Максім Багдановіч
"І яшчэ таму Багдановіч бачыў далей, што ён ніколі не страчваў веры ў неадольнасць чалавечага руху наперад". (У. Караткевіч)
"Гэта невялікая, сціпла выдадзеная ў друкарні Марціна Кухты кніжка стала легендай, сапраўдным вянком на высокім чале беларускай паэзіі". (Т. Чабан)
Так зайздрасна: насіць вянок паэты
І мець імя задумнае Максім,
Кахаць зямлю з яе жыццём глухім
І песняй перавіць юнацтва леты;
Ад хараства не ведаць іншай мэты
І адшукаць, што горда поўны ім,
І родны люд у руху маладым,
І зачарованых палеткаў кветы. (У. Жылка)
Нізка голаў схіляю, юнача,
Перад вечным глаголам тваім. (У. Караткевіч)
Чаму здараецца
Ў жыцці у нашым часта,
Што лепшыя сыходзяць
У нябыт, у цемру першымі?..
Бывае, толькі-толькі пачынае
Дарунак Божы -
Талент - расцвітаць,
Як раптам... смерць
Й сцюдзёны жвір магільны...
Што застаецца? -
Творы, кнігі, словы... (Ю. Півуноў)
Калі паміраюць паэты,
Што ні перад кім не гнуцца, —
У чалавецтва прасветы
На ўсе вякі застаюцца. (А. Грачанікаў)
Ён навучыў, здаецца, гаварыць
Па-беларуску нават кіпарысы,
Барвінак на магільніку гарыстым
Ён навучыў, здаецца, гаварыць. (Я. Сіапкоў)
"Ён не толькі наш настаўнік, але і нібыта святло сэрца нашага, улюбёны сын, з нараджэннем якога мы пачалі новае жыццё, які зрабіў нас мудрэйшымі і дабрэйшымі, адкрыў нам вочы на нас саміх, прымусіў па заслугах ганарыцца сабой." (У. Караткевіч)
Даруй, Паэт!
Прабач, шаноўны,
што у вірлівай мітусні
ірвалі з жарам бессаромным
сваёй Айчыны карані.
Такіх Сыноў не лішне мела
многапакутная зямля —
то зарастала, то мялела
табой ўзараная ралля. (М. Кавалеўскі)
...Вінаграду сонечная гронка
Падваконнік зманліва кране...
А яму ўсё родная старонка
Мроіцца ў расчыненым акне.
А над бухтай, сіняй і санлівай,
Над адвечнай бездарожжу хваль
Лебядзінай песняю шчымлівай
Поўніцца асмужаная даль. (М. Скобла)
Як жа многа мясцоў для магіл,
Толькі месца няма для Максіма. (А. Барскі)
Смерці Паэта няма —
Ёсць Нараджэнне!
Песняй абвостраны слых,
Чуеш, Максім? — не ўмірае!
Гэта з табой. І для ўсіх
Зорка Венера світае. (Я. Янішчыц)
"Вянок" М. Багдановіча ў спалучэнні з некаторымі вершамі, напісанымі ім прыкладна ў той жа час, — гэта, несумненна, прадмет гордасці кожнага адукаванага беларуса, усіх славян, а гэта значыць — здабытак і сусветнай культуры". (А. Лойка)
Хто нашу зямельку адновіць,
Верне яе блакіту бязмеры?
Глядзіць у вочы Максім Багдановіч
Вачыма зоркі Венеры. (Д. Бічэль)
Паклон табе, горды Сакольнік
Беларускага крэўнага слова,
Беларускага вечнага слова,
Што ты заручыў яго з небам.
Дзякуй, Максім Багдановіч! (Р. Барадулін)
Багдановіч, вартуй,
Кожны крок наш і і рух недарэчны…
Хай загадка твая
Застаецца загадкаю вечнай. (Л. Дранько-Майсюк)
"М. Багдановіч заўсёды быў блізкі да музыкі. І гэта адчуваецца не толькі ў незвычайнай музыкальнасці яго вершаў, але і ў многіх крытычных артыкулах пра музыку, творчасць асобных кампазітараў. Думаецца, што музыка, песня адыгралі галоўную ролю ў станаўленні яго паэтычнага таленту, шчырага, непаўторнага па цеплыні пачуццяў. Уся паэзія класіка беларускай літаратуры напоўнена музыкай, што праяўляецца і ў схільнасці да пэўнай тэматыкі, і ў трактоўцы з'яў рэчаіснасці. і ў стварэнні мастацкіх вобразаў, і ў асаблівых адносінах да рытмікі і строфікі верша, у вытанчаным валоданні фанетычнай палітрай". (І. Паступальскі)
"Максім Багдановіч быў перакананым і палымяным інтэрнацыяналістам. Сведчанне таму — не толькі яго дасканалыя майстэрскія пераклады паэзіі з розных моў свету (а перакладаў ён з арыгінала), але і яго выдатныя артыкулы аб паэтах іншых народаў, прасякнутыя шчырай братэрскай любоўю і павагай. Разам з Купалам, Коласам і Цёткай ён стаў заснавальнікам адной з самых выдатных традыцый беларускай літаратуры — традыцыі інтэрнацыяналізму, братэрскай дружбы, узаемапавагі — традыцыі, якой неабходна асабліва да- ражыць і якую няспынна трэба развіваць". (М. Чырскі)
"Вянок" М. Багдановіча можна назваць сэрцам яго паэзіі, узорам самараскрыцця ў ім чалавека — шукальніка сацыяльнага разняволення, палітычнай свабоды, гармоніі прыгожага і добрага — чалавека, якім быў сам М. Багдановіч. ("Настаўніцкая газета")
"Багдановіч паэтызаваў перш за ўсё драмы і трагедыі сваёй сучаснасці: убачанае ім у вёсцы і горадзе, звязанае з яго роздумам над эпохай увогуле”. (А. Лойка)
"Любіў Максім Багдановіч народную песню за яе меладычнасць, эпічны размах і лірычную цеплыню”. (С. Майхровіч)
"Тое, што мы завём подзігам, – для яго натуральная манера мысліць і жыць”. (М. Стральцоў)
"Аб чым бы ні пісаў М. Багдановіч, да якога б жанру літаратуры ён ні звяртаўся, яго пяром вадзіла шчырае жаданне ўзняць родную літаратуру на новую вышыню”. (Р. Шкраба)
"Без пары адцвілі, адзвінелі гады, і цябе падкасіла нядоля”. (М. Васілёк)
Багдановічу
Сцюжны час, бязмежна-суровы.
Спіць народ, нібы зерне ў раллі.
Ты прыйшоў
I гарачым словам
Рунь узняў на роднай зямлі.
Ты сказаў нам:
"Унукі Скарыны,
Дзе ваш гонар, моц і краса?
Ёсць і ў вас, як у іншых, святыня.
Не давайце святыні псам!
Не давайце з яе глуміцца,
Бо праспіць яна ясну зару,
Бо святы ізумруд заімгліцца
У пярсцёнку тваім, Беларусь".
Ты устаў на лютую сечу,
Бітву вечную сонца і хмар,
Узваліўшы на юныя плечы
Святагораў народны цяжар.
I не вынеслі жылы напругі:
Знік ты, лебедзь, у хвалях сівых,
Сплыў крывёю, загінуў "за другі",
За мяне, за вас і за ўсіх.
I застаўся ты ў нашых душах,
Хоць навекі знік у палях,
Вечна светлы і вечна дужы,
Вечна юны, як наша зямля.
Мы табой ганарымся — і плачам.
Мы нясём цябе ў сэрцы праз дым.
Нізка голаў схіляю, юнача,
Перад вечным глаголам тваім.
Смела крочу цяпер у пяскі я
Перад светлай заветнай гарой,
Бо як ёсць у народа такія—
Не загіне давеку народ. (У. Караткевіч)
Балада вяртання Багдановіча
(9.12.1891-25.05.1917)
1.
Далёка-далёка ля сіняга мора
Душа не знаходзіць спакою зямнога.
І чайкай лятае над сумным прасторам,
І просіць спагады– не вечнасці– ў Бога.
Душа на радзіму даўно б паляцела,
Ды кінуць не можа паэтава цела,
Якое зямлёю ўжо стала сырою,
Даўно адшумеўшы самотнай травою.
Нялёгка знайсці да магілы сцяжыну–
Далёка-далёка, як сонца, Айчына,
Дзе разам змяшалася шчасце і гора
І воран крыляе над пыльным прасторам,
А ў пыле смяротная дрэмле атрута.
У Храмы заходзіць сучасны Іуда
І моліцца Богу, не любячы Бога,
І ведаць не хоча нікога, нікога,
Тым болей паэта, які на чужыне
Быў верным гаротнай, нявольнай Айчыне.
Ды ёсць яшчэ людзі, што мараць пра волю
І помняць паэта, ягоную долю,
І хочуць вярнуць на радзіму Максіма
З чужога, далёкага, тлумнага Крыма…
…Душа на радзіму даўно б паляцела,
Ды кінуць не можа паэтава цела,
Што стала зямлёю
Чужой і маёю…
2.
Максім Багдановіч… Максім,
Самотны, нібы пілігрым,
Які хоць вярнуўся дамоў,
Ды толькі свой дом не знайшоў,
Як нельга магіл адшукаць,
Дзе рыцары нашы ляжаць…
Максім Багдановіч… Максім,
Мы разам з табою ляцім
Да зорак, што светла гараць
У небе, куды не глядзяць
Самотныя людзі з вакон,
Счарнелых, нібыта ікон…
Максім Багдановіч… Максім,
Жыццё сёння наша, як дым,
З якога не бачна жыцця,
Нібыта не бачна лісця
На дрэвах, што ссохлі вясной,
Калі развітацца з табой
Нам дадзена лёсам было…
Але не прапала святло,
Якое ты нам запаліў
На гэтай прыгожай зямлі,
Дзе мы тут спрадвеку былі
І будзем, як гэты прастор,
Як гэта імкненне да зор…
Максім Багдановіч… Максім… (В. Шніп)