سالوخێت ژن ومێران

سالوخێت ژن ومێران

ل ژێری چەند بابەت ومژارن ل سەر سالوخێت ژن ومێران ب چاکی وخرابی، کۆمەکا پەیڤانە دگەل هەڤواتان وهەڤدژان ودگەل رونکرنێ وشروڤەکرنێ. ئەو بابەتە یێت هاتن بەلاڤکرن ل هندەک جهێت دی دمالپەرێت مندا یێت تایبەت، ل ڤێرێ من یێت جان وبەندکرن ب رویەکێ نوی دا سود ژێ ب هێتە وەرگرتن.

١- پەیڤێت پویچ وسەقەت

پەیڤێت پویچ دزمانێ کوردیدا

  ل ژێری کومەکا پەیڤێت سەقەت وپیسن، ئەوێت پەیدابوین دناڤ زمانێ کوردیدا بو ژنا خراب وپیس ب تەرزێ جڤینا بەرامبەرێ وێ یا ڤی کاری دکەت وپێ رادبیت، زور ژوان یێت کوردینە ئو هندەک یێت بیانی نە، دێ دەمە بەر چاڤێت هەوە دگەل واتا درست ئو ژبەر چێ واتە ورامان هاتیە ڤەگهوازتن ئو واتەکا نوی ژێ پەیدابویە. ل پێشیێ جهێ لێ بورینێ دکەم ژهەر کەسەکێ دخوینیت ئو پێ ب هەرشیت چنکی ئەو پەیڤ نە هندێت ب رەوشتبن مروڤ گوهلێبیت، بەس زمان ودیفچونا بابەتی ئەڤێ نزانیت دڤێت خر پەیڤ ب هێنە خر ڤەکرن وپێش چاڤ کرن وشروڤەکرن ب رەنگەکێ راست ودرست ئو ب شێوەکێ زمانی وزانستی.

کەلەچی: قەحبەخانە: جهێ پیچاتیێ وخرابیێ یە یا ئاشکرا وتایبەت

هندەک پەیڤ دهەڤبەشن دناڤ بەرا ژن ومێرانادا هەر ب وێ واتێ.

سالوخەتێت کچ وژنێت پیچ وپیس

ئێڤەلیک: ئەو ژنە یا کو بۆ خوشیا دلێ خۆ ھەر دگەریێت ل مالان ب حەزا خرابیێ وپیچاتیێ.

ئەدەبسز: مروڤەکێ بێ ئەدەب وتارێت وبێ رەوشتە.

بالولی: بو ژنکا پیج  ونەیا پاقژ ئەوا چاڤ ل دەر.

باھێلە: ئەو ژنن ھای ژبایێ دنیایێ نەبیت وسەر بەردای بیت.

بێدەلنگ: بێ دەرپێ یا پیچ وخەبەربێژ وحرحری.

پشت: یا هاتی ژپشتا مروڤی. دهێتە گوتن بو ژنک ومێرکا. ئەوێن حەژ پیچاتیێ دکەن.

پشت: یا هاتی ژپشتا مروڤی. ئەو کەسە کو حەز پیچاتیێ دکەت.

تورەهات: چنە وپیچ. ب کێر چ ناهێت. خێری وشویشتی.

تیاترۆک: تیاترو رەقس وسەمایێ دکەت ل سەر شانۆیێ، ئانکو دەھمەن پیس پیچ.

تەرەس: کارێ گەوادەیێ دکەت.

جاڤجەنگ: بارا پتر دهێتە گوتن بو ژنکا، ئەوێت پڕگر وحنێر وحیز. ب فەند وفێل.

جفتە: بالندەکوژە لڤێرێ دهێتە گوتن بو وێ ژنا دەهمەن پیس وچەپەل.

چڤێل: چ ژن یان مێربیت ئەو کەسێت ئەزمان پیس. ب حەمەقی دئاخڤن.

چەپەڵ: پیس: پیچ: قرێژی. ئەو کەسە یێ هەرمی دخارن وڤەخارنێت خودا.

حوڕ: قەحبا حوڕە یا سەر بەردای و ب ناڤ ودەنگ ناڤ خەلکی.

حیز: بو ژنکا بێ غیرەت وبێ نامیس. چاڤ ل دەر وخو فروشن.

خوێری : چنە یان تورەهات ئو بی بها. ئەو کەسێ شویشتی ژهەمی رەوشتان.

دێھلک: ژنا حیز وپیچ. دێھلەدرک یا ڤەبۆری وب خەلکی ڤە دمینیت.

دەهمەنپیس: ژنا پیچ یا کوش ڤەکر وخۆ فروش.

دەیوس: هەڤواتێ قەوادی یە. 

راخیتە : ب کێر نەهاتی، مروڤەکێ پێچ وتورەهات

زناکەر: کارێ حەرام  وفاحشە دکەت وبێ رادبیت وگانا ددەتە خەلکی ب دزیڤە.

زنخ: پیس وگەنی. خودان رەوشێت چەپەل.

سیقلبوق: دهێتە گوتن بو ژنکێت دەڤبەردای وسەربەردای ئەوێت دەقشکین وبێ نەرخ وبها.

فیتفیتوک: فیتوک: یا ل سەر جادە وکۆلانان دراوستیت ل ژڤانێت فیتکان بەرف پیچاتیێ ڤە چن.

فیچوسک: بو ژنا تورەهات وپیچ وچنە. چ بهایێ خو نە ل دەف هەمیا. 

فینوک: دەھمەن پیس وقەحبە.

فەحش: ئانکو پیچ یا ب کارێ خرابیێ رادبیت.

فەلیتە: نەیا بنەجهە، ل چ جها نا تەبتیت، ل جهێت خراب پەیدادبیت.

قوزدەر: قوزدەهـ: لەشفروش، ژنا پێچ یا دیار وئاشکرا.

قەحبە: ژنکا پیچ وحیزە. نەیا پاقژە.

کێلۆک: سەروبەرێت وێ  وێ تەشابەتێ ژنێت فەلانە.

کێوەلی: کچا قاچولی یە یان یا قەرەچە، دەھمەن پیسن وچاڤ ل دەرن.

کەلەچی: پیچاتی وخرابی.

گاندەر: قوزدەر، گاندانا حەرام بو بیانیان.

لێبوک: پربێژ وزێدە ئاخڤتن وبزار خەلکی ڤە دکەن. خو دکەنە پێترانک.

لیتلیتوک: ژنا حەز کۆلانێ دکەت ویا گەروک ولڤلڤوک ونە حەجمتی ول چ جهان نا تەبتێت.

لەشفرۆش: حیز وقەحبا ئاشکرا ودەھمەن پیس.

لەوچە: ئەزمان درێژ، ئاخڤتن تامسار

ماکەر: جەحشۆنە: یا کەلەخ مەزن ومەژی بچیک.

مەنیۆک: لەشفرۆش، حیز وقەحبا ئاشکرا ودەھمەن پیس.

هەلهەلی: ئاخڤتن بەلاڤ وسڤک وتورەهات.

یارەمەز: ژنا جەمباز وفێلباز.

سالوخەتێت زەلامێت پیچ

ئەدەبسز: مروڤەکێ بێ ئەدەب وتارێت وبێ رەوشتە.  

سویتار: ئەو کەسە یێ ل چ جها نا تەبتێت، کارێ پیس دکەت.

سێبەندی: سویتار. مروڤەکێ نەقەدە وخرابە حەژ ئاریشا وتاوانا دکەت.

سەختەچی: سەختە، فەند، فێڵ، حیلە.

سەرسەری: ئەو کەسە یێ بێ رەوشت و ئەدەبسز، زوربەی ژیانا خو دبەت ل کولانا.

شوشتی: یێ بێ رەوشت وئەدەب. چ تشت نینن نەکەت.

شەلاتی : مروڤەکا بی تۆر رەوشتە، ئو ئەدبسزە.

فسقی: یا ب شولێ دبێ رەوشت رادبیت وفسقێ دکەت.

فەلیتە: نەیێ بنەجهە، ل چ جها نا تەبتیت، ل جهێت خراب پەیدادبیت

قوندەهـ: خەلکی دهاڤێتە سەر خۆ.

قەحبەچی: مروڤەکێ پیچ وحیزە.

قەشمەر: بو وی کەسێ دهێتە گوتن یێ، غەشیم ونەزان وبێ مەژی ونە تێ گەهشتی

قەواد: کارخوشێ سولێت پیچوخرابە.

کەرچوڤە: فێلێت وی وەک کەرانە، بێ رەوشتە، یێ چڤێلە.

مەشلەتە : شلاتی، حەز کارێت پیچ دکەت.

هتلی: سویتارا کولانا ورەفتارێت پیچانە.

١١-١٠-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی

٢- پەیڤێت چەپەل:

جڤین وخەبەر دگەل  پەیڤێت سەقەت وپیس دزمانێ کوردیدا

ئەم شین بێژن کو چ زمان نینن پەیڤێت دبیانی نە ستاندبن وحەواندبن. ئەگەر ژی دزورن بو ڤێ چەندێ: نک ڤە بونا مللەتا ب رەخ ئێک ڤە، ب رێکا ئایینی، بازرگانی، رەوشەنبیری، ژن ئینانا جڤاکی ئو شەر وجەنگا ئو گەلەک رێکێت دی. ب ڤان رێکان هەمیا پەیڤ وگوتن وبێژێت دبیانی جهێ خو یێ کری دناڤ زمانێدا. زوربەی ڤان پەیڤان یێ دهاتن ژلایێ تورک وعەجەما وعەرەبا ژبەر وان ئەگەرێت مە دیارکرین ل ژوری. ئو هەر وەسا مە ژی یێت داینە دەر وجیرانا حەتا رادەکی. ئەڤە ب رەنگەکێ گشتی ڤە.

من ل ڤێرێ دڤێت فەرهەنگوکا ژێری ئەو پەیڤێت سەقەت وپیس ئەوێت دهاتین دناڤ زمانێ کوردیدا بشێوێ جڤینا، زور ژوان یێت مەنە ئو هندەک یێت بیانی نە، دێ دەمە بەر چاڤێت هەوە دگەل واتا درست ئو ژبەر چێ وات ورامانا وان هاتیە ڤەگهوازتن ئو واتەکا نوی ژێ پەیدابویە. ل پێشیێ جهێ لێ بورینێ دکەم ئەگەر چەند پەیڤ ژوان نە هندێت برەوشتبن، بەس زمان ودیف چونا بابەتی ئەڤێ نزانیت دڤێت خر پەیڤ ب هێنە خر ڤەکرن وپێش چاڤ کرن وشروڤەکرن ب رەنگەکێ راست ودرست ئو ب شێوەکێ زمانی وزانستی.

لیستا وان پەیڤێت سەقەت وپیس وچەپەل:

سەرسەری: ئەو کەسە یێ بێ رەوشت و ئەدەبسز، زوربەی ژیانا خو دبەت ل کولانا. ب تورکی، ئەو کەسە یێ بەتال وبێ کار، ب زمانێ ئارامێ واتا وێ دەلالە.

رست: ئەز دبێژم چ سەرسەریا پێ ل تە نە داناینە.

 تویشێ وی نە بە مروڤەکێ سەرسەری یە.

سێبەندی: سویتار. مروڤەکێ نەقەدە وخرابە حەژ ئاریشا وتاوانا دکەت. دەما دهات گرتن دزیندانێدا هەر دو پێت وی دگەل دەستەکی بەند دکرن دا ل وێرێ ژی  زور بزاڤێ وخرابیا نە کەت. هەکە ئێکی گوتە مروڤەکی تو یێ سێبەندی ئانکو تو یێ پیچی وبکێر نەهاتیێ.

رست: ژێ بگەرە دەستا ژی بەردە مروڤەکێ سێبەندی یە.

سەختەچی: سەختە، فەند، فێڵ، حیلە. بتورکی وفارسی ژی هەر بڤان وات ورامانا یە.

رست: ئەو کەسە سەختەچی یە.

کارێ وێ سەختە نە.

قەشمەر: بو وی کەسێ دهێتە گوتن یێ، غەشیم ونەزان وبێ مەژی ونە تێ گەهشتی. ئەو کەسە یێ ب ساناهی دهێتە خاپاندن. بفارسی هەر ڤێ واتێ دەت.

گوتن: ها وان تو کریە قەشمەر ودانایە وێرێ.

تو بویە قەشمەر ل نک وان.

توتی: ژلایێ دایێ ڤە دهێتە گوتن بو زاروکێ وێ دا بریت، ئانکو ریتنە، گویە. دبیتە جڤین وخەبەر ئەگەر بو ئێکێ مەزن هاتە گوتن.

رست: توتی وێری ودەینەکە.

یان تو ناچی توتی کەیە بن خو.

ئەدەبسز: مروڤەکێ بێ ئەدەب وتارێت وبێ رەوشتە. ئەو کەسە یێ خو توشێ ژنک وکچکا دکەت. چ بئاخڤتنێ یان بدەستان.

رست: گەنگی دێ ل خو زڤری.

ما دێ هەر مینی ئەدەبسز وەکی بەرێ.

پشت: یا هاتی ژپشتا مروڤی. دهێتە گوتن بو ژنک ومێرکا. ئەوێن حەژ پیچاتیێ دکەن.

بفارسی، کەسەکێ پیسە، چەپەلە، ئو قرێژی یە.

رست: ئەز گەل پشتا نا ئاخڤم.

تو قەحبەکا پشتی ژناڤ چاڤێت تە دیارە.

گورگەمیش: مروڤەکێ کولافی، یێ بێ نەفس، چێ تشتێ دهێتە بەر دخوت برەنگەکێ کرێت وبێ تورە  ورەوشت.

رست: ما تو گورگەمیشی، تە زاد نە دیتیە تو وەسا دخوی.

زەقنەبیت: دهێتە گوتن بارا پتر سەر زاد خارنێ. دبێژن دارەکا هەی ل ئاقاری ئەگەر چقەک ژێ هاتە شکاندن یان برین ئاڤەکا سپی ژێ دەر دکەڤیت وەک شیری یە، یێ تەعلە، چیێ ڤەخوت عێلنجی دهێنێ ودلێ وی رادبیت، ئو زک لێ دچیت ئەگەر نە بەن نوژداری دمریت.

رست: پێلە بخوین، تە ل مەکرە زەقنەبیت.

های تە زەقنەبیت خار یو.

هتلی: جڤین وخەبەرە  بو وی کەسی دهێتە گوتن یێ کو بێ سەر وکولانی بیت ئو بێ کار وشول وەک سویتارا ل جهێت خراب دگەریێت.

رست: تە ژیانا خو یا بری وەکی هتلیا ل کولانا.

هژبە هتلی نە ئاخڤە.

دەجال: دگالا، بئارامی درەوینە وفێلبازە. ئو ب کوردی ژی هەر ب ڤێ واتێ دهێت. ئو ب عەرەبی ئەو کەسە یێ راستی دناڤ درەو وچەپیێ دا دبەت، ئو بەرزە دکەت.

رست: درەوینو، فێلبازو تو دێ سەرێ داجالی کێشی.

ما دێ بیە دەجال.

تەرەس: جڤین وخەبەرە. کیماسی یە بو وی کەسی یێ دبێژنێ. واتا وێ گەوادە.

رست: نە چنە نک وی کەسی چنکی تەرەسە.

خو تێکەلێ وی نە کەن تەرەسە.

حیز: بو ژن ومێرکا دهێتە گوتن. ئەو کەسەن یێت بێ غیرەت ونامیس. چاڤ ل دەرن وخو فروشن.

گوتن: دزێ دا، حیزێ دا، بەس بی نەفسێ نە دا.

قەحبە ب گانەکێ حیزنابیت.

قەحبە: ژنکا پیچ وحیزە. نەیا پاقژە.

گوتن: وەکی قەحبا کیرێ رویس دیتی.

زەعتیت: کورکێ زاروک وبچیکە. ئەڤە جڤینە بو وی کەسی یێ خو نە راگریت وبهای نەدە تە خو ئو خو دهینیت  بەرامبەرێ بچیکا.

رست: دگەل نە ئاخڤە مروڤەکێ زەعتیتە.

 کا تو ناچی زەعتیتو.

کەلەچیە: جهێ پیچاتی وخرابی یە.

رست: مالا خو یا وەلێ کری شبتی کەلەچیێ.

مریشو: ئەو جهە یێ مریا لێ دشون. دهێتە گوتن بو وان کەسان یێ خو بنک مالا خودانێ مری  ڤە دبەن بو زاد خارنێ یان دا جلگا بدەنێ. کو دبێژنە وان لەگام ئانکو ئەوێت لوقمێت زادی دخون ودکەرفن ل تازیا.

رست: ئەوێت دهەنێ مریشونە.

دەبەنگ: دەپێ داری یێ ئەوێ رەق وهشک. ئەو مروڤە یێ نەزان ونەتێگەهشتی، ئو یێ شاش وگوهشی.

رست: ما تو دەبەنگی، خو نا لڤینی و بزاڤێ ناکەی.

ئەڤە چەند پەیڤ وبێژەنە ئەوێت ئەم کورد ب کار دهینن ناڤ ئاخڤتن وگوتنێت خودا:

جاڤجەنگ: بارا پتر دهێتە گوتن بو ژنکا، ئەوێت پر گر وحنێر. فەند وفێل ل نک وان هەبن.

رست: ئەو ژنکەکا جاڤجەنگە.

 بەسە ما تو ژڤان جاڤجەنگیا ڤەنابی.

سیقلبوق: دهێتە گوتن بو ژنکان، ئەوێت دەڤ بەردای، یان سەر بەردای یێت دەق شکین وپر ئاخڤتنێت بێ نەرخ وبها.

رست: چ ژنکەکا سیقلبوقە.

کی دشیتە وێ سیقلبوقێ ب ئاخڤتنێ.

فیچوسک: بو ژن ومێران دهێتە گوتن. ئەو کەسێن یێت تورەهات وچنە. چێ بهایێ خو نە ل دەف هەمیا. ب ئاخڤتنا وان کەس پیتێ پێناکەن یا بێ مفایە ل دەف وان.

رست: تو مروڤەکێ فیچوسکی.

کا ژوێ  فیچوسکێ ب گەرن ودگەل نەئاخڤن.

بالولی: بو ژنکا پیج  ونە یا پاقژ ئەوا چاڤ ل دەر.

رست: هژبە نا ئاخڤە بالولیێ.

 تو ژنکەکا بالولی.

لێبوک: پربێژ وزێدە ئاخڤتن. ئەو کەسن یێت بزار خەلکی ڤە دکەن. خو دکەنە پێترانک.

رست: ما تو لێبوکی.

خو نە کە لیبوک ناڤ خەلکیدا.

قوزلقورت: هەر دو پەیڤ تورکینە: قوزل سورێ گەور ئو قورت گورگە. دبیتە گورگێ گەور. ئەڤە نەقل ناڤە بو زورداریا تورکا ل سەر کوردا دکەڤندا وحەتا نوکە. ئەڤە نە زادە وەکی زور بکاردهینن ودبێژن:

رست: قوزلقورتێ بخو.

بەلێ یا درست دبێژن: قوزلقورتێ تو گرتی.

یان قوزلقورت بێتە تە. ئانکو دوژمنێ تورک بیتە تە.

قەنەقین: دەرمانەکێ کەڤنە زورێ تەعل ونەخوش بو.

رست: بلا قەنەقینێ بخوت.

ما خونە قەنەقینە تو هند دترسی.

ژەهرە مار: ئەڤ جڤینە داخازا مرنێ بو وی کەسی لێ دهێتە کرن.

رست: های تە ژەهرە مار ڤەخاریو.

ژەهرە مارێ ب دەنی. ئانکو دا بمریت.

قورە دەر: (قور) تەقنە وهەری یە ئو(دەر) ئەوا ژدەرڤە. ئانکو هەرە قورێ ژدەرڤە بخو.

رست: قورە دەری ب دەنێ.

بلا قورە دەرێ ب کەرفیت.

هلوپک: ئەز نزانم دبێت ئەڤە گیانەوەربیت دەما رەق دراوستیت بەر مروڤی. بو وی کەسی دهێتە گوتن دەما چ نەکەت ومینیت راوستیای ل بەر سینگێ مروڤی.

رست: چ وەکی هلوپکا یێ راوستیای.

خونە تو هلوپکی.

هوپ هوپک: هەر وەسا ئەز دبێژم ئەڤە ژی گیانەوەربیت دەما رەق دراوستیت بەرمروڤی. بو وی کەسی دهێتە گوتن دەما چ نەکەت ومینیت راوستیای ل بەر سینگێ مروڤی.k

رست: مامو ما تو هوپ هوپکی ل وێرێ مای.

سلاپندک: ئەڤە بالندەیە. جڤینە بو وی کەسێ وە دبێژنی ئو کێماسی یە بو وی.

رست: ما تو سلاپندکی کەتیە وێرێ ل بەر مە.

گەمشو: بو وێ دهێتە گوتن یێ سست وخاڤ، خوش برێڤە نەچیت، گرانە ل چونا خو، چونا وێ وەک گامێشا یە. ئەڤە خەبەرە کو تو نەیێ زیرەک وزیخی.

رست: دێ برێ ڤە وەرە گەمشو.

تو چەندێ گەمشویێ.

شەمبلول: بارا پتر ئەڤە دهێتە لێدان بو زاروکا ئەوێت برێکێڤە دکەڤن ل دەست پێکا چونێ.

رست: رابە پیا شەمبلولو.

ئەڤ کورە چەندێ شەمبلولە، ب رێڤە ناچیت.

کنجروک: جلکێت دریای نە. ئەوێت پاتەکری. ئانکو تو یێ هەژار وفەقیری. کێماسی یە بو وی یێ ئەڤە بو دهێتە گوتن.

رست: چ یێ کنجروکە.

 سەحکە کنجروکێت خو.

چڤێل: چ ژن یان مێربیت ئەو کەسێت ئەزمان پیس. ب حەمەقی دئاخڤن.

رست: چ مروڤەکێ چڤێلە.

تە چڤێلی یا ژدنیایێ خلاسکری.

خوێری : چنە یان تورەهات ئو بی بها. ئەو کەسێ شویشتی ژهەمی رەوشتان.

رست: تو مروڤەکێ خوێری.

ئەو کەسە چەندێ خوێری یە.

سویتار: ئەو کەسە یێ ل چ جها نا تەبتێت، بێ کار وئارمانج. بێ مال وحال.

رست: دێ بیە سویتار ل کولانا.

کورێ وی یێ بو یە سویتار.

چەپەڵ: پیس وقرێژی. ئەو کەسە یێ هەرمی دخارن وڤەخارنێت خودا.

رست: تو مروڤەکی چەپەلی.

تو چەند زادی چەپەل دخوی.

شوشتی: یێ بێ رەوشت وئەدەب. چ تشت نینن نەکەت.

رست: ژی بگەرە مروڤەکێ شویشتی یە.

زنخ: پیس وگەنی. خودان رەوشێت چەپەل.

رست: تو ژنکەکا زنخی.

نە چی ناڤ مروڤا چنکی تو یێ زنخی.

تورەهات: چنە وپیچ. ب کێر چ ناهێت. خێری وشویشتی یە.

رست: تو مروڤەکێ تورەهاتی. من کەس نەدیت یە ژتە تورەهاتر.

تەشقەلچی:  سەختەچی. ئەو کەسە یێ ب فەند وفێل ئو کارێ وی خاپاندنا خەلکی یە.

رست: کاری دگەل وی نەکە چنکی مروڤەکێ تەشقەلچی یە.

شەبلە شتاح : ئەو مروڤە یێ ب کەلەخ ودرێژ.

رست: چ یێ شەبلەشتاحە دڤی دەری ناچیت.

لەوچە: ئەزمان درێژ، ئاخڤتن تامسار

رست: خو کەڕکە، بەس لەوچەیێ بکە

شەلاتی : مروڤەکی بی تۆر رەوشتە، ئو ئەدبسزە

رست: ج شلاتیا چاڤ ل تە نەکرینە.

مەشلەتە : شلاتی ومەشلەتە هەر دو ئێکن

رست: تو مروڤەکێ مەشلەتەیێ

کەرچوڤە: فێلێت وی وەک کەرانە، بێ رەوشتە، یێ چڤێلە

رست: خو کەرچوڤە نە کە.

تەرتەرە : کار وئاخڤتنێت ڤان کەسان نە دجهدانە، نە دبنەجهن

رست: وی یێ خو کریە تەرتەرە ناڤ خەلکی دا.

فەلیتە: نەیێ بنەجهە، ل چ جها نا تەبتیت، ل جهێت خراب پەیدادبیت

رست: دێ ل کیری بینی وی فەلیتەی

راخیتە : ب کێر نەهاتی، مروڤەکێ پێچ، ئو تورەهات

رست: یێ بویە مروڤەکێ راخیتە

چلیز: بێ بزاڤە، گەمشویە، سەر نوخینە، ناڤ دەست وپیادا

رست: من چ مروڤێت هو چلیز نەدیتی نەز

١-٦-٢٠١٧ – دهوک – ئەحمەد عەلی

https://sites.google.com/site/zmanurez/paiv-u-raman/paivet-chepel

٣- لەشفروتن

زنا : الزنى: adultery

لەشفروتن: الدعارة: النياكة: البغاء: prostitution

تێنان: الفحشاء: الفُسوق: fornication

گەواد: قواد:  ديوث : سمسار الفاحشة :Pimp pander ponce procurer 

الزنى: الفُسوق: الفجور: الخلاعة: الدعارة: عهر: المجون

زنا: فسق: پویچاتی: بێدەهمەنی:گاندان: فەحشی

زناکەر: زانية عاهرة  فاجرة  فاسقة فاحشة  قحبة بغيٌّ مسافحة  مومِس مومِسة  ساقطة: whore

ژنک ددەت: گاندەهە: گاندەر: پیچە: دەهمەنپیسە: کوشڤەکرە

ژنک دهێتە پالدان بەرەف زنایێ ڤە.

ژن لەشێ خۆ دفروشت بێ مێر پێ بزانیت کو دبێژنێ خیانەت.

مێرک زنایێ دکەت: مێرکی زناکەر دپشت ژنا خۆرا قەستا پیجاتیێ دکەت ئانکو دژنەکێ دنیت ئانکو دچیتە دەف بدزیڤە، ل نک رازانە، دناڤ لنگا چونە، ل دەف نڤستنە، بێ ناسناما شەرعی.

ل ژێری کۆمەکا پەیڤێت پیس وچەپەلن یێت هەڤبەش دناڤ بەرا هندەک زمانێت دەور وبەران یێت ب سەر ژن ومێرێت پیس ییت چاڤ ل دەر.

بالولی: حەزا کیرا دکەت

بۆلە: قەحپە: حیز: گاندەر

بێتۆرەت: پێ دەهمەن: بێرەوشت

بێحەیا: بێنامیس: بێشەرم

بێدەلنگ: دەلنگ پیس وچەپەل

بێدەهمەن: دەهمەنپیس: بێتۆرەت

بێشەرم: بێحەیا: بێنامیس

بێقام: ژبەردەست چونەدەر: ڤەبۆری

بێنامیس: بێحەیا: حەیاسز: ئەدەبسس

بێئەدەب: بێتۆرە: بێرەوشت

پویچ: پیس: قەحپە

تڕۆ: پیس: تڕکەن

تەرەس: گەواد: شەلاتی

چاڤدەر: حەزا ژدەرڤە یا پیچاتیێ

چوننە: سفر: شویشتی

حیز: قەحپە: پیچ

خراب: نەیا باش

خوێری: پیس: بێتۆر

خۆفروش: ژنا پیچ: بێدەهمەن

دڤێت: پڕکام: حەژیکەر

دوخینئێخ: دوخینخستن: بێدەرپێ: رویس

دەیوس: گەواد: تەرەس

راخیتە: ترهات: پیچ

زنا: پیچاتی: فەحشاتی

زناکار: زناکەر: گانکەر

سەرچووک: قوین بلندکرن: گاندەر

فاسق: پیچ: فەحش

فشە: چنە: سفر

فەحش: پیچ: فاسق

فەلیتە: فەڵتۆیی: سەربەردای: کولانی

قوزدەر: گاندەر: ژنا پیچ: قەحپە

قویندەر: قوندەهە: قویندان

قەحبک: قەهبک: قەحبە: گاندەر

قەلپ: پیچ: چنە

کیرخۆر: گاندەر: قوزدەر

کێولی: رەقس وسەماکەر

گاندان: حیزاتی: پیچاتی

گاندەر: گاندەهـ: گاندان

گانکەر: مروڤێ گانێ دکەت

گەنەوڵ: گاندەر: گانچی: گانکەر

گەواد: گەنەوڵ: ئالیکارێ پیچاتیێ

لەشفرۆش: قەحپە: گاندەر

هتلی: تەرەس: حیزەمروڤ

٢٩-٧-٢٠٢١- دهوک – ئەحمەد عەلی

https://sites.google.com/site/zmanurez/paiv-u-raman/paivet-chepel

٤- نەزۆکی و ئاڤزی

سالوخێت نەزۆکی و ئاڤزی ل نک ژن ومێران

دێ کەمە دو پەش ژلایێ زمانی ڤە وهەر وەسا ژئالێ هەڤواتان وهەڤدژیان ڤە:

ئێکەم: نەزۆکی و ئاڤزی ل دەف ژن ومێران

نەزۆک: نەزۆکی: ستەور: ستەوری

ئەو کەسە کو نەشیت زاروکان بینیت وپەیداکەت چ ژن بیت یان مێربیت

ئەڤە کۆمەکا پەیڤان ئەڤێت ب سەر وێ ژنێ ئەوا بچیکان وزاروکان دئینیت:

زا: زێ: زەی: زاک: زایەنە: زایش: زان: زایین: بزێت: زاروک:

حَمَلَتْ ، وَلَدَتْ ، أنْجَبت: to give birth to: childbirth

ئەو ژنا بەرهەڤ بو بچیک ئینانێ وزێدەبونێ دبێژنێ:

ئاڤز: ئاڤس: ئافس

باردار: دارا ب بار: بارهەلگر

بتشتە: تشتەکێ هەی دزکیدا

پفتڵ: پفبونا تلی یان زکی

تڵتژی: زکتژی: زک دەرکەڤتی

حەملە: هەملە: بارهەلگر

دوگیان: دوجان: گیانا ژنێ دگەل یێ زاروکی

زکپف: پفبونا زکی ب بچیکی

زکتژی: تڵتژی: تڵپڕ

گرانە: یا ل سەر روژێت خۆ

مەهـبرن: مەها دبەت: یا ل بەر زاروکبونێ

هەملە: حەملە: بارهەلگر

ئەڤە چەند پەیڤن ب سەر وێ ژنێ ڤە ئەوا بچیکان وزاروکان نەبیت یان نەزێت:

نەبون ل نک ژنێ:

ئەو ژنە کو نەتوانیت زاروکان بینیت وپەیداکەتە سەر دونیایێ

راوستان: ژعوزرکەتن: توقف الإنجاب: barren: sterile

ئاییسە: بەیچەڵ: ستەور: نەشور

خرش: ستەور: نەزۆک: نەزاو

ستەور: خرش: نەزۆک: نەزاو

نەمێری ل نک زەلامی:

ئەو کەسە یێ کو نەشێت بچیت ل نک ژنێ وگانێ بکەت ب درستی

نەمێر: ناپیاو: نامەرد : عاقر:عقيم: العقم عند الذكور: male infertility

نەمێر: نەمێری

نامەرد: نەمێر: ناپیاو

نەزۆک: نەزۆکی

خەساند: خەساندن: خەساندی

پەیڤێت زۆکی ونەزۆکی ب هەر سێ زمانان: کوردی، عەرەبی، ئنگلیزی

١- ئاڤز: باردار: تڵتژی: زکتژی: زکپف: حەملە: دوگیان: گران

مُمْتَلِئٌ: مُنْتِج: وَلُودٌ : الحامِل: المُنْجِبة: خصب: مُثْمِرٌ:مُدِرّ

fertile: productive: fruitful: pregnant

٢- نەزۆک: ستەور: بێوار: خرش: بێ بەرهەم: بێبەر

عاقِر: فارِغ : قَاحِل: جرداء: قَحِط: مُجْدَب: خالٍ : خاوٍ

barren: sterile: arid: waste: unfruitful

دووەم: ئاڤز وئاڤزی: الحامِل: pregnancy

ئاڤزی: هێکا ژنێ ب پەرپوونا ئاڤا مێری دهێتە کەل وب تشت دکەڤیت

ئاڤز: حامل: حبلى: pregnant

خڕش: عاقر: barren

ستەور: عقیم: sterile

ئاڤز: ب حەملە: بو ژنا مێ و گیانەوەرێت مێ بێ جوداهی

بزۆک: دزێت

بێژن: بو مێری

بێژەن: بێ ژەنین: بو ژنێ

بەیجەڵ: ستەور: رەوشا ژنا نە زێت

خڕش: زارۆک نابن: دارا بێ بەر

ژنا ئاڤز: بچیکەکێ دزکیدا

ستەور: بو ژنا نەزۆک و هەر وەسا بو گیانەوران

ستەوری: خرشی: نەزۆکی: بو ژنێ

نێرومێ: الذكر والأنثى

نەزۆک: نازێت

نەمێر: ناپیاو: بو مێری: عنين: عاجز جنسيا

بێبەر: خڕش: ستەور: دهێت بو ژنکان وگیانەوەران وهەر وەسا بو دار وباران ژی.

پەیڤێت هەمەرەنگ بو ژنا ب دوگیان:

ئاڤز: ئاڤزک: ئاڤزەک:: ئاڤزێ: ئاڤ زێ: ئاڤزی

بتشتە: تشتەک یێ هەی

بچیکبون: زاروکئینان

بحەملە: حەبلی: حامل: حبلى

برێڤە: یێ ب رێڤە دهێت: دێ بچیکی ئینیت

بزکە: زکپڕ: پڕزک: تشتەکێ دزکیدا

بهناڤ: زاروکەکێ دزکیدا

بون: بچیک ئینان

بەرهاڤێتن: بچیک ژبەرچون

تڵ: تڵدار: تڵپف

تلدار: زکدار: تڵمەزن

حەبلی: ب حەملەیە

دوجان: دوگیان: دورح

زان: زایین:زایان

زکپڕ: پڕزک

زکپڤبون: ب دوگیانی

زکدار: زکپڕ: زک بەردەڤی

سەروژان: روژێت دویماهیکێ بو بونا زاروکی

گرانە: یا ب بارە: یا ب بچیکە

مەهبرن: مەهادبەت: دەمێت بچیکبوونێ دزکێ دەیکێدا

هەڤالبچیک: جهێ بچیکی دزکێ دایێدا

هەڤواتێت پەیڤا (ئاڤز) دچەند فەرهەنگێت کوردیدا یێت بەردەست:

ئاڤز: ئاووس: دووگیان: ئاڤزبوون

ئاڤز، ئاڤس، ئاور، ئاوس، ئاوسە، ئووسن، ، یاوس، هاوس، هەمس، باردار، بە‏تۆل، بە‏تێشت، بەچشت، بەزگ، پسدار، تلدار، تۆلدار، حاملە، حامیلە، هەمل، هەمیلا. دڤەگیان، دووگیان، زگپڕ، زگدار، سکپڕ...

ئاڤزەک، ئاڤزێ، ئاڤگیر، ئاوزا، ئاوەزا، ئاوەزۆ، ئاوگر، پراڤ، پەهناڤ

ئاوس: زک پڕ: تۆل لە زگدا

بارەبەر: بارهەڵگر: باری: باربر

دوجان: گرانە، بحەملە: باردار: بزار

گرانە: باردار: بحەملە: دوجان: هامیلە: پاشڵ

دێ زاروکی بیت: بچیک دێ هێتە سەر دنیایێ

وشا (ئاڤز) دپێنج زاراڤێت کوردیدا یێت سەرەکی:

زاراڤێ باکۆر: ئاڤز: ئاڤس

زاراڤێ ناوەندیی: ئاوس

زاراڤێ باشۆر: ئاوس

هەورامی: ئاور

زازاکی: ئاور

چەند گوتن وپەژن ل سەر ڤی بابەتی:

زک: بو هەڤالبچێ ژنکێ چنگی کوردا یا گوتی ب ڤێ رامانێ:

زک وەرزە، دەت ژهەمی تەڕزە. ئانکو: زاروک ژهەمی رەنگان دبیت.

ئاخڤتن بەرهاڤێتنا زەلامانە. دەرچونا پەیڤێ ژدەڤی وەک یا زکی یە.

ب شەڤێ دکەن گانێ، سپێدێ بەردەن کولانێ.

تلێ ل بەر دەڤی. یا ب حالە وژڤانێت وێنە.

چەندا ب زکێ خۆ یا فەرحی یە. چنکی یا ب حالە.

دارا خرش دهیتە برین. وەک ژنا ستەور یا بێ بەرە.

شەڤی دگێت، ب رۆژێ دزێت.

فلانکەس دارا بێبەرە. یا بێ زاروکە یا خرشە.

فلانکەس یا مەها دبەت. مەهـبرن: یا ل بەر زاروکبونێ.

کورێ حەفت رتڵ دزکیدا. خۆ مازن وکوباردکەت.

نەگایە، نە زایە، ل بەر چ مندالا نە رازایە. هێشتا کچە.

یێ ئاڤزە ژمن. یێ پڕە وتژی یە ژکەرب وکینیێ.

ئێکێ ل ملی، ئێکێ ل تڵی

دبێژم ئەو ژنا هە یا ب تشتە

گەنگی دێ بارێ خۆ دانی

بچیک ژبەر چو

بلا ئاڤز بیت كه‌نگى بزێت بلا بزێت

بلا ئاڤس به‌ بلا ده‌ره‌نگی به‌

زکێ ل بەر دەڤی

ژن ژیانە، دەما ب دوگیانە

هەکە چێلا مه‌ ئاڤس ببیت،‌ رۆژه‌کێ‌ دێ بزیت

یا گرانە یا ل سەر روژێت خۆ

ژمن ئاڤزە دێ ژبەر هاڤێژیت

٢٠٢١ – دهوک – ئەحمەد عەلی  حەسەن

https://sites.google.com/site/kurdishkidshealth/human-body/n-z-ky-w-yavzy

 سالوخێت ژن ومێران.pdf