فەرهەنگا کورمانجی وفارسی
دستور زبان کُردی (کرمانجی ) ، پروفسور ژویس بلو - وَیسی باراک
کتاب دستور زبان کُردی (کرمانجی ) نوشتەی پروفسور ژویس بلو - وَیسی باراک از استادان زبان و ادبیات کُردی - دانشگاه سوربن پاریس می باشد که جناب آقای علی پاک سرشت (آزاد ماکویی) از زبان فرانسه به زبان فارسی در سال 1378 ترجمه نموده است. خواندن این کتاب به جهت داشتن نثری روان و شیوا برای فارسی بسیار آسان بوده و مطالعه آن به ویژه برای کسانی که نمی توانند متون علمی کرمانجی را مطالعه کنند توصیه می شود.
ڕێزمانی کوردی (کرمانجی)، پرۆفیسۆر جۆیس بلو - وەیسی باراک
کتێبی ڕێزمانی کوردی (کرمانجی) لە نووسینی پرۆفیسۆر جۆیس بلو- ڤایسی باراک، یەکێک لە پرۆفیسۆرەکانی زمان و ئەدەبی کوردی لە زانکۆی سۆربۆن لە پاریس، کە کاک عەلی پاک سەرشت (ئازاد مای) لە ساڵی ١٣٧٨ لە فەڕەنسییەوە وەریگێڕاوە بۆ فارسی. خوێندنەوەی ئەم کتێبە بۆ ئەوەی بە زمانی فارسی نۆسینی پاراو وقسەخۆشی هەبێت زۆر ئاسانە و پێشنیار دەکرێت بە تایبەتی بۆ ئەو کەسانە بخوێننەوە کە ناتوانن دەقی زانستی بە زمانی کرمانجی بخوێننەوە.
رێزمانا کوردی (کرمانجی)، پرۆفیسۆر جۆیس بلو - وەیسی باراک
کتێبا ڕێزمانا کوردی (کرمانجی) ژ نڤێسینا پرۆفیسۆر جۆیس بلو- ڤایسی باراک، ئێکە ژوان پرۆفیسۆرێت زمان وئەدەبی کوردی لە زانینگەها سوربون ل پاریس، عەلی پاک سەرشت (ئازاد مای) ل سالا ١٣٧٨ ژ فەرەنسیێ گوهارتییە بو فارسی.
تێبینی
کارێ ئەز پیرابویم من ( واژەنامە کرمانجی – فارسی ) ژڤێ کتێبێ یا گوهارتی ژپیتێت لاتینی ل سەر پیتێت کوردی ڤە، هەر وەسا زۆربەی وان پەیڤێت هاتین دناڤەرۆکێدا من یێت زێدەکرن وداناین ل سەر فەرهەنگێ، دگەل ڤێ ژی من هەڤواتێت هەمبەر یێت زێدەکرن ئەوێت پێدڤی بو رونکرنا یێت کورمانجی ب زاراڤێ بادینی کوردیا باکۆر.
٢٠٢٣ – ئەحمەد عەلی حەسەن - دهوک
فەرهەنگا کورمانجی وفارسی
واژەنامە کرمانجی – فارسی
پەیڤێت کورمانجی – هەڤواتە ب فارسی
ئ
ئاپ - عمو
ئاجۆر - ترشی
ئاخ - آخ
ئاخ – زمین- خاک
ئاخا – آغا، ارباب
ئاخافتن - صحبت کردن
ئاخڤ - صحبت کردن
ئاخۆر - آخور
ئاخین - آه ونالە کردن
ئادار - مارس
ئاراق - راکی
ئارد، ئار - آرد
ئارڤان - آردچی
ئارمانج – هدف، نیت
ئازاد، ئازا - آزاد
ئازادی - ازادی
ئاژال - حیوانات
ئاستار - آستر
ئاستەنگ – مانع، مشکل
ئاسو - افق
ئاش - اسیاب
ئاشپێژخانە -نئاشپزخانە، غذا خوری
ئاشتی - آشتی
ئاشتی - صلح
ئاشتیخواز - آشتی طلب
ئاشخانە - آسیاب
ئاشڤان - آسیابان
ئاشێ - سرازیری
ئافراندن - ایجاد
ئاڤ - اب
ئاڤ ل خۆ کرن - آبیاری کردن
ئاڤا – آبادم، شکوفا
ئاڤاک – ساختن، آباد کردن
ئاڤدەست - دوش گرفتن، وضو
ئاڤدەستخانە - دەستشویی
ئاڤس - آبستن
ئاڤگوشت - آبگوشتئ
ئاڤێتن – انداختن
ئاڤێژ - پرتاب کردن
ئاقل - زرنگ
ئاگاهی - آگاهی
ئاگر - اتش
ئال - نوعی قرمز
ئالۆچە - الوچە
ئالی - یال، طرف
ئالیکاری - کمک مساعدت
ئامادە، بەرهەڤ - آمادە
ئاموژن، ژنمام - ژن عمو
ئان، یان - یا
ئانکا، نها - حالا، همین
ئانین - آوردە
ئاوا - حالت شیوە
ئاواز - آواز، صدا
ئاور - نگاه تند
ئهنی، ههنی - پیشان پیشانیی
ئهنیشک، ههنیشک - آرنج
ئوتیکرن - اتو کردن
ئوتێل - هتل
ئوخ - آخیش
ئوخر – ئوغەر، سرنوشت، شانس
ئوخەر بە - سلامت باشی، سفر بخیر
ئودە - اتاق، سالن
ئودە، هوجرە - حجرە
ئوستی، ستۆ - گردن
ئۆ - و
ئێرش – ئێرشک، حملە یورش
ئیرو - امروز
ئیرو، ئیرۆژ - امروز
ئیسال - امسال
ئیسپەناخ - اسفناج
ئیسوت - فلفل
ئێش - درد
ئێشاندن - ادیت کردن
ئیشک - هق هق
ئێشلگ - جلیقە
ئێشین - ادیت کردن
ئیشەڤ - امشب
ئێڤار - شب
ئێڤار -عصر غروب
ئێلگ - جلیقە
ئیلون - سبتامبر
ئین، ئینی - جمعە
ئینجاس - آلو سیاه
ئەتێل، ئوتێل - هتل
ئەختیار - پیر، سالخوردە
ئەرد - زمین ، خاک
ئەرزان - ارزان
ئەرندامێن بەدەنێ - اندمهای بدن انسان
ئەری - اری بلە
ئەری، ئەرێ - بلە، آرە
ئەرێنی - مثبت
ئەرەبە - ماشین
ئەز - من
ئەزما قەلشی - باران شدید می بارد
ئەزمان تارییە - اسمان تاریک
ئەزمان، زمان - زبان
ئەزمانێ دەڤ - کام
ئەسر - عصر
ئەسکەر - سرباز
ئەسمان - آسمان
ئەسمەر – سبزە، قهوەای
ئەشکەرە - آشکار، واضح
ئەشیر - عشایر
ئەڤ - این
ئەڤین - عشق
یەک - یک
یەکجار - هرگز - تاگهان
یەکشەم، یەکشەمب - یک شنبە
یەکیتی - اتحاد
ئەگید – دلاور، شجاع
ئەگەر - اگر
ئەلمین - باد گرفتن، عادت کردن
ئەمر - امر، دستور
ئەندامێ لەشی - اندامهای جدن
ئەنی - پیشانی
ئەنیشک - آرنج
ئەو – آن، یکی
ئەو - او، آن، آنها
ئەور - ابر
ئەوراوی - ابری
ئەولە - مطمئن
ئەولەکاری - اطمینان، امنیت
ئەیالەت - ایالت، استان
ئەیب - عیب، شرم
ئەید - عید
ئەینی – جمعە
ب
ب بیر ئانین - بە خاطر آوردن
ب ڤی ئاوایی - بدین صورت
ب لەز - بەعجلە
ب هەر ئاوەیەکی - بدین ترتیب
ب هەڤرا - هەڤۆدو
با - باد
باپیر - پدربزرک
باتێ، با دهێت - باد می وزد
باج - باج
باجگر - باجگێر
باجگەهـ - گمرک
باخچە - باغچە
باخچەڤان - باغبان
بار - بارکردن
باران - باران
باران دبارە - باران می بارد
بارکێش – بابر، بارکش
بارکێشی - بارکشی
بازار - بازار
بازد - فرارکردن
باژار، شار - شهر
باسک - بال، بازو
باش - خوب
باشۆر - جنوب
باشی - نزاکت
باڤ - پدر
باقل - باقلا
باکۆر- شمال
باگەر- گردباد
بالا - نگاه کردن
بالافر- هوابیما
بالافرگەهـ - فروشگاه
بالکێش - گیرا
بالیجان - بادمجان
بامیە - بامیە
بان - بام
بانق، بانقە - بانک
بانگ - بانگ
بانو - خانم، بانو
باوەر – اعتقاد
باوەرکردن - داشتن
باوەری - ایمان، اعتقاد
بتەرپێر، بەترا پێر- سە روز پێش
بچوک، بچیک - کوچک
بخش – ببخشە
بخش، بەخشین – ببخشە، بخشیدن
بڕ بڕین - بریدن، قطع کردن
برا - برا
برادەر - برادەر
برازا - برادر زادە
برازاڤا - ساقدوش، ینگە
براشیر - برادر شیری
برچی - گرسنە
برچیتی - گرسنگی
برقین - درخشیدن
برن - بردن
برنج - برنج
برۆسک - صاعقە
بری - ابرو
بریار - تصمیم
برین - زخم
بڕین بڕ - بریدن، قطع کردن
بریندار - زخمی
بزمار - میخ
بزن - بز
بژارتن - انتخاب
بژانگ - مژە
بژێر - انتخاب کردن
بشکوژ - شکوفە
بشکۆک - دکمە
بڤر، تەڤر – تبر، ساطور
بلند - بلند
بلندی - قد
بلور، بلیر – نی، فلوت
بن ئەرد - زیر زمین
بن، ژێر - زیر
بندەست - زبردست
بنفسجي - رنگ بنفش
بنکراس، هەڤال کراس - زیر پیراهن
بنگەهـ - بایە اساس
بنی - درزیر
بنەفش - بنفش
بها – بها، قیمت
بهار - بهار
بهۆرین - بخشیدن
بهیست - شنیدن
بوز - خاکستری
بوک، بویک - عروس
بون - بودن، شدن
بوني - رنگ قهوه اى
بوێژ - اصطلاح
بویک - عروس
بویین - تولد
بۆری - گذشتە
بێ - بدون
بێ رێ - بی قانون ، نا مشروع
بێ رێ - بی قانون، نا مشروع
بێ کار - مجرد
بێ هش - بی گوش
بێ ئاقل - احمق
بیانی - بیگانە
بێبەخت - بیچارە
بێپارە - رایگان، بی پول
بێتام - بدمزە
بێتر - بیشتر
بێتەنگ، بێهنتەنگ - نا راحت، زودرنج
بێچارە - بیچارە
بیچک - انگشت
بێخێر - بدیمن
بێخەو - بیخواب
بێدل - بی میل
بێدەنگ - ساکت، آرام
بێدەنگی - سکوت، آرامش
بێر - بیل
بیر - چاه
بێرۆمەت - بی ارزش
بێری - دلتنگی، عذاب کشیدن از
بێریڤان - شیردوشن
بیرەش - آیجو
بێژ - تعریف کردن
بێژە - کلمە، سخن
بیست - بیست
بێکار - بیکاری، مجرد
بێکاری - مجرد بودن
بێکەس - بیکس ، یتیم
بین، بهن - بو، بو دادن
بێنامۆس - بی ناموس
بێهش – بی عقل
بێهشت، بەحشت - بهشت
بیوک، بیهۆک - بە
بێئار، بێعار- بێ عار، بی شرم
بێئاقل - احمق
بەتال - بیکار، باطل
بەتانی - پتو، لحاف
بەتلی - خستگی
بەتەن - آستر
بەخت – بخت، شانس
بەخترەش - بدبخت
بەختیار - خوشبخت
بەختەوەر- خوشبخت
بەخدەنۆس - جعفری
بەخشیش - بخشش، انعام
بەخشین - بخشیدن
بەدەن - بدن
بەدەو - زیبا
بەر لێ گرتن- پێشگیری کردن
بەراز - گراز
بەرامبەر – همبابی، رو در روی
بەران - قوچ
بەرانێ قەرت - قوچ مسن
بەرانێ کۆل - قوچ بی شاخ
بەرپسیار - مسئول
بەرتیل - طرف شراب
بەرخ - بره
بەرخودان - مقاومت
بەردان – ولکردن، آزادکردن
بەرزن - اسپ سە سالە
بەرژێر - سرازیر، شکاف
بەرسیڤ - باسخ
بەرشیر – کودک، شیرخوار
بەرف - برف
بەرفا شل - برف ذوب شدە
بەرفرەهی – وسیع، جادار
بەرکار - شاگرد، کار آمور
بەرگیر - اسپ بارت
بەرنامە - برنامە
بەرندیر - گوسفند یک تا دوسال
بەرهەڤک - جیدن
بەرهەم - اثر
بەرێ - قبلا
بەریک - جیب
بەرئەندام - نامزاد، کاندیدا
بەرەڤاژی - برعکس
بەرەکەت - فراوانی
بەز - دو، دویدن
بەژن - اندام
بەس - کافی
بەش - شعبە، شاخە
بەشدار - سهیم، شرکت کنندە
بەق - قورباغه
بەقال - بقال
بەگ - بیگ
بەلا - بلا، بدبختی
بەلاش - مجانی
بەلاڤ - پراکندە ، بخش کردن
بەلکی - شاید
بەلگە - برگە، سند
بەلنگاز - بێجارە
بەلوت، بەری - بلوط
بەلێ - بلە
بەلەدی - شهرداری
بەلەنگاز - بێچارە
بەن - نخ، ریسمان
بەند - مانع
بەنداڤ - سد
بەنیشت - آدامس
بەهر، دەریا - دریا
بەهس، بەحس - بحث
بەهیڤ، باهیڤ – بادام
پ
پا، لنگ - لنگە
پار - پارسال، سال گذشتە
پار، بار، بهر - بخش، سهم
پاراستن - دفاع کردن
پارچ، پارچە - تکە پارچە
پارچە - پارچە
پارڤان – چاخان، پارسال این موقع
پارڤە کرن، پارچەکرن - تقسیم کردن
پارێز، پاراستن - دفاع کردن
پاش - پشت
پاش نیڤرو - بعد از ظهر
پاشیڤ - سحری
پاشین - نهایی، آخرین ، بایان
پاشەرۆژ - آیندە
پاقژ - پاک
پال - تکیە دادن، خوابیدن
پانتور - شلوار
پانی - پاشنه
پائیز – پاییز، خزان
پچۆک، بچیک - کوچک
پدی – پووک، گۆشتێ ددانان لثه
پڕ - زیاد، خیلی
پراسە، پەراسی - ترە
پڕانی - بیشتر، اکثریت
پرتۆک - کتاب
پرتەقال - پرتقال
پرچ – مو، کرک
پرس – مسئلە، سؤال
پرسکرن - سؤال کردن
پرسین - پرسیدن
پروڤە - پرو، امتحان
پرە، پارە - پل
پز - جنین
پزدان، هەڤال بچیک - رحم
پژ، پژین - پختن
پسپۆر - استاد، متخصص
پسمام - پسرعمو
پسنگ، پشیک - گربە
پشت - پشت
پشت ستۆ - پشت گردن
پشتگری - پشتیبانی، حمایت
پشک - شش
پشیک - گربه
پوتین - پوتین
پوز، دفن – بینی، بیڤل دماغ
پوشمان، پەشیمان - پشیمان
پونگ، پێنگ - نعناع وحشی
پۆر، پیرت - مو
پۆز- بیڤل دماغ، بینی
پۆل، پیل - تمبر
پێ - با
پێج – پێچان، پیچدن
پێچان - پاندپیچی
پێچی - انگشت
پێر - پریروز
پیر - پیر ، مادر بزرگ
پیر – پیر، پیرزن
پێرار - دو سال پێش
پیرژن - پیرزن
پیروز - مقدس
پێژ - پەهتن، پختن
پیس - رشت، بد کثیف
پێسیر - سینە، یقە
پێش - درجلو
پێشتەمال - حولە حمام ، پیش بند
پێشڤە چون - جلو رفتن، پێشرفت کردن
پێشکێشکرن - هدیە کردن
پێشکێشی، دیاری - هدیە
پێشگیر - پیش بند
پێشنیار - پیشنهاد
پێشی - از پیش، اول، نخست
پیڤ، پیڤین، پیڤان - اندازە گرفتن
پیڤاز - پیاز
پیڤان - پیمانە
پێکهاتن – تشکیل، یافتن، بوجود آمدن
پێل - موج
پێنج - پنج
پێنجشەم - پنج شنبە
پێنجی - پنجاه
پێوەندی - رابطە
پەتیخ - طالبی
پەر - پر
پەر وباسک - بال وپر
پەرپتین، پەرپت - بحث کردن
پەرچە - پارچە
پەردە - پردە
پەریشان - پریشان، بێچارە
پەرە - پول
پەز - گوسفند
پەزێ بەش - گوسفندان کم سن وسال
پەزێ سپی - گوسفندان سفید
پەزێ سۆر - گوسفندان سرخ
پەزێ قەر - گوسفندان سیاه
پەزێ قەرقاش - گوسفندان سفید
پەسن - ستاتش
پەل - برگ، برگە
پەلخ، پەلخین - لە شدن
پەمبۆ - پنبە، کتان
پەمبەیی - پنبەای
پەنجرە - پنجرە
پەنیر - پنیر
پەهن، پەحن - پهن واسع
پەیا - پیادە
پەیدا - پیدا کردن
پەیڤک – کلمە
ت
تا، تایک - نخ
تا، تەب - تب
تا، حەتا - تا
تاخ - محلە
تاری - تاریک
تاریتی - تاریکی
تازی - لخت
تاژی - تازی
تاس - کاسە
تاشتێ، تێشت - صبحانە
تاڤ، حەتاڤ – آفتاب، خورشید
تال، تەحل - تلح
تالان - غارت
تام - طعم
تایک، تا - نخ
تتون، تیتن - توتون
تخۆب، توخیب - مرز
ترانە،هەنەک - شوخی، مسخرە
ترپ، ترپۆک - ترپچە
ترس - ترس
ترسین - ترسیدن
ترش - ترش
ترشک - ترشک
تری - انگور
تژی - پر
تژیکرن - پراپر کردن
تشت، تێشت - چیر
تشتیر- بزغالە یک تا دو سالە
تفنک، تڤەنگ - تفنگ
تلی - انگشت دست
تم - همیشە
تهپ، تەپە - تپه
تو - تو
توپ - توب
تورین - ازنسل، نوە
تولک - پنیرک
تونە، چنە - هیچ
تۆ، توی - توت
تۆزک - شاهی آبی
تۆژ، تیک - تند
تۆمان - زیر شلواری
تی - برادر شوهر
تی - تشنە
تێ - در ، داخل
تیپ، پیت - حرف الفبا
تێدر - داخل
تیر – تیر، پیکان
تێر - سبر
تیر – مایع، غلیظ
تیرمەهـ - ژوئیە
تیرێژ – اشعە، خورشید
تیژ – تیز، تند، زنندە
تێژی – بچە، گریە
تێکل - بە هم زدن، مخلوط کردن
تێکلی - رابطە، پیوند
تێکوشین - مبارزە، تلاش
تە - تو
تەباخ - اوت
تەختە - تخته
تەرال - ترک کردن، شم پوشی کردن
تەرزی - خیاط
تەرکرن، تەرکاندن - ترک بوداشتن
تەزە، تازە - تازە
تەف، تەفن - خاموش شدن
تەڤ - مخلوط کردن
تەڤز، تەڤزین - کرخ شدن، بی حس شدن
تەڤگەر- جنبش، حرکت
تەق، تەقین - منفجرشدن
تەماشخانە - تئاتر
تەماشڤان - تماشگر
تەماشە – تماشا، منظرە
تەمر، تەمرین - خاموش شدن
تەنشت – کنار، پهلو
تەنک - لاغر
تەنگ - تنگ، کم عمق
تەنۆر - تنور
تەنێ، نها - تنها
تەو، تەوین - خم شدن
تەیرۆک، تەرگ - تگرگ
تەیفق - بشقاب
ج
جاجم - جاجم
جادە - جادە
جار - بار
جار - یکباردیگر
جام - جام لیوان
جام - شیشە
جامی - مسجد
جامێر - رادمرد
جامێری - سخاوت، شجاعت
جان - جان روح
جاندا - نردن، جان دادن
جانی - کرە مادیان
جانی ماهین - کرە مادیان
جانی هەسپ - کرە اسپ
جانیک - کره اسب
جداکرن - قطع کردن
جرم - جرم، اشتباه
جزدان - کیف پول
جژن – جشن،عید
جڤات - انجمن
جڤاتی - اجتماعی
جڤاک - گروە اجتماعی
جڤن - جلسە
جگارە - سیگار
جل وکنج - لباس و بوشاک
جل، جلک - لباس
جلخوەک - پوشیدن
جلدانک - کمد لباس
جلشوشتن - لباس شستن
جلوبەرگ - لباس و بوشاک
جلێک - پاشاندن
جن - جن
جنقین - ترسیدن
جهـ - جا، مکان، محل
جهان، جیهان - جهان
جهش - کرە خر
جهگر، شۆنگر - جانشین
جهێ جودا - جدا، متفاوت
جوان - جوان، زیبا
جوت - شخم، جفت
جوتک - دوقلو
جوتکار - شخم زدن
جوتکاری - کشاورز
جوتمەهـ - اکتبر
جودا - جدا، تفاوت
جوداکرن، ڤەقەتن - جدا شدن
جومرد - بخسندە، دەست ولباز
جونەگا - گاونر
جۆ، جۆک - جوی آب
جۆتن - جویدن
جۆداتی - جدایی
جێب، بەریک - جیب
جیران - همسایە
جیگر - جانشین
جیگەر، جەگەر، جەرگ - جگر، کبد
جیناڤ - ضمیر
جەر - کوزە، سبو
جەرباندن - تجربە کردن
جەزا - جزا
جەژن - جشن
جەژنەرۆژ - روز جشن، روزعید
جەگر، کەزەب - کبد
جەمەد – یخ، یخیندان
جەنگ - جنگ
جەنگاوەر - جنگاور، قهرمان
جەهـ - جو
جەهتری - مرزنگوش
جەواب - باسخ، جواب
چ
چابکر - چاب کردن
چاپ - چاپ
چاخ - زمان، دورە
چادر - چادر
چار - چهار
چارچوڤە - چارچوب
چاردە - چهاردە
چارشەڤ، چەرچەڤ - چادر
چارشەم - چارشنبە
چارگوشە - مربع، چهار گوش
چاروخ - چارق، کفش قدیمی
چارە - چارە، راه حل، درمان ، وسیلە
چاڤ - جشم
چاڤسۆر - بی پروا، بی باک
چاڤکانی - منبع، منشا
چاڤنبار - حسود
چاڤی - اناق، شکاف، سوراخ
چاکێت - کت
چاند - فرهنگ
چاوا - چگونە، چطور
چاوانی - چطوری
چای - چای
چایچی - چایچی
چایدانک - قوری
چرا - چرا
چرس، چرسی - برق شدن
چرسین - درخشیدن
چریا پاشین - نوامبر
چریا پێشین اکتبر
چرین - پارە شدن
چڤیک - گنجشک
چقاس، چەند - چە قدر
چلە، چلەیێ - پاشین ژانویە
چن - چهنه، چانه
چن چاندن - کاشتن، کشا ورزی
چن، جنین - چیدن
چوچک، چێچک - جوجە
چوک - زانو
چون - رفتن
چۆچک - گنجشک
چۆل - بیابان، صحرا
چی - چی، چە
چیا - کوه
چیت - روسری
چێتر - بهتر
چیچک - جوجە، کوچک
چیچەک - گل
چێراندن - جراندن
چیرۆک - داستان
چیرین - چریدن
چێکرن - درست کردن، ساختن
چین - طبقە اجتماعی، چین
چەپ - چپ
چەپک - کف
چەتەل - چنگال
چەرخ - چرخ، تایر
چەرخاندن - چرخاندن
چەرخین - چرخیدن
چەرم - چرم
چەق، چیق - زانو
چەک - اسلحە
چەکدار - مسلح، جنگجو
چەم - رودخانە
چەنتە، کویف - کیف
چەند - چند
چەنە – چانە
ح
حشک - خشک
حکومەت - دولت، حکومت
حەتا - تا
حەفتا بێت - هفتیە آیندە
حەفتە - هفتە
حەمام – حمام
خ
خاپاندن، خاپین - فریب دادن
خاخ - بی شرم
خاس، باش - کاهو
خاڤ - خام
خاڤک - پوشش زنانە
خاک - خاک
خال - خال، نقطە
خاڵ - دایی
خالت، مەت - عمە
خالتی، خالەت - خالە
خالوژن، ژنخال - زن دایی
خانم - خانم
خانی – خانە، خانەها
خراب - بد خراب
خرار - گونی گندم
خزان، بیچارە - بدیخت
خزمەت - خدمت
خستن - انداختن زدن نواختن
خشک، گژک، تەیرۆک، تەرگ - تگرگ
خلاس - تمام
خلولە، ڤالا - خالی
خنزیر - خوک
خنق، خنقین - خفە شدن
خو،خۆ - خود
خوارزی - خواهر زادە
خوارن، خوردن - خوارک
خوارنگەهە - غذا خوری
خوارە - کج پابین
خواستن - ارزوکردن
خواندن - تحصیل کردن
خوخ - هلو
خودا - خدا
خودی، خودان - صاحب، مالک
خورت - جوان، پسر جوان
خورمە - خرما
خورین - غریدن
خوش – خوب، دوست
خوشحال - شاد
خوشک، خویشک - خواهر
خون، خوین - خون
خوین، خاند - خواندن
خوینگەرم - خونگرم
خوە، خوی - نمک
خوەدان - عرق
خوەروو - سادە
خوەری، خۆری - خالص، پاک
خوەز - خواستن
خوەزی، خوەزیکا - ای کاش
خوەستن، خاستن - درخواست کردن
خوەش - خوش، خوب
خوەشک، خشیمانک - زینا، قشنگ
خوەلی - خاک، خاکستر
خوەندەکار، خویندەکار - دانشجو
خوەندەگەهـ، خاندنگەهـ - مدرسە
خوەیدان، خۆهدان - عرق
خۆ - خود
خۆ خوارن خوردن
خۆر، خۆرین - خاریدن
خۆرت - قوی
خۆشاشکرن - اشتبه کردن
خۆلام - غلام خدمیکار
خیار - خیار
خێر، خێرهاتن، خێرخوەز - نیکی خوشامد گوئی خێرخواه
خێزان - بچه
خێلی - روانداز عروس
خەبات - کار تلاش، کار مبارزە
خەبت، خەبتین - کارکردن
خەتەر - خطر
خەریب - غریب بیگانە
خەزۆر، خەزیر - پدر زن، پدر شوهر
خەسو، خەسی - مادر زن، مادر شوهر
خەلک - مردم
خەم - غم اندوە
خەمگین - درد غمگین
خەمل - تزین شدن
خەملین، خەملاندن - اراستن
خەو، خەون - خواب
خەون - خواب
خەوین - خوابیدن
خەید، خەیدین - قهر کردن
د
د - در
دا کو - تا کە
دا، دایک - مادر
داپیر - مادر بزرک
داخستن - پایین آوردن ، پایین بردن
داخواز - خواستە، ارزو
داخوازنامە - درخواست، تقاضا
داخویانی - اعلامیە
داد، دادان - روشن کردن
دادگەهـ - دادگاه
دادوک - دایە
دار - چوب، درخت
داس - داس
داشر، دەستشو - دستشویی
داگرتن - پرکردن
داگرتی - پر
داگیر - اشعال کردن
داگیرکەر - اشعالگر
داگیرکەری - اشعال
دالقاندن - معلق شدن
دالقین - آوبزان کردن
دامار، دەمار - رگ
داماری - تامادری زنپدر
دان – قراردان، وعدە، دورە زمانی
دان وعدە، دورە زمانی
دان، دانەک - روز
دانوستاندن - دادوستکردن
دانێ سبێ - حوالی صبح ، طرفهای صبح
داهول، دەهۆل - دهل طبل
داو - دامن
داودێل - نوار دامن
داول، دەحل - دهل
داوی - پایان
داویا هەفتێ، دویماهیا حەفتێ - اخر هفتە
داوین - نهایی، آخر
داوەت - عروسی
دایین - دادن
دبستان - مدرسە
دبە - بایستی
دختۆر - پزشک
ددان، دران - دندان
ددانێ کورسی - دندان کرسی
ددانێ ئاقلی - دندان عقل
دداویێ - درپایان
دران، ددان - دندان
درب - ضربە
درک - خارتاک
درۆتن، درین - دوختن
درێژ - دراز
درێژی - طول
درەنگ - دیری
درەنگ، دیر - دیر کردن
درەو - دروغ
دز، دزین - دردیدن
دژ - ضد
دژمن - دشمن
دژوار - دشوار، سخت
دژواری - سختی، دشواری
دش - خواهر شوهر
دفتەر - دفتر
دکان - مغازە
دکانکار - مغازە دار
دل - دل، قلب
دلخواز - آرزومند
دلخوەش - خوشحال
دلدار - عاشق
دلسۆز - دلسوز، وفادار
دلشاد - شاد، راضی
دلگەش - شاد
دلنزم - فروتن
دلوپ، چپک – چکە، زیپک
دهست - دست
دهمانه - دامنه
دو رۆژ بەرێ - دو روز پێش
دوانزدەهـ - دوازدە
دوتمام - دخترعمو
دوجار - تکرار
دوخین کش - زیر شلواری
دوز - قضیە، خواست
دوزدەهـ - دوازدە
دوژەهـ - جهنم
دوست - دوست
دوش، دوتن - دوشیدن
دوشەمب - دوشنبە
دولبەند - روسری
دومان - مه
دوهی - دیروز
دوور، دۆر - دور
دۆ، دۆمان - دود
دۆلمە - دلمە
دێ، دایک - مادر
دیار - نمایان، واضح
دیاری - هدیە
دیتن - دیدن
دێر - کلیسا
دیرۆک - تاریخ
دیسا - دوبارە
دیک - خروس
دیل - اسیر
دێل، دێلەسە - دێلک مادە سگ
دیلان - رقص
دێلک، دێهلک - نادە سگ
دیندار - دیندار
دیوار - دیوار
دەخەس - حسود
دەر – جا، مکان
دەرب، درب - ضربە
دەرباسبون، دەربازبون - گذشتن
دەرپێ - زیر شلواری
دەرخستن - خارج ساختن
دەرد - درد، رنج
دەرد، کۆل - رنگ
دەرزی، شویژن – سوزن، هەری پشم
دەرکەتن - خارج شدن
دەرمان - دارو، دەرمان
دەرمانخانە - داروخانە
دەرنگ - دیری
دەرودۆر - همەجا
دەری - در
دەرێ - محل، مکان
دەریا - دریا
دەرئانین - درآوردن
دەرەوکار - دروغگو
دەست - دست
دەستان - حماسە
دەستپێک - آغار، شروع
دەستپێکر - شروع کردن
دەستگرتی - نامزد
دەستگری - نامزد
دەستهلات - مسئول، مقام
دەستهلاتی - حاکمیت
دەستهەڤی - همکاری
دەستۆر - اجازە، دستور
دەستە - گروە
دەسمال - دستمال
دەف - ده
دەڤ - دهان
دەڤکی - شفاهی
دەڤلنگ، دەلنگ - انتهای شلوار
دەڤە - شتر
دەقیقە - دقیقە
دەلال - عزیز، زینا
دەلیل - دلیل، مدرک
دەم - زمان، لحظە، دورە
دەمژمێر - ساعت
دەمسال - فصل
دەندک، دندک، دان - دانە، هستە
دەنگ – اوا، صدا
دەنگدار - صدادار
دەو – دیو، دوغ
دەوار - گاوها
دەوس - اثر، رد، محل
دەولەت - دولت
دەولەمەند - تروتمند
دەین - بدهی، قرض
دەیندا - قرض دادن
دەیندار – بدهکار
ر
رابون - بلند شدن
راخستن - پهن کردن
رازان - خوابیدن
رازی – خشنود، راضی
راست – راست، درست
رامان - نظر، اندیشە
رامۆسان، رامیسان - بوسیدن
ڕان – ران، هێت
راوەستن - ایستادن
رز، رزین - پوسیدن
رزگار - آزاد
رژ، رژین - ریختن پاشیدن
رند – زینا، خوب
رهخنه - رخنه
روژ - روز
روژێن زڤستانێ - روزهای زمستان
روڤی - روباه
روناهی - روشنایی
رونشتن - نشتن
ڕوو، روی - رو، چهرە
رۆ – رخ، صورت
رۆبار - رودخانە
رۆپەل - صفحە
رۆجکین، رۆجکاندن - کندن
رۆژ – روز، آفتاب
رۆژباس - سلام
رۆژنامە - روزنامە
رۆژهلات - شرق
رۆژئاڤا - آفتاب غرب
رۆمەت - احترام، حرمت
رۆن - روغن
رۆنی - چربی
رێبەر - راهنما رهبر
ریحان - ریحان
رێز - ترتیب احترام
رێز، رێزک – سری، صف، در ردیف
رێزمان - دستور زبان
رێژ، رێتن - ریختن
رێس، رێستن – ریسیدن، بافتن
ریڤی - رهرو
رێنجبەر - جوپان - کارگر
رێهـ - راه
ریهـسپی - ریش سفید
رەخنە - انتقاد
رەش - سياه
رەشاندن، رەشین – باشیدن، پخش کردن، افشاندن
رەڤ - فولە کردن
رەڤین – دویدن، فرارکردن
رەقس، رەقسین - رقصیدن
رەنگ - رنگ
رەنگین - رنگین
رەهم - دلسوزی
رەهەت - راحت
رەوش - وضعیت
رەوشا ئاڤ وهەوایێ - آب و هوا
رەوشەنبیر – روشنفکر
ز
زارۆک - بچە
زاڤا - داماد
زالم - ظالم
زانا - دانا، آگاه
زانکو دانشکدە
زانکو، زانینگەهـ - دانشکدە
زانین - دانستن
زانینگەهـ - دانشگاه
زایین - زاییدن بە دنیا آوردن
زایەند - جنس
زبزە - سبزی
زراڤ - نازک، ظریف
زڤر، زڤرین - بر گشتن
زڤستان - زمستان
زک - شکم
زمان - زبان
زنار - سنگ بزرک، تختە سنگ
زوا - خشک
زورت - قوی
زوزان - پیلاق
زۆ، زوی - زود، سریع
زۆر - زور
زۆرنە – زورنا، سرنا
زۆری - زور سختی
زۆرین - زورە کشیدن، نالە کردن
زێ، زان، زایین - بە دنیا آوردن
زێدە - زیاد
زێدەک - افزودن
زێر - طلا
زیرین - رەنگەزەر طلایی
زیڤین - رەنگەزیڤ نقرەای
زین - زین
زیندان - زندان
زەبەش - هندوانە
زەحمەت – سخت، زحمت
زەر - رنگ زرد
زەردەلۆ - زردالو
زەڤج، زەوجین - ازدواج کردن
زەڤی - مزرعە
زەڤی - ومزرعە
زەلال – زلال، شفاف
زەلقین، زەلقاندن - جسباندن
زەنجیر - زنجیر
زەند - مچ، ساعد
زەنگین - نروتمند
زەهف – فراوان، زیاد
زەهمەت – زحمت، سخت
زەیت - روغن
زەیتۆن - زیتون
ژ
ژان – درد، رنج، رنگ
ژبو - بەخاطر
ژبیرکە - از باد بردن
ژبەر گرتن - کپی کرد
ژبەرکرن - ازبر کردن
ژژی - جوجه تیغی
ژسێ سالان ڤردا - از سە سال پیش
ژمار - ژمێر
ژمارتن - شمردن
ژن - زن
ژن ئاپ، ژنمام - زن عمو
ژنباڤ، ژنباب - زنبابا نامادری
ژنتی - زنی برادر، شوهر
ژنخال - زن دایی
ژنشکاڤە - ناگهان
ژنەبی - زن بیوە
ژور، ژێری - بالا
ژوونی - زانو
ژی - زندگی کردن
ژیان - زندگی
ژیر – زرنگ، هوشمند
ژێر – زیر، پایین
ژێکرن - جداکردن، قطع کردن
ژین - زندگی
ژێهاتی - توانمند درسخوان
ژەهر – سم، زهر
س
سابون - صابون
ساپک - جلیقە
ساخ - سالم، زندە
سار - سرد
ساز - ساز، ابزار موسیقی
سازە - ساختە، ساختن
ساڤار - گندم خرد شدە
سال – سال
سال ومەهـ - سال وماه
سالخ - بیان کردن
سالخدان - شرح کردن
سالڤەگەر - سالگرد
سالنامە - تقویم
سانیە - ثانیە
ساییە - صاف است
سبات - فوریە
سبە - صبح
سبە زۆ - صبح زود
سپاس - سباس تشکر
سپی - سفيد
ستان، ستین - گرفتن خریدن
ستاندن - گرفتن خریدن
ستران – اواز، ترانە
سترانە – ترانە، خوان
ستری - شاخ
ستو – گردن
ستو، ئوستی، گەردەن - گەردن
ستێر - ستارە
سست – سست، شل
سفر - صفر
سڤک - سبک
سلاڤ - سلام
سلق – جغندر، قند
سلقا شەکر – جغندر، قند شیرین
سماوي - فيروزه اى
سمبێل - سبیل
سنگ – تیرک، چوبی
سهرتلی، تلییا دریژ - انگشت سبابه
سوار، سیار - سوار
سوبە، سوپە - سوپە بخاری
سوزدان – سوزدادن، قول
سول - کفش
سوند - قسم
سۆت - صورتی
سۆر - سرخ، قرمز
سۆز - عهد
سێ - سە
سیر - سیر
سیرت - ستیغ، خط الراس
سێشەم - سە شنبە
سێڤ - سیب
سینگ - سینه
سینور، سنۆر - مرز
سیهـ - سایە
سێوی - یتیم
سە - سەگ سگ
سەد - صەد
سەدسال - قرن
سەدسالی - صدسالە
سەدەن - علت، دلیل
سەر - سر
سەربلند، ئازاد - آزاد
سەرخوەبون - استقلال
سەرکەتن - موفق شدن
سەرگین - فضولات اسپ
سەرما - سرما
سەرنزمی - سر افکندگی
سەرهلدان - قیام
سەرهەنگ - سرهنگ
سەرێک، سەرۆک - رئیس
سەکن - توقف کردن
سەکنین - ایستادن
سەیدا،ماموستا - استاد
سەیێ شڤانان - سگ چوپان
سەئەت – ساعت
ش
شاد - شاد
شاش - اشتباه
شاگرت - شاگرد
شال - شال گردن
شال وشەپک - کت وشلوار
شالوار - شلوار
شامی - بوقلمون
شاندن، هنارتن - فرستاندن
شانزده - ـشانزدە
شانە، مل – بازو، شانە دست
شائر - شاعر
شباک - شیشە
شخۆل، شول - کار
شداندن - محکم کردن، فشاردادن
شدین - سفت کردن، فشاردادن
شڤان - چاپان
شقت - سەر خوردن
شقتین - لیز خوردن
شقوق - گلابی وحشی
شک - شک
شکاندن - شکستن
شکیان - شکستن
شکەفت - غار
شل - خیس، تر
شل، تەر - خیس، تر
شلوپ، شلوڤە - برف وباران
شلی - رطوبت، باران
شمک - دمپایی
شهڤ - شب
شو، شوشتن شستن
شوپ - اثر، رد
شوربە - سوپ
شورش - قیام
شوین – اثر، رد
شۆر - شمشیر
شۆن، شوین - محل جا اثر
شۆنگر، شوینگر - جانشین
شیار، هوشیار - آگاه
شێر - شیر
شیرانی – دسر، شیرینی
شێرین - شیرین
شیرەت - نصیحت
شیژن - سوزن
شێست - شصت
شیشتن - شستن
شیڤ - شام
شیلان - نسترن کوهی
شین - آبى
شێن - شاد، خوشحال
شینی، بەهی – عزا، ماتم
شە - شانە
شەرپەزە، شەپرزە - بریشان، درهم
شەرت - شرط
شەرم – شرم، خجالت
شەرمۆک - خجالت، خجالتی
شەش - شش
شەفتەلی - شفتالو
شەڤ - شب
شەکر - قند
شەمی - شنبە
شەوات - آتش سوزی، سوزش
شەوت - سوختن
شەوتاندن - سوزاندن
شەوتین - سوختن
شەوقە - کلاه لبە دار
ف
فاتەرەشک - طحال
فاسولیە - لوبیا
فتل - دور زدن
فتلین - برگشتن
فر، فرین - پرواز کردن
فرچە - مسواک
فرک - پیچش، گرفتگی عضلە
فرنگی - گوجە فرنگی
فروتن، فروش - فروختن
فروش - فروختن
فستان - لباس زنان کورد
فستق - پستە
فشنە - تتلتال
فکرین - فکر کردن
فلتین - فرارکردن
فنجان - فنجان
فندق - فندق
فێر – یادگیری، درس
فیستان - لباس زنانە
فێکی، مێوە - میوە
فەتسین - خفە شدن
فەرخ - جوچە کیوتر
فەرسەت، دەرفەت - فرصت
فەرسەند، فەرسەت - فرصت
فەرمان - فرمان
فەرهەنگ - فرهنگ لغت
فەسلاندن - اندازە گرفتن
فەنک - نیرنگ حیلە
ڤارک، کارک - رغ یک سالە
ڤ
ڤالا - خالی
ڤان – آنها، اینها
ڤر - اینجا
ڤڕ - دروغ
ڤێ - این
ڤێخستن - روشن کردن
ڤیکاندن - سوت زدن
ڤەبون - باز شدن
ڤەجنقین - ترسیدن
ڤەخوارن - نوشیدن
ڤەدان - کندن
ڤەرەشین - استفراغ کردن قی کردن
ڤەشارتن - پنهان کردن
ڤەقەتین - جدا شدن
ڤەکرن - باز کردن
ڤەگەراندن - پاسخ دادن، برگرداندن
ڤەگەرین - برگشتن
ڤەگەرین – گشتن، برگشتن
ق
قاتخ - ماست
قاتخ ماست
قاتک - تا کردن
قاز - غاز
قازاخ -پیراهن، کشیاف
قاس - لحظە
قام، قەد - قد، قامت، اندام
قامچی - شلاق
قانتر - قاطر
قاییش - کمر بند
قرک – کلاغ، خلق
قرک، گهوری - گلو
قژ، قژین - فریاد کشیدن
قلک، قلیچک - انگشت کوچک
قهرمان، ئەگید - شجاع
قهف، قاف - جمجمە
قهڤدا دهست - ساعد زهند
قهلپ - ناهموار
قهوات، کرێت - زشت، قبیح
قهواخ - غار
قوت - کوتولە
قوجک - مانتوی کوتاه
قورمچ - چروک شدن
قورمچین - مجالە شدن
قومچک - دکمە
قۆت - سنگدان، دانە
قۆل - سوراخ
قۆماش - پارچە
قیچک - نارنجی
قیر، قیرین - فریاد کشیدن
قیز، کچ - دختر
قیزخال، کچخال - دختر دایی
قیزخالەت، کچخالەت - دختر خالە
قیل - قیل
قیما خۆ پێئانین - راضی شدن
قەت - هرگز
قەت، قەتین - پارە شدن، قطع شدن
قەد - تمام شدن
قەداندن - تمام کردن
قەدیفە - مخمل
قەدین - تمام کردن
قەدەخە، قەدەغە - ممنوع
قەر - قهوەای مایل بە سیاه
قەراخ - کنار
قەرس - یخ بستن، خیلی سرد بودن
قەرسین - یخ بستن، خیلی سرد بودن
قەرم - کرخ کردن، بی حس شدن
قەرمین - کرخ کردن، بی حس شدن
قەرەسی - گیلاس
قەزا - تصادف، قضا
قەزا - قصبە
قەلاندن - سرخ کردن
قەلبین - واژگون شدن
قەلپ - واژگون شدن
قەلین - سرخ کردن
قەلەم - مداد
قەلەو چاق، قوی
قەمەر – قهوەای، سوختە
قەنج - خوب
قەهرین - عصبانی شدن
قەهوە - قهوە
قەهوەخانە - قەهوە خانە
قەومین - رخ دادن
قەی - انکار
قەیتان - قیطان
قەیسی – قیسی
ک
کا - کجاست، کجا
کار – کار، بزغالە
کارتۆل - سیب زمینی
کارک - بزغالە
کارکەر - کارگر
کارمەند - دختر
کاروانچی - کاروانچی
کاسک - کاسە
کاغەز - کاغد
کاڤر - گوسفند شش ماهە تا یک سالە
کال - پیرمرد
کامباخ - افسوس
کانۆن - دسامبر
کانی - جشمە
کبریت - کبریت
کتف، مل - شانە
کتێب - کتاب
کچک - دختر
کر، کرن - خریدن
کراس - پیراهن
کش، کشاندن - کشیدن
کشک - یاری شطرنج
کلیت - کلید
کم، کۆم – گروە
کن - کوتاه
کهله - قلعه
کهمهر - چیا کوه
کو - کە، کجا
کوت، کوتان - زدن، کوبیدن
کوتن - کوژ جویدن
کوچک - سگ
کوچە - کوچە
کوچەر - کوچرو
کوخ - کوخین سرفە کردن
کور - پسر
کور - کدر
کورخال - پسر دایی
کورخالەت - پسر خالە
کورک - خزە
کورک - کرە اسپ چند ماهە
کوڕک، گورە - جوراب
کورمام - پسرعمو
کورمەت - پسرعمە
کورئاپ، کورمام – پسرعمو
کوز - کوزە، سبو
کوژ کوشتن کشتن
کوژ، کوشتن - کشتن
کوشک - کادخ، کلبە
کوفیکلاه - وێژە عروس
کوڤار - مجلە
کوڤارک - قارچ
کولاڤ، کۆم - کلاوە
کولان - کوجە، خیابان
کوم، کولاڤ - کلاه
کومار - جمهوری
کومچڤین - کنگرە
کومەل - انجمن
کون، کوین - چادر
کوندرێ - ئاڤێ کدو آبی
کونگر، کومچڤین - کنگرە
کۆر، کویر -عمیق
کۆک - نژاد، ریشە
کۆل - درد رنگ
کۆلان - کندن
کۆلم - مشت
کۆلیک - شکەفە، گل
کۆن - حفرە، سوراخ
کۆندیر - کدو
کێر - چاقو
کێرهاتن - مفید
کیژان، کی – کی، چەکسی
کێف، کەیف - شاد
کێفخوەشی - شادی
کێلهگ - پهلو
کیلو - کیلو
کێلەک - بهلو، کنار
کێم، هندەک - کم، اندک
کین - کین نفرت
کینگا کی - چە زمانی
کەباب - کباب
کەتن - افتادن
کەچک، کچک - دختر
کەچەل - کچل
کەد - دسترنج، کار
کەر – خرنر ، الاع
کەڕ - کر
کەرب، کین - نفرت
کەرگو - کیروشک، خرگوش
کەرنگ - کرنگ
کەزی – گیس، بافتە
کەزەب - جگر
کەژ - بور
کەس - کس، شخص
کەسک - سبز
کەسکەسۆر - رنگین کمان
کەشتی، کوشتی - کشتی
کەف - کف
کەفچی - قاشق
کەڤ، کەتن - افتادن
کەڤان - کمان
کەڤر - سنگ
کەڤن - کهنە، قدیمی
کەڤوک - کیوتر
کەک، کاک - برادر بزرک
کەل، کەلین جوشیدن
کەلم - کلم
کەمانجە - کمانچه
کەمبەر - کمربند
کەمبەر کمربند، کمر
کەن، کەنین - خندیدن
کەو- کبک
کەیس، دەلیڤە - فرصت
کەیفخوشی – شادی
گ
گا - گاو نر
گارچک، گولچیسک - کلیە
گارس - ذرت
گازندە، گلە - شکایت، سرزنش
گازی - فریاد
گازیەک - فراخوان، صدا زدن
گاڤ گام، قدم لحزە
گامێس - گاومیش
گر – گرفتن
گران - سنگین
گرتن – اوردن، دستگیرکردن
گرن - نگە داشتن، دەستگیر کردن
گرنگ – گرنگی، مهم، اهمیت
گری - بستن، زندانی
گری - گریە کردن
گرێ - گرە - زدن، بستن
گرێدای - بستن
گرێز - آب دهان
گرین - گریە کردن
گرەهە - گستردە
گشت - همە
گشتی - عموم
گفتن - کلمە
گڤیژ - نمنتم
گلگل - بلال
گلوڤەر - گرد
گلی - سخن، گلە شکایت کردن
گلە، گازند - شکایت، سرزنش
گندۆر - کدو
گهرم - گرم
گهشتن - رسیدن
گهوری، قرک - گلو
گو، گوهـ - گوش
گوتن، گفتن - کلمە
گوچک، گوهـ - گوش
گودار - شنوندە
گوداری - گوش کردن
گور، گورگ - گرگ
گورمین - رعد وبرق
گورە - جوارب
گوستیلک - حلقە
گوشت - گوشت
گوشە - گوشە
گوڤشاندن - فشاردان، جلاندن
گوڤشین - فشاردان، جلاندن
گوڤەند - رقص - دستە جمعی کردن
گوک، تەپە - توپ
گول - گل
گولان - مە
گولان – مە، ماه
گولبەروژک - آفتابگردان
گولستان - گلستان
گولک - گوسالە
گولکێ سەرسنگ - گوسالە شیری
گولی - دستە موی دختران
گولیسک - انگشتر
گومان - شک، تردید
گوند - روستا
گونەهـ - گناه
گوهـ، گوچک - گوش
گوهار - گوشوارە
گوهارتن - تبدیل کردن
گوهێر- عوض کردن
گوهەرتن، گوهورین - تعبیر دادن
گوول - دریاچە، برکە
گۆر - طبق، نظر
گۆر، قەبر - قبر
گۆرجک، گولچیسک - کلیە
گۆرستان - قبرستان
گۆز - گردو
گۆل - گل
گیا - علف، گیاه
گێزەر- هویج
گێژ - گیج
گیسک - پز شش ماه تا یک سالە
گەدە – بسر، جوان
گەر - گردش، سفر
گەراندن - گرداندن
گەردەن - گردن
گەرم - گرم
گەرمایی - گرما
گەروک - ولگرد، مسافر
گەرین – گرداندن، گردش کردن
گەش – درخشان، شاد
گەشک - شاد
گەف - تهدید
گەڤزین - روی زمین کشیدن
گەل - مردم، ملت
گەلهە - جمعیت
گەلو - آیا
گەلی - درە
گەلەک زیاد، فراوان
گەمار - کنافت، نجاست
گەمی - کشتی
گەنم - گندم
گەنی - گندیدە، فاسد
گەنیبو - فاسد کردن
گەهە - گاهی
گەور - خاکستری
گەوری - حلق حنجرە
ل
ل بەر - جلوی
ل بەندا - منتظر ماندن
ل جەم - پیش
ل گۆر من - بە نظرم
لاچک – روسری، کوتاه
لازم - لازم
لاش - لاشە، بدن
لاڤا - التماس
لال - لال
لاو - بسر، فرزند
لاواز - لاغر
لاوک - پسر، فرزند
لاوک پسر، فرزند
لحێف – لحاف، پوشش
لڤ، لڤین - جنبیدن
لنگ، پێ - پا
لهپک - دستکش
لوراندن - آوازخواندن
لورین - آوازخواندن
لوقنتە - رستوران
لێ - اما
لێ ئانین - سازش دادن
لێچون - شباهت داشتن
لێخستن - زدن، نواختن
لێدان - زدن
لیز، لیستن - بازی کردن
لیستک - بازی
لیستن - بازی کردن
لێڤ - لب
لێکولین - تحقیق کردن، جستجو کردن
لێکەتن - ابرخوردن، لمس کردن
لیمون، نیموک - لیمو
لێهاتن - مناسب بودن
لەپ - ساعد، دەست
لەپک - دەسکش
لەپەکورت - توانمند
لەرز، لەرزین لرزیدن
لەرزین - لرزیدن
لەز - عجلە
لەشکەر- سرباز
لەق، لەقین - حرکت کردن
لەقین - حرکت کردن
لەکان – کفش، برق
لەکان کفش برق
ما - اما، چرا
م
ماچکرن - بوسیدن
مار - مار
مازن - بزورک
ماست - ماست
ماسی - ماهی
ماسە، مێز - میز
ماف، ماڤ - حق
ماکەر، مێکەر - خر مادە
مال - خانە
مال، مالین - مالیدن، جارو کردن
مالبات - خانوادە
مالبار، مال - خانە، خانوادە
مالخو - رئیس خانوادە
مالدامایی - پیر دختر
مالی - عضو خانوادە، کدیانو
ماموستا، سەیدا - استاد
مان، ماین - ماندن
مانگە - ماده گاو
ماهین - مادیان
مایین - تعجب کردن
مخابن - متاسفانە
مر، مرن - مردن
مروڤ - انسان
مریشک - مرغ
مزگین - مژدە
مژ، مژین – مە، مکیدن
مژدار - نوامبر
مژۆل - اشغال، مشغول
مست - کۆلم مشت
مست – مشت، مالشدادن
مشک - موش
مشمش - زردآلو
مل - شانە دست
من - من
موختار - دهیار
موز، مێشا هنگڤینی - زنبورعسل
موڤیکا پشتی، ناڤمل - مهرە پشت، ستون فقرات
موی، پۆر، پرچ - مو
موی، مۆ – مو، کرک
مۆ مو
مێ - مادە، مؤنث
میخ - میخ
میر - شاهزادە، امیر
مێر، مێرک - مرد شوهر، شجاع
مێرانی - مردانگی
میز - شاش، شاشیدن
مێزە - نگاه کردن
مێژ - مکیدن
مێژی، موژی - مغز
مێس، ستێنگ - زنبور
مێش - مگس
مێڤان – مهمان، میوە
مینا - همچون، مانند
میهـ - میش
مێو ودار - میوە ودرخت
مێوە – فێکی، میوە
مە - ما
مەت - عمە
مەحکەمە - دادگاه
مەرج، شەرت - شرط
مەرد - بخشندە، دەست ودلباز
مەرڤ، مروڤ - انسان
مەزن - بزرگ
مەش - حرکت کردن، راه رفتن
مەشین، مەش حرکت کردن، راه رفتن
مەقەس - قیچی
مەلەقوف - لباس زیر زنانە
مەهـ - ماه
مەها بێ - ماه آیندە
مەهکەمە - دادگاه
مەهن - مادیان
مەیدان – میدان
ن
نا، نە - نە
نارنج - نارنج
نارنجی - نارنجی
نارین - دوست داشتنی
ناز - ناز
نازک - نآزک
ناس، ناسکرن خودانناس آشنا شناختن
ناسین - شناختن
ناڤ - اسم
ناڤ ناڤنیشان - اسم نشانی
ناڤ، ناڤبەین - ناڤچە میان، درمیان منطقە
ناڤبەر - میان، مکث
ناڤدێر - اسم
ناڤک - ناو
ناڤەند - مرکز
نال، نالین نالە کردن، فریاد کشیدن
نالین - کفش چوبی
نامە - نامە
نان - نان
نانە - نعناع
نزم - کم ارتفاع
نسک، نیسک - عدس
نڤیس، نڤیساندن نوشتن
نڤیسار - نویسندە
نڤیساندن - نوشتن
نڤێسکار - نویسندە
نڤیسە - وشتە، مقالە
نڤیسەڤان - نویسندە
نڤین - رختخواب
نمونە - نمونە، مثال
نها، نهو، نۆکە - حالا
نهوال، نهال - دره
نهێر، نهێرتن - نگاه کردن
نوبەدار - نگهبان
نود - نود
نوزدە - نوزدە
نوڤپشت - لنبر
نوی – نو، تازە
نۆ، نوی - نو ، تازە
نۆک - نخود
نۆمرە - شمارە، نمرە
نێچیر - شکار
نێزیک - نزدیک
نیسان - آوریل
نیشان - نشان،علامت، نامزد
نیشانی - نامزد
نیڤ - نصف
نیڤرو - ظهر
نیڤرو ظهر
نیڤشک - روغن کرە
نیڤشەڤ - نصف شب
نیڤێ شەڤێ - نصف شبی
نیموک، لیمون - لیمو
نینک، نەنۆک، نهینووک - ناخن
نە، نا - نە
نەتەوە - مللت
نەخوەش - مریض
نەخوەشخانە - بیمارستان
نەرم - نرم
نەزان - نادان
نەفەر - نفر
نەڤی - نوە
نەقاندن - نشان کردن
نەهس، کڕ - نحس، شوم
نەوال، نهال - درە
نەیار، دوژمن – دشمن
هـ
هاتن - امدن
هار – هار، وحشی
هازر، ئامادە - آمادە
هاڤین - تابستان
هاوار فریاد، داد وبیداد
هرچ - خرس
هرمی - گلابی
هسباندن، حسابکرن - در نظر گرفتن
هش - هوش
هشک - خشک
هشیار، شیار – هوشیار، آگاه
هکومەت - دولت، حکومت
هلاتن - طلوع کردن
هلاڤێتن - بریدن
هلاندن، هلانین بلند کردن
هلانین - بلند کردن
هلبژارتن - انتخاب کردن
هلجنقین - ناگهان جستن
هلچنین - از ریشە کندن
هلدان - بلند کردن، برداشتن
هلکرن - کندن، بلند کردن
هلکشین - بالا رفتن، صعود کردن
هلکێشاندن - بالا کشیدن، بلند کردن
هلگرتن - بلند کردن
هلم - بو، بخار، نفس
هلوەشاند - نفروبا کردن، خراب کردن
هلوەشین - ریختن
هن، هندەک – کم، بعض
هنار - انار
هندک، هن - کم
هنگی - در این هنگام
هوجرە، ژۆر - حجرە
هورمەت - احترام
هوزان - سرودخان
هوشیار، هشیار - آگاه
هوڤ - وحشی، خشن
هون - شما
هونان - بافتن
هوندر - درون، داخل
هونژین - جرت زدن
هونک، هوینک - خنک
هونگیڤ، هنگڤین - هنگوڤ عسل
هونەر - هنر
هۆر، هویرک، هۆرک - کوچک
هۆنەرمەند - هنرمند
هێت - ران
هێج - خشمگین
هێدی - ارام اهستە
هێر، هێران - آسیاب کردن
هێرۆک - آلو
هێز - نیرو، وسیلە
هێزیران، حزیران - ژووئن
هێژ، هێژین، هێژیان - تکان خوردن
هێژا - برجستە، با ارزش،عزیز
هێستر - قاطر، استر
هێسر - اشک
هێسیر - اسیر، زندانی
هێشتن - اجازە دادن
هێشین - شین آبی
هێشین، کەسک - سبز، سبزی
هێشینایی – سبزی
هیڤ – کرە، ماه
هێڤی - امید
هێڤیدار - امیدوار بودن، امیدوار
هێل - محل، جا
هێلین – لانە، اشیانە
هینا - هنور
هێنک – هونک، خنک
هەبس - زندان
هەبسخانە - زندان
هەبون - اگاهی
هەرچی - هرچە
هەردەم - همە، هەر، همیشە
هەرف، حەرف - حرف الفبا
هەرکین - جاری شدن، حرکت شدن
هەرکەس - هرکس، همە
هەرگاڤ - هەر، همیشە
هەرمو - هەرمی گلابی
هەرمین - حرام شدن
هەری - پشم
هەڕی - لجن ، گل ولای
هەز، حەز -عشق، علاقە، دوست، داشتن
هەزار - هزار
هەزم - هضم
هەزیران، حزیران - ژوئن
هەژار - بێچارە
هەژمار - شمارس
هەژیر - انجیر
هەس، هەسین - احساس کردن
هەساندن - خبردادن
هەسبین - حساب کردن
هەسپ - اسپ
هەستی - استخوان
هەسرەت - ناکامی
هەسن، ئاسن - آهن
هەسین - مطلع کردن
هەفتا بێ - هفتیە آیندە
هەفترەنگ - رنگین کمانی
هەفتە - هفتە
هەفرەنگ - رنگین کمان
هەڤ، بهەڤرا - هەڤۆدو، هم یک دیگر
هەڤال - دوست
هەڤالەتی - دوستی
هەڤپەیڤین - گفتگو
هەڤدیتن - گفتگو
هەڤریشم - ابریشم
هەڤکار - همکار
هەڤکاری - همکاری
هەڤوک – عبارت، جملە
هەڤیر - خمیر
هەلاندن - حل کردن
هەلبەت - البتە
هەلبەست - شعر
هەلبەستڤان - شاعر
هەلس - لە کردن
هەلساندن - لە شدن
هەلسین - لە کردن
هەمال، حەمال - باربر
هەمام - حمام
هەمبەر - دربرابر، درمقابل
هەمی - هەمۆ همە، تمام
هەمێز - بغل در آغوش گرفتن
هەنەک، حەنەک - شوخی، مسخرە
هەواندن بناه دادن، جا دادن
هەوجە - لازم
هەوسین - باد گرفتن
هەوین - بناه دادن، جا دادن
هەوەس، وەهەس - هوس
هەیر، حەیر - تعجب کردن
هەیرین - تعجب کردن
هەیڤ - ماه
و
هەیوان، حەیوان - حیوان
وار - سرزمین، محل، جا
وان - آنها
وسا - آن طور
وێ - او
وێران – ویران، مخروبە
وێنە - عکس، تصوێر
وێنە عکس ، تصوێر
وەخت - وقت
وەردەک - اردک
وەرگەراندن، وەرگێران - ترجمە کردن، وازگون کردن
وەریس - ریسمان
وەست - خستە شدن
وەستیا - خستە
وەستین - خستە شدن
وەش، وەشین پخش شدن، ریختن
وەشان - نشر
وەشین - منشر کردن
وەکا، وەکە، وەکی - مانند، همانند
وەکهەڤی - برابری، شباهت
وەلات - کسور، سرزمین
وەلاتپارێز - میهن پرست
وەندا - گم شدە
وەندابون - گم کردن
ی
یا - یا
یار - دوست،عزیز
یەک یک
2023 AHMED ALI HASAN