چیە دراڤ؟
دراڤ دناڤ گوتن وبێژێت کوردیدا:
ناڤێت پارەی: اسماء المال: money names
دناڤ گوتنێت کوردیدا پەیڤا دراڤ ب گەلەک رەنگ وجورا یا هاتی. دراڤ گەلەک رەنگن وەک: درامەت، مەعدەن، کاغز یان نڤێسین وەک شێکا یان صەکا. ل ڤێری ئەز دێ بەر چاڤ کەم ئەو پەڤێت دهاتین دگوتنێت مە یێت کوردیدا ب شوێوەکێ بەیان ئاشکرا. ژبلی ئەو رەنگ وجورێت ژوری، دراڤ وپارە یێت هاتین ب هندەک پەیڤێت دی کو ئەم دبێژینێ بێژە وەک وان یان جهگری وان، ل شوینا وان، نەقڵناڤێ وان، بەرانبەرێ وان. ئەڤە ژی ئێک ژوان ریانە بو دەولەمەندیا زمانێ کوردی دناڤ دویروکا زمانیدا.
پەیڤێت پەتی ورەسەن ل سەر دراڤ وپارا دناڤ گوتنێت کوردیدا:
(دراڤ: پارە، ماڤ: حەق، قەر: دەین، مفا: فایدە، رزق: مال، دیاری: خەلات، ئەرزان:هەروە، پەروە، قرێژ: دەسترەش)
(ئەمانەت: حەلال، بەرتیڵ، بەخشیش، شاباش، بەریک، نەخت، گەنج، بازار، ئابور، دوشاڤ، پیش، پیڵ، عەلب، کاغز)
( فلس، درهەم، مەجیدی، زیڤ، زێر، دڕ)
پەیڤ وگوتن
١- بەرتیڵ: بەر+ تڵ = کو دبیتە بەرتیڵ. ئەڤ رەنگە دراڤ یان پارە یان ڤەرێژا درامەتی دهێتە دان بو وی کەسێ وەردگریت بدزیڤە، نە ب ئاشکرایێ، ئانکو ژرەخی ڤە، ژتەنشتێ ڤە یان ژئینشکێ ڤە یان ژ(تڵی ) ڤە. ئەڤ هەر دو پەیڤ هاتنە لێگدان، پەیڤەکا پەتی ژێ پەیدابو. واتا وێ پارە دانە ب نهینی.
بەرتیڵ بەرا نەرم دکەن
بەرتێڵ ئاسنی دحەلینیت
ئاخڤتن پر ناکەن چ جوهالا (ئانکو شینا ئاخڤتنێ پارا بکە بەریکێ)
چەوا بای ئینا، باروڤێ لێدا (پارێ بەرتیلێ چەوا هات وەسا چو)
٢- بەخشیش: پێ + خوش= پێخوش پشتی چەند گوهێرین وژێبرنێ یا بویە: بەخشیش. دانا ڤی رەنگێ پارەی بو وی کەسێ بەرانبەر بشێوەکێ دیار وئاشکرایە، نە کو بدزی ڤەیە، هەمی کەس دبینن پێش چاڤ. ئەو کەسێ ڤی دراڤی یان پارەی دەت گەلەکێ پێخوشە بو دانا ڤی بەخشیشی.
گوتن: ئەزێ ل سەر پیشی، ل هیڤیا بەخشیشی
٣- شاباش: شاهی + باش= شاباش، بشتی ژێبرنا (هی) ژبەر سڤک کرنێ دئاخڤتنێدا. شاباش ئەو دراڤە یێ خاندی دەتە زرنا بێژی ودەهول قوتی ئو نوکە دەنە ستران بێژا ل شاهیانا، کارەکێ ژخورایە کەسێ دەست دگەل نینە ئو زور داری تێدا نینە.
شاباشا بده، پاشی برهقسه
٤- دراڤ: پارەیە
دراڤێ سپی بو روژا رەشە
دراڤێ قەلپ دڤەگەریت باڤ خودانا
شەر ب شیری، ئو بازار ب دراڤا
دراڤێ خو ژی دا، ئو سەرێ خو ژی شکاند
٥- پارە: دراڤە
بهریکا خو ب پارێ خهلکێ گهرم نهکه
پارە بدەست بدە، ئو ب پیا ل دیف گەرە
پارێ خو پاڤە بەر حەتاڤی، ئو روینە بەر سیبەرێ
پاره قرێژا دهستا نه، ئهگهر شویشت چ نامینیت
٦- ماڤ: حەقە
ماڤێ ڤی دەستی ل ڤی دەستی نامینیت
سەقا ل دیف حەقا
ئاسن قوتی بێ حهقه
حەقێ من بینە، حەقێ تە ئاسانە
حەق خوشێ خو بە، شریکێ مالێ خەلکی بە
٧- قەر: دەین
ما قەرێ ئێتیمانە
قەر ب قەری، منەت ل سەرسەری
مروڤی دمریت، دهین نامرن
هەچیێ دەینەک ژدەرڤە، یارەک ژدەرڤە
٨- مفا: فایدە
کی مفایە، ئەو برایە
فایدێ فاتە قیزێ یە
٩- مال: رزق
مالێ پیرێ یە
مال قرێژا دەستانە
بلا بێ مالبی، نه بێ خالبی
مالێ پڕ، هاتە سەر گیسکێ کوڕ
مالێ بەخیلی دکەڤتە دەستێ زالمی
مالێ قهلسی و مهردی هندی ئێک دچیت
مالێ نهکه بو کورێ قهنج ونەیێ خراب
١٠- رزق : مال
رزقێ هارا یێ ل دینا
کهس رزقێ کهسێ نزانیت
کهس رزقێ کهسێ ناخوت
١١- دیاری: خەلات
خەلاتێ پنیا نشیانە
نوی هاتن، کەڤن خەلاتن
خەلاتێ قەنجیێ هەر قەنجیە
دێ خەلات کەن، یان دێ جەلادکەن
دیاری قهسپه، شین دیاری ههسپه
١٢- ئەرزان: هەروە: پەروە: هویردە
تشتێ ب هەروە، یێ ل خەروە
ئەرزان کرو، هومبان درو
١٣- قرێژ: دەسترەشی
مال قرێژا دەستانە
حەتا دەست رەش نەبیت، تاما دەڤی خوش نابیت
١٤- ئەمانەت: حەلال
ئەمانەت، هەلامەت
من حەلالێ خو نەخاری یە، گەرا حەرامێ خەلکی
١٥- بەریک: جهێ پارا
بهریكا من، برایێ منه
شەلێ وی یێ بێ بەریکە
١٦- نەخت: جهێ پارەیە
بێ نهختی، بێ بهختی
١٧- گەنج: مالە، زینەتە، پارەیە
گەنج ومال، کاروانی، جوت وکێڵ، ئەرزانی
١٨- بازار: جهێ کرین وفروتنێ
برا برایە، بازارا جودایە
هەر وەکی نە ل وێ سیکێ، نە ل وێ بازارێ
١٩- ئابۆر: ڤەگری دپارەیدا
ئاڤ زێ یە، ئابوری لێ یە
٢٠- دوشاڤ: ڤەرێژا پارەیە
قوینا مریا یا ب دوشاڤە
٢١- پیش: بێ پارە، پەروە
پالێ پیشی یە
٢٢- پیڵ: شینا دراڤی
هێژ دو پیلێت وی ل دیف مە دهێن
٢٣- عەلب: دەپێ کێشان وپیڤانێ یە بو درامەتی
کەس ب عەلبا وی نا پیڤیت
٢٤- کاغز:جهگرێ بەختی یە ئانکو: پارە ومال
کاغزا وی کەری یا خاری
ئەڤە ناڤێت چەند پارانە ئەوێت دهاتین دگوتنادا:
٢٥- فلس: بچیکترین پارەیە
کرە فلسەکێ صور
فلسەکێ صور نا هینیت
ما خونە ئەز پێنج فلسم
تفێ ل ئەردی دبینیت یا ژویڤە فلسە
26- درهەم: پێنجی فلسە
رویڤی عەیارە، چەرمی وی دهینیت دو درهەما
درهەمکی، دانە بن بەرەکی، دێ بیتە بارێ کەرەکی
٢٧- مەجیدی: پیست قرشە، ژزیڤی یە دەمێ سولتان مەجیدی
زێرێ ل ناڤ مەجیدیانە
زێر ژی یێ هندەیە، ئو مەجیدی ژی هندەیە
٢٨- زیڤ: پارەکێ سپی یە، بو دراڤ وچەکی بکاردهێت
دەستێ وێ زێر وزیڤن
٢٩- زێر: دبیتە دراڤ ئو دبیتە چەک وزینەت
بزێرا دەست ناکەڤیت
چ جارا زێر قەلپ نابیت
زێرێ ل ناڤ مەجیدیانە
زێرنگر زێرێ خو دناسیت
30- دڕ: لولویەکا مەزنە وگەلەکا بهایە
میناس، در نیاس، ساڵ خلاس
٣١- جهناڤێت پارەی:
کەسێ منو، دەستێ منو (لڤێرێ ئانکو دەست پارا دهینیت)
چ ب کولاڤێ وی نە پیڤا ( چ پارە نە دانێ، چ پیتە پێ نەکرن)
دەستەکێ ڤال وئێکی چ تێنە ( ئانکو هەر دو دەست دخالینە ژپارا)
دەستەکێ ڤال(ژپارا) وئێکی چ تێنە ژپارە
رامانێت پەیڤێت (دراڤ، پارە، مال) ب سێ زمانان
ئازاکرن: فدية: ransom - ل دەف رەڤینەران
باجە: باجەکان taxes - بو حوکمەتێ
بەخشێش: البقشيش:tips : دان پێش خزمەتێ
بەخشین: التبرّع: : donation: بەخشاندنا دراڤی
بەرتیل: رشوة: bribe - دانا بەر تڵ ب نهینی
پێشخوین: دِيّة: blood money - هەمبەرێ خوینێ
پێشکێشی: الهبة أو العطوة: giveaway: دانا بێ بەرامبەر
جەزا: سزادان: غەرامەردن: الغرامات: fines - ل دادگەهێ
خەرجی: مصروف اليومي: allowance: دراڤدانا روژانە
خەلات: مكافأة: rewarding - پێش خزمەتا داوی
دراڤدانان: پارە دانان: ودائع: deposits - دانان ل بەنقێ
دیاری: هدية: gift - دانا خەلاتی
دەبار: نەفەقە: خەرجی: النفقة: alimony - ل بەردانێ
دەلالی: سمساری: کۆمسیۆن: العمولة: commission - ل بازرگانیێ بو ناڤەندیان
دەین: دين: debt - ل دەمێ دەستگرتنێ
ربا: ڕیبا: ربا: usury – ستاندن ژدەینداران
رۆژانە: یەومی: الأجر اليومي: wage - ل نک پالا یان کارکەران
رەسم: رسوماتەکان: رسوم: fees - ل دەزگەهان وقوتابخانێ
زێدەهی: علاوة : bonus - زێدەباری سەر موچەی
زەرەردانی: ضمان : compensation - پێشڤەدانا زەرەران
ژێکەت: زەکات: زكاة: almsgiving - ژێکەتنا مالی بو هەژاران
سەدەقە: دەستئانەهی: صدقة: charity - دەستدرێژکرنا خێرخوازی
شاباش: الشاباش: money thrown about at marriages: بژاندنا پارەی ل شەهیانا
شویندان: قەرەبونکرن: پێشڤەدان: تعويض: remuneration - شویندانا زیانێ
عەیدانی: عيدية: feast's present - ل دەمێ جەژنان
فەند: فێلبازی: شطارة: slyness - ل نک گەندەلان
فەیدە: الفائدة: interest - ژێ وەرگرتن ژلایێ بەنقێ ڤە
ڤەگوهاستنا دراڤی: الحوالة المالية: remittance : شاندنا پارەی
قرێژا دەستانە: وسخ الدنيا: hand’s dirt – یێ بێ بەهر ژمالی
قست: الأقساط: installment : پارچەکرنا دراڤی
قەر: قەرز: القرض: loan - وەرگرتن ژبانقێ
کرێ: الإيجار: rent - بەرامبەرێ کرێداریێ
کەرەم: مكرمة: generosity - پێشکێشا دەولەمەندان
کەفارەت: كفارة: expiation - پێش گونەهانڤە
ماندیبونی: وەستیان: خزمەتکاری: الأتعاب: fees - بەرامبەرێ خزمەتکاریێ
موچە: مەهانە: راتبە: الراتب او المهية: salary - دراڤێ فەرمانبەر وکارمەندان
میراتگەر: میراتی: ميراث: inheritance - پاشمایێت مری
مەعاش: خانەنشینی: تەقاعد: معاش: pension – بو خانەشینان
نەخت: مەهر: مار: المهر: الصداق: Dowry - ل هەڤژینیێ
وەبەرهینان: بەرهەمئینان: استثمار: investment – بو پروژێت بازرگانێ دبێژنێ
چەند هەڤالناڤ دگەل دراڤی: صفات المال: money adjectives
ئەرزان: رخيص: cheap
بەرفرەهی یە: مُوفر- اقتصادي: thrifty
چاکە: السعرمعقول: affordable
زۆرێ گرانە: باهظة الثمن: pricey
ڤەگرە: اقتصادي: economical
گران: غالي الثمن: expensive
هێژایە: مستحق: worthy
چەند هەڤالناڤ ل سەر مروڤان:
بەلنگاز: فقير: poor
پڕمالە: ثري: wealthy
پلپلکی یە: مُفلس: broke
دەستدای: سەخی: مالدەهە: كريم: سخي: generous
دەوڵەمەند: ثري: affluent
زەنگین: غني: rich
سەرکەڤتی: مزدهر: prosperous
قەلس: بخيل: stingy
قەلسە: قۆرتە: بەخیلە: بخيل: tight
گەنجین: ميسور: well off
نێڤحال: متوسط: mean
چەند پەیڤێت کاری دگەل بێژا (پارە یان دراڤ) دهێت: Money
بەرهەمئینانا پارەی: يستثمر المال: invest money
پارستنا پارەی: يدخر المال: save money
پێچکرنا پارەی: يُهدر المال: waste money
پەلاچەکرنا پارەی: تبذير المال: blow money
دراڤدان: يُسدد المال: repay money
دەستکەڤتنا پارەی: يكتسب المال: earn money
قەردانا پارەی: يُقرض المال: lend money
قەرزکرنا پارەی: يقترض المال: borrow money
لێ کەڤتیێ میراتگەری: يرث المال: inherit money
مەزاختنا پارەی: يُنفق المال: spend money
پەیڤێت پێکهاتی دگەل دراڤی: بعض الأفعال المركبة للحديث عن المال
ب دەستڤەئینانا کێم دراڤی: يكسب مبلغ ضئيل من المال: to get by
ب زۆری دانا پارەی: دفع أو إعطاء المال مرغماً: fork over
پارە بەخشین: يتبرع المال: to chip in
تالانکرن: ينهب: rip off
دانانا پارەی ل بەنقێ: يودع مبلغ في بنك: to deposit in a bank
دراڤ پاشئێخستن: يوفر المال: save up(for)
دەستمچین: ينفق المال أقل من السابق: to cut back on spending
دەیندان: يسدد دينه: pay off
فیریان مالی: يتفاقم أو يزداد: to go up
قەردان: يدفع قرض أو دين: to pay something off
کێم مەزخین: يقلص من الانفاق: cut back on
کێمدان: ينقص أو يقل: to go down
گەراندنا قەری: يسدد قرض: to pay something back
مال مەزێخی: يبذر المال money: to splash out
مشەدانا دراڤی: دفع مالاً كثيراً: shell out
هەلاڤێتنا پارەی: دفع المال على كره: cough up
وەرگرتنا قەری: يحصل على قرض: take out a loan
چەند گوتن وبێژێت بیانی ل سەر دراڤی
مصطلحات المال في الإنجليزية
money idioms In English
Money doesn’t grow on trees
المال لا ينمو على الأشجار
پارە ل سەر داران چێنابن
Money talks
المال يتحدث
پارا دئاخڤیت
Time is money
الوقت من ذهب
دەم زێرە
A penny saved is a penny earned
القرش الذي توفره بمثابة قرش تكسبه
پارێ ڤەگرتی وەکی وی یە یێ ڤەکونچاندی
break the bank
كسر البنك
بەنقە شکاند
Born with a silver spoon in your mouth
ولدت بملعقة فضية في فمك
یێ روینشتی ل سەر کاسکا زەر
Bread and butter
الخبز والزبدة
نان ونیڤیشکە یان دورکا دوهندایە
Live from hand to mouth
يعيش من اليد للفم
نان وزکە
Save for a rainy day
ادخر ليوم ممطر
ڤەکونجینە بو پێشە رۆژێ
Worth its weight in gold
يستحق وزنه بالذهب
بهایێ خۆ زێری دئینیت
Money makes the world go around
المال هو سبب حدوث كل شيء على وجه الأرض
پارە ودراڤ سەدمێ هەمی تشتانە ل سەر رویێ جیهانێ
Money is the root of all evil
المال هو أصل كل الشرور
مال بنۆکێ هەمی خرابیانە
٢٦-٦-٢٠٢٢-دهوک- ئەحمەد عەلی
ناڤێت دراڤی
کوردی – عەرەبی - ئنگلیزی
ئەمانەت - الأمانة - fidelity
باج - ضريبة - tax
بێش - تبرع - donation
بەخشیش - أكرامية - tip
بەرتیل – رشوة - bribe
پێشخوین - دية - blood money
پێشخەلات - هبة - gift
پێشکێش – عطية - donation
جزا – غرامة - fine
خوهدانی – بەرزەحمەت – الأتعاب - fee
خۆک - رسوم - excise
خەرجی - مصروف - expense
خەلات - مكافأة - reward
دراڤ، حەق - مبلغ - sum
دیاری - هدية - present
دەبوزی - ودائع - deposit
دەستبعێ - عربون - earnest
دەلالی – العمولة - brokerage
دەین، قەر – دين - debt
رسق – الرزق - boon
روژانە، یەومی - يومية - retainer
زێدەهی - علاوة - raise
ژێکەت، ژێهات – زكاة - alms
سەدەقە – صدقة - charity
سەرفایدەیێ – الفائدة - interest
شاباش - نقود الأعراس - marriage money
عەیدانی - عيدية - feast's present
فية - ئازادکرن - ransom
ڤەبەرهێنان، دۆربەر – استثمار- investment
قرێژا دەستان - وسخ دنيا - grime
قەر، قەرز – القرض - loan money
کرێ – الايجار - rent
کەفارە - كفارة - penance
مفا - نفع - benefit
موچە – راتب - salary
مەعاش - معاش - stipend
مەکرەمە، مالدەهی – مكرمة - honorarium
مەهر – المهر - dowry
نەفەقە – النفقة - money spent
هاریکاری – أعانة - aid
٢٠٢٣ - ئەحمەد عەلی