پەیڤێت پێکڤەگرێدای

پەیڤێت پێکڤەگرێدای

پەیڤ دئنگلیزیدا دگرێداینە دگەل زمانی کوردی

زمانێ کوردی، ئەو زمانە یێ دهێتە ئاخڤتن بەر بەلاڤ دکوردستانێدا، زمانەکێ هندو-ئورپی یە دبنە مالا زماناندا. ئەڤ زمانە پێ دئاخڤن مللەتێ کورد ئەوێت ئاکنجی ل روژهەلاتا ناڤە راست. دکارێ خودا وەک ماموستایێ ئنگلیزی دەمێ پتر ژچل سالان دسەر منرا بۆری ئەز سەر هلبوم زوربەکا پەیڤان دناڤ زمانێ ئنگلیزیدا ب سەر پەیڤێت مە یێت کوردی ڤە دچن. هەردو زمان دپەشدارن دڤێ یەکسانیدا، نەخاسمە دگەل شێوێ کرمانجیدا ئەو چقێ سەرەکی دزمانێ کوردیدا یێ هەڤچەرخ ئەوێ دگەهتە کوما زمانێت ئییرانی، ئو ئەو زاراڤ یێ منە. ئەڤ پەیڤێت پێکڤە گرێداین دگەهنە رادەکا بەر چاڤ دناڤ بەرا هەردوکاندا. دا ئەم ب شێین ڤێ پێکڤە گرێدانێ دیڤ چونێ لێ بکەین، دڤێت ئەم سەحکەینە بنوکێت وان ئو کا چەوا ئەو واتە ورامان یان ب چ رێک گەهشتینە وی زمانی دناڤ مێژویا درێژ. بێ گومان، یێ دهەین پەیڤێت کوردیێت قەردارکری دزمانێ ئنگلیزیدا ئانکو پەیڤێت ئنگلیزی هاتینە ستاندن ئێکسەر ژکوردی یان نە یەکسەر ب رێکا چونا ئەڤان پەیڤان ژ لایێ چەند زمانەکێت دی وپشتی هنگێ یێ دچوینە دناڤ زمانێ ئنگلیزی. ڤان پەیڤان یێت شیان کو ببن پرەک دناڤ بەرا ڤان زماناندا کو خویندەڤان ب شێت ڤێک ئێخستنەکێ بێختە دزمانێ خودا دگەل زمانەکێ نوی. ئو ئەڤە دبیتە هاریکاریەک بو هەڤبەش بونەکا مێژویێ وتێکڤەدانا کەلتۆران دگەل ئێک.

ل دەستپێکی، من هزکر ئەڤە دبیت هەلکەڤت بیت ژبەر وێ یەکسانیا مەزن دناڤ بەرا واندا، بەلێ پشتی هنگێ ئەز ب راستی موکم بوم کو ئەڤە نە ئەوە. بو من ئاشکرابو کو ئەو خڕ پەیڤ ئەوێت من کومکرن ودیف چون لێ کری، نە پەیڤێت قەردارن یان ئەون هاتینە وەرگرتن وکەڤتینە ناڤ زمانی کوردیدا، چنکی ژڤی رەنگی گەلەک دزۆرن دڤان روژانەدا ئەوێت دکەڤتن ناڤ زمانێ مەدا ل ڤان دەمێت نوی ژزمانێت جیهانێ. بەلێ ئەڤ پەیڤێت کوردی یێت دکویر ب روهو ریشالێت خو ڤە دناڤ زمانیدا ئەوێت دهاتن دناڤ سترانێت کەڤن، گوتنێت مەزنا، مامکان، حەیرانوکان ئو چەند شوپێت وتاکێت فلکوریێ کەڤن. ئەو لیستا پەیڤان من داینە بەر ئێک ل ژێری. ل ڤیرێ نە جهێ وێرێ یە ئەز سەرەدەریێ دگەل وان بکەم وەک لێکولینەر یان تایبەەتمەند درێکا زمانی، لێکسکی یان بنوکی. بەس دێ دیارکەم کو ئەڤ داهاتی یە نە هەلکڤتنە دزمانیدا. بەلی ئەڤ ڤەگوهارتنا زانستی ژڤان رەنگە پەیڤان ژبنگەها زمانێ کوردی بو زمانێ بەرەود دوی دیروکا کەسانی دا. وەک زۆربەی زمانان، زمانێ کوردی ژی یێ بەرەف چونێ یێ چوی دڤێ گوهورینێدا. گەلەک زمانان ئەڤ کارتە یا هەی سەر پەیڤێت کوردی ژبەر زۆر ئەگەران نە جهێ گوتنێ یە نوکە.

وەک من گوتی بەری نهو، ئەڤ هەلکڤتن دبیت چێبیت دهندەک جاران دا، ئو دهژمارەکا کێما پەیڤان، نە ب گەهیتە پلەکا زۆر ژسەدان وپێنجیا دببۆریت. وەک ئەم خر دزانن زمانێ ئنگلیزی کومەکا زۆرا پەیڤان یا وەلگرتی ژزمانێت دی ئەوێت بیانی ئێکسەر یان بەر تەنشڤە ژهنەکێت دی، ئو ئەڤە دبیتە کلیلکەک بو ڤێ روندکرنا من دایە بەر چاڤ ئو ببیتە پێنگاڤەک ب وان کەسان کو دیف چونێ بکەن ل وان بنوکان ل ژێدەران، ژبەر ڤێ چەندێ، بلا ئەڤ کارە بمینیت بو لێکولینەرێت زمانی یێت بسپۆر.

من ئەڤ گوتارە یا بەلاڤکری دڤان هەردو مالپەرێت خۆ ییت بن ناڤێ(Kurdish language culture and partridge song ) دا بدرێژی. ل ڤیرێ من دڤیا بەلاڤکەم وەک فەرهەنگوکا بچیک ب شێوێ ئەبجەدی دا بسانەهی بکەڤیت بو لێگەرین.

ئەڤە چەند نمونەنە ژوان پەیڤێت رێکا خو کری دناڤ زمانێ ئنگلیزی ژچەند زمانێت ئوروپی کەڤن ونوی:

English: Chop

Old French: Coper

Dutch: Kappen

Kurdish: qop

قوپ، قوپکر

English: sour

German: soure

Latin: suros

Kurdish: sywr

سویر

English: shame

German: scham

Kurdish: sherm

شەرم

English: sign

Old French: signe

Latin: signum

Kurdish: shwin

شوین

English: hole

German: hohl

Kurdish: qol, chal

قول، چال

English: short

French: court

Latin: curtus

Kurdish: kort

کۆرت

English: mute

Latin: mutus

Kurdish: met

مت

English: name

German: name

Latin: nomen

Kurdish: nam, nav

نام، ناڤ

English: hair

Old French: haire

German: haar

Kurdish: heri

هری

English: so

Gothic: swa

Old high German: so

Kurdish: wesa

وەسا

English: war

Old high German: were

Kurdish: weran, sher

وێران، شەر

ئەم دشێین ڤان پەیڤێت پێکڤە گرێداین ڤاڤێرکەین دبن سێ جوینان سەر پلا یەکسانیا وان دگەل پەیڤێت زمانێ ئنگلیزی:

ئاسن asen Iron

ئێش esh Ache

ئێڤار evar Evening

ئەرد erd Earth

ئەرد erd Earth

باج baj Batch

بار bar Burden

بار bar Burden

باران baran Rain

بالیفک baleefk pillow

برادەر brader ow

بریسک Brisk Brisk

بستیک bestik Stick

بون bon Born

بەز bez Pass

بەند bend Bond

بەندەک bendek Bundle

پرت pert Part

پێ pe Paw

پیس pees Piss

پەری Fairy pery

تراش trash Bush

تل، تبل tel Toe

تو tu You

تیر teer Spear

تەڤن teven Woven

جوی chew Chew

چال chal Hole

چاند chand Plant

چاندن chandn Planting

چن chen Chin

چو cho Go

خاوێن xawen Clean

دار dar Tree

داڤێ dave Gave

درست drest Trust

دری، دریای dre Torn

دزی dzee Deceit

دلوپ dlop Blob

دەر der Door

راست rast Right

رزی rezy Rusty

رست rest Twist

رنگ reng Ring

رویبار ribar River

رێ re Road

رێز rez Race

رێک rek Road

رێنجبەرrenjber Labor

رەڤ rev Run

رەهە reh Root

زک zek Stomach

زیڤ ziv Silver

ژان zhan Pain

ستێر ster Star

ستێرک sterk Store

ستێنگ steng Sting

سڤک svek Swift

سویر swer Sour

سویند swend Swear

شاد shad Glad

شاند shand Send

شکەڤت shcevt Cave

شویشتshesht Washed

شین sheen Sheen

شەر sher War

شەرم sherm Shame

شەڤ shev Shade

قاز qaz Goose

قورنەت qornet Corner

قێری qery Cry

قەت qet Cut

قەنتار qentar Gantry

کاروان carwan Caravan

کتک ketk Cat

کراس kras Dress

کرم kerm Worm

کفن kefen Coffin

کلنجی klenji Clinch

کلێس kles Place

کلێل kleel Key

کوخ kokh Cough

کورت kort Short

کومبین kombeen Combine

کێم kem Dim

گری gry Cry

گرێل grel Roll

گورز gorz Gross

گولک golek Bull

گۆر gor Grave

گیا gya Grass

گەرم germ Warm

گەل gell All

گەلی gely Valley

گەمە geme Game

گەنج genj Young

لاق، لنگ leng, laq Leg

لاک lak Lack

لڤین levin Leaving

لنگ، لاق leng, laq Leg

لێڤ lev Lip

لەپ lep Clap

لەنگ lang Wrong

ماچ mach Match

مارکر merkr Marry

ماش mash Mush

مت met Mute

مر mer Mart

مرد merd Mortal

مست mest Fist

مشک meshk Mouse

مل mel Hill

منە mene Mine

موران، مژ moran Mirage

مێ me Female

مەتال metal Metal

مەترک metrk Mattock

ناسین nasyn Know

نافک nafek Navel

ناڤ nav Name

ناڤک navk Nave

نهو nho Now

نهو nho Now

نو، نوی No, nwe New

نوی nyw New

نێزیک nezik Near

نە ne No

نەقلناڤ neqlnav Nickname

نەهە nehe Nine

هلدا helda Held

هند hend End

هنگڤین hengvin Honey

ئەگەر هات وهندەک پەیڤێت دی ب دەست من کەڤتن دێ دانمە سەر ڤێ فەرهەنگوکێ ل دەمێ داهاتو هیڤی دکەم جهێ مفای وقازانجێ بیت.

١٥-٢-٢٠٢١ – دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن

پەیڤێت وەرگرتی.pdf