2.2.2 Ιδέα-γένεση
Συνήθως όμως, τα πράγματα που θέλεις να αξιοποιήσεις δεν έρχονται ποτέ όταν τα χρειάζεσαι, και όταν έρχονται πάντοτε βρίσκεις τον εαυτό σου αρκετά απασχολημένο ώστε να μην μπορείς να τους δώσεις την πρέπουσα σημασία. Έτσι συμβαίνει και με τις ιδέες, σου έρχονται σε απρόσμενες στιγμές και σε φέρνουν σε αμηχανία. Θυμηθείτε τον Αρχιμήδη: «…Εύρηκα! Εύρηκα!...».
[1]Στην προκειμένη περίπτωση θα χρειαστεί να ανατρέξουμε σε έναν άλλο Έλληνα, τον Αναξαγόρα. Ο προσωκρατικός φιλόσοφος και αστρονόμος Αναξαγόρας στοχάζεται τον κόσμο ανεξίτηλο, ελεύθερο φθοράς και γένεσης, καθώς «...τίποτα δεν γίνεται ούτε χάνεται, αλλά συντίθεται και διαχωρίζεται από προϋπάρχοντα όντα» [4]. Βασική αρχή του Αναξαγόρα ήταν ότι κάθε ον του φυσικού κόσμου περιέχει σε μικρή αναλογία κομμάτια όλων των φυσικών υποστάσεων, αποτελώντας έτσι μια μικροκοσμική εικόνα του μακροκοσμικού σύμπαντος. Τούτη η καθολική ανάμειξη είναι μια πρωτοκοσμική κατάσταση αδιάκριτης μείξης των σπερμάτων, δηλαδή των βασικών δομικών συστατικών που είναι άπειρα της πραγματικότητας, αθέατα μεν, λειτουργούν ωστόσο ως πρότυπα οργάνωσης ενσωματώνοντας δυνητικά τα ουσιώδη συστατικά όλων των υλικών υποστάσεων.
Διετύπωσε πρώτος την αντίληψη ότι η αδιαμόρφωτη και ανάμικτη ύλη του Σύμπαντος ετέθη σε τάξη από ένα «Νουν», ο οποίος δημιούργησε την ενότητα και την αρμονία. Δηλαδή, ότι η κίνηση της ύλης δεν υπήρχε πάντοτε και πως τα στοιχεία της από μόνα τους είναι ανίκανα να τη βάζουν σε κίνηση. Αυτή τη δυνατότητα την έχει μόνο ο νους, μια ουσία που διαφέρει από τις άλλες. Η ουσία αυτή είναι διάχυτη στο σύμπαν και ομοιογενής, ανεξάρτητη και ελεύθερη, είναι η πηγή κάθε ζωής. Ο νους είναι ο γνώστης των πάντων, αιώνιος και παντοδύναμος.
Η θεώρηση του Αναξαγόρα για το σύμπαν και τον νου είναι χρήσιμη για να κατανοήσουμε τη σχέση των ιδεών με το περιβάλλον του ανθρώπου και με τον τρόπο αντίληψης τους. Ας θεωρήσουμε ότι κάθε ιδέα συντίθεται από όλα τα βασικά δομικά συστατικά του σύμπαντος, που είναι άπειρα. Ο νους τα βάζει σε τάξη και τους δίνει κίνηση, δηλαδή λογικό νόημα.
Για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε το νου μας με τον τρόπο που περιγράφει ο Αναξαγόρας θα πρέπει να διαθέτουμε τα χαρακτηριστικά που περιγράφει, δηλαδή «γνώστης των πάντων, αιώνιος και παντοδύναμος». Πως μπορούμε να διευρύνουμε τους ορίζοντες μας προκειμένου να ανταποκριθούμε στην απαίτηση αυτή; Είναι σαφές πως δεν είναι εφικτό να ανταποκριθούμε πλήρως στα χαρακτηριστικά του αρχέγονου Νου, αλλά θα μπορούσαμε να του μοιάσουμε. Δηλαδή να δώσουμε κίνηση στο κόσμο γύρω μας κάτω από τη λογική που επιβάλει ο δικός μας νους. Με τον τρόπο αυτό αξιοποιούμε τις εμπειρίες μας, τις γνώσεις και δεξιότητες μας, προκειμένου να σχηματίσουμε τον πλαίσιο που μας εκφράζει. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον μπορεί να έρθει έμπνευση που χαρακτηρίζεται από οξεία σκέψη και ανοιχτό μυαλό. Μεθοδολογίες που ακολουθούνται προκειμένου να διατυπωθεί μια ιδέα που βασίζεται σε λογικές όπως οι παραπάνω μπορούν να αναλυθούν σε κατηγορίες όπως:
• φανταστικά σενάρια: υλοποιούνται στο μυαλό του δημιουργού τους,
• δυναμικά σενάρια: με βάση εμπειρίες από το πραγματικό περιβάλλον,
• αναλυτικά σενάρια: με παράθεση στοιχείων, ενδείξεων και συμπερασμάτων,
• σενάρια κοινής λογικής: αντικατοπτρίζουν την αίσθηση περί δικαίου.
Όμως, κάθε φορά που ξεκινάει κανείς να σχεδιάζει μια ιδέα στο μυαλό του συναντά πολλές φορές το φράγμα του «άδειου μυαλού», αδυνατώντας να σχηματίσει την εικόνα της ιδέας του. Αιτία του φαινομένου αυτού είναι πως ο νους ανταποκρίνεται στα ποικίλα ερεθίσματα του περιβάλλοντος του αδυνατώντας να συγκεντρωθεί στις κρίσιμες πληροφορίες που αφορούν την μορφοποίηση της ιδέας. Η εκγύμναση του νου ώστε να επικεντρώνεται στα απαραίτητα για τον σχηματισμό της ιδέας είναι διαδικασία επίπονη και χρονοβόρα. Παρόλα αυτά υπάρχουν τεχνικές που διευκολύνουν τη διαδικασία αυτή. Για παράδειγμα, χαρακτηριστικά που διευκολύνουν την διαδικασία ιδέα-γένεσης είναι:
• η νοητική γαλήνη και συγκέντρωση,
• η απλότητα της σκέψης,
• η γλαφυρότητα της έκφρασης,
• η ομαδικότητα,
• η οξεία κριτική αντίληψη, κ.ά.
Μεθοδολογίες αύξησης της δημιουργικότητας και δραστηριοποίησης των αδρανών τμημάτων της νοητικής ικανότητας αποτελούν χρήσιμο σύμβουλο στην προσπάθεια νοητικής απεικόνισης και σχηματισμού της ιδέας. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να διακρίνουμε τον τρόπο σκέψης σε διαφορετικές «λογικές σφαίρες» με βάση την υφή της αίσθησης της πληροφορίας. Οι σφαίρες αυτές διακρίνονται σε [4], [5]:
• κινητική ευφυΐα,
• λογική ευφυΐα,
• μουσική ευφυΐα,
• γλωσσική ευφυΐα,
• διαπροσωπική ευφυΐα,
• εγωκεντρική ευφυΐα, και
• γεωμετρική ευφυΐα.
Η σύνθεση ιδεών θα πρέπει να εντάσσεται σε μια σφαίρα επιρροής ή σε συνδυασμό τους προκειμένου να διατυπωθεί σαφέστερα το σύνολο των δραστηριοτήτων που θα οδηγήσουν στην πραγμάτωση της.
Άσκηση 3.2.2:
Περιγράψτε την ιδέα της Εργασίας 3.2.2 με χρήση όσο περισσότερων εκ των «λογικών σφαιρών». Προσδιορίστε την «σφαίρα» που σας εκφράζει καλύτερα και τεκμηριώστε το λόγο που συμβαίνει αυτό.
Ιεραρχήστε τις ιδέες που αναπτύξατε με τις «λογικές σφαίρες» αναφορικά με τον βαθμό αξιοποίησης των χαρακτηριστικών που υποστηρίζουν την προσπάθεια νοητικής απεικόνισης της ιδέας, όπως περιγράφονται παραπάνω.