فەرهەنگوکا ئاڤێستا

فەرهەنگا ئاڤێستا

ئەڤ فەرهەنگوکە من یا ڤەگهوازتی ژیەکیزمان وشەنامە، ژبو سود وقازانجێ ژێ وەرگرن، چنکی وشیت وبێژێت ئاڤستی زۆر بسەر زاراڤێ بادینی ڤە نە، من ژی هندەک پەیڤێت سەر زێدەکرین دگەل یێت دی بو پتر بها ژێ لێ بهێتە ستاندن. ئەو وشێت درێژ ئو ئەوێت دهاتینە شرۆڤەکرن ب بەرفرەهی من ژێبرن. ئەز دشێم بیژم ئەڤ فەرهەنگوکە دبێتە بنارەتەک بو چارەسەرکرنا هندەکێت دی ل دەمێت دهێت.

فەرهەنگوک

(ئا – ئە)

ئاتر: ئاگر، ئایر، ئازه ر، ئاهیر

ئاترگا : ئاهیرگه، هورموزگا، ئاتەشگە، ئاگرگە

ئاخ : زەڤی، زەوی، خاك، نیشتمان

ئاخاڵ : پاشماوه،ڕێقنە، ریخ، پیسی، چەپەلی

ئاخایۆك : ئاغا: ئەو کەسە یێ خو بگەورە دانیت

ئارمان: ئارمانج، ئامانج

ئاشوو: مرۆڤی پاك وب وژدان، جوانمێر، پیرۆز

ئافەراندن : دروستكردن، چێکردن، خولوقاندن

ئاڤەرینش: ئافراندن، داهێنان، خولقاندن

ئالی: لایەن، لا، ئال، ئالی

ئالیكاری: ئاریكاری، هاریكاری، یارمه تی، ئانەهی

ئامۆژگار: ئامۆژیار، ئامۆزگار، مامۆستا، فێرکار

ئامیان : هەوێن، سرشت، جەوهەر

ئاوزه نگ : ڕکێف وئاسنی سەرکەفتنێ خوانی زین وزەنگی

ئاوه ردگا: مەیدانی جه نگ، گۆڕه پانی جه نگ، مەیدانا شەری

ئه رج : نرخ، ڕێز، بها

ئه فسۆس: ئه پسۆس، په شیمان، به داخه وه

ئه وج : نووك، سه ر

ئۆل : دین، ئایین، کیش

ئەجومەن: هه نجه مه ن، هه نجومه ن، کۆڕ، دانیشتن، نشست، کۆمەلە، یانه

ئەختەرناس: ئەسستێرەناس،خەوگیر، خەوناس

ئەرژەمەند : ئەرجەمەند ، هێژا، بەرێز، رێزدار

ئەفسەر: ئەپسەر، تاج وکلاوی پادشاهی

(ب)

بڕست : توانا، وزه، هێز

بژون : پاکیزە، پاك، خاوێن، بژین

به ره وپیری : پێشوازی

بێ کەران : بێ سنوور، بێ کۆتایی، بێ ئه ندازه

بیرناسی : فه لسه فه

بەدەن : له ش، جه سته، قالب

بەرسڤ : وه رام، وەڵام، جاب

بەرهەڤکرن وتویژاندن وزێدەکرن

بەهر: به ش، بار، پشک

بەینەت : ئه مه گ، وەفا

(پ)

پادیاری: به رخۆدان، بەرهەڵستی، دوژمنی، دژایه تی

پارسكی کردن: گه دایی کردن ، سواڵکردن، خازتن

پاقژ: پاکژ، پاکیزە، پاك، خاوێن، بژین

پایان: کۆتایێ، دویماهی

پرس : په یمان، بەڵێن، گفت، پرسیار

پشتوێن : شاڵ، پژبێن، پشتێن، پشتان، کەمەربەند، قه یوه ن

پڵشت: چڵکن، پیس، قرێژی

پندار: خه یاڵ

په ڕاو : ده فته ر، په رتووك

په ژراندن: قایلبوون، (قبول) کردن، قەبیلکرن

پۆتك : چەکوشێ ئاسه نگری، ئاسنكوت، پتك

پیر : پیرەک: پێشەوا، رێنما (شێخێ ته ریقه ت، مرشد)، ڕابه ری دینی

پێواژو : پێڤاژۆ، رێتکە، قۆناخ، مه رحه له، پرۆسه، قویناغ

پێوەرزی: پێداگرتن، کەلەرەقی، خیرەسەری، توندڕه وی، ده مارگیری

پەتەت: توبە، تەوبەت

پەرستار: پارێزەر

پەژواک : ده نگدانه وه له ناو چیا و ئه شكه وت،دەنگدان، زایه ڵە

پەست: نزم، کەم، بێ نرخ، سووك، بێ ئه رزش

پەسن : بەینەت، ئه مه گ، وه فا

پەلەوەر: بالندە، په ڕه نده، چه ڤیك، تەیر، تەوال

پەیجۆر: شوێنگێر، مینەکار

پەیڤین : وتووێژ، گفتوگۆ، قسەکردن، ئاخڤتن، گڤتن

پەیک : تەتەر، نامه به ر

پەیکار : جه نگ، خه بات، شه ر

(ت)

تاڤێنن: ده روشینه وه وه ك مانگی تابان، تاڤ، مانای تیشكی مانگ، تاڤە هه یڤ

ته یار: ئاماده، بەرهەڤ

تۆم : توو، تۆو، توخم، تۆڤ

تیتاڵی کردن : شۆخی کردن، گاڵتە پێ کردن، فێل لێکرن

تیڕۆژ: تیشكی ڕۆژ، تیرۆژک

تەڤلی بوون : تێکەڵ بوون

تەوزیم: ئه رك، کاری سه رشان

تەوەزەل : ته وه زن، ته مبه ڵ، ته پ

(ج)

جاڕ : کێڵگەی گه نم

جاویدان : جان له به ده ن

جڤاك : کۆمەڵگا

جماندن : جوڵاندن

جوانمەردی : جوانمێری، مرۆڤی باش ومه زن، مه ردایه تی، مێرخاسی، جوانمەردی

(چ)

چاڤ : چاو

چاکوێژ: زمانپاك، ڕه وشتپاك، درووستكار، دڵپاک

چاند : فه رهه نگ، خوێندەواری، ڕۆشنبیریی، خاندن

چاونژێر: ڕژد، چرووك، ده ست قونجاو، قەلس، به خیل

چلۆن : چۆن، چ رەنگ، چەوا

چێڤێک: باڵندە، مه ل

چەمەک : لۆژیك، مه نتق

چەمەک : مه به ست، واته، مەفهوم

چەواشە کار: گومڕێ، لاده ر، زیانكار

چەواشە: شاش، ناڕاست، دژ، پێچەوانە، تێکچوو، شێویاگ، حێبەتی

خاپاندان : فریودان، له خشته بردن، هەڵخەڵتاندن

(خ)

خاس: باش، چاک

خاسەکی: تایبەتمەندی

خامه : پێنووس، قەڵەم

خشته : ئاوه ز، ژیری، خێرەت

خه نی : کامەران، دڵخوش

خواست : ویست، ئاره زوو، نیاز، خواستك، هه ناو، هه وا، نەفەس

خواسته : هه ناو، هه وا، خۆزگه، نەفەس

خوسپ : پاش مله گوتن، پشتراگوتن، غەیبەت

خۆرداد: مانگی جۆزهردان، جۆخێنان، به خته باران یا زه ردان، مانگی سیەمی بهار

خۆڕه م : شاد، بەکەیف، شادمان، بەختەوەر

خیره ت : خیره ت ، خره د، ئاوه ز، زانایی، زانست، هۆش

خێرەتی : سپه ند: زانایی پاك و پیرۆز

خێش : خۆمانه، خۆیی، خزم

(د)

داپ : داب، ڕه وشت

دادوستەد : سەندن و فرۆشتن

دارشت : ڕۆزی، فه ڕ، به ز، ده سته نه، خه ز، خیر، نعمەت ، بەرەکەت

دانش : زانست

داوه ر : قازی، حەکەم

دروود : درووت، ستایش، په سن، سلاو، دۆعا، مه دح، ره حمه ت

درێغ: په شیمانی، ئه فسۆس

دنه ده ر: جوڵێنەر، بزۆك، هانده ر، محرك

ده بستان : ئه وشوینەکە مرۆڤ له وێ فێر زانست و زانیاری و داب دەبیت، مەكتەبە

ده د : دڕنده

ده رس : ده رز، وانه

ده فر: جام، قاپ

دۆزەخ : دۆژه، ناخۆش

دێبەر: کێڵگە، بەری دی

دیده وانی: چاودێری، پاسەوانی، برێڤانی

دینانه : شێتانە

دەسکیسی: سیخوڕیی

(ر)

ڕابن : ڕابوون، ڕاپەرین، شۆڕش

ڕابه : ڕاپه ڕه

ڕاد : بەخشێنەر، دەسواز

ڕاژه : ئووده

رامان: بیر، هزر

ڕامش: ئاسووده یێ، سەرخوش ودڵنیانی

ڕان : ڕانه مه ڕ، گه له ی په ز، مێگەڵ

ڕاهێنان : ۆەروەرکردن، فێرکردن، یاددان، مه شقدان، ده رسدان

ڕژد : به رچاوته نگ، ڕهشك، چاڤگرێ

ڕسكاو : داهێنەر

ڕك : ڕق، کینە

ڕماندن: ڕووخاندن، تێگدان، ڕووخان

ڕووش : مرۆڤێ جەنگخواز ونەگونجاو

ڕووکە : قیبلە، قبلە

ڕۆژه ڤ : بابه ت، بابه تی ڕۆژ

ڕێڕەو : سیستم

ڕێژەیی : نسبی

ڕەخشان : پڕتیشک

ڕەسایی: گەیین، پێ گەیشتن، کامڵبوون

ڕەسیدە : گەیشتوو

ڕەسین: گەیین، ڕەسایی ڕەسا، ڕەسیدە، پێڕاگەیین

ڕەشگ : حەسید ، حسود

ڕەمز : نیشانە

ڕەوان : جان، گیان

ڕەوەند : شێوە، ڕەفتار، ڕەوشت

(ز)

زات : خاوەن، دارا، زات

زاما : زاوا. زاڤا

زایشت : بەدێهاتن، زایین، ژدایکبون

زرێ : ڕخت وبەرگێ جەنگی

زه ند : ڕاڤه، شیروڤه، شی کردنەوە، لێکۆڵینەوە، تەفسیر

زه نگین: دارا، ساماندار، دەولەمەند

زوێن : داماو، ناتەوان

زۆنگاو: ئاوی وەستا، گەنیو، ئاڤا گەنی

زێ : مناڵدران ، پسدان

زیاده ڕه وی: زیاڕۆیی، (ئیفرات، ته فریت(

زێرەڤانی: چاودێری، دیده وانی

زینده گی: ژیان

زێنۆ: شێوە

(ژ)

ژیار: شارستانیەت

ژێربێژی: رادەی وتە، مەنتق

ژیرکاری : ئافه رین، (حكمه ت)

ژینگه : سرووشت

(س)

سالۆر: ژیر، به ئاوه ز

سپڵە: بێ ئامەگ، بێ وەفا

سپید : سپی، چه رمگ، سفید

سپیده: ده م ده می به یان، کازیوه

سپەند: پاك، پیرۆز، خاوێن، بێ خەوش، پاکژ

سپەهر: سپه ر، ئاسمان

ستران: گۆرانێ، لاوژە

سرشت: جەوهەر، هەوێن، بنیات

سرووش: ئاوازی ویژدان، خۆرپەی دڵ، بەدلاهاتن، ئلهام

سزاوار: شایان، شیاو، شایستە

سنجری: ئاسنی سورۆبووە

سندان: سنان، دەزگای شت لە سەر کوتانی پێنەجەی ئاسەنگەر

سوشیانس: ڕزگارکەر، ڕێپێشاندەر، پێشەوا

سووچ: گوناح، تاوان

سوێند: سوێن، سۆند، سۆکەند

سۆز: گفت، پەیمان، بەڵێن

سۆزرەت: سەیر، نائاشنا

سەدە: چەرخ

سەرا: ماڵ، خانە، کۆشک، خانوو

سەرسەری: سەڕچڵ، بێ بیرکردنەوە

سەرشار: پڕ

سەوڵ: سەڵپ

سەیزوو: سبەی، سۆزی، بەیانی

(ش)

شاڵ: شاڵ، شەپک، سێترە

شالیار: شەهریار،پێشکار، وەزیر

شاندن: ناردن، ڕەوانەکردن

شۆخی: گاڵتە، گەمە

شۆدار: شێدار، نمدار، تەڕ

شێرپەنجە: نەخۆشینی، سەرەتان

شەوت: دزەکردن، ڕەخنەکردن

شەوکە: شەبەکە، تۆڕ

شەیدا: ئەویندار، ڕووناکی

(ف)

فرووزە: نیشانە، شوێن، چۆنیەت

فەڕ: گەورەیی، شکۆ، دەبدەبە، جوانی، تیشک، پیرۆزی

فەرتەنە: تۆفان

فەرزانەی: زانایی، دانایی

فەلە: خاچ پەرست، مەسیحی

(ق)

قارامان: دلێر، پالەوان، فێرس

قالک: قالب، توویکڵی گوێز

(ک)

کاربین: زانا، پسپۆڕ

کاڵا: شتومەک، کۆتاڵ

کالب: قاڵب، تەن، بەدەن، بێژان، چوارچێوە، ڕێژە

کاوی: کەی، میر، پاتشا، دەسەڵاتدار

کڕوکاش: لەدووکەوتن، لێکۆڵینەوە، لەشوێن گەریان

کوچک: بەرد، هەرد

کوور: قووڵ

کین: قین، ڕک

کەرپە: بەخشش، خێر، ئحسان

کەڵەشێر: کەڵەباب، دیکل

کەی: کاوی، بەرێز، سەرۆک، پاتشا

(گ)

گازندە: گازنج، گلەیی، بناشت، شکایەت

گوزارە: وتە، مانا

گیانبەخش: زیندووکەر

گەجەستەک: نفرەت لێکراو، ناپاک

گەشەگردن: پێگەیشتن، هەراشبوون (تەکامل)

گەلاوێژ: تیشکدەر، ئەستێرەی تیشەر

گەمارۆ: شاڵاو، دەورگێران، پەلامار

گەناو: ئاوی وەستاو وبۆگەن، زۆگاو

(ل)

لەچەری: ڕژدی، ڕەزیلی، یەکدەندە

(م)

مامۆستا: هێربۆد، ئامۆژکار

متمانەمەند: دڵنیا

مردکڵ: مردوو، مری

میرات: سەربەش، پاشماک

مێرخاس: جوانمێر، جوانەمەرد، مروڤێ چاک ومەزن

مێرگ: چیمەن، گیاجاڕ

مێگەڵ: ڕانەمەڕ، گەلەی پەز، ڕەوەی مێ

مێهرەبان: مێهرەوان، دڵنەر، ممێهرەکا: قوربانەگا

مەزدا: مەزن، گەورە

(ن)

ناوێزە: دەگمەن، دانسقە، بەتایبەت

نفرین: لەحنەو، لەعنەت

نۆژەن: نووژەن، تازە، نوێ

نیایشت: نیایش، دوعا

(هـ)

هایدار: ئاگادار

هۆماڵ: رەقیب، هاوچاو

هیمبوون: تێگەیشتن

هیندسە: ئەندازە

هەپتە: هەفتە، حەوتە، حەوتو

هەرزەن: ئەرزەن

هەرمانی: جاویدانی، هەمیشەیی

هەژیر: هێژا، زیرەک، بەڕێز، پەسەنی

هەستی: بوون، هەموو جیهان وگەردوون

هەمبەر: ئاست، بەرانبەر

هەنجار: رێگا، ڕەوش، خووخدە، ڕێگای ڕاستی

هەیڤ: مانگ، مەهە

(و)

وام: قەرز، دەین

وزە: هێز، زۆر، توانا

وسیار: زۆر، فرە

وەرزیدەکردن: راهێنان وئامادەکردن

وەرزێر: جووتیار، کشتکار، جووتبەندە، کەشاوەرز

وەرزەش: وەرزەشت

وەرف: بەرف، بەفر

(ی)

یاوەر: بریکار، یاریدەر، هەڤاڵ

یەکانە: تاک، یەک، ئێکانە

یەل: بێ باک، نەبەز

٢٤-٧-٢٠١٧ دهوک: ئەحمەد عەلی حەسەن

PDF

فەرهەنگوکا ئاڤێستا