Η ΕΙΡΗΝΗ

«ΜΗ ΤΑΡΑΣΣΕΣΘΩ ΥΜΩΝ Η ΚΑΡΔΙΑ»

Ο άνθρωπος της εποχής μας μοιάζει συχνά κυριευμένος από την έπαρση και την αλαζονεία, την ελαφρότητα και την απερισκεψία. Πρώτα και πάνω απ’ όλα, όμως, ό άνθρωπος της εποχής μας είναι κυριευμένος από την ανασφάλεια. Πραγματικά, ποιος θα αδικούσε τον σημερινό άνθρωπο, όταν αυτός νιώθει άτι βομβαρδίζεται από τη μία δοκιμασία μετά την άλλη, χωρίς να προλαβαίνει να συνέλθει από την προηγούμενη; «Έξωθεν μάχαι, έσωθεν φόβοι», όπως γράφει ό απόστολος Παύλος (Β' Κορ., ζ' 5).

Στην ταραχή και την ανασφάλεια της εποχής μας θα ταίριαζε ό λόγος τού Κυρίου προς τούς μαθητές Του; «Μη ταρασσέσθω υμών ή καρδία» (Ίω., ιδ' 27 και ιδ’ 1). Ό λόγος αυτός ειπώθηκε από τον Κύριο, λίγο πριν ξεσπάσει ή μεγάλη καταιγίδα: το βράδυ τού Μυστικού Δείπνου.

Πολύ λογικά, ό Χριστός συνδέει την προτροπή Του προς τούς μαθητές Του, «Μή ταρασσέσθω ύμών ή καρδία», με την προσφορά της ειρήνης: «Ειρήνην αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν».

Αντιδιαστέλλει μάλιστα ρητώς αυτήν την ειρήνη από την ειρήνη όπως την αντιλαμβάνεται και την προσφέρει ό κόσμος («ού καθώς ό κόσμος δίδωσιν, έγώ δίδωμι ύμίν», Ίω., ιδ' 27).

Ουσιαστικά, αυτό πού μας λείπει σήμερα είναι ή ειρήνη: ή ειρήνη στον κόσμο γύρω μας, άλλα και ή ειρήνη στις καρδιές των ανθρώπων. Όλοι μιλούν για την ειρήνη, οι σοφοί τού κόσμου εξαιρούν την άξια της και οι διπλωμάτες των κρατών τη θέτουν ως στόχο, οργανώνονται εκδηλώσεις η και διαδηλώσεις στο όνομά της. Άλλα ή ειρήνη παραμένει άπιαστο όνειρο. «Το μέν γάρ της ειρήνης όνομα, πανταχού- το δε πράγμα, ούδαμόν», όπως έγραφε πριν σχεδόν 16 αιώνες ό όσιος ’Ισίδωρος ό Πηλουσιώτης. Σε πείσμα των τόσων προβλέψεων τού παρελθόντος για την εγκαθίδρυση της παγκόσμιας ειρήνης, σε πείσμα της συλλογικής αυταπάτης ότι ό πόλεμος ανήκει στο παρελθόν, ό λόγος τού άγιου Γρηγορίου τού Θεολόγου μοιάζει σαν να ειπώθηκε σήμερα: «Αγαπημένη ειρήνη, εσύ, το αγαθό πού επαινείται απ όλους, άλλα από λίγους φυλάσσεται, ποϋ άραγε μάς άφησες και πήγες, τόσον καιρό ήδη; Και πότε θα μας ξανάρθεις;».

Αυτό πού συχνά λησμονούμε είναι ότι δεν μπορεί να βασιλεύσει ή ειρήνη στον κόσμο γύρω μας, αν πρώτα δεν βασιλεύσει μέσα μας. Άλλα και περαιτέρω, ακόμα και αν συμφωνούσαμε όλοι σε αυτό, και πάλι θα κινδυνεύαμε να βρισκόμαστε μακριά από την αλήθεια, αν δεν φροντίζαμε να προσδιορίσουμε σωστά τί ακριβώς είναι ή ειρήνη πού επιδιώκουμε. Πραγματικά, ό άνθρωπος της εποχής μας μοιάζει να λέει, όπως πολύ εύστοχα και δηκτικά γράφει ό Καθηγητής Αλέξανδρος Τσιριντάνης, «θέλω, για να μου γίνει το χατίρι να είμαι ειρηνικός, να αλλάξει το συμπάν... για να μην αλλάξω εγώ!».

Άλλα ό χριστιανός, προσερχόμενος στην πίστη τού Χριστού, δεν... έβαλε τον Θεό να δεσμευθεί ότι θα αλλάξει για χατίρι του τον κόσμο- δεσμεύθηκε να αλλάξει ό ίδιος. Αυτή ή βαθιά εσωτερική αλλαγή είναι το πραγματικό θεμέλιο της αληθινής ειρήνης. Ειρήνη δεν είναι ή απλώς απουσία τού πολέμου- ειρήνη είναι ή παρουσία τού Θεού.

Ό Ίδιος ό Κύριος μας αποκαλύπτει ποιο είναι το θεμέλιο της ειρήνης. Μιλώντας στους μαθητές Του το βράδυ τού Μυστικού Δείπνου, λέει: «Μη ταρασσέσθω ύμών ή καρδία- πιστεύετε εις τον Θεόν, και εις έμέ πιστεύετε» (Ίω., ιδ' 1).Ίδού λοιπόν ποιό είναι το στέρεο θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορούμε να θεμελιώσουμε την ειρήνη: ή πίστη. Αν ό άνθρωπος κατορθώσει αυτή τη βαθιά εσωτερική αλλαγή και βάλει τον Χριστό μέσα του, τότε θα κατακτήσει τη διαρκή και αδιατάρακτη ειρήνη. Αυτή ή ειρήνη δεν θα είναι βέβαια γαλήνη μέσα στη νηνεμία. Θα είναι γαλήνη μέσα στον πόλεμο των κάθε λογής δεινών, ηρεμία μέσα στην καταιγίδα πού μπορεί να μαίνεται γύρω, ειρήνη «έν τώ ταράσσεσθαι την γην και μετατίθεσθαι όρη έν καρδίαις θαλασσών» (Ψαλμός ΜΕ' 3).

Σε τελική ανάλυση, ή ειρήνη, ή γνήσια και αληθινή ειρήνη, ή ειρήνη «η ύπερέχουσα πάντα νοΰν» (Φιλιπ., δ' 7), είναι άρρηκτα δεμένη με το πρόσωπο τού Χριστού. «Ό ζητών ειρήνην Χριστόν έκζητεί, ότι Αυτός έστιν ή ειρήνη», γράφει ό Μέγας Βασίλειος. «Αυτός γάρ έστιν ή ειρήνη ημών, ό ποιήσας τά άμφότερα έν και το μεσότοιχον του φραγμού λύσας» (Έφεσ., β' 14), γράφει ό θείος Παύλος.

Λοιπόν, «Μή ταρασσέσθω ύμών ή καρδία». «Υπέρ της άνωθεν ειρήνης και της σωτηρίας των ψυχών ήμών τοΰ Κυρίου δεηθώμεν». (Από την ¨ΖΩΗ")

ΕΙΡΗΝΙΚΟΙ ΜΕ ΟΛΟΥΣ ΕΝ ΑΓΙΑΣΜΩ

Ή ειρήνη με τον πλησίον είναι μία αρετή, την οποίαν συνιστά ιδιαιτέρως ό λόγος του Θεού, και της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Αρκεί ή ειρήνη αυτή να είναι συνδεδεμένη με τον άγιασμόν άδιασπάστως.

Ιδού ένα σχετικόν χωρίον: «Είρήνην διώκετε μετά πάντων, και τον άγιασμόν, ου χωρίς ουδείς όψεται τον Κύριον» (Έβρ. ιβ' 14).

Πρωτίστως, κάνει εντύπωση το ρή­μα «διώκετε» πού χρησιμοποιεί ή Άγια Γραφή- δηλαδή, έκζητείτε- πο­θείτε, ψάχνετε να βρείτε εκείνο πού σας λείπει- επιδιώκετε· και μάλιστα εις ενεστώτα, χρόνο διαρκείας. «Ζήτησον είρήνην και δίωξον αυτήν» παρα­κινεί και ό Ψαλμωδός (Ψαλ. λγ' [33] 15)- ζήτησε να έχεις ειρήνη με τον πλησίον και επιδίωξε με συνεχείς προσπάθειες, πού συνεχώς θα καταβάλλεις, να επιτυχής αυτήν. Και άλλος Ψαλμός συμπληρώνει: Ακόμη και «μετά των μισούντων την ειρήνη ήμην ειρηνικός» (Ψαλ. ριθ' [119] 7)· ακόμη και με αυτούς πού μισούν την ειρήνη, προσπαθούσα να είμαι ειρηνικός.

Ακολουθείτε λοιπόν κατά πόδας την ειρήνη με τούς άλλους, διότι αυτή ή ειρήνη είναι αποδημητικό πτηνό· εύκολα αλλάζει διαμονή. Διά τούτο και ό σοφός αρχαίος ερμηνευτής Οικουμένιος συμβουλεύει: «Και πόρρω ούσαν την ειρήνη σπουδάζετε καταλαβεΐν, πρός εαυτούς έφέλκοντες αυτήν»· και όταν ή ειρήνη είναι μακριά σας, να ασχολείσθε με προθυμία και επιμέλεια να την κατακτήσετε, να την ελκύσετε κοντά σας. Και ό Μέ­γας Βασίλειος δικαιολογεί αυτήν την σπουδή των ευσεβών: «Διώκουσι τοίνυν το δίκαιον, ίνα εύρόντες άρπάσωσιν αυτό»· καταδιώκουν το δίκαιον λοιπόν και, μόλις το συναντήσουν, το αρπάζουν στα γρήγορα και το κάνουν δικό τους.

Αλλά διά τούς ιδίους λόγους αποδημητικό πτηνό είναι και ό αγιασμός μας εν Χριστώ. Διά τούτο παραλλήλως συμπληρώνει ό Απόστολος: διώκετε «και τον άγιασμόν». Να άπαλλάσσεσθε από τον μολυσμό της αμαρτίας και να αποκτάτε τον αγιασμό του Θεού, τις εν Χριστώ αρετές. Διότι χωρίς τον αγιασμό αυτόν κανείς δεν θα δη τον απείρως καθαρό Κύριο. Επομένως, αληθινή ειρήνη με τούς άλλους, και μάλιστα «μετά πάντων» - με όλους τούς ανθρώπους - και αγιασμός συν­δέονται άδιασπάστως και άθραύστως. Δεν είναι δυνατόν να ύπαρξη αληθινή εν Χριστώ ειρήνη χωρίς τον εν Χριστώ αγιασμό.

Αυτό επάνω εις την πράξη σημαίνει: Δεν επιτρέπεται με κανένα τρόπον, γιά να έχουμε ειρηνικές σχέσεις με όλους τούς ανθρώπους, να γινώμεθα ελαστικοί και να προδίδουμε το κα­θήκον μας. Το έχει ξεκαθαρίσει αυτό ό Απόστολος σε άλλη επιστολή του: «Και μη συγκοινωνείτε τοις έργοις τοις άκάρποις του σκότους, μάλλον δέ και ελέγχετε» (Έφ. ε' 11). Και μη γίνεσθε με την ανοχή σας συγκοινωνοί και συνένοχοι εις τα έργα του σκότους, τα όποια δεν φέρνουν κανένα ωφέλιμο καρπό. Αντί να τα σκεπάζετε και να τα άνέχεσθε, οφείλετε μάλλον να ελέγ­χετε τα έργα αυτά και να τα βγάζετε εις το φως, αποδεικνύοντας πόσον ο­λέθρια είναι.

Προσέξατε το ρήμα πού χρησιμοποι­εί ό Απόστολος; Δεν λέγει «κατακρίνε­τε» αλλά «ελέγχετε». Ό έλεγχος γίνε­ται διά την διόρθωση του άλλου και όχι διά τον εξευτελισμό του. Υποδεικνύε­τε δηλαδή με συμπάθεια και σύνεση τις πτώσεις εις τους αμαρτάνοντας και πείθετε αυτούς γιά τα ολέθρια απο­τελέσματα της αμαρτίας των. Και τού­το, με τον άγιο βίο σας, αλλά κατά τις περιστάσεις και τα πρόσωπα και με τα λόγια σας. Χωρίς να εξεγείρεσθε φαρισαϊκώς και ύποκριτικώς κατά των προσώπων, αλλά με σαφή αποδοκιμασία κατά της αμαρτωλής πρά­ξεως.

Αλλά αγιασμός σημαίνει και να αν­τιμετωπίζουμε χριστιανικώς και την αντίθετη διαγωγή των ανθρώπων. Διότι δυστυχώς υπάρχουν άνθρωποι οι όποιοι είναι φιλόνικοι, εριστικοί, «καβγατζήδες». Και όχι μόνον αυτό, αλλά και δόλιοι, συκοφάντες και διώκτες. Και ή διαγωγή τους αυτή γεννά μέσα μας συναισθήματα εκδικήσεως και αντιπάθειας. Τί δέον τότε γενέσθαι; Ό,τι επιτάσσει ό εν Χριστώ αγιασμός.

Σχετικώς ό ιερός Χρυσόστομος συμ­βουλεύει: «Είρήνευσον, μηδέν την εύσέβειαν παραβλάπτων, άλλ' εν οΐς πάσχεις κακώς, φέρε γενναίως- μέγα γάρ όπλον εν τοις πειρασμοΐς ανε­ξικακία». Μη χάνεις την ειρήνη σου και μη ζημιώνεις εις τίποτε την ευσέβεια, αλλά υπόφερε γενναίως ε­κείνα τα οποία πάσχεις αδίκως· διότι είναι μέγα όπλον εις τούς πειρασμούς ή ανεξικακία.

Το τέκνον λοιπόν του Θεού επιζητεί την ειρήνη με όλους τούς ανθρώπους, ακόμη και με εκείνους οι οποίοι γίνον­ται όργανα αδικίας εναντίον του. Ανα­θέτει με προσευχή εις τον παντοδύναμο και δίκαιο Θεό την διεκδίκηση του δικαίου του. Έκτος εάν πρόκειται περί σοβαρής υποθέσεως, οπότε η­μπορεί να διεκδίκηση και μόνος του το δίκαιον νομίμως. Πάντως, χωρίς να αφήνει ούτε στιγμήν το όπλον της ανεξικακίας.

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχουν καλοδιάθετοι Χριστιανοί οι όποιοι δεν θέλουν να μας αδικήσουν. 'Αλλ' όμως, λόγω ελλείψεως συνέσε­ως και δικαίας εκτιμήσεως της κατα­στάσεως, μας αδικούν. Τί επιτάσσει τότε ό εν Χριστώ αγιασμός; Συμπεριφορά ανάλογη προς αναπήρους κατά το σώμα- όχι με εριστικό τρόπο αλλά με ανεκτική άγάπη.

Και το συμπέρασμα του όλου ρητού: Επιδίωκε πάντοτε να είσαι ειρηνικός με τα πρόσωπα του σπιτιού σου και κάθε άλλο πρόσωπον με το οποίον έχεις σχέση- χωρίς διχόνοιες, τσακω­μούς και συγκρούσεις. "Εχε πάντοτε ειρήνη με όλους τούς ανθρώπους εν άγιασμώ· και αγιασμό εν ειρήνη.

Έτσι προστατεύεις την σωματική σου υγεία από παράφορες, νευρικές κρίσεις και εξάψεις, οι όποιες ημπορούν να σου προκαλέσουν και σωματικό θάνατον ακόμη. Και το σπουδαιότερο: διατηρείς την εσωτερική σου ειρήνη και εξασφαλίζεις την προστασία του Θεού της αγάπης, της ειρήνης και της αγιότητας. Και γίνεσαι παράγων ειρήνης και πολιτισμού. □

(Από τον ¨ΣΩΤΗΡΑ")

ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟ ΑΓΑΘΟ

Ένα άπό τά πιο πολύτιμα αγαθά πού ποθεί βαθιά μέσα του κάθε άνθρωπος είναι ή ειρήνη. Όποιος είναι ειρηνικός μπορούμε νά πούμε ότι ζει άπό τώρα στόν Παράδεισο.

Ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος μιλώντας γιά τήν ειρήνη έλεγε: «Ειρήνη φίλη, τό γλυκύ και πράγμα και όνομα» (PG 35, 1132). Είσαι αγαπητή ειρήνη, γλυκαίνεται ή καρδιά μας και μόνο πού αναφέρουμε τό όνομα σου, πολύ περισσότερο όταν σέ νιώθουμε πραγματικά μέσα μας.Δέν εννοούμε βέβαια έδώ απλώς τήν κατάπαυση των πολέμων, γιά τήν οποία γίνονται συχνά διεθνείς συσκέψεις, χωρίς νά επέρχεται τελικά ή ποθητή ειρήνη στόν κόσμο.

Εννοούμε τήν πνευματική και ουράνια ειρήνη, ή οποία, όπως γράφει ό απόστολος Παύλος, «υπερέχει πάντα νούν» (Φιλιπ. δ' 7). Είναι αγαθό πού έχει και χαρίζει ό άπειροτέλειος Θεός, και δέν μπορούν νά τήν κατανοήσουν πλήρως ούτε και αυτοί οί άγγελοι, ούτε φυσικά οί άνθρωποι.

Γι' αυτή τήν ειρήνη κάνει συχνά λόγο ή Εκκλησία στή λατρεία μας, όταν μας παρακινεί νά δεηθώμεν «υπέρ της άνωθεν ειρήνης» και όταν εύχεται πρός όλους μας ό λειτουργός άπό τήν Ωραία Πύλη «ειρήνη πάσι».

Ή Αγία Γραφή, πού είναι ή πηγή της αληθείας, γράφει ότι τό πολύτιμο αυτό αγαθό της ειρήνης είναι «καρπός του Πνεύματος» (Γαλ. ε' 22). Προέρχεται δηλαδή άπό τό Πανάγιο Πνεύμα, άπό τό τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Όπως κάθε σύγχυση και ταραχή και αναστάτωση αιτία τους έχουν τόν Σατανά, έτσι, αντιθέτως, ή ειρήνη πηγάζει άπό τόν αγαθό Παράκλητο, τό Πνεύμα της αληθείας.

Αυτό σημαίνει ότι γιά νά είναι ειρηνικός ό άνθρωπος, πρέπει νά έχει σχέση μέ τό Άγιον Πνεύμα. Χρειάζεται όμως νά καλλιεργεί και νά αναπτύσσει τή σχέση του αυτή διαμέσου τών ιερών Μυστηρίων της Εκκλησίας μας, στήν οποία παραμένει τό Άγιον Πνεύμα και έξαγιάζει και ειρηνεύει δι' αυτής τούς ανθρώπους.

Δέν έρχεται μαγικά ή ειρήνη μέσα μας. Πρέπει νά κάνουμε εμείς τό χρέος μας, αυτό πού μπορούμε και εξαρτάται άπό εμάς, και θά έλθει κατόπιν ώς καρπός του Αγίου Πνεύματος ή ειρήνη. Έάν εξομολογούμαστε δηλαδή ταπεινά και ειλικρινά συχνά, έάν μεταλαμβάνουμε των άχραντων Μυστηρίων μέ τήν ευλογία του Πνευματικού μας, έάν αγωνιζόμαστε νά ξεριζώσουμε άπό τήν καρδιά μας τά ελαττώματα και πάθη μας, είτε μνησικακία είναι, είτε εγωισμός είτε σαρκικότης είτε οτιδήποτε άλλο, θά ειρηνεύουμε τότε όλονέν και περισσότερο. Θά αποκτούμε τό αγαθό αυτό της ειρήνης σέ όλη του τήν πληρότητα, σέ όλες του τις διαστάσεις.

Εμβαθύνοντας στήν έννοια της ειρήνης ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς τόνισε ότι είναι αγαθό τρισδιάστατο. Ειρήνη μέ τόν Θεό, ειρήνη μέ τόν εαυτό μας, ειρήνη μέ τούς συνανθρώπους μας. Υπέδειξε μάλιστα ό Άγιος και τόν τρόπο μέ τόν οποίο μπορεί νά γίνει κτήμα μας τό τρισδιάστατο αυτό αγαθό: «Είρηνεύωμεν ούν πρός τόν Θεόν», λέγει, άς ειρηνεύουμε λοιπόν μέ τόν Θεό, «τά εύάρεστα αύτώ ποιούντες, σωφρονούντες, άληθεύοντες, δικαιοπραγούντες», μέ τό νά κάνουμε δηλαδή πάντοτε αυτά πού αρέσουν στό Θεό- μέ τό νά ζούμε μέ σωφροσύνη και ηθική- μέ τό νά είμαστε τίμιοι και ειλικρινείς και νά φερόμαστε μέ δικαιοσύνη- και «προσευχαίς τε και δεήσεσι προσκαρτερούντες... άλλ' ούκ έν χείλεσιν μόνον»- και μέ τό νά προσευχόμαστε συχνά και πολύ, άλλ' όχι μόνο μέ τά χείλη μας, επιφανειακά και τυπικά.

«Είρηνεύωμεν πρός ημάς αυτούς ύποτάσσοντες τήν σάρκα τω πνεύματι, και τήν κατά συνείδησιν πολιτείαν αιρούμενοι, και τόν ένδον έν έαυτοίς κόσμον των λογισμών κοσμίως και εύαγώς κινούμενον έχοντες». 'Άς ειρηνεύουμε δηλαδή μέ τόν εαυτό μας, υποτάσσοντας τό σαρκικό φρόνημα στις απαιτήσεις του πνεύματος και διαλέγοντας νά ζούμε ζωή σύμφωνη μέ τή συνείδηση μας, γιά νά μήν έχουμε τύψεις, και φροντίζοντας νά ελέγχουμε τούς λογισμούς μας, ώστε νά μήν κινούνται μέσα μας άτακτα και άκοσμα και άπρεπα.

Τέλος «είρηνεύωμεν πρός αλλήλους "άνεχόμενοι αλλήλων και χαριζόμενοι ει τίς πρός τινα έχει μομφήν, ώς και ό Χριστός έχαρίσατο ήμίν" και τόν πρός αλλήλους έλεον έκ της πρός αλλήλους αγάπης έπιδεικνύμενοι». 'Άς ειρηνεύουμε δηλαδή μεταξύ μας, μέ τούς συνανθρώπους του περιβάλλοντος μας, άνεχόμενοι ό ένας τόν άλλον και συγχωρώντας καθέναν πού τυχόν μάς έβλαψε, όπως και ό Ιησούς Χριστός μάς συγχώρησε, και δείχνοντας ευσπλαχνία ό ένας πρός τόν άλλον και αγάπη (ΕΠΕ 11,474-476).

Δέν είναι ασφαλώς εύκολα τά όσα υποδεικνύει ό Άγιος γιά τήν απόκτηση τοϋ τρισδιάστατου αγαθού της ειρήνης. Έάν όμως ήταν εύκολα, δέν θά είχε τόση μεγάλη άξια τό αγαθό, στό οποίο οδηγούν. Όσο δύσκολα όμως κι άν φαίνονται κι άν είναι, δέν είναι ακατόρθωτα. Διότι μαζί μας, βοηθός μας, είναι ό Θεός της ειρήνης, ό Όποιος, όταν βλέπει τή διάθεση και τόν αγώνα μας, δίνει τή Χάρη του, ή οποία αναπληρώνει όλες τίς ελλείψεις και κάνει δυνατά τά αδύνατα. Και πλημμυρίζει τότε και ή δική μας ψυχή, όπως και όλων τών Άγιων μας, άπό τήν ειρήνη του.(Από τον ¨ΣΩΤΗΡΑ")

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ