فەرهەنگا واژێت زانستی وفەلسەفی یێت بەربەلاڤ
قاموس المصطلحات العلمية والفلسفية الشائعة
دانەر: ئەحمەد عەلی حەسەن: دهوک: ٢٢-٢-٢٠٢٢
واژە - هەڤواتە: المصطلح- المعنى
بێژێت گشتی - مصطلحات عامة - General terms
واژێت زانستی - المصطلحات العلمية - Scientific terminology
ب کوردی (کرمانجی و سورانی) وعەرەبی وئینگلیزی
ناڤێت زانستان ب گشتی
بەشێ ئێکێ دەستپێک ب کوردی
ئابۆری: ئابووری: علم الأقتصاد: Economy
ئامار: تعدادEnumeration :
ئەستێرەڤانی: ئەستێرەناسی: ستێرناسین::عِلم الفلك: Astronomy: Astrology
بیرکاری: الرياضيّات: Mathematics
پزیشکی : نەژداری: علم الطب: Medicine
پیشەسازی : التقنية: Technology
جوگرافی: نیگارائەردی: جغرافية Geography :
ڕامیاری: سیاسەت: سياسة: Politics
ڕووەکناسی: علم النبات Botany:
زانستا هەبونی: هەبوونناسی: علم الوجود: Ontology
زمان زانی : زمانناسی: علم اللغة: اللسانيات: Linguistics
زیندەوەرناسی: علم الحيوان zoology:
زەڤیناسین: زەویزانی: عِلم الجيولوجيا: علم وصف طبقات الأرض: Geology
ژینگەزانی: دەوروبەرزانی: علم البيئه: Ecology
شیمیا: کیمیا: كيمياء: Chemistry
فەلسەفە: الفلسفة: Philosophy
کارئەندامزانی: فیزیک: الفيزياء : Physics
کارەبا: كهرباء Electricity :
کرداری: بەرژەوەندگەری: المذهب العملي: فلسفة الذرائع: Pragmatism
کۆمەڵناسی: علم الاجتماع Sociology:
گەشناسی: کەشناسی: الأرصاکد الجوية Meteorology :
ماڤناسی: مافناسی: حقوق الأتسان: human rights
میکانیک: زانستی میکانیک: علم الميكانيكا: Mechanics
نژیاروانی: پیشەسازی: صناعة Industry:
هەژمارزانین: کومپیوتەر: الحاسوب Computer :
وێژە: الأدب : literature
ناڤێت زانستان ب گشتی
بەشێ دووێ دەستپێک ب عەرەبی
اتنولوجيا-علم الشعوب – Ethnology- خەلکناسی- گەلناسی: زانستا گەلان
ارخيئلوجيا- علم الاثار – Archeology - شوینوارناسی
استرولوجيا- علم النجوم – Astrobiology- زیندەوەرزانی تەنە ئاسمانیەکان
اكولوجيا- علم البيئه – Ecology – ژینگەزانی- دەوروبەرزانی
انتروبولوجيا - عِلم الإنسان - Anthropology- زانستی مرۆڤناسی
انتولوجيا- مجموعة ادبية - Anthology – کۆما وێژەیێ
انطولوجيا - علم الوجود- - Ontology زانستا هەبونی: هەبوونناسی
اوبتولوجيا-علم البصر- Optics – بینان زانست
اورولوجيا-علم الجبال – Orography- زانستی چیاکان
اونايرولوجيا -علم الاحلام - On area - زانستا خەونان
ايديولوجيا- علم الافكار- Ideology- ڕێباز: ڕێبیر: بیرۆکه
ببليوجرافيا -علم الكتب- Bibliography- زانینا پەرتوکان
بثولوجيا : علم الأمراض- Pathology: دەردناسی: زانستا ئێشان
بيبليولوجيا-علم الكتب- Bibliology- زانستا پەرتۆکان
بيولوجيا-علم الاحياء- Biology- زینداوەری: ژیانزانی: زیندەوەرناسی
تاناتولوجيا- علم الموت- Thanatology- زانستا مریان
تراوماتولوجيا- علم الصدمات- Traumatology- زانستا تارێتان
ترمنولوجيا- علم المصطلح- Terminology- بێژەزانی
توكسيكولوجيا- علم السموم- Toxicology- ژەهرەزانی
جيولوجيا: علم طبقات الأرض- Geology - زەڤیناسین: زەویزانی
زولوجيا- علم الحيوان- Zoology- گیانەوەرناسی
سوسيولوجيا - علم المجتمع- Sociology- کۆمەڵناسی: زانستا چڤاێ
سيثولوجيا- علم الخلية- Cytology - زانستا شانان
سيسمولوجيا-علم الهزات الارضيه- Seismology- زانستا ئەرد ڤەلەرزینێ: بوومەلەرزەزانی
سيكولوجيا - علم النفس- Psychology - رەوانناسی: دەروونناسی
غرافولوجيا- علم كف اليد - Graphology- زانستا فالا دەستان
فرمكولوجيا-علم الصيدله- Pharmacology- دەرمانزانی: دەرمانسازی
فوتولوجيا-علم الضوء- Photo logy- زانستا روناکی
فيزيولوجيا- علم وظائف الأعضاء - Physiology- زانستا کارێ ئەندامان
فيلولوجيا-علم اللغات- فقه اللغة- Philology- زانستا زمانان
كرتولوجيا-علم الخرائط - Cartography - نەخشەکێشی
كرديولوجيا-علم القلب-Cardiology- دڵناسی: کاردیۆلۆژی
كوسمولوجيا-علم الكون- Cosmology- گەردوونناسی
ليكسيكولوجيا- علم المعاجم - lexicology- فەرهەنگناسی
مترولوجيا-علم الاوزان والمقاييس- Metrology- زانستا کێشان وپیڤانێ
مورفولوجيا- عِلم الصَّرْف- عِلم التشكُّل- Morphology- پێکهاتنا پەیڤان: مورفولوژی
ميتورولوجيا-علم الارصاد الجويه- Meteorology- گەشناسی: کەشناسی
ميثولوجيا- علم الاساطير- Mythology - زانستا ئەفسانا: کۆمەڵه ئەفسانه
ميكانيكا- علم قوانين الحركة - Mechanics- قانینێت لڤینێ: زانستی میکانیک
نومولوجيا-علم القانون- Nomology- زانستا یاسان- زاگوناسی
نيولوجيا- علم الاديان- Neology- ئولناسی: زانستا ئایینان
هليولوجيا- علم الشمس- Heliology- زانستا روژێ
هورولوجيا- علم التوقيت- Horology- زانستا دەمی
هيدرولوجيا- علم المياة- Hydrology- زانستا ئاڤا زەڤیا : هایدرۆلۆژی
هيسترولوجوجيا- علم التاريخ-History – دیرۆکناسی: زانستا مێژویێ
واژێت زانستی وفەلسەفی یێت بەربەلاڤ
Algebra- الجبر: جەبر
زانستەکە ژزانستێت بیرکاری بەلێ جوداهی دناڤ بەرا وێ وزانستا ژمیریاری ئەو ب پیتا ئامەژە پێ دهێتەکرن نە ب هژماران.
Aristocracy- الأرستقراطية: دەسەڵاتی: ئەریستۆکراتی
دەستهەلاتا تەخەکێ یان جوینەکا تایبەت ل سەر حوکمی ب رێکا نفشینیێ ژباب وباپیران
Axiom – البديهيات: الأوليات: بێژێت راستەقین: وتەی خۆیا: ڕاستی ڕاشکاو
تشتێت پیدڤیێت درست
Behaviorism- السلوكية: رفتارگرایی: مامەڵەگەرایی
ئەو مەزهەبە یێ کو هەمی تشتێت مادی وب دەست دهێنە گرتن
Blinding- التعمية: کورکرن: کوربون
مەزهەبەکێ رامیاری یە دژێ بەلاڤکرنا رەوشەنبیریێ وزانینێ ل ناڤ هەمی کۆمێت مللەتی.
Controversy- الجدل: گەنگەشە
دئەسلدا هونەرێ گڤتوگویێ یە ودان وستاندنێ یە ول نک سوقراتی رەدکرنا بیرا دژبەرە.
Decay- الإنحلال: رزیبون
پێشڤەچونەکا بوەروڤاژی یە ژدرستیێ بەرەف خرابیێ
Deduction - الإستنباط: لێدەرکاری
لێدەرکرن ژێدەرکرنا بەش وپارچەیان ژگشتیان.
Dualism- الثنوية: دووانپەرستن: دووانیەتی
فەلسەفەکە یا دوێ باوەریێدا کو دو خودێ یێ دهەین دگەردونیدا ئێکێ چاکە ویێ دی یێ خرابە.
Ecology - اكولوجيا- علم البيئه: ژینگەزانی: دەوروبەرزانی
زانستا ژیانێ یە لێکولینێ دکەت ل سەر پەیوەندیان دناڤ بەرا دەروبەران وزیندەورەران.
Epicureanism- الأبيقورية: - مذهب اللذة - مەزهەبێ پێخوشیێ
داخازا لەزەتا مێشکی دکەت وپێخوشیا گیان ورەوانی.
Epistemology- الأبستمولوجيا: نظرية المعرفة: تیوریی زانیاری: مەعریفەتناسی
فەلسەفا زانستان ودیروکا فەلسەفێ.
Ethnology - اتنولوجيا-علم الشعوب –- خەلکناسی- گەلناسی
زانستا جڤاکی دیاردان شروڤەدکەت ل سەر رەوش ودوخێت خەلکی ژلایێ مادی ورەوانی ڤە.
Fatalism- الجبرية: القدرية: قەدەری: باوەڕ به چارەنووس
مەزهەبەکێ فەلسەفێ یە دبێژیت کو مروڤ یێ هاژۆکە نەیێ هەلبژارۆکە.
Gnosticism- الغنوصية: جۆرەکێ سوفیاتیێ
مەیلەکا سوفی یە ئارمانج ژێ ئەوە زانینا نهینێت رەبانی راستەراست یا بێ ناڤندی.
Humans- الناسوت: مروڤان
تەبیعەتا بەشەری یێ کوهاتیە ئەفراندن
Induction- الاستقراء: ژێدەرین
رێبازەکە ب دەرخستنا گشتی ژتایبەتمەندیان یان ژێدەرچون ژبەشان بەرەف گشتیان.
Logos- اللوغوس: لوگوس
گشتیا هش ومێشکی
Mutation- الطفرة: هاڤێتن
تشت ب هێنە گوهارتن ودەربازبن ژرەنگەکی بو ئێکێ دی بێ کو ببۆریت دقویناغاندا.
Mysticism- التصوف: سوفیاتی
رێبازەکا رەفتاری یە ل سەر هناڤحشکیێ وخۆدانەپاش ژتشتێت پێچ وخراب و بەرف چاکیانڤە.
Narcissism - النرجسية: الأنانية: خۆڤیکی
دههێتە گوتن بو وی کەسی یێ زۆر حەژخۆکەر
-Prestige برستيج: مكانة اجتماعية ذات هيبة ونفوذ
ناڤداری: تەخەکا جڤاکی یا ب دەستهەلات وپشتەڤانی
Pragmatism- المذهب العملي: فلسفة الذرائع: کرداری: بەرژەوەندگەری
خۆڤیکە ب کارەکی رادبیت بلا یێ کرێتبیت بەلێ دکەت دا ئومیدا بەرژەوەندیا خۆ ب جهبینیت.
Radiance- الإشراق: گەشبون: پرشنگدانەوە
پەیدابونا روناهیێت دەرونی وپێلدانا وان ل سەر گیانی ب گستی پشتی ئازادبیت ژمادەتێت لەشی.
Selection - الانتخاب: هەلبژارتن
ل نک داروینی زەگونا سروشتی یە ئانکو جەنگە دکال مانێ وژیان بو خورتی یە.
Surrealism- السريالية: سوریالیزم
ئەڤ پەیڤە ب کاردهێت دوێژەیا پێچ وبێ رەوشت.
Telepathy - التخاطُر: بیرڤەدانی
دیاردەکا رەوانی یە گالین دکەڤتە دناڤ بەرا دو گیاناندا ژدویری وب ڤێ پەیوەندیێ تێکدگەهن.
Theology - اللاهوت: ئایینناسی: ئولناسین
ئەفراندەر ئانکو خودێ
Transmission- التحول: ڤەگهورین: گواستنەوە
بیردوزەکا زانستی یە دبێژیت کو تشت دومدار هەر پێذشڤەچونێ دکەن بەرەف ڤەگهورینێ.
Totemism- الطوطمية: تەوتەمی: تشتپەرست
کەڤنترین شەکلێت ئولانە دجڤاکێ سەرەتایی
فەرهەنگا بێژێت گشتی – قاموس المصطلحات العامة - General terms
ئەڤ کورتە فەرهەنگوک یا بەرهەڤە بو چاپکرنێ ل دەمێ دهێت هیڤیدارم چاڤەرێبن یا پێکهاتی یە ژوان واژە وبێژێت زانستی وفەلسەفی و گشتی ب سێ زمانێت سەرەکی ئنگلیزی وعەرەبت و کوردی. من مفا یا وەرگرتی ژگەلەک ژێدەران و سەروکانیان یێت بنەجهن وجهێت باوەریێ نە.