Wonderfontein toe getrek.
Oupa Danie & Ouma vlnr Oom Herklaas, oom Piet & Louis du Toit
Ouma en oupa Danie het op Wonderfontein gewoon tot en met albei se dood; oupa Danie op 19 Februarie 1968 en Ouma, twee weke voor haar 82ste verjaarsdag, op 2 Augustus1972.
Die huis waar hulle gebly het, was weens verbouings nie meer in 2005 herkenbaar nie.
Robertson Begraafplaas
Beide Ouma en oupa Danie is in Robertson begrawe, Ouma by Oupa en oupa Danie by sy 2de vrou.
Oupa en Ouma se Kinders
Herklaas Petrus
21 Januarie 1915 – 23 Augustus 1916
Jacob Salmon (Japie, my pa)
17 Desember 1916 – 25 Julie 1990
Willem Gerhardus Rheeder
24 September 1918 – 12 Januarie 1919
Herklaas Petrus
21 Julie 1921 – 11 Maart 1925
Andries Hermanus (Oom Andries)
26 Maart 1923 – 15 April 1984
Ignatius Petrus (Oom Naas)
25 Januarie 1925 – 9 Julie 1995
Jacoba Johanna (Tannie Jacoba)
25 Augustus 1926 – 20 Januarie 2025
Willem Gerhardus
18 Desember 1927 – 16 April 1928
Johanna Susanna Aletta
4 Maart 1931 – 10 Julie 1933
Petrus Jacobus (Oom Piet)
11 Maart 1932 – 4 Junie 2006
Herculaas Petrus (Oom Herklaas)
27 Maart 1935 – 9 Junie 1966
1964/1965 Wonderfontein Robertson
Agter van links na regs:
My pa, oom Andries, oom Naas, oom Piet & oom Herklaas
Voor van links na regs:
TannieJacoba, Ouma & Esmé du Toit (stiefdogter)
Diagram om die ligging van Le Chasseur, De Knop en Wonderfontein aan te dui.
Bronne
Hoofsaaklik familie-inligting.
Foto van familie-saamtrek ongeveer 1928: ontvang van Elise JANSEN, Melkbosstrand, Kleindogter van Willem BREYTENBACH en Hester OLIVIER (2 & 3 op die foto).
Inligting uit boedelinventaris: Kaapse Argiefbewaarplek (KAB), Kaapstad, verwysing MOOC 6/9/9429 no 81299.
Inligting oor Daniel Stephanus (Danie) du Toit: Fuchs, AC, Die Du Toits van Suid-Afrika, Privaat Publikasie (CD), Pretoria, September 2009, p 614-615.
Foto van 4 hierbo se graf: www.eggsa.org 01-02-2015 afgelaai.
Page updated
Google Sites
Report abuse