ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ – Κωνσταντίνου Βουλγαρίδη – Πρωτοδίκη, μέλους του Δ.Σ. της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων

Επί της θεματικής του ανωτέρω τίτλου ας μου επιτραπούν, εν συντομία, ορισμένες προσωπικές εκτιμήσεις. Τα σχετικά θέματα έχουν, αναμφίβολα, επίκαιρο χαρακτήρα:

Α) Υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας

Στις γνήσιες υποθέσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας, που αποτελούν σχεδόν το σύνολο αυτών καιαπό τις οποίες λείπει το στοιχείο της αντιδικίας, η σχετική, σήμερα, δικαστική απόφαση, όπως παγίως υποστηρίζεται σε δογματικό δικονομικό επίπεδο, έχει διαπιστωτικό χαρακτήρα. Ο δικαστής δηλ. διαπιστώνει τη συνδρομή των προϋποθέσεων του νόμου και ακολούθως διατάσσει τα νόμιμα χωρίς να ΄΄τέμνει΄΄, όπως συνηθίζεται να λέγεται, κάποια διαφορά. Η σχετική δίκη δηλ. δεν είναι διαγνωστική(πρβλ. ειδικότερα και Βαθρακοκοίλης, ΕρμΚΠολΔ, τόμος Δ΄, σελ. 399 επ.). Ενόψει αυτής της ουσιαστικής διαφοροποίησης μεταξύ διαγνωστικής και διαπιστωτικής δίκης, θα μπορούσε να ερευνηθεί σε όλες τις γνήσιες υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας (ενδεχομένως και στις υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας του Κτηματολογίου-αρθρ. 6 παρ.3 Ν.2664/1998, όπως και στις λοιπές που εκδικάζονται με τη διαδικασία αυτή )  αν θα ήταν  δυνατό να προβλεφθεί για την κρίση του Δικαστηρίου η έκδοσηΔιάταξης, όπως ήδη έχει νομοθετηθεί (Ν. 4055/2012) λ.χ. στις υποθέσεις, που αφορούν την έκδοση κληρονομητηρίων (πρβλ. άρθρο 820 παρ.1 ΚΠολΔ). Εξαίρεση οι περιπτώσεις στις οποίες ενυπάρχει το στοιχείο της αντιδικίας ή ασκείται κύρια παρέμβαση οπότε και θα εκδίδεται απόφαση, ή ανάλογες, ενδεχομένως, περιπτώσεις λόγω της φύσης του αντικειμένου της δίκης.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η έννοια της διάταξης, που χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από το νομοθέτη σε υπόθεση εκούσιας δικαιοδοσίας με το Ν. 4055/2012, αν ληφθεί υπόψη και ο σκοπός αυτού, διαφοροποιείται ποιοτικά από τον όρο απόφαση. Στο πλαίσιο αυτό το περιεχόμενο της Διάταξης, κατά την προσωπική μου άποψη, δεν περιλαμβάνει παράθεση ιστορικού – σκεπτικού, αλλά μνεία περί του ότι ελήφθησαν λ.χ. υπόψη: η αίτηση, οι σχετικές διατάξεις του νόμου (απορριπτόμενων των τυχόν μη νόμιμων αιτημάτων) και όλα τα σχετικά αποδεικτικά μέσα και ακολούθως σύνταξη διατακτικού και μόνο.

Β) Υποθέσεις αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας (τακτική – ειδικές)

Πέραν της ενίσχυσης του θεσμού της διαμεσολάβησης, θα θέλαμε να επισημάνουμε σε γενικές γραμμές και τα εξής:

Κατά τη διάταξη του άρθρου 93 παρ.3 Συντάγματος ΄΄Κάθε δικαστική απόφαση πρέπει να είναι ειδικά και εμπεριστατωμένα αιτιολογημένη...΄΄

-Το Σύνταγμα, κατά κανόνα, περιλαμβάνει γενικές αρχές, οι οποίες έχουν και ρυθμιστικό περιεχόμενο. Ωστόσο, σε σχέση και με την ανωτέρω διάταξη, θα μπορούσε να ερευνηθεί αν ο νομοθέτης έχει τη δυνατότητα να εξειδικεύσει και οργανώσει περαιτέρω την ανωτέρω συνταγματική επιταγή στη διαγνωστική δίκη. Στο πλαίσιο αυτό, οφείλουμε για άλλη μία φορά να επισημάνουμε ότι, σήμερα, καταψηφιστική απόφαση δικαστηρίου κράτους – μέλους της Ε.Ε., στην οποία ανήκει και η χώρα μας, σε υπόθεση αντίστοιχη τακτικής διαδικασίας περιέχει ουσιαστικά μία ιδιαίτερα συνοπτική αιτιολογία και ακολούθως διατακτικό, χωρίς να έχει τεθεί ζήτημα ασυμβατότητας μιας τέτοιας απόφασης ως προς τη δομή και το περιεχόμενο της με αρχές, που ισχύουν επί θεμάτων δικαιοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην τελευταία, βέβαια, αυτή περίπτωση θα ανέκυπτε ζήτημα για την περίπτωση άσκησης ενδίκων μέσων. Ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι δεν άγονται προς κρίση στον επόμενο βαθμό δικαιοδοσίας από τους διαδίκους όλες οι αποφάσεις, ενώ περαιτέρω θα μπορούσε να ρυθμιστεί το σχετικό ζήτημα (αιτιολογίας) για την περίπτωση άσκησης ενδίκων μέσων. Το ζήτημα σαφώς και δεν είναι απλό, θα μπορούσε όμως να ερευνηθεί εάν υπάρχει δικονομική δυνατότητα να γίνει ένα πρώτο βήμα.

- Στις υποθέσεις της τακτικής διαδικασίας ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου και Ειρηνοδικείου θα μπορούσε να προβλεφθεί η κατάθεση προτάσεων και προσθήκης πριν την δικάσιμο ώστε ο φάκελος της δικογραφίας να είναι ήδη πλήρης πριν την εκδίκαση της υπόθεσης.

- Στις ειδικές διαδικασίες, θα μπορούσε επίσης να ισχύσει το τεκμήριο της ομολογίας επί ερημοδικίας, άποψη που υποστηρίζεται από πολλούς, όπως και η πρόβλεψη προδικασιών στις περιπτώσεις, που με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ταχεία απονομή του δικαίου

Γ) Υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων

Ενόψει του ισχύοντος συστήματος της πιθανολόγησης, που διαφέρει ουσιαστικά από αυτό της πλήρους απόδειξης, θα μπορούσε να εξεταστεί, η δυνατότητα πρόβλεψης έκδοσης Διάταξης κατά τον τύπο, που αναφέρθηκε ανωτέρω: α) στις υποθέσεις των άρθρων 954 παρ.4 και 1000 ΚΠολΔ, καθώς και σε άλλες παρόμοιας δικονομικής φύσης υποθέσεις και β) ενδεχομένως, σε υποθέσεις, όπου διατάσσονται γνήσια ασφαλιστικά μέτρα ή τουλάχιστον σε κάποιες από αυτές. Σημειώνεται ότι, ήδη, ο νομοθέτης, ενόψει του ισχύοντος συστήματος της πιθανολόγησης, που διαφοροποιείται ουσιαστικά από αυτό της πλήρους απόδειξης, έχει εισάγει για πρώτη φορά στον ΚΠολΔ (αρθρ. 691 παρ.5) την έννοια της συνοπτικής αιτιολογίας, αντιδιαστέλλοντας, ουσιαστικά, αυτήν από την έννοια της πλήρους αιτιολογίας.    

Καθολική είναι, πλέον, η αντίληψη ότι η ταχεία απονομή του δικαίου απαιτεί ριζικές αλλαγές.

Η σχετική έρευνα και τελική επιλογή ανήκει στο νομοθέτη.

Με εκτίμηση

Κωνσταντίνος Βουλγαρίδης, Πρωτοδίκης, μέλος του Δ.Σ. της Ε.Δ.Ε.