Η ειδική περίπτωση τέλεσης δωροληψίας από υπουργό/υφυπουργό

Γιαννακέλου Ε.  Ιωάννη

Δικηγόρου

Μ.Δ.Ε. Ποινικών Επιστημών Α.Π.Θ.

υπ. ΜΔ Ιδιωτικού Δικαίου Δ.Π.Θ.

     Οι Υπουργοί, θεωρούνται κατ’ άρθρο 2 ν.3126/2003, υπάλληλοι κατά την έννοια του αρ. 13 περ. α’ ΠΚ[1]. Στην πολιτική επικαιρότητα έχουν έρθει περιπτώσεις δωροληψίας πολιτικών προσώπων και ειδικότερα πρώην υπουργών.

Την επιστήμη έχει απασχολήσει το κατά πόσο οι πράξεις αυτές υπάγονται στην ειδική διάταξη του αρ. 86 Συντ., η οποία καθιστά μόνη αρμόδια για τη δίωξη των σχετικών εγκλημάτων τη Βουλή, και καθιερώνει ειδική σύντομη αποσβεστική προθεσμία, μετά την παρέλευση της οποίας, η μόνη αρμόδια Βουλή απεκδύεται της αρμοδιότητάς της. Ειδικότερα, το αρ.86 παρ. 1 Συντ. ορίζει: «Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διατέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους[2], όπως νόμος ορίζει.[…]»[3]. Η συνταγματική αυτή διάταξη βάλει ευθέως κατά της αρχής της ισότητας (αρ. 4 παρ. 1 Συντ.) και ως προς τη μετάθεση της αρμοδιότητας που επιχειρεί, αλλά και ως προς την προσθήκη ειδικής αποσβεστικής προθεσμίας (αρ.3 παρ.2 ν.3126/2003). Επομένως, μέχρι να καταργηθεί, πρέπει να ερμηνεύεται εξαιρετικά συσταλτικά[4]. Συνεπώς, κατά την ορθή άποψη της επιστήμης[5], τα εγκλήματα δωροληψίας, που τελούνται από υπουργούς, μπορεί να πει κανείς ότι τελούνται «ενόψει» ή «εξαιτίας» ή «επ’ ευκαιρία» της άσκησης των καθηκόντων τους, αλλά θα ήταν απολύτως εσφαλμένο να πει κανείς ότι διαπράττονται «κατά» την τέλεση των καθηκόντων, που απαιτεί για την εφαρμογή του το αρ. 86 Συντ. Την ώρα που τυχόν ο Υπουργός δωροδοκείται, δεν ασκεί καθήκοντά του, αλλά αντίθετα λειτουργεί ως κοινός «εγκληματίας», απλώς εκμεταλλευόμενος τη θέση του. Όπως λέγεται μάλιστα, «κατά την άσκηση των καθηκόντων» είναι μόνο οι συνιστώσες ενάσκηση κατά νόμο αρμοδιότητας πράξεις καθώς και οι παραλείψεις ενασκήσεως κατά νόμο οφειλόμενων καθηκόντων[6]. Για τα εγκλήματα δωροληψίας δεν φαίνεται να βρίσκει κάποιο νομιμοποιητικό έρεισμα η παρεμβολή της Βουλής. Η διάταξη αντίθετα ισχύει μόνο για πράξεις άσκησης πολιτικής, μέσω των οποίων ο υπουργός εκπληρώνει τα καθήκοντα που του έχουν ανατεθεί, όπως π.χ. η σύναψη συμβάσεων παροχής υπηρεσιών του Δημοσίου σε ιδιωτικές εταιρίες σε πολύ χαμηλές τιμές[7]. Δηλαδή το άρθρο 86 Συντ. αναφέρεται στα εγκλήματα εκείνα που πραγματώνονται με την ίδια την άσκηση των υπουργικών καθηκόντων[8]. 

    Επομένως η τέλεση του εγκλήματος της δωροληψίας από υπουργούς πρέπει να εκδικάζεται με βάσει τις κοινές διατάξεις του ΚΠΔ και ισχύουν για αυτά οι κανόνες της παραγραφής του γενικού μέρους του Ποινικού Κώδικα.

[1] Βλ. σχετική μνεία και σε ΣυμβΕιδΔικ 1/2011 (άρθρου 86 παρ. 4 Συντ.), ΠοινΔικ2011, σελ. 294  για υπόθεση «μονής Βατοπεδίου».

[2] Η υπογράμμιση δική μου.

[3] Βλ. και άρθρο 1 του ν.3126/2003. Βλ. και τις τροποποιήσεις που επήλθαν με το ν. 3961/2011, όχι όμως ως προς τα ανωτέρω εξεταζόμενα ζητήματα που μας αφορούν.

[4] Βλ.  Μαργαρίτη Λ., Υπουργοί και υφυπουργοί: παθητική δωροδοκία και νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα, ΠοινΔικ2011, σελ. 491 και εκεί παραπομπή σε Πρόταση Χατζίκου Γ., στο ΣυμβΕφΑθ1440/2010, ΠοινΔικ2010, σελ. 825.

[5] Βλ. Συμεωνίδου-Καστανίδου Ε., Τα όρια εφαρμογής των ειδικών διατάξεων για την ποινική ευθύνη των Υπουργών, ΠοινΔικ2011, σελ. 501.

[6] Βλ. Μαργαρίτη Λ., Υπουργοί και υφυπουργοί: παθητική δωροδοκία και νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα, ό.π., σελ. 492.

[7] Βλ. Συμεωνίδου-Καστανίδου Ε., Τα όρια εφαρμογής των ειδικών διατάξεων για την ποινική ευθύνη των Υπουργών, ό.π., σελ. 498, και εκεί παραπομπή σε Σοϊλεντάκη Ν., Υπουργοί στο Ειδικό Δικαστήριο(1821-2000), 2005, σελ. 206 επ.

[8] Βλ. πολύ εύστοχα Συμεωνίδου-Καστανίδου Ε., Τα όρια εφαρμογής των ειδικών διατάξεων για την ποινική ευθύνη των Υπουργών, ό.π., σελ. 498.