چیە دراڤ؟

چیە دراڤ؟

دراڤ دناڤ گوتن وبێژێت کوردیدا:

ناڤێت پارەی: اسماء المال: money names

دناڤ گوتنێت کوردیدا پەیڤا دراڤ ب گەلەک رەنگ وجورا یا هاتی. دراڤ گەلەک رەنگن وەک: درامەت، مەعدەن، کاغز یان نڤێسین وەک شێکا یان صەکا. ل ڤێری ئەز دێ بەر چاڤ کەم ئەو پەڤێت دهاتین دگوتنێت مە یێت کوردیدا ب شوێوەکێ بەیان ئاشکرا. ژبلی ئەو رەنگ وجورێت ژوری، دراڤ وپارە یێت هاتین ب هندەک پەیڤێت دی کو ئەم دبێژینێ بێژە وەک وان یان جهگری وان، ل شوینا وان، نەقڵناڤێ وان، بەرانبەرێ وان. ئەڤە ژی ئێک ژوان ریانە بو دەولەمەندیا زمانێ کوردی دناڤ دویروکا زمانیدا.

پەیڤێت پەتی ورەسەن ل سەر دراڤ وپارا دناڤ گوتنێت کوردیدا:

(دراڤ: پارە، ماڤ: حەق، قەر: دەین، مفا: فایدە، رزق: مال، دیاری: خەلات، ئەرزان:هەروە، پەروە، قرێژ: دەسترەش)

(ئەمانەت: حەلال، بەرتیڵ، بەخشیش، شاباش، بەریک، نەخت، گەنج، بازار، ئابور، دوشاڤ، پیش، پیڵ، عەلب، کاغز)

( فلس، درهەم، مەجیدی، زیڤ، زێر، دڕ)

پەیڤ وگوتن

١- بەرتیڵ: بەر+ تڵ = کو دبیتە بەرتیڵ. ئەڤ رەنگە دراڤ یان پارە یان ڤەرێژا درامەتی دهێتە دان بو وی کەسێ وەردگریت بدزیڤە، نە ب ئاشکرایێ، ئانکو ژرەخی ڤە، ژتەنشتێ ڤە یان ژئینشکێ ڤە یان ژ(تڵی ) ڤە. ئەڤ هەر دو پەیڤ هاتنە لێگدان، پەیڤەکا پەتی ژێ پەیدابو. واتا وێ پارە دانە ب نهینی.

بەرتیڵ بەرا نەرم دکەن

بەرتێڵ ئاسنی دحەلینیت

ئاخڤتن پر ناکەن چ جوهالا (ئانکو شینا ئاخڤتنێ پارا بکە بەریکێ)

چەوا بای ئینا، باروڤێ لێدا (پارێ بەرتیلێ چەوا هات وەسا چو)

٢- بەخشیش: پێ + خوش= پێخوش پشتی چەند گوهێرین وژێبرنێ یا بویە: بەخشیش. دانا ڤی رەنگێ پارەی بو وی کەسێ بەرانبەر بشێوەکێ دیار وئاشکرایە، نە کو بدزی ڤەیە، هەمی کەس دبینن پێش چاڤ. ئەو کەسێ ڤی دراڤی یان پارەی دەت گەلەکێ پێخوشە بو دانا ڤی بەخشیشی.

گوتن: ئەزێ ل سەر پیشی، ل هیڤیا بەخشیشی

٣- شاباش: شاهی + باش= شاباش، بشتی ژێبرنا (هی) ژبەر سڤک کرنێ دئاخڤتنێدا. شاباش ئەو دراڤە یێ خاندی دەتە زرنا بێژی ودەهول قوتی ئو نوکە دەنە ستران بێژا ل شاهیانا، کارەکێ ژخورایە کەسێ دەست دگەل نینە ئو زور داری تێدا نینە.

شاباشا بده‌، پاشی بره‌قسه

٤- دراڤ: پارەیە

دراڤێ سپی بو روژا رەشە 

دراڤێ قەلپ دڤەگەریت باڤ خودانا

شەر ب شیری، ئو بازار ب دراڤا

دراڤێ خو ژی دا، ئو سەرێ خو ژی شکاند

٥- پارە: دراڤە

به‌ریکا خو ب پارێ خه‌لکێ گه‌رم نه‌که

پارە بدەست بدە، ئو ب پیا ل دیف گەرە

پارێ خو پاڤە بەر حەتاڤی، ئو روینە بەر سیبەرێ

پاره‌ قرێژا ده‌ستا نه،‌ ئه‌گه‌ر شویشت چ نامینیت

٦- ماڤ: حەقە

ماڤێ ڤی دەستی ل ڤی دەستی نامینیت

سەقا ل دیف حەقا

ئاسن قوتی بێ حه‌قه‌

حەقێ من بینە، حەقێ تە ئاسانە

حەق خوشێ خو بە، شریکێ مالێ خەلکی بە

٧- قەر: دەین

ما قەرێ ئێتیمانە

قەر ب قەری، منەت ل سەرسەری

مروڤی دمریت، ده‌ین نامرن

هەچیێ دەینەک ژدەرڤە، یارەک ژدەرڤە

٨- مفا: فایدە

کی مفایە، ئەو برایە

فایدێ فاتە قیزێ یە

٩- مال: رزق  

مالێ پیرێ یە

مال قرێژا دەستانە

بلا بێ مالبی، نه‌ بێ خالبی

مالێ پڕ، هاتە سەر گیسکێ کوڕ

مالێ بەخیلی دکەڤتە دەستێ زالمی

مالێ قه‌لسی و مه‌ردی هندی ئێک دچیت

مالێ نه‌که‌ بو کورێ قه‌نج ونەیێ خراب

١٠- رزق : مال

رزقێ هارا یێ ل دینا

که‌س رزقێ که‌سێ نزانیت

که‌س رزقێ که‌سێ ناخوت

١١- دیاری: خەلات

خەلاتێ پنیا نشیانە

نوی هاتن، کەڤن خەلاتن

خەلاتێ قەنجیێ هەر قەنجیە

دێ خەلات کەن، یان دێ جەلادکەن

دیاری قه‌سپه،‌ شین دیاری هه‌سپه

١٢- ئەرزان: هەروە: پەروە: هویردە 

تشتێ ب هەروە، یێ ل خەروە

ئەرزان کرو، هومبان درو

١٣- قرێژ: دەسترەشی

مال قرێژا دەستانە

حەتا دەست رەش نەبیت، تاما دەڤی خوش نابیت

١٤- ئەمانەت: حەلال

ئەمانەت، هەلامەت

من حەلالێ خو نەخاری یە، گەرا حەرامێ خەلکی

١٥- بەریک: جهێ پارا

به‌ریكا من، برایێ منه‌

شەلێ وی یێ بێ بەریکە

١٦- نەخت: جهێ پارەیە

بێ نه‌ختی، بێ به‌ختی

١٧- گەنج: مالە، زینەتە، پارەیە

گەنج ومال، کاروانی، جوت وکێڵ، ئەرزانی

١٨- بازار: جهێ کرین وفروتنێ

برا برایە، بازارا جودایە

هەر وەکی نە ل وێ سیکێ، نە ل وێ بازارێ

١٩- ئابۆر: ڤەگری دپارەیدا

ئاڤ زێ یە، ئابوری لێ یە

٢٠- دوشاڤ:  ڤەرێژا پارەیە

قوینا مریا یا ب دوشاڤە

٢١- پیش: بێ پارە، پەروە

پالێ پیشی یە

٢٢- پیڵ: شینا دراڤی

هێژ دو پیلێت وی ل دیف مە دهێن

٢٣- عەلب: دەپێ کێشان وپیڤانێ یە بو درامەتی

کەس ب عەلبا وی نا پیڤیت

٢٤- کاغز:جهگرێ بەختی یە ئانکو: پارە ومال

کاغزا وی کەری یا خاری

ئەڤە ناڤێت چەند پارانە ئەوێت دهاتین دگوتنادا:

٢٥- فلس: بچیکترین پارەیە

کرە فلسەکێ صور

فلسەکێ صور نا هینیت

ما خونە ئەز پێنج فلسم

تفێ ل ئەردی دبینیت یا ژویڤە فلسە

26- درهەم: پێنجی فلسە

رویڤی عەیارە، چەرمی وی دهینیت دو درهەما

درهەمکی، دانە بن بەرەکی، دێ بیتە بارێ کەرەکی

٢٧- مەجیدی: پیست قرشە، ژزیڤی یە دەمێ سولتان مەجیدی

زێرێ ل ناڤ مەجیدیانە

زێر ژی یێ هندەیە، ئو مەجیدی ژی هندەیە

٢٨- زیڤ: پارەکێ سپی یە، بو دراڤ وچەکی بکاردهێت

دەستێ وێ زێر وزیڤن

٢٩- زێر: دبیتە دراڤ ئو دبیتە چەک وزینەت

بزێرا دەست ناکەڤیت

چ جارا زێر قەلپ نابیت

زێرێ ل ناڤ مەجیدیانە

زێرنگر زێرێ خو دناسیت

30- دڕ: لولویەکا مەزنە وگەلەکا بهایە

 میناس، در نیاس، ساڵ خلاس

٣١- جهناڤێت پارەی:

کەسێ منو، دەستێ منو  (لڤێرێ ئانکو دەست پارا دهینیت)

چ ب کولاڤێ وی نە پیڤا ( چ پارە نە دانێ، چ پیتە پێ نەکرن)

دەستەکێ ڤال وئێکی چ تێنە  ( ئانکو هەر دو دەست دخالینە ژپارا)

دەستەکێ ڤال(ژپارا) وئێکی چ تێنە ژپارە

رامانێت پەیڤێت (دراڤ، پارە، مال)  ب سێ زمانان

ئازاکرن: فدية: ransom - ل دەف رەڤینەران

باجە: باجەکان taxes - بو حوکمەتێ

بەخشێش: البقشيش:tips : دان پێش خزمەتێ

بەخشین: التبرّع: : donation: بەخشاندنا دراڤی

بەرتیل: رشوة: bribe - دانا بەر تڵ ب نهینی

پێشخوین: دِيّة: blood money - هەمبەرێ خوینێ

پێشکێشی: الهبة ‌أو العطوة: giveaway: دانا بێ بەرامبەر

جەزا: سزادان:  غەرامەردن: الغرامات: fines - ل دادگەهێ

خەرجی: مصروف اليومي: allowance:  دراڤدانا روژانە

خەلات: مكافأة: rewarding - پێش خزمەتا داوی

دراڤدانان: پارە دانان: ودائع: deposits - دانان  ل بەنقێ

دیاری: هدية: gift - دانا خەلاتی

دەبار: نەفەقە: خەرجی: النفقة: alimony - ل بەردانێ

دەلالی: سمساری: کۆمسیۆن: العمولة: commission - ل بازرگانیێ بو ناڤەندیان

دەین: دين: debt - ل دەمێ دەستگرتنێ

ربا: ڕیبا: ربا: usury – ستاندن ژدەینداران

رۆژانە: یەومی: الأجر اليومي: wage - ل نک پالا یان کارکەران

رەسم: رسوماتەکان: رسوم: fees - ل دەزگەهان وقوتابخانێ

زێدەهی: علاوة : bonus - زێدەباری سەر موچەی

زەرەردانی: ضمان : compensation - پێشڤەدانا زەرەران

ژێکەت: زەکات: زكاة: almsgiving - ژێکەتنا مالی بو هەژاران

سەدەقە: دەستئانەهی: صدقة: charity - دەستدرێژکرنا خێرخوازی

شاباش: الشاباش: money thrown about at marriages: بژاندنا پارەی ل شەهیانا

شویندان: قەرەبونکرن: پێشڤەدان: تعويض: remuneration - شویندانا زیانێ

عەیدانی: عيدية: feast's present - ل دەمێ جەژنان

فەند: فێلبازی: شطارة: slyness - ل نک گەندەلان

فەیدە: الفائدة: interest - ژێ وەرگرتن ژلایێ بەنقێ ڤە

ڤەگوهاستنا دراڤی: الحوالة المالية: remittance : شاندنا پارەی

قرێژا دەستانە: وسخ الدنيا: hand’s dirt – یێ بێ بەهر ژمالی

قست: الأقساط:  installment : پارچەکرنا دراڤی

قەر: قەرز: القرض: loan - وەرگرتن ژبانقێ

کرێ: الإيجار: rent - بەرامبەرێ کرێداریێ

کەرەم: مكرمة: generosity - پێشکێشا دەولەمەندان

کەفارەت: كفارة: expiation - پێش گونەهانڤە

ماندیبونی: وەستیان: خزمەتکاری: الأتعاب:  fees - بەرامبەرێ خزمەتکاریێ

موچە: مەهانە: راتبە: الراتب او المهية: salary - دراڤێ فەرمانبەر وکارمەندان

میراتگەر: میراتی: ميراث: inheritance - پاشمایێت مری

مەعاش: خانەنشینی: تەقاعد: معاش: pension – بو خانەشینان

نەخت: مەهر: مار: المهر: الصداق: Dowry - ل هەڤژینیێ

وەبەرهینان: بەرهەمئینان: استثمار: investment – بو پروژێت بازرگانێ دبێژنێ

چەند هەڤالناڤ دگەل دراڤی: صفات المال: money adjectives

ئەرزان: رخيص: cheap

بەرفرەهی یە: مُوفر- اقتصادي: thrifty

چاکە: السعرمعقول: affordable

زۆرێ گرانە: باهظة الثمن: pricey

ڤەگرە: اقتصادي:  economical

گران: غالي الثمن: expensive

هێژایە: مستحق: worthy

چەند هەڤالناڤ ل سەر مروڤان: 

بەلنگاز: فقير: poor

پڕمالە: ثري: wealthy

پلپلکی یە: مُفلس: broke

دەستدای: سەخی: مالدەهە: كريم: سخي: generous

دەوڵەمەند: ثري: affluent

زەنگین: غني: rich

سەرکەڤتی: مزدهر: prosperous

قەلس: بخيل: stingy

قەلسە: قۆرتە: بەخیلە: بخيل: tight

گەنجین: ميسور: well off

نێڤحال: متوسط: mean

چەند پەیڤێت کاری دگەل بێژا (پارە یان دراڤ) دهێت: Money 

بەرهەمئینانا پارەی: يستثمر المال: invest money

پارستنا پارەی: يدخر المال: save money

پێچکرنا پارەی: يُهدر المال: waste money

پەلاچەکرنا پارەی: تبذير المال: blow money

دراڤدان: يُسدد المال: repay money

دەستکەڤتنا پارەی: يكتسب المال: earn money

قەردانا پارەی: يُقرض المال: lend money

قەرزکرنا پارەی: يقترض المال:  borrow money

لێ کەڤتیێ  میراتگەری: يرث المال: inherit money

مەزاختنا پارەی: يُنفق المال: spend money

پەیڤێت پێکهاتی دگەل دراڤی: بعض الأفعال المركبة للحديث عن المال 

ب دەستڤەئینانا کێم دراڤی: يكسب مبلغ ضئيل من المال: to get by

ب زۆری دانا پارەی: دفع أو إعطاء المال مرغماً: fork over

پارە بەخشین: يتبرع المال: to chip in

تالانکرن: ينهب: rip off

دانانا پارەی ل بەنقێ: يودع مبلغ في بنك: to deposit in a bank

دراڤ پاشئێخستن: يوفر المال: save up(for)

دەستمچین: ينفق المال أقل من السابق: to cut back on spending

دەیندان: يسدد دينه: pay off

فیریان مالی: يتفاقم أو يزداد: to go up

قەردان: يدفع قرض أو دين: to pay something off

کێم مەزخین: يقلص من الانفاق: cut back on

کێمدان: ينقص أو يقل: to go down

گەراندنا قەری: يسدد قرض: to pay something back

مال مەزێخی: يبذر المال money: to splash out

مشەدانا دراڤی: دفع مالاً كثيراً: shell out

هەلاڤێتنا پارەی: دفع المال على كره: cough up

وەرگرتنا قەری: يحصل على قرض: take out a loan

چەند گوتن وبێژێت بیانی ل سەر دراڤی

مصطلحات المال في الإنجليزية

money idioms In English

Money doesn’t grow on trees

المال لا ينمو على الأشجار

پارە ل سەر داران چێنابن

Money talks

المال يتحدث

پارا دئاخڤیت

Time is money

الوقت من ذهب

دەم زێرە

A penny saved is a penny earned

القرش الذي توفره بمثابة قرش تكسبه

پارێ ڤەگرتی وەکی وی یە یێ ڤەکونچاندی

break the bank

كسر البنك

بەنقە شکاند

Born with a silver spoon in your mouth

ولدت بملعقة فضية في فمك

یێ روینشتی ل سەر کاسکا زەر

Bread and butter

الخبز والزبدة

نان ونیڤیشکە یان دورکا دوهندایە

Live from hand to mouth

يعيش من اليد للفم

نان وزکە

Save for a rainy day

ادخر ليوم ممطر

ڤەکونجینە بو پێشە رۆژێ

Worth its weight in gold

يستحق وزنه بالذهب

بهایێ خۆ زێری دئینیت

Money makes the world go around

المال هو سبب حدوث كل شيء على وجه الأرض

پارە ودراڤ سەدمێ هەمی تشتانە ل سەر رویێ جیهانێ

 Money is the root of all evil

المال هو أصل كل الشرور

مال بنۆکێ هەمی خرابیانە

٢٦-٦-٢٠٢٢-دهوک- ئەحمەد عەلی

 ناڤێت دراڤی

کوردی – عەرەبی - ئنگلیزی

ئەمانەت - الأمانة - fidelity

باج - ضريبة - tax

بێش - تبرع - donation

بەخشیش - أكرامية - tip

بەرتیل – رشوة -  bribe  

پێشخوین - دية - blood money

پێشخەلات - هبة - gift

پێشکێش – عطية - donation

جزا – غرامة -  fine  

خوهدانی – بەرزەحمەت – الأتعاب - fee

خۆک - رسوم - excise

خەرجی - مصروف - expense    

خەلات - مكافأة - reward

دراڤ، حەق - مبلغ - sum

دیاری - هدية - present

دەبوزی - ودائع - deposit

دەستبعێ - عربون - earnest

دەلالی – العمولة - brokerage

دەین، قەر – دين - debt

رسق – الرزق -  boon  

روژانە، یەومی - يومية - retainer

زێدەهی - علاوة - raise

ژێکەت، ژێهات – زكاة - alms

سەدەقە – صدقة - charity

سەرفایدەیێ – الفائدة - interest

شاباش - نقود الأعراس - marriage money

عەیدانی - عيدية - feast's present

فية - ئازادکرن - ransom

ڤەبەرهێنان، دۆربەر – استثمار- investment

قرێژا دەستان - وسخ دنيا - grime

قەر، قەرز – القرض - loan money

کرێ – الايجار - rent

کەفارە - كفارة - penance

مفا - نفع - benefit

موچە – راتب - salary

مەعاش - معاش - stipend

مەکرەمە، مالدەهی – مكرمة - honorarium

مەهر – المهر -  dowry

نەفەقە – النفقة - money spent

هاریکاری – أعانة - aid

٢٠٢٣ - ئەحمەد عەلی