5 - Bài Thơ Long Đại Nham

5. Bài thơ LONG ĐẠI NHAM :

龍岱岩 LONG ĐẠI NHAM

去年虎穴我曾窺， Khứ niên hổ huyệt ngã tằng khuy,

龍岱今觀石窟奇。 Long Đại kim quan thâch quật kỳ.

鰲負出山山有洞， Ngao phụ xuất sơn sơn hữu động,

鯨 遊塞海海為池。 Kình du tái hải hải vi trì.

壼中日月天難老， Hồ trung nhật nguyệt thiên nan lão,

世上英雄此一時。 Thế thượng anh hùng thử nhất thì.

黎范風流嗟漸遠， Lê Phạm phong lưu ta tạm viễn,

青苔半蝕璧間詩。 Thanh đài bán thực bích gian thi.

* Chú Thích :

- Long Đại Nham 龍岱岩 : Nham là Nham Thạch, là Đá núi; nên Long Đại Nham là Núi Long Đại.

- Khuy 窺 : là Nhìn, Ngắm, Dòm ngó.

- Thạch Quật 石窟 : là Hang đá, nghĩa như Thạch Động.

- Ngao 鰲 : là Cá Ngao, đúng ra là một loại Ba Ba biển khổng lồ.

- Kình 鯨 : là Cá Ông, cá Voi, loài cá lớn nhất trong các loài cá.

- Hồ Trung Nhật nguyệt 壼中日月 : là Mặt trăng mặt trời trong hồ lô. Theo sách Lão Giáo, xưa có một người tên là Trương Thân, đặc biệt có một cái bầu lớn có thể hoá thành trời đất, trong có mặt trời mặt trăng, đêm chui vào đấy mà ngủ, gọi là hồ thiên, là trời ở trong bầu, do đó ta mới thường nói là Bầu Trời.

- Lê Phạm 黎范 : Là hai nhân vật: Lê Quát, tự là Bá Quát, quê tỉnh Hải Dương, và Phạm Sư Mạnh, quê ở tỉnh Thanh Hoá, hai vị quan Nho Gia, thi sĩ thường cùng nhau ngâm vịnh. Do đó thời bấy giờ người ta thường gọi Lê Phạm để nói về đức tài của hai ông, đặc biệt hai ông đều cùng là môn sinh của Chu Văn An, và đều cùng làm quan đến chức Nhập Nội Hành Khiển (Thượng Thư).

- Thực 蝕 : là Bị ăn. Trong bài thơ có nghĩa là Xâm Thực 侵蝕, tức bị bào mòn bởi thời gian và mưa gió.

* Nghĩa Bài Thơ :

NÚI LONG ĐẠI

Năm ngoái ta đã từng dòm ngó nơi xào huyệt hang hùm; Năm nay ta lại được nhìn ngắm hang động kỳ bí của núi Long Đại, làm ta chợt nhớ đến những con Ba Ba lhổng lồ có thể nâng nổi núi đá để bày ra hang động, và cá kình lội trong biển làm cho biển giống như là cái ao nhà. Trời đất riêng trong hồ lô nhật nguyệt cũng khó mà già đi, cũng như anh hùng hảo hán ở trên đời nầy cũng chỉ là trong một lúc mà thôi! Và cũng như cái phong lưu tài hoa của Lê Quát và Phạm Sư Mạnh cũng lùi xa vào dĩ vãng một cách đáng tiếc. Tương tự như bài thơ trên vách đá đã bị xâm thực mà mòn mất hết phân nửa đi rồi !

Nguyễn Trãi đã khéo lợi dụng tên núi Long Đại để đưa vào điển tích Bồng lai với "Người Long Bá câu Ngao trong Bột Hải". Mời đọc lại : THÀNH NGỮ ĐIỂN TÍCH 19 : BỒNG LAI TIÊN CẢNH.

* Diễn Nôm :

NÚI LONG ĐẠI

Năm ngoái đã từng dòm hổ huyệt,

Năm nay Long Đại ngắm non cao.

Ngao nâng núi đá sanh hang động,

Kình lội biển sâu trông tựa ao.

Nhật nguyệt trong bầu trời vẫn trẻ,

Anh hùng cái thế chẳng ra sao.

Phong lưu Lê Phạm đà xa tít,

Vách đá thơ đề đã nửa hao !

Lục bát :

Từng vòm hổ huyệt năm qua,

Năm nay Long Đại ngắm xa động kỳ.

Ngao nâng núi đá hang chi,

Kình ra bể lớn khác gì về ao.

Trong bầu nhựt nguyệt trẻ sao,

Anh hùng cái thế khác nào thường dân.

Phong lưu Lê Phạm xa dần,

Rêu phong hơn nửa vách trần đề thơ.

Đỗ Chiêu Đức