Γιατί είναι αντισυνταγματική (και εκ του πονηρού) η γνωμοδοτική επιτροπή που προβλέπεται στις αλλαγές του νόμου περί ευθύνης υπουργών

Χθες (19-1-2011) ο Υπουργός Δικαιοσύνης παρουσίασε ένα νομοσχέδιο(http://www.opengov.gr/ministryofjustice/?p=852) που επιφέρει αλλαγές στο Ν. 3126/2003 περί ποινικής ευθύνης των υπουργών. Είχε προηγηθεί το ομόφωνο βούλευμα περί παραγραφή της ποινικής ευθύνης των τριών πρώην υπουργών της Ν.Δ. κ. Πέτρου Δούκα, Αλέξανδρου Κοντού και Ευάγγελου Μπασιάκου, οι οποίοι ενέχονταν στην υπόθεση Βατοπεδίου.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νομοσχεδίου «Η παράγραφος 2 του άρθρου 5 του ν. 3126/2003 αντικαθίσταται, προστίθενται νέες παράγραφοι 3 και 4, και στο ίδιο άρθρο οι ήδη υπάρχουσες παράγραφοι 3, 4 και 5 λαμβάνουν τους αριθμούς 5, 6 και 7, αντιστοίχως, ως εξής: « 2. Η Βουλή, αφού υποβληθεί το ανωτέρω αίτημα στο Προεδρείο, με απόφαση που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, αναθέτει σε τριμελές γνωμοδοτικό συμβούλιο τον νομικό έλεγχο των στοιχείων και την αξιολόγηση της ουσιαστικής βασιμότητας αυτών. Με την ίδια απόφαση τάσσεται και προθεσμία για την ολοκλήρωση του ελέγχου. Το γνωμοδοτικό συμβούλιο αποτελείται από έναν αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου και δύο εισαγγελείς εφετών, οι οποίοι κληρώνονται, με τους αναπληρωματικούς τους, σε δημόσια συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής, που προσκαλείται ειδικά γι’ αυτό, μεταξύ όλων των αντεισαγγελέων του Αρείου Πάγου και όλων των εισαγγελέων εφετών που υπηρετούν στην Εισαγγελία Εφετών Αθηνών. Προς τούτο ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αποστέλλει στον Πρόεδρο της Βουλής κατάλογο των υπηρετούντων στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου και στην Εισαγγελία Εφετών Αθηνών κατά τα άνω δικαστικών λειτουργών. 3. Το γνωμοδοτικό συμβούλιο, μετά τον νομικό έλεγχο των στοιχείων και την αξιολόγηση της ουσιαστικής βασιμότητας αυτών,γνωμοδοτεί εάν συντρέχει περίπτωση διερεύνησης, από την ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή της παραγράφου 4, ποινικής ευθύνης Υπουργού. 4. Η γνωμοδότηση του γνωμοδοτικού συμβουλίου παραδίδεται στον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, ανακοινώνεται στην Ολομέλειά της και διανέμεται στους Βουλευτές. Στη συνέχεια η Βουλή, με απόφαση που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, συγκροτεί, σύμφωνα με τον Κανονισμό της, ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης. Διαφορετικά, η πρόταση απορρίπτεται ως προδήλως αβάσιμη. Με την ίδια απόφαση τάσσεται και προθεσμία για την ολοκλήρωση της προκαταρκτικής εξέτασης και την υποβολή του εγγράφου πορίσματος αυτής προς την Ολομέλεια μαζί με το αποδεικτικό υλικό».

Επί των ανωτέρω λεκτέες είναι δύο παρατηρήσεις, μία νομική και μία δεοντολογική:

1.       ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Με το άρθρο 89 του Συντάγματος και το άρθρο 41 του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών, απαγορεύεται οι δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί να μετέχουν σε επιτροπές με συμβουλευτικό – γνωμοδοτικό χαρακτήρα (βλ. και την υπ’ αριθμόν 8/2002 Γνωμοδότηση Εισαγγελέα ΑΠ ΠοινΔικ 2002/1171). Συνεπώς, η επιτροπή του νομοσχεδίου είναι προφανώς πέρα και έξω από το ρόλο που έχει επιφυλάξει το ίδιο το Σύνταγμα στον έλληνα δικαστικό λειτουργό. Ειδικότερα, ο ρόλος της εισαγγελικής αρχής είναι η άσκηση της ποινικής δίωξης, η υποβολή πρότασης  στα δικαστικά συμβούλια και τα ποινικά δικαστήρια και η εκτέλεση των ποινών , ενώ ο ρόλος των δικαστών είναι η έκδοση βουλευμάτων και αποφάσεων. Κατ’ εξαίρεση είναι δυνατή η συμμετοχή των ανωτέρω λειτουργών σε επιτροπές πειθαρχικού, ελεγκτικού ή δικαιοδοτικού χαρακτήρα. Όμως ο ρόλος που προβλέπει το νομοσχέδιο στην επιτροπή που θα απαρτίζεται από εισαγγελικούς λειτουργούς είναι ΚΑΘΑΡΑ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΟΥ χαρακτήρα. Δεν απονέμει δίκαιο, δεν ασκεί πειθαρχική εξουσία δεν ελέγχει. Απλά οι εισαγγελείς θα γνωμοδοτούν αν θα πρέπει η Βουλή να συστήσει επιτροπή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης. Όμως, η λογική της προκαταρκτικής εξέτασης (για όποιον γνωρίζει ελάχιστα νομικά) είναι αυτή ακριβώς: συλλέγουμε στοιχεία, αξιολογούμε το υλικό και αποφαινόμαστε για τον αν πρέπει να ασκηθεί ποινική δίωξη. Ουδέποτε εισαγγελέας στην ελληνική επικράτεια, πριν διατάξει τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, δε ζήτησε τη γνώμη κάποιου συμβουλίου το οποίο θα προεξέταζε την υπόθεση. Δηλαδή, αυτό που οφείλει να κάνει η Βουλή, ανατίθεται στη γνωμοδοτική επιτροπή. Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται «η πονηριά» του νομοσχεδίου.

2.       ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Τι σημαίνει στην πράξη η γνωμοδοτική επιτροπή του νέου νομοσχεδίου; Σημαίνει ότι ΠΑΛΙ η ΕΥΘΥΝΗ ΜΕΤΑΤΟΠΙΖΕΤΑΙ στους ώμους των εκπροσώπων της δικαστικής λειτουργίας. Διότι, με το νομοσχέδιο η γνωμοδοτική επιτροπή αφού ελέγξει την νομική και ουσιαστική βασιμότητα των στοιχείων, θα γνωμοδοτεί αν θα πρέπει η υπόθεση να διερευνηθεί περαιτέρω. Έτσι η Βουλή θα έχει μια «ιδέα» για το τι μέλλει γενέσθαι και θα αποφανθεί αναλόγως.

Αν  μεν η επιτροπή κρίνει ότι η υπόθεση έχει παραγραφεί, τότε και η Βουλή θα αποφανθεί (μετά βεβαιότητας) ότι δε συντρέχει λόγος εξέτασής της. Αντί δηλαδή η ίδια η Βουλή να διαπιστώσει και να κηρύξει την παραγραφή, αναλαμβάνοντας και την ευθύνη που της αναλογεί, θα έχει το άλλοθι ότι «και να θέλουμε να εξετάσουμε την υπόθεση, ήδη η δικαστική εξουσία τη θεωρεί παραγεγραμμένη».

Αν πάλι η επιτροπή γνωμοδοτήσει ότι συντρέχει λόγος να ερευνηθεί η υπόθεση, τότε η Βουλή δεν είναι σίγουρο ότι θα ασπαστεί τις απόψεις της. Επίσης, αν η Βουλή κρίνει ότι πρέπει να παραπεμφθούν στο δικαστήριο οι υπουργοί και εν συνεχεία το δικαστικό συμβούλιο (και ο εισαγγελέας) έχουν αντίθετη άποψη, είναι βέβαιο ότι και πάλι στο στόχαστρο θα βρεθεί η δικαστική εξουσία η οποία «απεφάνθη κατά τρόπο διάφορο από ό,τι είχε κρίνει η γνωμοδοτική επιτροπή».

Και έτσι καταλήγουμε στα όσα είπε η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων με τη χθεσινή της (19-1-2011) ανακοίνωση:

«Ως εκ τούτου, οι πολιτικοί, που μέχρι τώρα επιφύλαξαν στους εαυτούς τους το προνόμιο να έχουν και την πίτα και το μαχαίρι, ας κάνουν επιτέλους την αυτοκριτική τους και ας σταματήσουν να στοχοποιούν τους δικαστές και μάλιστα στις ύποπτες ημέρες που ζούμε. Ισως έτσι επιτύχουν την ύστατη ώρα της απαξίωσης στα μάτια του λαού, να περισώσουν κάτι από την αξιοπιστία τους. Για να φτάσει επιτέλους το μαχαίρι στο κόκαλο» (Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artId=379156&dt=19/01/2011#ixzz1BZiCWoEU).