ئالاڤ و ئامێر

کەڤن ونوی

ئالاڤ وئامێرێت ناڤ مالێ دگەل یێت کاری ئو پەیڤێت کەڤنێت کەلەپۆری دزمانێ کوردیدا:

من زۆر پێ خوشە ئەز ناڤێت ڤان ئامێرەتا دانمە بەر چاڤێت خویندەڤانێ هێژا ئەوێت دکەڤندا هاتینە بکار ئینان چ ل ناڤ مالا یان دکاریدا ل هەمی شوپ وجهێت شول وکاری. ئەون یێت باب وباپێرێت مە ب دەست خوڤە ئیناین چ ب کڕیار یان وان بدەستێت دخو چێدکرین، بدەستێت وان کەسێت شارەزا وصنعەتکار. ئەو کەسێت دژیاین ل دەڤەرێت کوردستانێ چ موسلمان، مەسیحی، جوی یان ئیزیدی. خرا پێگڤە ئەڤە یێت دهیناینە بەردەستێت وان کەسان یێ وان ب کاردهینن. پترین ژڤان نەماینە دکاریدا یان کارێ وان یێ کێم ڤە بوی چنکی تشتێت نوی وبساناهیتر جهێ وانێ گرتی. ئەز حەزدکەم ڤان ببارێزم وەک پەیڤ دناڤ فەرهەنگا زمانیدا بو پاشە رۆژێ ئو نەهێنە بەرزەکرن. پەیڤێت کوردی دێ بەراوردکەم دگەل یێت سریانی(سورث) چنکی زۆربەی ژوان پەیڤان دهەڤبەشن دگەل ئێک بو پتر پێزانینێ.

پەیڤێت کوردی دگەل سریانی (سورث) بەراورد: دگەل شروڤەکرنێ

١- بارزین: پارزین: بارێ ژن: برزونە:

یێ چێکریە ژداڤ ودەزیێت هریێ ومویێت بزنێ، ئەڤە بارا پتر بار وپشتیێ ژنانبو، دو لەپک یێت پیڤە دا ب سینگ وملاڤە ب هێتە گرێدان، بو تێدان وتێکرنا تشتێت ناڤ چەم وبیستانا یان دانانا بچیک وکارکێت ساڤا و گەلەک کارێت دی یێت دگوندا.

٢- باگوردان: بان گێران: مەندەرونێ: مندرتە:

بەرەکێ قورسە ژنیڤ مترێ وێڤە ژهەردو رەخا یێ کونە بو تێچکلاندنا دارەکێ دو سەر یان ئاسن بو گێران وکەلشتێت بانی ب گەهنە ئێک دا چپکێت بارانێ نەهێنە خارێ ودلوپا بکەن، ئو دهێتە بکار ئینان بو راستکرنا ئەردێت ئاخێ.

٣- بزۆت: بزوطە:

ئەو دارێ ئاگر و گۆری پێڤە دهێتە ڤەگهوازتن بوهەلکرنا کومەکا دارێت دی یان بو رێک دیتنێ دەم تاریێ.

٤- بلیلک: بلورتە:

دارلەڤنکە یان دارەکێ خلولەیە، ژرەخەکی بشەمایێ دهێتە گرێدان ئودەرڤەکریە دا جهێ میزا بچیکی تێرا ب دەرکەڤیت دلانکێدا دا پیس نەبیت.

٥- بێژنک: ئەربالە:

رەخێت وێ دارێ گروڤرە ئو دنیڤێدا تێلکێت زراڤ دراچاندینە برەنگەکێ کون کون بو پاقژکرنا دەخل ودکاکێ ژئاخ وزیوان وقرش وقالا.

٦- بەرحولیک: مشنە:

بو تیژکرنا ئامیرەتا وەک کێر وداس وشالوکا.

٧- بەرستە: کێپە مەنقوشە:

بەرێ بەستێ یە، یێ رەنگینە بلێگدانا دو ژوان بەرا چریسکێت ئاگری ژێ دچن وئاگر پێ دهێتە هەلکرن.

٨- بەرهوسینک: دلوکتە، شندوختە:

بەرە زیڤرکن، دحولینە ودگروڤرن، دپەحنن تەمەت دەستی بو هونین وهوسینا ئەردێ ئاخێ ودیوار وبانان.

٩- پیست: پیستە

کەڤلێ پەزی یە بو تێکرنا ژاژی وپەنیرا وروینی.

١٠- ترار: طاسە:

صفرە یان فافونە بو گەلەک کارا ب کارد هێت.

١١- تیرۆک: کێرە:

دارەکێ درێژ وحولی یە، گرکێت نانی پێ دهێنە پەحن وگروڤرکرن. ئو ب وێ تیرۆکێ نانێ دان سەر سێلێ.

١٢- تەبەقک: باثۆرە: باثۆرتە:

یا پەحنە دهێتە چێکرن ژشفکێت دارێت زراڤ ودرێژ، دهێتە راچاندن برەنگەکێ جان بو پارستنا هەمی جۆرێت نانی.

١٣- تەشی: تەشیک:

پارچەکا دارێ پەحنە بزمارەکا چەمیای ژسەرەکی دنیڤێدا ئو ل رەخێ دی دارەکێ زراڤ ودرێژ وسەر تیژ یێ پێڤە، بو بادان ورستنا گولولکێت هریێ وپامبی دا ببن داڤێت دەزیێ دزراڤ بو راچاندن وچیکرنا جلکان وگەلەک کارێت دی.

١٤- تەنیر: تەنۆرە:

دهێتە چێکرن ژئاخا سۆر، سەرڤە ێێ تەنگە وژبنی یێ فرەهە، سەوک وگەلەک تشتێت دی تێدا دهێنە چیکرن.

١٥- جوهال: جەهالە:

وەک تێر وهەگب وشلیفا بو تیکرنا تشتانە.

١٦- جوهنی ودەستجوهنی: ستە وخشولە:

ئەڤ هەردو پارچە هەرێ ل گەل ئێک، بەرەکێ پەحنە دهێتە کونکرن ژنیڤەکێ، ئو دەستک دهێتە چێکرن ژبەری یان ژی داری بو قوتان هویرکرنا تشتا.

١٧- جەر: جەرک: تەلمە:

ژئاخا فخاری دهێتە چێکرن بو ئینان وڤەگرتنا ئاڤێ دا تەزی ببیت تێدا بو ڤەخارنێ.

١٨- جەنجەر: کەیکرە:

گەنم وجەهی دقوتێت دا ژکایێ جودابیت.

١٩- چلاکە: چلاکە:

دارەکێ درێژە بو گرتنا چق وتاکا وئێخستنا فیقی ژدارێت بلند.

٢٠- چەکوچ: چەکوستە:

سەر ئاسنە وبن دارە بو هاژوژتن وقوتانا تشتان

٢١- خانک: خوانە: خوان:

دارەکێ پەحن وگروڤرە چەند سانتیما یێ ستویرە ، یێ سێ پێبکە، هەڤیر ل سەر دهێتە قەتکرن ئو دبنە گرک ودهێنە پەحنکرن. دبەرێدا ئەڤ خانکە دهاتن چێکرن ژکێچێ.

٢٢- خرار: خرارە:

ئەڤە مازنترە ژ گینیکێ بو ئینانا دەخل ودانی وهەڤرانی وڤەگهوازتنا کایێ.

٢٣- خولی: قطمە:

ئەوهەلەمۆرە ئەوا دکەڤیتە بنێ کوچکی. ب کێر گەلەک تشتا دهێت، بو مزەیتا یان بو جلک شویشتنا ئو دکەنە بنێ دارا دا خولیکی نەبن.

٢٤- داس: نەرە:

سەر ئاسنە وبن دارە بو قەتکرنا تاکێت دارا ئو گەلەک کارێت دی.

٢٥- دستار: دەست دار: ئاشێ دەستی: گرستە: جاروشە:

دو بەرێت پەحنن وژێک چودانە یێ بنی یێ ب دەستکە ئو یێ سەری یێ کونە ژنیڤەکێ دا ئەو دار تێ بدەرکەڤیت، دەما دهێتە بادان وزڤراندن بوی دەستکی، دەخل ودان و دکاک ونیسک دهێتە قوتان وهێران.

٢٦- دوخین: تکثە:

دکەنە ناڤ شەروالی یان دەرپێ شوینا وێ لاستیکە نوکە. بڤان دوخینێت زراڤ کالک ژی ژێ چێدکرن.

٢٧- دەن: ئنتە: لنتە:

چێکریە ژکسلێ وئاخەکا فخاری، یێ گرۆڤرە ژسەری یێ دەڤ پەحنە ئو ژبنی یێ زراڤە بو ڤەگرتنا ئاڤێ دا تەزی ببیت تێدا.

٢٨- زلینک: قوبی:قوپیثە:

دهێتە چێکرن ژزلکێت زراڤ بو گەلەک کارا.

٢٩- سالک: قرطالە:

یا چێکریە ژ چقێت دارێت زراڤ بو ڤەگهوازتنا درامەتێ چەم وبستانا.

٣٠- سندان: سندانە:

ئاسنە تشتا ل سەر دقوتن وپەحن وتێژدکەن

٣١- سێل: سێلە:

پلێتەکێ ئاسنی یان پیلای یە، یێ رەش وگرۆڤرە ژناڤدا قۆرە ئو ژدەرڤە یێ پفە دا نان لێ بێتە وەرگێران بساناهی. هەمی رەنگێت نانی ل سەر دهێنە پەحتن.

٣٢- شالوک: جئوذە:

شالوکەکا کۆرتە بو قەتکرنا تاک وچقێت بچیک.

٣٣- شرۆخە: شرێوخێ:

ژبەندکێت هریێ چیدکەن وەک وەریسێت زراڤ بو گرتنا پێلاڤێ ب پیاڤە.

٣٤- شویژن: ئورتخە:

ئەڤە وەک دەرزیکێ یە بەلێ مازنتر ودرێژترە، ژئاسنی یاچێکریە، بکاردهێت بو دروینا کورتان وگوینیک وجوهال لحیفک ودوشەکا.

٣٥- شوینک: خطورتە:

پەحنە دارە یێ ب دەستکە، دارێ وی یێ ستویر ومسمت وقائیمە، بو قوتانا هریێ وجلکا ئو تشتێت گران یێت نەهێنە شوشتن ب دەستی.

٣٦- عەلب: قەوە:

دەپێ داری یە بو کێشان وپیڤانا دەخل ودانی یە.

٣٧- قافک: قەحفی:

ژئاخا فخارێ یە بو چاندنا گول وگولچیچەکا.

٣٨- قەزمە: قزمە:

دو سەر ئاسنە، ئێکێ پەحنە وئێک یێ تیژە بو کولانا ئەردی.

٣٩- کنف: قمبە:

ژوەریسی زراڤ ترە ئەو ژی بو گرێدان وئالاندنێ یە

٤٠- کوچک: تەبیاثا: کەنونە:

جهێ ئاگری یە، دهێتە چێکرن وەک نالا دەوارا ژئاخ وبەرا چێدکەن دا سێل وقازنک بکەڤنە سەر بو نان پەحتنێ وزاد لێنانێ.

٤١- کەدینک: کەدونە:

ئەڤە ژچەرکێ پچیکترە بو ئاڤێ یە.

٤٢- گازک: مەلقتە: ملقطانە:

دو شێشکێت ئاسنی نە ژنیڤێ یێ چەمیایە وژهەر دو سەرا یێ پەحنە بو گرتن وراکرنا پەلێت ئاگری وتشتێت گەرم.

٤٣- گوزک: شەربە:

ئەڤە ژی وەک کەدینکا بەس بچیکترە بو ئاڤ ڤەخارنێ یە.

٤٤- گینیک: گونیە:

نە هندێ مەزنە تشتا دکەنە تێدا.

٤٥- مدارە: مدارە:

بەرەکێ گروڤرە ئو گەلەکێ مازنە بو سپیکرنا دان ودکاکێ.

٤٦- مەرک: مەسقثە:

بستەکا ئاسنی یە درێژیا نیڤ مترێ، سەرەکێ پەحنێ پێڤە یێ تەنک بو ژێڤەکرنا نانی وکاد وصەوکا ژتەنیرێ.

٤٧- مەشک: مشکە: کوذە:

کەڤلێ پەزی یە بو تێکرنا ژاژی وپەنیرا.

٤٨- مەنجەل: مەرگەلە:

قازانەکا مازنە ژگەلەک جۆرا بو لینانا دەخل وگەنمی بو ساڤاری ئو زادێ شیلان وشاهی وبەهیا.

٤٩- نابنک: کەرومە: شوبک:

دارەکێ ستویر وقورس وبادایە ژنیڤەکێ بەلێ یێ زراڤە ژرەخا دا دەست بشێت هەڤیرێ رەق پەحن و نەرم وشل کەت بو پەحتنێ.

٥٠- هنجار: بذانە:

بو زەڤی وعەرد کێلانێ یە

٥١- هەسکیک: بخوشتە:

دارەکێ مازنە، دارە یان صفرە وەک کافچکا بو تێکڤەدان ولڤینا زادی دقازان ومەنجەلادا.

٥٢- وەرگێرک: مقلبانە:

ئەڤە ژی دارەکێ درێژە بەس یێ پەحنە بو نان وەگێرانێ ل سەر سێلێ دا لاو ب قەلیێت وچیبیت ئو نە هێلیت نان ب سوژیت سەر سێلێ.

٥٣- وەریس: خەولە:

دهێتە چیکرن ژ هریێ بو تێ ئالاندنێ.

ناڤێت تشتێت هەمە رەنگ:

کوردی: سریانی

١- پالی: رەشوانە:

پیستەکە یان وەک لاستیکێ یە بو گرتنا کۆرتانێ ب دەواری ڤە.

٢- تەنگ: طنگا:

شلیتەکا پەحنە ژبەندکا دهێتە چێکرن بو شدادندنا کۆرتانی ل سەر پشتا دەواری.

٣- هەفسار: حەفک وسەر: ئەبسارە:

وەریسە یان زنجیرەکا ئاسنیە، دئێخنە ستویێ دەواری بو هاژوتنێ یان گرێدانێ، دویماهیا ڤی هەفساری سنگەکێ داری یان یێ ئاسنی یێ پێڤە.

٤- سنگ: سکثە:

قوپکە دارە دهێتە چێکرن ژداری یان ژئاسنی.

٥- رکێب: رکێبێ:

ژئاسنی یە، جهێ پیانە دەما ل دەوارا سویاردبن.

٦- لغاڤ: لغاڤە:

زنجیرەکە یان کنفەکە دئێخنە دەڤێ دەواری داهندەک کار وبزاڤێت زێدە نەکەن.

٧- جهۆر: جهورە:

تویرکەکێ پاتەیە یان یێ راچاندی یە ژبەندکێت هریی بو ئالفێ دەوارا.

٨- کۆرتان: کۆرتانە:

یێ چیکریە ژ پیشی وجلەی بو سەر پشتا دەواری.

٩- ترک: تۆری:

چق وتاکێت هویر وحشک یێت دارا نەخاسمە یێت موێت تری.

١٠- زبارە: زبارە:

کارەکێ کومەلی یە، گوندی پێ رادبن بێ دراڤ بو دەست ئانەهیا ئێک دکارێت وەرز وبیستان وخانی ئاڤا کرنا.

١١- مشتاخە: مشطاخە:

ئەو تریێ مزیت کریە بەلاڤە دکەن سەر ئاخەکا پاقژ وراست دا حشک بیت ئو ببیت مەویژ.

١٢- ریسی: ریسیێ:

گیایێ حشکە دهێتە بادان وشداندن وگرێدان وکومکرن وەک ئالف بو دەوار و گیانەوەرا.

١٣- سول: صولێ:

رەنگەکێ پێلاڤێ یە دکەنە پیان.

١٤- کالک: کەڤلک:

کالکی: دهێتە چێکرن ژکەڤلێ پەزا، جۆرەکێ پێلاڤا نە.

١٥- تەراگە: طەراگی: کێوە:

دهێتە چێکرن ژپامبی یان ژنایلونا، جۆرەکێ پێلاڤا نە.

١٦- سەرگین: ئورخە:

پیساتیا چێل وگولا یە، دهێتە گروڤرکرن وپەحنکرن وحشکرن بو سوتنێ .

١٧- باوەشینک: پەوخثە:

دار زلینکە ، مروڤ بای ل خو دکەت ل دەمێ گەرمێ.

١٨- شە: مشتە:

دبەرێدا داربو ئو نوکە ژپلاستیک یان هندەک تشتێت دی بو سەر شەکرنێ یە.

١٩- کون: جودە:

ژچەرمێ بزنێ یان میهێ، هەمی بیگڤە بەس بێ سەر، یێ رەنگکریە دهێتە گرتن ژجهێت دەست وپیا بو ئاڤێ وهندەک شولێت دی.

٢٠- خەنجەر: خوین دەر: خەنجەرە:

ئامیرەتەكێ جانیێ یە ئو شەرا، یێ چەمیایە ژنیڤێ، هەر دو رەخ دتیژن ئو یێ بدەستکە ئو دکەنە ناڤ کاڤلانی بو پارستنا لەشی ژ برنداریێ.

٢١- مەسین: مەسینە:

ژفافونی یان ژپلاستیکی یە بو دەست ئاڤێ وگەلەک کارێت دی.

٢٢- تەلی: تەلهە: قولاثە:

ژئاسنی یە بو گرتنا گیانەوەرا ل راڤ ونێچیرا.

٢٣- خەفک: ئەقولە:

ئەڤە تەلهەکا زراڤە بو گرتنا بالندا.

٢٤- تەپکە: طەپکثە:

ژبەرا دهێتە چێکرن دئاخێدا بو گرتنا گیانەوەرا

٢٥- داڤ: نشوی: شناط:

ژدەزیێت نایلونی یە بو گرتنا تەیر ەتەوال وکەو وپۆر وسیسکا.

٢٦- تۆر: شەپکە:

ژبەندک وداڤ ەدەزیا دهێتە چێکرن بو راڤ ونێچیرا.

٢٧- قوسک: قشتە:

دارەکێ دو چقە ئو بن درێژ، دهێتە چێکرن ب لاستیکێ ئو پرتەکا کەڤلکی بو تیکرنا بەرێت بچیک بو کوشتنا بالند وگیانەوەرێت بچیک.

٢٨- بەرداقانی: بەردەقثە:

بەندکەکێ راچاندی یە ئو ژنیڤێ یێ کویر وپەحنە بو بەرێت ناڤنجی بکەنە تێدا بو نێچیر وشەرا.

٢٩- تڤەنگ: جفتە:

تەلقا دکەنە تیدا بو کوشتنا گیانەوەرا.

٣٠- سویت: سوتێ:

ئەڤە دهێتە دانان ژبەرا دئاڤ وریبارادا بو گرتنا ماسیا.

٣١- شوک: شصە:

ئاسنەکێ چەمیایە ئو یێ کونە ژسەری بو تێ ئالندنا دەزیەکێ نایلونی بو گرتنا ماسیا، ئو ئەڤە یێ گرێدایە بدارەکێ درێژڤە.

٣٢- تۆرا ماسیا: شەپکی دنونێ:

ئەڤە تۆرا بەندکایە بو گرتنا ماسیا.

٣٣- دهول: دەهولە:

ژداری وکەڤلێ پەزی یە، دودار بولێدانێ، بکاردهێت بو دەهوات وشاهی یا.

٣٤- زرنا: زرنە:

بلویرەکا کونە ژداری یان ژباغەی بو زرنە لێدانێ.

پەیڤێت کارێ ئاقاری

ناڤێت خاک وئاخ وعەردی:

١- زەڤیا بەیار: ئەو پارچە عەردە یێ کو چوت لێ نەکری ونەهاتیە چاندن ب چێ رەنگا.

٢- زەڤیا دێم: ئەو عەردە یێ کو نەهێتە ئاڤدان ژلایێ جوتیاری ڤە. بەلێ دهێتە ئاڤدان ب رێکا بەفرو باران ڤە.

٣- زەڤیا ئاڤی: ئەڤ جورە عەرد دهێتە ئاڤدان ب ئاڤا کانیا وجوکێت رویبارا وئاڤێت گولان.

٤- چول ودەشت: عەردەکێ بزاخە بەس بەر ب چاندنێ ڤە نە ئێخستی یە، یێ بێ دار وبارە ونە هاێتە ئاڤدان.

٥- میری: ئەو عەردە یێ نەهاتیە ئفرازکرن یێ هەمیانە، یێ گوندەکی یان گەلەک گوندا یان گەلەک خێزانا.

٦- ئاقار: ئەو پارچیت عەردی نە ب تەنشتا چیاڤە بوهەمی خەلکێ گوندی.

٧- لات: ئەو پارچا عەردی یە ئەوا دهێتە چاندن ب زەرزەواتی ودرامەتی دی.

٨- رەز ونزبە: دێم وئاڤی نە ، دارێت هژیر وباهیڤ وتری لێ دهێنە چاندن.

٩- رێک: رێکێت ئاخێنە دزراڤن بو هاتن وچونێ دناڤ رەز وچەم وبستانا.

١٠- کولک وکوتان: ئودەکا بچیکە بو خودان کرنا چەند گیانەوەرێت مالوفی.

١١- کوخ: ئەو جهە بو جەماندنا قرش وریس ودارێت سوتنێ ئو تشتێت کاری.

١٢- شویرهـ: دهێتە دانان وئاڤاکرن ب بەر وکەڤرا وەک توخیب وسنورو تەعان وپەرژان دناڤ بەرا چەم وبستان ورەزا بو ژێک جوداکرنێ وبەرنیاسینی ب رەنگەکێ جان وبەند وتایبەت، پلا بلنداهیێ نێزیکێ نیڤ بەژنێ یە.

١٣- کەپر: دهێتە لێکدان ژ چار ستوینێت ستویر ودرێژ، بگاریتا وشەقلا دهێتە بانکرن دگەل چولی. ب دارا یان بەرو لبنا دهێتە دیوارکرن. ئەڤە جهێ بهن ڤەدانێ ونڤستنێ یە بو خودانی دەما چاڤدان وسەخبێریێ دکەت ل هەمی وەرزێت سالێ.

ئامێرەتێت چوت وکێلانێ:

١- هنجار یان همجار: دارێ جوتیاری بو کێلانا عەردی، دهێتە راکێشان ل دیڤ دەوارەکێ پتنێ یان جوت جوتێ کەرا، هێسترا، چێلا یان گا، دهێتە چێکرن ژ داریێت موکم. ئەڤ هنجارە یێ لێکدایە ژڤان پارچێت سەرەکی:

٢- نیرک: ئەگەر جوتبن، دەپەکێ درێژە یێ کونکریە ژهەردوو ئالان ئو دهێنە گرتن ب دوو قوتە دارکێت ستویر بو شداندنێ ل سەرملێت گیانەوەرا ژرەخێ سەرڤە ل دور حەفکێ ئو دکەڤنە سەر بالیڤکەکا کەڤلی ژسەرڤە ئو یا پڕە ژ بیشی وەکی توقێ یە.

٣- گێسن: دارە یان ئاسنە. یێ گرانە وسەر تیژە ئو یێ دوو رەخە. بڤی عەرد دهێتە کێلان وکەلشتن. ژبەر سەنگا وێ وسەرتیژیا وێ ئو شداندانا جوتیاری ل سەر گێسنی دگەل هێز وزاخێت دەوارا. ئەڤ گێسنە دهێتە گرێدان دگەل وی دارێ دهێت ژنێرکی ژبەر لڤین و چەب وخاریێ.

٤- دەستک: ئەڤە کورتە دارەکە وەک دەستکی هاری جوتیاری دکەت دا گێسنی پتر بچیتە خار دعەردیدا.

٥- گەهک: ئەڤ پارچە، گێسنی دگەهینتە نێرکی. ئو هەردوو دارن.

دوو وەریس یان کنف دهێن ژرەخێت گیانەوەرا بو کێشانا گێسنی.

٦- دارێ هاژوتنێ وپاقژکرنا گێسنی: دارەکێ درێژە جوتیار دەوارا پێ دهاژوت دەما دراوستن، ئو گێسنی پێ پاقژدکەت ژ تەقنێ.

٧- بڤر: یێ دوو سەرە ژپیلای یێ هاتیە چێکرن، سەرکێ پەحنە ئو ئێک دەڤ تیژە، ئو یێ دی دەستکێ بڤری یە ئەو ژ داری یە. بو داربرینی وکەلاشتنێ.

٨- قەزمە: ئەڤە وەک بڤرەکێ مازنە بو عەرد کولانێ.

٩- تەڤرک: یێ سەر ئاسنە بو کولانا وان عەردێت گێسن نەگەهیتێ.

ئەڤە چەند ئامیرەتن ئەوێت دهێنە بکارهینان دگەل دورینێ:

ئەڤان ئامێرەتێت ژێری رولەکێ بەرز وبلند هەبو دکار وژیانا جوتیاریدا، بێ وان نە دشیا ڤی کاری بکەت بدرستی، ئەڤە ئەون یێت بەرز وسەرەکی:

١- داس: ئەڤە دوو جورن: داسا دورینێ ئو داسا دار برینێ. داسا دورینێ دوو رەنگن : داسا مازن ئو داسا بچیک. یا مازن بو دەخل دورینێ، یێت بچیکتر بو چەهـ دورینێ ئو هندەک کارێت دی وەک شالوکێ نە. داس دوو پارچە، دوەستک دارە ئو چهێ دی یێ دورینێ یە یێ چەمیایە، ژئاسنی یان ژپیلای یێ هاتیە چیکرن، رەخێ ژناڤدە یێ زراڤ وتیژە ئو یێ پشتی یێ ستورە.

٢- شالوک: شالوک وەک داسێ یە بەلێ کوچکوک ترە بو دورینا جەهێ ونیسک ونوکا ئو بو راکرنا مەلوک وقرشا.

٣- قەیناغ: تبلکێت ئاسنی نە دورینەکەر دکەتە تبلێت دەستێ چەپێ بو پارەستنا دەستێ خو ژداسێ ل دەمێ دورینێ، ئو دا قەفتەکا پتر ب دەست خو ڤە بینیت. ئو هندەک جارا زەنگلەکا بچیک پێڤە دکەن دا خشوکا راتەقینیت.

٤- بەرستە: بەرەکێ ئازا یە یێ سورە یان یێ رەشە بو هسین وتیژکرنا داسێ.

٥- شاخک: دهندانک: شاخەکێ گەیەکی یێ ژناڤدا هاتیە رەنین دهنێ خومال دکەنێ بوهسینا داسا.

قوتان و جەنجەرکرنا دەخلی لسەر بێدەری، بڤان رەنگا گەنم دهێتە ڤاڤێرکرن ژقرشی:

١- قوتان: ئەگەر دەخل یێ کێم بیت ئو بەر جەنجەرێ نەکڤیت، خودان ڤی دەخلی دقوتیت ب بەرا یان بدارا یا ب هندەک رەنگێت دی.

٢- گێرە : گێران: ئەگەر ئێکی جەنجەر نە بیت دێ قرشی بەلاڤ کەت ب رەنگەکێ پەحن، دڤێت دەوارا بینیت چ کەر،چێل، گا، یان هێستر دا لێ پکەن گێرێ وەک زڤروکێ حەتا دان خو ژقرشی بەردەت بدرستی، ئەڤە د هیتە کرن ب سێ چار دەوارا.

چەند ناڤێت ئامیرەت وتشتێت کار بوان دهێتە کرن، ژشخرە کێشانێ حەتا دگەهتە قویناغا دیماهیێ:

١- شخرە: دەپێت دارینە وەک پائیسکێ نە دهەر دوو رەخێت دەوارا دانن. ژ لایێ بنیڤە یێ نتیڤ گروڤرە ئو ژلایێ سەری ڤە یێ گرتیە، دارەکێ راست ژوردا دهێت دا قەفتێت گەمی بگرن دا نەکەڤن. ئو پشتی هنگی دهێتە شدادندن وگرێدان ب وەریسی دا باش بیتە موکمکرن.

٢- جەنجەر: یا پێک هاتی یە ژدەپێت داری ژهەمی ئالێت ژدەرڤە، بەر وپشت، هەردوو رەخ دگەل بانی بو روینشتنا بچیکەکی یان دووا. ئو یا پێگڤە لێکدای بسمارێت سەر پەحن، ئو دبنڤە خر دەڤێت بالتانە ژئاسن وپیلاینە دوو رێز، دەڤێت وان تیژ وپەحنن، قرش ودەخل وجەهی هویردکەت. ئەڤ جەنجەرە دهێتە گرێدان ب دارەکێ درێژ سەرێ وی دگەهتە سەر نیرکێ دەوارا ئو یێ دی ب جەنجەرێ ڤە دگرێدەن ب خەلەکێت ئاسنی ئو دهێنە گرێدان ب کنف ووەریسا.

٣- ملهێبا ئاسنی: دەستکێ وێ ژدارییە، ئو بنێ وێ ژ ئاسنێ چار تپلە بو کومکرنا قرشێ دەخلی ل سەر کومێ ئو ل بەر جەنجەرێ.

٤- ملهێبا داری: یا چێکریە ژ دارێت سپیندارێ، ئو تپلێت وێ دهاتینە گرێدان ب چەرمێ پەزی، کا وگەنمی ب ڤێ دەنە بای، دەمێ با دهێت دا دان وکا ژێک جودابن.

٥- بێژنک: مازن وبچیک ژ گەلەک رەنگ وجورێت موخلکا بو پاقژکرنا وجوداکرنا گەنمی ژکایا مای وگلێش و ئاخ وبەرا ئو گەلەک تشتێت بیانی دناڤ گەنمیدا.

٦- گینیک: وخرار وجوهال وتەلیس وشلیفە بوداگرتنا گەنمی وجەهی وکایێ ژسەر بێدەرێ بو مال وکادینا. ئەگەر هات وخودانێ گەنمی چهێت باش نەبن بو عومبارکرنا دەخل ودانی مال، عەردەکی دکولن وبەرهەڤدکەن ئو گەنمی دکەنێ، پشتی هنگی دنخێڤن ب گەلەک شێوێت درست دا ب هێتە پاراستن ژبەفر وبارانێ ژگیانەورا.

٢١-١٠-٢٠١٧ دهوک - ئەحمەد عەلی حەسەن

کەرستێت تێکەلە

١- ئاغلەویک: سێلبرێژک : مقلاة: وعاء: طاسة pan: skillet: frying pan

ئامانەکە بارا پتر یێ ب دەستکە یان ب چمبلکە بو قەلاندنا زادی وگەلەک تشتان ب وی رەنگی.

٢- نارگیلە : narghile: hookah: نارجيلة:أرجيلة:شيشة

ئەڤ ئامیرەتە ب کاردهێت بو کێشانێ.

٣- ئاڤتەزینگ:refrigerator : ثلاجة

ئەو جهە یێ تشتا وەک: فێقی، زەرزەواتی، خارنێ، دەرمانا، ئاڤێ دپارێزیت ژخرابونێ وتەزیدکەت.

٤- سوپە: کوچک: تەباخ: stove: مدفأة

ئەو ئامیرەتە یان جهە یێ ب ئاگر بو چێکرنا خارن وزادی وچەند تشتێت دی

٥- تەنیر: oven, kiln, furnace: التنور

دهێتە چێکرن ژئاخا سۆر، ژسەرڤە ێێ تەنگە ئو ژبنی یێ فرەهە، سەوک وکادە وگەلەک تشتێت دی تێدا دهێنە چیکرن.

٦- کوچک: hearth, fireplace: الموقد

جهێ ئاگری یە، دهێتە چێکرن وەک نالێ ژئاخ وبەرا دا سێل وقازنک بکەڤتە سەر بو نان پەحتنێ وزاد لێنانێ وکارێت دی.

٧- سێل: baking tin, bread tin: الصاج

پلێتەکا ئاسنی یان پیلای یە، یێ رەش وگرۆڤرە و قۆرە ژناڤدا ئو ژدەرڤە یێ پفە وقوسە دا نان لێ بێتە وەرگێران بساناهی. هەمی رەنگێت نانی ل سەر دهێنە پەحتن.

٨- ئوتی : iron : مكواة

ئامیرەتەکە ب کاردهێت بو ئوتیکرنا چلکێت شویشتی وتێکچوی

٩- چاپکەر: پرنتەر: :printer آلة طباعة

مەکینەکا ب کارەبێ کاردکەت بو چاپکرنا نڤێسینا ل سەرکاغزێ.

١٠- گیزان: مەکینا سەرتراشینێ: razor : ماكينة حلاقة

چ گیزان یان مەکینە ب کاردهێت بو تراشینا سەر وریهان.

١١- داس : ax, hatchet : فأس

سەر ئاسنە وبن دارە بو قەتکرنا تاکێت دارا ئو گەلەک کارێت دی ل ناڤ چەم وبیستانا

١٢- شالوک: sickle : منجل

ئامیرەتەکێ کۆرتە بو قەتکرنا تاک وچقێت دارێت بچیک ودورینا گیای

١٣- تەشی: spindle: المغزل

پارچەکا دارێ پەحنە بزمارەکا چەمیای ژسەرەکی دنیڤێدا ئو ل رەخێ دی دارەکێ زراڤ ودرێژ وسەر تیژ یێ پێڤە، بو بادان ورستنا گولولکێت هریێ وپامبی دا ببن داڤێت دەزیێ دزراڤ بو راچاندن وچیکرنا جلکان وگەلەک کارێت دی.

١٤- مویچنک: tweezers : الملقط

ئامیرەتەکێ بچیکە یێ دو سەرە وگرێدایە ل بنی، ژمەتالی یان باغی بو هەلکێشان ودەرئینانا مویا یان ستریا ئو هەر تشتەکێ ئاسێ دناڤ چەرمی مروڤی یان ل هەر جهەکی.

١٥- گازک: pairs of tongs : المهباش: الماشة أو الملقط

دو شێشکێت ئاسنی نە ژنیڤێ یێ چەمیایە، ئو ژهەر دو سەرا یێ پەحنە بو گرتن وراکرنا پەلێت ئاگری وتشتێت گەرم.

١٦- خەنجەر: dagger : الخنجر

خوین دەر: خەنجەرە: ئامیرەتەكێ جانیێ یە ئو شەرانە، یێ چەمیایە ژنیڤێ، هەر دو رەخ دتیژن ئو یێ بدەستکە ئو دکەنە ناڤ کاڤلانی بو پارستنا لەشی ژ برنداریێ.

١٧- مەسین: jug: ابريق

ژفافونی یان ژپلاستیکی یە بو دەست ئاڤێ وگەلەک کارێت دی.

١٨- تەلی، تەلها: trap, snare: الفخ

ژئاسنی یە بو گرتنا گیانەوەرا ل راڤ ونێچیرا.

١٩- تۆر: net: الشبكة, الشرْك

ژبەندک وداڤ ودەزیا دهێتە چێکرن وراچاندن بو راڤ ونێچیران.

٢٠- تڤەنگ: rifle : بندقية

گول وفیشەکا دکەنە تیدا بو کوشتنێ چ مروڤ یان گیانەوەر.

٢١- تۆرا: fishnet : شبكة صيد السمك

ئەڤە تۆرا بەندکێت رستی یە بو گرتنا ماسیا دئاڤێدا.

٢٢- دەهول:دهول: drum : الطبل

ژداری وکەڤلێ پەزی یە، دو دار بولێدانێ ستویر وزراڤ، بکاردهێت بو دەهوات وشاهی یا.

٢٣- تەڤرک: hoe, mattock, spade, shovel : مجرفة, جاروف

یێ سەر ئاسنە بو کولانا وان عەردێت گێسن نەگەهیتێ.

٢٤- ملهێبا ئاسنی: pitchfork : مذراة حديدية

دەستکێ وێ ژدارییە، ئو بنێ وێ ژ ئاسنێ چار تپلە بو کومکرنا قرشێ دەخلی ل سەر کومێ ئو ل بەر جەنجەرێ.

٢٥- ملهێبا داری: winnow : مذراة خشبية

یا چێکریە ژ دارێت سپیندارێ، ئو تپلێت وێ دهاتینە گرێدان ب چەرمێ پەزی، کا وگەنمی ب ڤێ دەنە بای، دەمێ با دهێت دا دان وکا ژێک جودابن.

٢٦- بێژنک: موخل: sieve: الغربال, المنخل

مازن وبچیک ژ گەلەک رەنگ وجورێت موخلکا بو پاقژکرنا وجوداکرنا گەنمی ژکایا مای وگلێش و ئاخ وبەرا ئو گەلەک تشتێت بیانی دناڤ گەنمیدا.

٢٦-١٠-٢٠١٨ – دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن

ئاقار: ئەو پارچیت عەردی نە ب تەنشتا چیاڤە بوهەمی خەلکێ گوندی.

بارزین: بارێ ژن: یێ چێکریە ژداڤ ودەزیێت هریێ ومویێت بزنێ، ئەڤە بارا پتر بار وپشتیێ ژنانە، دو لەپک یێت پیڤە دا ب سینگ وملاڤە ب هێتە گرێدان، بو تێدان وتێکرنا تشتێت ناڤ چەم وبیستانا یان دانانا بچیک و کارکێت ساڤا و گەلەک کارێت دی.

باگوردان: بان گێران: بەرەکێ قورسە ژنیڤ مترێ وێڤە ژهەردو رەخا یێ کونە بو تێچکلاندنا دارەکێ دو سەر یان ئاسن بو گێران وکەلشتێت بانی ب گەهنە ئێک دا چپکێت بارانێ نەهێنە خارێ ودلوپا بکەن، ئو دهێتە بکار ئینان بو راستکرنا ئەردێت ئاخێ.

باوەشینک: دار زلینکە ، مروڤ بای ل خو دکەت ل دەمێ گەرمێ.

بزۆت: دارەکێ گۆری پێڤە دهێتە ڤەگهوازتن بوهەلکرنا کومەکا دارێت دی یان بو رێک دیتنێ دەم تاریێ.

بڤر: یێ دوو سەرە ژپیلای یێ هاتیە چێکرن، سەرکێ پەحنە ئو ئێک دەڤ تیژە، ئو یێ دی دەستکێ بڤری یە ئەو ژ داری یە. بو داربرینی وکەلاشتنێ.

بلیلک: دارلەڤنکە یان دارەکێ خلولەیە، ژرەخەکی بشەمایێ دهێتە گرێدان ئودەرڤەکریە دا جهێ میزا بچیکی تێرا ب دەرکەڤیت دلانکێدا دا پیس نەبیت.

بێژنک: مازن وبچیک ژ گەلەک رەنگ وجوران بو پاقژکرنا وجوداکرنا گەنمی ژکایا مای وگلێش و ئاخ وبەرا ئو گەلەک تشتێت بیانی دناڤ گەنمیدا.

بەرحولیک: بو تیژکرنا ئامیرەتا وەک کێر وداس وشالوکا.

بەرداقانی: بەندکەکێ راچاندی یە ئو ژنیڤێ یێ کویر وپەحنە بو بەرێت ناڤنجی بکەنە تێدا بو نێچیر وشەرا.

بەرستە: بەرێ بەستێ یە، یێ رەنگینە، لێگدانا دو ژوان بەران چریسکێت ئاگری ژێ دچن وئاگر پێ دهێتە هەلکرن.

بەرهوسینک: ئەڤە بەرە زیڤرکن، دحولینە ودگروڤرن، دپەحنن تەمەت دەستی بو هونین وهوسینا ئەردێ ئاخێ ودیوار وبانان.

پالی: پیستەکە یان وەک لاستیکێ یە بو گرتنا کۆرتانێ ب دەواری ڤە.

پیست: کەڤلێ پەزی یە بو تێکرنا ژاژی وپەنیرا.

ترار: تاسە: صفرە یان فافونە بو گەلەک کارا ب کارد هێت.

ترک: چق وتاکێت هویر وحشک یێت دارا نەخاسمە یێت موێت تری.

تڤەنگ: تەلقا دکەنە تیدا بو کوشتنا گیانەوەرا.

تۆر: ژبەندک وداڤ ەدەزیا دهێتە چێکرن بو راڤ ونێچیرا.

تۆرا ماسیا: ئەڤە تۆرا بەندکایە بو گرتنا ماسیا.

تیرۆک: دارەکێ درێژ وحولی یە، گرکێت نانی پێ دهێنە پەحن وگروڤرکرن پێ دانیتە سەر سێلێ.

تەبەقک: یا پەحنە دهێتە چێکرن ژشفکێت دارێت زراڤ ودرێژ، دهێتە راچاندن برەنگەکێ جان بو پارستن وهەلگرتنا هەمی جۆرێت نانی.

تەپکە: ژبەرا دهێتە چێکرن دئاخێدا بو گرتنا گیانەوەرا

تەراگە: کێوە: دهێتە چێکرن ژپامبی یان ژنایلونا، جۆرەکێ پێلاڤا نە.

تەشی: تەشیک: پارچەکا دارێ پەحنە بزمارەکا چەمیای ژسەرەکی دنیڤێدا ئو ل رەخێ دی دارەکێ زراڤ ودرێژ وسەر تیژ یێ پێڤە، بو بادان رستنا گولولکێت هریێ وپامبی دا ببن داڤێت دەزیێ دزراڤ بو راچاندن وچیکرنا جلکان وگەلەک کارێت دی.

تەڤرک: یێ سەر ئاسنە بو کولانا وان عەردێت گێسن نەگەهیتێ.

تەلی: تەلهە: ژئاسنی یە بو گرتنا گیانەوەرا ل راڤ ونێچیرا.

تەنگ: شلیتەکا پەحنە ژبەندکا دهێتە چێکرن بو شدادندنا کۆرتانی ل سەر پشتا دەواری.

تەنیر: دهێتە چێکرن ژئاخا سۆر، سەڤە ێێ تەنگە ئو ژبنی یێ فرەهە، سەوک وکادە وگەلەک تشتێت دی تێدا دهێنە چیکرن.

جهۆر: تویرکەکێ پاتەیە یان یێ راچاندی یە ژبەندکێت هریی بو ئالفێ دەوارا.

جوهال: وەک تێر وهەگب وشلیفا بو تیکرنا تشتانە.

جوهنی ودەستجوهنی: ئەڤ هەردو پارچە هەرێ ل گەل ئێک، بەرەکێ پەحنە دهێتە کونکرن ژنیڤەکێ، ئو دەستک دهێتە چێکرن ژبەری یان ژی داری بو قوتان هویرکرنا تشتا.

جەر: جەرک: ژئاخا فخاری دهێتە چێکرن بو ئینان وڤەگرتنا ئاڤێ دا تەزی ببیت تێدا.

جەنجەر: گەنم وجەهێ دقوتێت دا ژکایێ جودابیت. یا پێک هاتی یە ژدەپێت داری ژهەمی ئالێت ژدەرڤە، بەر وپشت، هەردوو رەخ دگەل بانی بو روینشتنا بچیکەکی یان دووا. ئو یا پێگڤە لێکدای بسمارێت سەر پەحن، ئو دبنڤە خر دەڤێت بالتانە ژئاسن وپیلاینە دوو رێز، دەڤێت وان تیژ وپەحنن، قرش ودەخل وجەهی هویردکەت. ئەڤ جەنجەرە دهێتە گرێدان ب دارەکێ درێژ سەرێ وی دگەهتە سەر نیرکێ دەوارا ئو یێ دی ب جەنجەرێ ڤە دگرێدەن ب خەلەکێت ئاسنی ئو دهێنە گرێدان ب کنف ووەریسا.

چلاکە: دارەکێ درێژە بو گرتنا چق وتاکا وئێخستنا فیقی ژدارێت بلند.

چول : دەشت: عەردەکێ ب زاخە بەس بەر ب چاندنێ ڤە نە ئێخستی یە، یێ بێ دار وبارە ونە هاێتە ئاڤدان.

چەکوچ: سەر ئاسنە وبن دارە بو هاژوژک وقوتانا تشتا

خانک: دارەکێ پەحن وگروڤرە چەند سانتیما یێ ستویرە ، یێ سێ پێبکە، هەڤیر ل سەر دهێتە قەتکرن ئو دبنە گرک ودهێنە پەحنکرن. دبەرێدا ئەڤ خانکە دهاتن چێکرن ژکێچێ.

خرار: ئەڤە مازنترە ژ گینیکێ بو ئینانا دەخل ودانی وڤەگهوازتنا کایێ.

خولی: ئەوهەلەمۆرە ئەوا دکەڤتە بنێ کوچکی. بکێر گەلەک تشتا دهێت، بو مزەیتا یان بو جلک شویشتنا ئو دکەنە بنێ دارا دا خولیکی نەبن.

خوێ دانک: عەلبکەکە بو کرنا خوێ تێدا

خەفک: ئەڤە تەلهەکا زراڤە بو گرتنا بالندا.

خەنجەر: خوین دەر: ئامێرەتەكێ جانیێ یە ئو شەرا، یێ چەمیایە ژنیڤێ، هەر دو رەخ دتیژن ئو یێ بدەستکە ئو دکەنە ناڤ کاڤلانی بو پارستنا لەشی ژ برنداریێ.

داس: ئەڤە دوو جورن: داسا دورینێ ئو داسا دار برینێ. داسا دورینێ دوو رەنگن : داسا مازن ئو داسا بچیک. یا مازن بو دەخل دورینێ، یێت بچیکتر بو چەهـ دورینێ ئو هندەک کارێت دی وەک شالوکێ نە. داس دوو پارچە، دەستک دارە ئو چهێ دی یێ دورینێ یە یێ چەمیایە، ژئاسنی یان ژپیلای یێ هاتیە چیکرن، رەخێ ژناڤدە یێ زراڤ وتیژە ئو یێ پشتی یێ ستورە.

داسک: سەر ئاسنە وبن دارە بو قەتکرنا تاکێت دارا ئو گەلەک کارێت دی.

داڤ: شناط: ژدەزیێت نایلونی یە بو گرتنا تەیر ەتەوال وکەو وپۆر وسیسکا.

دستار: دەست دار: ئاشێ دەستی:جاروشە: دو بەرێت پەحنن وژێک چودانە یێ بنی یێ ب دەستکە ئو یێ سەری یێ کونە ژ نیڤەکێ دا ئەو دار تێ بدەرکەڤیت، دەما دهێتە بادان وزڤراندن بوی دەستکی، دەخل ودان و دکاک ونیسک دهێتە قوتان وهێران.

دهول: ژداری وکەڤلێ پەزی یە، دودار بولێدانێ، بکاردهێت بو دەهوات وشاهی یا.

دوخین: دکەنە ناڤ شەروالی، شەلی یان دەرپێ شوینا وێ لاستیکە نوکە. ب ڤان دوخینێت زراڤ کالک ژی ژێ چێدکرن.

دەستک: ئەڤە کورتە دارەکە وەک دەستکی هاری جوتیاری دکەت دا گێسنی پتر بچیتە خار دعەردیدا.

دەستەدی: ئەو دەستکە ب هنجاری ڤە دا دەستێ خو دانتە سەر.

دەن: چێکریە ژ کسلێ وئاخەکا فخاری، یێ گرۆڤرە ژسەری یێ دەڤ پەحنە ئو ژبنی یێ زراڤە بو ڤەگرتنا ئاڤێ دا تەزی ببیت تێدا.

رکێب: ژئاسنی یە، جهێ پیانە دەما ل دەوارا سویاردبن.

ریسی:: گیایێ حشکە دهێتە بادان وشداندن وگرێدان وکومکرن وەک ئالف بو دەوار و گیانەوەرا.

رێک: رێکێت ئاخێنە دزراڤن بو هاتن وچونێ دناڤ رەز وچەم وبستانا.

رەز: نزبە: دێم وئاڤی نە ، دارێت هژیر وباهیڤ وتری لێ دهێنە چاندن.

زبارە: کارەکێ کومەلی یە، گوندی پێ رادبن بێ دراڤ بو دەست ئانەهیا ئێک دکارێت وەرز وبیستان وخانی ئاڤا کرنا.

زرنا: بلویرەکا کونە ژداری یان ژباغەی بو زرنە لێدانێ.

زلینک: دهێتە چێکرن ژزلکێت زراڤ بو گەلەک کارا.

زەڤیا بەیار: ئەو پارچە عەردە یێ کو چوت لێ نەکری ونەهاتیە چاندن ب چێ رەنگا.

زەڤیا دێم : عەردە یێ کو نە هێتە ئاڤدان ژلایێ جووتیاری ڤە. بەلێ دهێتە ئاڤدان ب رێکا بەفرو باران ڤە.

زەڤیا ئاڤی: ئەڤ جورە عەرد دهێتە ئاڤدان ب ئاڤا کانیا وجوکێت رویبارا وئاڤێت گولان.

سالک: یا چێکریە ژ چقێت دارێت زراڤ بو ڤەگهوازتنا درامەتێ چەم وبستانا.

سندان: ئاسنە تشتا ل سەر دقوتن وپەحن وتێژدکەن

سنگ: قوپکە دارە دهێتە چێکرن ژداری یان ژئاسنی.

سول: رەنگەکێ پێلاڤێ یە دکەنە پیان.

سویت: ئەڤە دهێتە دانان ژبەرا دئاڤ وریبارادا بو گرتنا ماسیا.

سێل: پلێتەکێ ئاسنی یان پیلای یە، یێ رەش وگرۆڤرە ژناڤدا قۆرە ئو ژدەرڤە یێ پفە دا نان لێ بێتە وەرگێران بساناهی. هەمی رەنگێت نانی ل سەر دهێنە پەحتن.

سەرشوک: جهێ سەرشوشتنێ یە.

سەرگین: پیساتیا چێل وگولا یە، دهێتە گروڤرکرن وپەحنکرن وحشکرن بو سوتنێ .

سەڤیک: رەنگەکێ سالکانە دهێتە چێکرن ژشڤکێت شڤشینکان بو ڤەگوهازتنا فێقی.

شاخک: دهندانک: شاخەکێ گایەکی یێ ژناڤدا هاتیە رەنین، دهنێ خومال دکەنێ بوهسینا داسان.

شالوک: وەک داسێ یە بەلێ کوچکوک ترە بو دورینا جەهێ ونیسک ونوکا ئو بو راکرنا مەلوک وقرشا.

شالوکا بچیک: شالوکەکا کۆرتە بو قەتکرنا تاک وچقێت بچیک.

شخرە: دەپێت دارینە وەک پائیسکێ نە دهەر دوو رەخێت دەوارا دانن. ژ لایێ بنیڤە یێ نتیڤ گروڤرە ئو ژلایێ سەری ڤە یێ گرتیە، دارەکێ راست ژوردا دهێت دا قەفتێت گەمی بگرن دا نەکەڤن. ئو پشتی هنگی دهێتە شدادندن وگرێدان ب وەریسی دا باش بیتە موکمکرن.

شرۆخە: ژبەندکێت هریێ چیدکەن وەک وەریسێت زراڤ بو گرتنا پێلاڤێ ب پیاڤە.

شوک: ئاسنەکێ چەمیایە ئو یێ کونە ژسەری بو تێ ئالندنا دەزیەکێ نایلونی بو گرتنا ماسیا، ئو ئەڤە یێ گرێدایە بدارەکێ درێژڤە.

شویرهـ: دهێتە دانان وئاڤاکرن ب بەر وکەڤرا وەک توخیب وسنورو تەعان دناڤ بەرا چەم وبستان ورەزا بو ژێک جوداکرنێ وبەرنیاسینی ب رەنگەکێ جان وبەند وتایبەت، پلا بلنداهیێ نێزیکێ نیڤ بەژنێ یە.

شویژن: ئەڤە وەک دەرزیکێ یە بەلێ مازنتر ودرێژترە، ژئاسنی یاچێکریە، بکاردهێت بو دروینا کورتان وگوینیک وجوهال لحیفک ودوشەکا.

شوینک: پەحنە دارە یێ ب دەستکە، دارێ وی یێ ستویر ومسمت وقائیمە، بو قوتانا هریێ وجلکا ئو تشتێت گران یێت نەهێنە شوشتن ب دەستی.

شە: دبەرێ دا داربو ئو نوکە ژپلاستیک یان هندەک تشتێت دی بو سەر شەکرنێ یە.

شەیێ هریێ: بن دارە و ب سەردا تێلێت ئاسنی نە بو هنجنینا هریێ.

عەلب: دەپێ داری یە بو کێشان وپیڤانا دەخل ودانی یە.

قافک: ژئاخا فخارێ یە بو چاندنا گول وگولچی چەکا.

قوتان: ئەگەر دەخل یێ کێم بیت ئو بەر جەنجەرێ نەکڤیت، خودان ڤی دەخلی دقوتیت ب بەرا یان بدارا یا ب هندەک رەنگێت دی.

قوسک: دارەکێ دو چقە ئو بن درێژ، دهێتە چێکرن ب لاستیکێ ئو پرتەکا کەڤلکی بو تیکرنا بەرێت بچیک بو کوشتنا بالند وگیانەوەرێت بچیک.

قەزمە: دوسەر ئاسنە، ئێکێ پەحنە ویێ دی تیژە بو کولانا ئەردی. ئەڤە وەک بڤرەکێ مازنە بوعەرد کولانێ.

قەیناغ: تبلکێت ئاسنی نە دورینەکەر دکەتە تبلێت دەستێ چەپێ بو پارەستنا دەستێ خو ژداسێ ل دەمێ دورینێ، ئو دا قەفتەکا پتر ب دەست خو ڤە بینیت. ئو هندەک جارا زەنگلەکا بچیک پێڤە دکەن دا خشوکا راتەقینیت.

کار: ژتەقنە شێلا ئاخێ چێدکەن ژسەری یا کونە بو تێکرنا دەخل ودانا ئو ژبنی ئەو دهێتە خارێ دکونا بچیکدا.

کالک: کەڤلک: دهێتە چێکرن ژکەڤلێ پەزا، جۆرەکێ پێلاڤا نە.

کڤان: دارەکێ نیڤ بازنە بو هاڤێتنا تیرێ.

کنف: ژوەریسی زراڤ ترە ئەو ژی بو گرێدان وئالاندنێ یە

کوچک: جهێ ئاگری یە، دهێتە چێکرن وەک نالێ ژئاخ وبەرا چێدکەن دا سێل وقازنک بکەڤتە سەر بو نان پەحتنێ وزاد لێنانێ.

کوخ: ئەو جهە بو جەماندنا قرش وریس ودارێت سوتنێ ئو تشتێت کاری.

کولک وکوتان: ئودەکا بچیکە بو خودان کرنا چەند گیانەوەرێت مالوفی.

کون: ژچەرمێ بزنێ یان میهێ، هەمی بیگڤە بەس بێ سەر، یێ رەنگکریە دهێتە گرتن ژجهێت دەست وپیا بو ئاڤێ وهندەک شولێت دی.

کۆرتان: یێ چیکریە ژ پیشی وجلەی بو سەر پشتا دەواری.

کەپر: دهێتە لێکدان ژ چار ستوینێت ستویر ودرێژ، بگاریتا وشەقلا دهێتە بانکرن دگەل چولی. ب دارا یان بەرو لبنا دهێتە دیوارکرن. ئەڤە جهێ بهن ڤەدانێ ونڤستنێ یە بو خودانی دەما چاڤدان وسەخبێریێ دکەت ل هەمی وەرزێت سالێ.

کەدینک: ئەڤە ژچەرکێ پچیکترە بو ئاڤێ یە.

کەلەمک: لەڤەنەکا سەر تیژە بکار دهێت بو گەلەک کاران.

گازک: دو شێشکێت ئاسنی نە ژنیڤێ یێ چەمیایە، ئو ژهەر دو سەرا یێ پەحنە بو گرتن وراکرنا پەلێت ئاگری وتشتێت گەرم.

گوزک: ئەڤە ژی وەک کەدینکا بەس بچیکترە بو ئاڤ ڤەخارنێ یە.

گێرە : گێران: ئەگەر ئێکی جەنجەر نە بیت دێ قرشی بەلاڤ کەت ب رەنگەکێ پەحن، دڤێت دەوارا بینیت چ کەر،چێل، گا، یان هێستر دا لێ پکەن گێرێ وەک زڤروکێ حەتا دان خو ژقرشی بەردەت بدرستی، ئەڤە د هیتە کرن ب سێ چار دەوارا.

گێسن: دارە یان ئاسنە. یێ گرانە وسەر تیژە ئو یێ دوو رەخە. بڤی عەرد دهێتە کێلان وکەلشتن. ژبەر سەنگا وێ وسەرتیژیا وێ ئو شداندانا جوتیاری ل سەر گێسنی دگەل هێز وزاخێت دەوارا. ئەڤ گێسنە دهێتە گرێدان دگەل وی دارێ دهێت ژنێرکی ژبەر لڤین و چەب وخاریێ.

گینیک: وخرار وجوهال وتەلیس وشلیفە بوداگرتنا گەنمی وجەهی وکایێ ژسەر بێدەرێ بو مال وکادینا. ئەگەر هات وخودانێ گەنمی چهێت باش نەبن بو عومبارکرنا دەخل ودانی مال، عەردەکی دکولن وبەرهەڤدکەن ئو گەنمی دکەنێ، پشتی هنگی دنخێڤن ب گەلەک شێوێت درست دا ب هێتە پاراستن ژبەفر وبارانێ ژگیانەورا.

گەهک: ئەڤ پارچە، گێسنی دگەهینتە نێرکی. ئو هەردوو دارن.

لات: ئەو پارچا عەردی یە ئەوا دهێتە چاندن ب زەرزەواتی ودرامەتی دی.

لغاڤ: زنجیرەکە یان کنفەکە دئێخنە دەڤێ دەواری داهندەک کار وبزاڤێت زێدە نەکەن.

مدارە: بەرەکێ گروڤرە ئو گەلەکێ مازنە بو سپیکرنا دان ودکاکێ.

مساسک: دارەکێ درێژە گای ودەواران پێ دهاژون دەما دراوستن، هەر وەسا هنجاری یان گێسنی پێ پاقژ دکەن ژتەقنێ.

مشتاخە: ئەو تریێ مزیت کریە بەلاڤە دکەن سەر ئاخەکا پاقژ وراست دا حشک بیت ئو ببیت مەویژ.

ملهێبا داری: یا چێکریە ژ دارێت سپیندارێ، ئو تپلێت وێ دهاتینە گرێدان ب چەرمێ پەزی، کا وگەنمی ب ڤێ دەنە بای، دەمێ با دهێت دا دان وکا ژێک جودابن.

ملهێبا ئاسنی: دەستکێ وێ ژدارییە، ئو بنێ وێ ژ ئاسنێ چار تپلە بو کومکرنا قرشێ دەخلی ل سەر کومێ ئو ل بەر جەنجەرێ.

موخل: رەخێت وێ دارێ گروڤرە ئو دنیڤێدا تێلکێت زراڤ دراچاندینە برەنگەکێ کون کون بو پاقژکرنا دەخل ودکاکێ ژئاخ وزیوان وقرش وقالا.

میری: ئەو عەردە یێ نەهاتیە ئفرازکرن یێ هەمیانە، خەلکێ گوندەکی یان گەلەک گوندا یان گەلەک خێزانا.

مەرک: بستەکا ئاسنییە درێژیا نیڤمترێ، سەرەکێ پەحنێ تەنک یێ پێڤە بو ژێڤەکرنا نانی وکاد سەوکا ژتەنیرێ.

مەسین: ژفافونی یان ژپلاستیکی یە بو دەست ئاڤێ وگەلەک کارێت دی.

مەشک: کەڤلێ پەزی یە بو تێکرنا ژاژی وپەنیرا.

مەنجەل: قازانەکا مازنە ژگەلەک جۆرا بو لینانا دەخل وگەنمی بو ساڤاری ئو زادێ شیلان وشاهی وبەهیا.

نابنک: نانپەحنک: دارەکێ ستویر وقورس وبادایە ژنیڤەکێ بەلێ یێ زراڤە ژرەخا دا دەست بشێت هەڤیرێ رەق پەحن و نەرم وشل کەت بو پەحتنێ.

نیرک: ئەگەر جوتبن، دەپەکێ درێژە یێ کونکریە ژ هەردوو ئالا ئو دهێنە گرتن ب دوو قوتە دارکێت ستویر بو شداندنێ ل سەرملێت گیانەوەرا ژرەخێ سەرڤە ل دور حەفکێ ئو دکەڤنە سەر بالیڤکەکا کەڤلی ژسەرڤە ئو یا پڕە ژ بیشی وەکی توقێ یە.

هسانک: بەرەکێ ئازا یە یێ سورە یان یێ رەشە بو هسین وتیژکرنا داس وئامێران.

هنجار:همجار: دارێ جوتیاری بو کێلانا عەردی، دهێتە راکێشان ل دیڤ دەوارەکێ پتنێ یان جوت جوتێ کەرا، هێسترا، چێلا یان گا، دهێتە چێکرن ژ داریێت موکم، بو زڤی وعەرد کێلانێ یە.

هەسکیک: دارەکێ مازنە دارە یان صفرە وەک کافچکا بو تێکڤەدان ولڤینا زادی دقازان ومەنجەلادا.

هەفسار: حەفک وسەر: وەریسە یان زنجیرەکا ئاسنیە، دئێخنە ستویێ دەواری بو هاژوتنێ یان گرێدانێ، دویماهیا ڤی هەفساری سنگەکێ داری یان یێ ئاسنی یێ پێڤە.

وەرگێرک: ئەڤە ژی دارەکێ درێژە بەس یێ پەحنە بو نان وەگێرانێ ل سەر سێلێ دا لاو ب قەلیێت وچیبیت ئو نە هێلیت نان ب سوژیت سەر سێلێ.

وەریس: دهێتە چیکرن ژهریێ بو تێ ئالاندنێ.

PDF

ئالاڤ وئامێر