بیرکاری

بیرکاری وئەندازی

چیە بیرکاری؟

بیرکاری: ئەو زانستە یێ کو لێکولینێ دکەت ل سەر ژماران وکوژمان ئەوێت شێن بەرەف کێمکرنێ وزێدەکرنێ ڤە بچن یان ئەو تشتن کو دهێنە پیڤان وکێشان وەک هژمار، ئەندازی، کێشەری، دویراتی ڤالەهی. دسەر ڤان هەمیارا کۆمەکا پێناسانە وکریارێت ڤەدەرن یێ کو دگەهنێ ب رێکا ژێچویێت مێشکانی یێ دهێنە تەرخانکرن ل سەر زۆربەی کارێت بیرکاری یێت جودا وجێواز وەک: کۆم، ژمار یان وێنە. بانکسی زانیارەکێ ب ناڤ ودەنگ پێنیاسکر کو بیرکاری" خویا ئەردی یە". ئەڤە ئاماژێ پێ ددەت کو بیرکاری زۆرا گرنگە دکارێت زانستیدا چەوا خارن پێدڤیێ خویێ یە. پەیڤا((salt دەما دهێتە پارچەکرن دبنە چار پەیڤێت سەرەکی هەر ئێکێ هەڤواتا خۆ یا تایبەتا هەی.

S for (science) زانست

A for (art): هونەر

L for (Language): زمان

T for (Tool): ئالاڤ

هەمی پێگڤە دبنە ئەڤ پێکهاتیە: زانستە وهونەرە وزمان وئالاڤە.

زانستە: چنکی یێ هاتیە ئاڤاکرن ل سەر بنگەهێ رێزتەقی ئانکو دەست پێدکەت ژهزر وبیران وحەتا دگەهیتە قانینان یێ کو ل سەر وان بیرگەهێت زانستی دهینە نژاندن.

هونەرە: چنکی خۆ وەسا دیاردکەت بەرەف رێک وپێکیا هزران وجانە بەبدکرنا وان ب ڤێکئێخستنا پێزانینان بەراورد دگەل ئێک ودەرئینانا وان وەک نمونێت بیرکاری کو ب شێن رونکرنێ وشروڤەکرنێ بێختە رەوشێت ژیانێ ب گشتی.

زمانە: چنکی هەمی جیهان ب کاردئینن ئەو ژی ب رێکا وان نێشان وهێمایێت یەکگرتو بو گەهاندنا وان هزران دناڤ بەرا هەمی کەساندا، هەر وەسا هاریکارە بو ڤێکئینانا و پەیوەندیبونا پیردوزێت وان دگەل ئێک ب درستی.

ئالاڤە: جنکی ب رێکا بیرکاریێدا هەمی رەوشیت ژیانی پێ ب رێڤە دچیت وئالاڤە بو هەمی جۆرێت دی ژزانستان بو ب جهئینانا کار وکێت وان کەسان دهەمی رەنگێت کاران دژیانێدا.

چنە کریارێت ژمێریاری؟

ئەو ژی چار پێڤوچویێت ژمێریاری نە یێت سەرەکی دهێنە ب کارئینان ل سەر ژماران دبوارێ بیرکاریێدا. ئەڤ کریارێت ژماری گرنگترین کریارن یێت ب جهدهێن دڤان زانستاندا دهەمی شوپ وپلاندا ئەوژی ئەڤەنە:

کومکرن: دکەڤندا وحەتا نهۆ ئەڤ ژمارە ب کاردهێن بو پێڤەچویا زێدەکرنێ یا دبێژنێ هژمار، دەما مروڤ تشتەکێ نوی دانیت ل سەر ئێکێ دی یان کومەکا دی، ڤێجا کومکرن دبیرکاریێدا ب ڤان ناڤا دهێتە بەرنیاسکرن: زێدەکرن، سەردانان، جەماندن ئەڤ رەنگە کارە دڤێت ب ڤی مەرجی بیت هەر ئێک کوژمە بیت یێت یەکسان.

کێمکرن: ئەڤ کارە بەروڤاژی یە دگەل کومکرنێ، ب ڤێ کاری مروڤ دشیت ژهژمارەکا بەرچاڤ خلاسبیت وژێببەت ونەهێلانێ لێ بکەت ب درستی ونەمینیت دوێ کۆمێدا.

لێکدان: یێ رادبێت ب کارێ لێکدانێ ژمارەکێ دوبارەدکەت ئانکو زێدەدکەت، ژمارا ئێکێ ب جاران ل یێ دی ددەت دا کو سەرجەم پەیدابیت ب درستی.

دابەشکرن: دڤێ کریارێدا یێ پتر ومشە وگەلەک دهێتە پارچەکرن وەک پرتێت کۆم بچیک ئانکو ژێڤەکرنا یێ گەلەک بو پارچێت کوچکوک.

چەند پێزانین ل سەر وێنێت ئەندازی:

١- چیە خیچ؟: شکلەکێ راستێ ئێک ئالی یە بەس درێژی یێ هەی ویێ بێ ستویری یە ودهێتە ڤەکێشان ژهەردو لایانڤە.

جۆرێت خیچان: خالان: خەتان : types of lines

خطوط خفية: خیچا نهین: hidden

خیچا بادای: خط مائل bent :

خیچا پرتکری: خط منقطع: dashed

خیچا پێلی: شلقی: خط متموج: wavy

خیچا تێپەر: خط متقاطع: cross

خیچا چکانی: شاقولی: ستوینی: خط عمودي: vertical

خیچا چیلاچەپ: خط متعرج: zigzag

خیچا چەمیای: خط مقوس : arch

خیچا خار: ڤیچ: خط منحرف: oblique

خیچا خالکری: خط منقط: dotted

خیچا راست: خط مستقيم: straight

خیچا زراڤ: خط رفيع: thin line

خیچا ستویر: خط ثخين: thick line

خیچا ستێرەکی: خط نجمي: star

خێچا شکەستی: خط منكسر: broken line

خیچا لاکەڤتی: لاداو: : کڤانە: خط منحنى أو محني: curved

خیچا لولەکی: خط حلزوني: spiral

خیچا هەڤدلی: خط ذو شكل قلب:heart

خیچا هەڤرێ: خط مقارب أو محاذي: asymptote

خیچا هەڤسۆیێ: خطان متوازيان: parallel

خیچا ئاسویێ:خط افقي: horizontal

٢- هەرچار پێڤەچویێت ژمێریاری: العمليات الحسابية الاربعة: mathematical calculations

دابەشکرن: قسمة: division

کۆمکرن: جمع: addition

کێمکرن: طرح: subtraction

لێکدان: ضرب: multiplication

نیشان: علامة: symbols :sign

نیشانا کۆمکرنێ: زێدەکرن: دانان سەر: علامة الجمع (+) : زائدplus

نیشانا کێمکرنێ: ژێبرن: ژێراکرن: علامة الطرح (-) : ناقص :minus

نیشانا لێکدانێ: جارادان: جار: علامة الضرب (×) : ضرب:multiplied by

نیشانا دابەشکرنێ: لێکڤەکرنێ: پارچەکرنێ: علامة القسمة (÷) : قسمة:divided by

( + ) تعنى الجمع أو زائـد - کۆمکرن: زێدەکرن

( - ) تعني الطرح أو ناقص - کێمکرن: ژێبرن

( × ) تعني الضـرب أو في – لێکدانێ: ل

( ÷ ) تعني القسمة أو على – دابەشکرن: بژاندن سەر

یەکسان: دەرچون: يساوي = equals

خال: نوقتە: نقطة (.)point: dot

ژسەدێ: بالمئة % percent

٣- الزّواية: گوشە: angle

ل ژیری چەند پێزانین ل سەر گوشەی

یەکەم: جور وپیڤانێت گوشەیان:

دهێنە ڤاڤێرکرن دبن ڤان شەش جوینان:

١- الزّوايا القائمة: right angle: گوشاجک: گۆشەوەستاو

پیڤانا وێ دبیتە نوت پل یان دەرەجە 90° ب درستی.

٢- الزّوايا الحادة: acute angle: گۆشەتیژ: گوشەیا تەنگ

پیڤانا ڤێ گوشەیێ دەستپێدکەت ژ 0° حەتا 90° ئانکو ئەو گوشە کێمترە ژ گوشاجک.

٣- الزّوايا المُنفرِجة :obtuse angle: گوشا فرەهـ: گۆشەکراوە

ئەڤ گوشە پییڤانا وێ مەزنترە ژ 90° وبچیکترە ژ 180°.

٤- الزّوايا المستقيمة: straight angle: گوشەیا راست

پیڤانا وێ 180° پلە ووەسا یا دیارە وەک خێچەکا راست ب تەمامی.

٥- الزّوايا المُنعكِسة: reflex angle: : گوشەیا بەرخوەک

پیڤانا وێ پترە ژ 180° پلا وکێمترە ژ360°.

٦- الزّوايا الكاملة: full angle: گوشەیا پڕ

پیڤانا وێ 360° پلەنە، ئانکو ئەو گوشەیە یا کو ل دۆر خۆ دزڤریت بازنەکێ درستێ گروڤر، ژخالەکێ بنە جهـ دەست پێدکەت و دویماهیێ دئینیت هەر ل وێ شوینا دەستپێکری.

دووەم: جۆرێت گوشەیا سەبارەتێ بەرڤەچونا وان ژلایێ پیڤان وزڤرینێ:

١- الزوايا الموجبة: positive angles: گوشەیا ئەرینی

دهێتە پیڤان بەروڤاژی ژزڤرینا میلێت سەعەتێ ژبنگەهی.

٢- الزوايا السالبة: negative angles: گوشەیا نەیینی

دهێتە پیڤان بەرەف میلێت سەعوتێ ژدەستپێکا بنگەهێ

سێیەم: جۆرێت گوشەیا سەبارەتێ تێکەلبونا وان دگەل ئێک:

ئەڤە ناڤێت وان گوشەیایە یێت پەیوەندار پێگڤە

١- الزوايا المتجاورة: adjacent angles: گوشەیێت ب رەخ ئێکڤە

ئەون یێت هەڤبەش ب ئێك لا یان چق و ب سەرەکی

٢- الزوايا المتتامة: complementary angles: گوشەیێت تەمامکەر

ئەون یێت کۆمکرنا پیڤانێ دبیتە 90 دەرەجە.

٣- الزوايا المتكاملة: supplementary angles: گوشەیێت زێدەبار

ئەون یێت کۆمکرنا پیڤانێ دبیتە 180 دەرەجە، هەمی پیگڤە ب لێکدانێ دبیتە گوشەیا راست.

٤- الزوايا المتقابلة بالرأس: vertically opposite angles: گوشەیێت بەرامبەر ب سەری

ئەو گوشەنە یێت چیکرن ژبرینا دو خیچێت راست پێگڤە ل خالەکێ کو دبیتە سەرێ هەر دو گوشەیان یێت بەرامبەر. پیڤانا هەردوکا یا یەکسانە وچقێت وان سەر ئێک ڤەکێشایە.

٥- الزوايا المتطابقة: congruent angles: گوشەیێت هەڤبەر

ئەو گوشەنە یێت یەکسان دپیڤانا خۆدا.

٤- دو ئالی: ثنائي الابعاد: two dimensions

ڤان رەنگە شکلان دو ئالێت هەین: درێژی وپانی وەک:

بيضاوي: هێلکانی: oval

خماسي الاضلاع: پێنجلا: پێنجرەخ: pentagon

دائرة: بازنە: circle

سداسي الزوايا والأضلاع: شەشلا وشەش گەشە: hexagon

متوازي الاضلاع: ملهەسۆ: parallelogram

مثلث قائم الزاوية: سێگۆشەی گوشاجک: right-angled triangle

مثلث متساوي الاضلاع: سێگوشەیا وەکهەڤی: equilateral triangle

مثلث متساوي الساقين: سێگوشەیێ دوهەڤسان: isosceles triangle

مثلث: سێگوشە: triangle

مثمن الزوايا والأضلاع: هەشت کوژی وهەشت گوشە: octagon

المربع : چارگوشە: square

مستطيل: لاکێشە: rectangle

نصف دائرة: نیڤبازنە: semicircle

٥- سێئالی: ثلاثية الابعاد: dimensions three

ئەڤ جۆرە شکل یێت سێئالینە: درێژی وپانی وبلنداهی وەک:

أسطوانة: لۆلی: لوولەک: cylinder

جسم كروي: گروڤر: sphere

القرص: قۆرس: disc

مخروط: قووچەک: cone

مكعب: شەشگوشە: شەشپاڵوو: cube

هرم: قوپکوژی: pyramid

٦- زۆر گوشە یان گوژی: متعدد الزوايا: polygon

ڤان وێنان پتر ژچار کوژیان یان گوشەیان هەنە وەک:

ثماني الزاويا: هەشتگوشە: Octagon

ذو تسعة زاويا: نەهگوشە: Nonagon

سباعي الزوايا: حەفتگوشە:Heptagon

سداسي الزوايا: شەشگوشە: Hexagon

مخمس الزاويا: پێنجگوشە: Pentagon

٧- سالوخێت وێنێت ئەندازی: صفات للأشكال الهندسية: attributes of geometric shapes

هناك بعض الصفات للأشكال الهندسية يمكنا التعرف عليها وإضافاتها الى معلوماتك

بصلي الشكل: پیڤازی: bulbous

رفيع: زراڤ: thin

سميك: ستویر: thick

متشابك: تیکئالاندی: twisted

متشعب: زۆرچق: forked

متفرِّع: زۆرتاک: branched

متقابل: بەرامبەر: opposite

متماثل: وەکهەڤیsymmetrical:

متموج: پێلی: شلقی: wavy

محدب: چەمیایconvex :

مدبب: سەرتیژ: tapered

مدبب: سەرتیژ:pointy

مستدير- كروي:round

مسطّح: پان: پەحن : flat

مضلع: ذو أضلاع: زۆرلا: زۆرچق: polygon

مقعر: قەوراندی: بەرکۆر: ناڤچال: concave

مقوس: چەمیای: بادای : bent

مقوس: محنى: بادای: bent

مكافئ: هەڤبەر: equal

ممتد: راکێشای: extended

منبسط: ڤەکێشای: ڤەدای: expanded

منتظم: رێزبەند: regular

منحنى: متقوس: کڤانە: کەوانە: curved

٨- تەرزێت ژماران: أنواع الأعداد: types of numbers

الأعداد الأولية: ژمارێت پێشین: prime numbers

الأعداد الحقيقية: ژمارێت راستین: real numbers

الأعداد الزوجية: ژمارێت جوت یان چفت: even numbers

الأعداد الصحيحة: ژمارێت درست: the correct numbers

الأعداد الطبيعية: ژمارێت خوزایێ: natural numbers

الأعداد الغير نسبية: ژمارێت نەنسبی: irrational numbers

الأعداد الفردية: ژمارێت کت: odd numbers

الأعداد الكسرية: ژمارێت پارچەوی: fractional numbers

الأعداد النسبية: ژمارێت نسبی: rational numbers

عدد أولي: ژمارا سەرەکی: prime number

عدد ترتيبى: ژمارا رێزەکی: ordinal number

عدد خيالي: ژمارەی خەیاڵی: imaginary number

عدد زوجي: جوتژمار: even number

عدد صحيح: یەکژمار: integer

عدد عشري: ژمارا دەهانی: decimal

عدد فردي: کتژمار: odd number

عدد مفقود: ژمارا بەرزە: missing numbers

عدّد: بهژمێرە: count

عدد: هژمار: ژمارە: number

عددي: ژماری: numerical

٩- مصطلحات الكسور: بێژێت پارچەیی: fractions

1⁄2 نصف نیڤ half

1⁄3 ثلث سێئێک one third

1⁄4 ربع چارێک a fourth

1⁄5 خمس پێنجێک (one) fifth

1⁄6 سدس شەشێک one-sixth

2⁄3 ثُلثان دوسێک two thirds

3⁄4 ثلاثة أرباع سێچارێک Three-quarters

1⁄8 ثُمن هەشتێک one-eighth

1⁄10 عُشر دەهێک (one) tenth

1⁄100 واحد بالمئة ئێک ژسەدێ one percent

1¼ واحد وربع ئێک وچارێکەک one and quarter

1½ واحد ونصف ئێک ونیڤ one and a half

1¾ واحد وثلاثة أرباع ئێک وسێچارێک one and three quarters

2¼ اثنان وربع دو چارێکەک two and a quarter

2½ اثنان ونصف دو و نیڤ two and a half

2¾ اثنان وثلاثة أرباع دو سێچارێک two and three quarters

3¼ ثلاثة وربع سێ وچارێکەک three and a quarter

3½ ثلاثة ونصف سێ ونیڤ three and a half

3¾ ثلاثة وثلاثة أرباع سێ وسێچارێک three and three quarters

١٠- الأعداد الكبيرة : هژمارێت مەزن: big numbers

خاندنا ژمارێت مەزن

10 دەهـ ( عشرة ) ten

100 سەد ( مئة ) hundred

1000 هزار ( ألف ) thousand

10000 دەهـ هزار ( عشرة آلاف ) ten thousands

100000 سەد هزار ( مئة ألف ) Hundred thousand

1000000 مەلیون ( مليون ) Million

1000000000000 ملیار ( بليون أو مليار ) billion

1000000000000000000 ترلیون ( تريليون ) trillion

١١- چەند پێزانینێت ژماری ل سەر دەمی

شێست چرکە یێ دخولەکێدا

شێست خولەک یێ ددەمهژمێرەکیدا(سەعەتێدا)

بیست وچار دەمژمێر یێ دروژێدا

حەفت روژ یێ دحەفتێدا

پێنچی ودوو حەفتە یێ دسالێدا

سێ سەد وشێست وپێنج روژ یێ دسالێدا

دوازدە هەیڤ یێ دسالێدا

سەد سال یێ دچەرخیدا

دەهـ سال یێ دعەقدیدا

ژسێ سالان حەتا نەهان چەند سالن

٢٠٢١ - ئەحمەد عەلی

ئاگاهداری: فەرهەنگا بیرکاری وئەندازی یا بەرهەڤە بو چاپکرنێ ل دەمێ دهێت، یا پێکهاتی یە دۆرێت هزار پەیڤان وئەوێت گرێداین ب ڤێ بابەتێ ڤە ب سێ فەرهەنگێت سەربەخۆ جودا جودا ژئێک ب ڤی شێوەی: (ئینگلیزی-عەرەبی-کوردی) هەر وەسا ب( عەرەبی-کوردی- ئینگلیزی) وبەروڤاژی ب( کوردی-عەرەبی-ئینگلیزی). ئەڤ فەرهەنگا بیرکاری یا هاتیە دانان ورێکخستن وجان وبەندکرن ژکەلەک ژێدەر وچاوک وسەروکانیێت تایبەت ب کوردی وعەرەبی وئینگلیزی یێت گرێدای ب ڤان مژاران ڤە ( بیرکاری، ئەندازی، ژمێریاری وجەبری هتد...)