Bán Tự Sư

BÁN TỰ SƯ

千里黄云白日曛， Thiên lý hoàng vân bạch nhật huân

北风吹雁雪纷纷. Bắc phong xuy nhạn tuyết phân phân

莫愁前路无知己， Mạc sầu tiền lộ vô tri kỷ

天下谁人不识君。 Thiên hạ thùy nhân bất thức quân ?

Có nghĩa :

Ngàn dặm mây vàng nắng úa hanh,

Tuyết rơi gió cuốn nhạn bay nhanh

Đừng sầu trước mặt không tri kỷ,

Thiên hạ ai người chả biết anh ?!

Đó là bài thơ "Biệt Đổng Đại" nổi tiếng của thi sĩ Cao Thích đời Đường. CAO THÍCH 高適 ( 706-765 ), tự là Đạt Phu 達夫, người Bột Hải đất Thương Châu ( nay là Cảnh Huyện tỉnh Hà Bắc ). Ông là nhà thơ biên tái với lời lẽ mộc mạc chất phác nhưng mạnh mẽ, nổi tiếng ngang hàng với Sầm Tham, được người đời xưng tụng chung là CAO SẦM. Ông từng là Quan Sát Sứ của đất Lưỡng Chiết.

Một hôm, Cao Thích đi ngang qua Thanh Phong Lãnh của đất Hàng Châu, đêm ngủ lại một ngôi chùa cổ trên núi, nhìn thấy cảnh trời cao lồng lộng không một bóng mây, ánh trăng thu sáng vằng vặc chiếu xuống dưới dòng sông đang gợn sóng lăn tăn với thuỷ triều đang xuống trông vô cùng gợi cảm... bất chợt gợi hứng hồn thơ, bèn đề một bài thất ngôn tứ tuyệt lên trên vách chùa :

絕嶺秋風已自涼， Tuyệt lãnh thu phong dĩ tự lương,

鶴翻鬆露濕衣裳。 Hạc phiên tông lộ thấp y thường.

前村月落一江水， Tiền thôn nguyệt lạc nhất giang thủy,

僧在翠微閒竹房。 Tăng tại thúy vi nhàn trúc phòng.

Có nghĩa :

Đỉnh núi gió thu lạnh mát người,

Áo tơi hạc lượn ướt sương rơi.

Trước thôn trăng lặn đầy dòng nước,

Phòng trúc tăng thiền vẻ thảnh thơi.

Sáng hôm sau khi từ giả lên đường, Cao Thích đi thuyền trên sông Tiền Đường mới thấy rằng, khi trăng lặn cũng là lúc thủy triều xuống nước ròng sát thì dòng sông Tiền Đường nhỏ lại chỉ còn bằng một nửa lúc nước đầy, nên câu thơ "前村月落一江水, Tiền thôn nguyệt lạc nhất giang thủy" không ổn chút nào cả. Vì "NHẤT GIANG THỦY là Một dòng nước đầy", nên khi Nguyệt Lạc (trăng lặn) thì nước sông chỉ còn có "BÁN GIANG THỦY 半江水 là Nửa dòng nước" mà thôi. Ông trăn trở mãi vì câu thơ có chữ "NHẤT" đó. Cho đến một hôm khi có việc đi ngang qua Hàng Châu, ông bèn lên núi tìm đến ngôi chùa trước kia định sửa chữ NHẤT 一 thành chữ BÁN 半. Nhưng khi đến nơi thì thấy chữ NHẤT 一 trong câu thơ đã được ai đó thêm vào chữ THẬP 十 và HAI CHẤM 丷 hai bên thành chữ BÁN 半 rồi ! Cao Thích vừa ngạc nhiên vừa thích thú, mới hỏi thăm sư trong chùa xem ai đã sửa chữ NHẤT của ông thành chữ BÁN vậy ?

Một nhà sư trẻ mới nói cho ông biết là khi ông vừa đi chẳng bao lâu, thì có một người khách khác đến, đọc bài thơ xong bèn mượn bút mực của chùa mà sửa chữ, và vì người khách nầy có tiếng tăm rất lớn nên nhà chùa không dám cản. Cao Thích hỏi ra thì mới biết người khách đó chính là Lạc Tân Vương 駱賓王, một trong TỨ KIỆT của buổi sơ Đường, bèn chắc lưỡi tán thán rằng : " Qủa là bậc thầy trong chữ nghĩa !". Và cũng vì thế mà người đời kháo nhau rằng : Lạc Tân Vương 駱賓王 chính là BÁN TỰ SƯ 半字師 (ông thầy chữ BÁN) của Cao Thích 高適. Và vì BÁN TỰ 半字 cũng có nghĩa là NỬA CHỮ, nên BÁN TỰ SƯ cũng có nghĩa : Nửa chữ cũng là Thầy !

Và bài thơ trên thành :

絕嶺秋風已自涼， Tuyệt lãnh thu phong dĩ tự lương,

鶴翻鬆露濕衣裳。 Hạc phiên tông lộ thấp y thường.

前村月落半江水， Tiền thôn nguyệt lạc BÁN giang thủy,

僧在翠微閒竹房。 Tăng tại thúy vi nhàn trúc phòng.

Có nghĩa :

Đỉnh núi gió thu lạnh mát người,

Áo tơi hạc lượn ướt sương rơi.

Trước thôn trăng lặn LƯNG dòng nước,

Phòng trúc tăng thiền vẻ thảnh thơi.

BÁN TỰ VI SƯ 半字為師 "Nửa chữ cũng là Thầy" có xuất xứ nên thơ như thế đó !

Đỗ Chiêu Đức