Thái Bình

Kho tàng di sản văn hóa

Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, các thế hệ tiền nhân xưa đã để lại trên đất Thái Bình hàng nghìn di tích lịch sử văn hóa đặc sắc: đình, đền, miếu, chùa, từ đường… cùng nhiều loại hình diễn xướng dân gian nổi tiếng, hàng trăm lễ hội truyền thống với hàng chục trò chơi, trò diễn dân gian độc đáo và mạng lưới các làng nghề truyền thống còn được duy trì cho đến ngày nay. Cùng với quá trình phát triển hưng thịnh của đất nước, Thái Bình cũng có nhiều thay đổi và phát triển, nhưng đặc thù là tỉnh đồng bằng, đông dân cư, sản xuất nông nghiệp vẫn là chủ yếu, những tiền đề phát triển công nghiệp, phát triển đô thị chưa thật rộng mở nên nhiều sắc thái tiêu biểu của nền văn hóa, văn minh nông nghiệp, trồng lúa nước và đánh bắt thủy hải sản còn được bảo lưu khá đậm nét ở Thái Bình.

Ở Thái Bình hiện nay hầu như làng quê nào cũng có lễ hội truyền thống. Nhà nghiên cứu văn hóa Phạm Minh Đức, người đã có nhiều năm nghiên cứu về văn hóa Thái Bình chia sẻ: Xã ít là một lễ hội, xã nhiều có tới bốn lễ hội với đủ các loại hình; lễ hội nhằm tái hiện cuộc sống nông nghiệp; lễ hội tôn vinh những anh hùng dân tộc, người có công với dân, với nước; lễ hội tái hiện phong tục tín ngưỡng; lễ hội đua tài, vui chơi giải trí... Trong đó, mật độ lễ hội diễn ra ở tháng Giêng khá dày đặc. Bởi đây chính là thời điểm lý tưởng để mỗi người dân, mỗi du khách có thể tận hưởng không khí rộn ràng, vui tươi, tràn đầy hứng khởi, cũng như cầu cho một năm mới ấm no, bình an và hạnh phúc.

Mở màn cho chuỗi các lễ hội dân gian diễn ra vào dịp đầu xuân tại Thái Bình là lễ hội chùa Keo (xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư). Ngay từ những ngày đầu tiên của năm mới, chùa Keo đã tấp nập đón du khách thập phương về chiêm bái nhưng phải đến đúng ngày hội xuân vào mùng 4 tháng Giêng, du khách mới có thể cảm nhận hết không khí lễ hội rộn ràng. Ngày hội này, mọi người đến với chùa Keo không chỉ để chiêm ngưỡng nét kiến trúc độc đáo rất ít các công trình văn hóa cổ còn giữ được mà còn để được chứng kiến những nghi lễ truyền thống như lễ khai chỉ, mở cửa đền Thánh ghi nhớ công đức của Thiền sư Không Lộ và đặc biệt là tham gia vào hội thi kéo lửa nấu cơm đã trở thành nét văn hóa đặc trưng, không thể thiếu trong mỗi kỳ lễ hội xuân.

Cùng với lễ hội chùa Keo, Thái Bình còn lưu giữ những lễ hội đặc sắc khác như: lễ hội đền Trần diễn ra tại di tích quốc gia đặc biệt khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần với tục rước nước và hội thi cỗ cá độc đáo; lễ hội đền Tiên La (xã Đoan Hùng, Hưng Hà) tưởng nhớ Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục, một nữ tướng dưới thời Hai Bà Trưng; lễ hội đền Hét (xã Thái Thượng, Thái Thụy), nơi thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão; lễ hội làng Thượng Liệt (xã Đông Tân, Đông Hưng) có lễ rước ông thầy, bà thợ, điệu múa giáo cờ, giáo quạt, cùng nhiều lễ hội khác mang đậm truyền thống văn hóa...

Đến với những lễ hội dân gian của Thái Bình để được ôn lại truyền thống lịch sử của dân tộc với những chiến công oai hùng, hiển hách của ông cha thuở bình minh dựng nước và giữ nước cũng như được trở về với những nghi lễ độc đáo phản ánh đời sống tinh thần phong phú mà gần gũi của những người dân vùng châu thổ sông Hồng.

Những trò chơi dân gian độc đáo

Cùng với các lễ hội truyền thống là các trò chơi dân gian. Thái Bình hiện còn lưu giữ nhiều trò chơi dân gian cổ truyền, trong đó không ít trò chơi không ở đâu có. Có thể kể đến trong số ấy như thi làm cỗ cá ở lễ hội đền Trần (xã Tiến Đức, Hưng Hà); thi kéo lửa nấu cơm ở lễ hội chùa Keo (xã Duy Nhất, Vũ Thư); lễ hội bơi trải trên sông Diêm Hộ (thị trấn Diêm Điền, Thái Thụy); trò chơi dân gian vật cầu thể hiện tinh thần thượng võ tại lễ hội đền Hét (xã Thái Thượng, Thái Thụy),…

Nếu như tục thi cỗ cá trong lễ hội đền Trần gợi nhớ thuở hàn vi nhà Trần đã gắn bó với sông nước thì hội thi “kéo lửa nấu cơm cần” tái hiện lại thực tế ứng biến của quân và dân ta trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm và bảo vệ Tổ quốc; hội thi gói bánh chưng góp phần bảo tồn và phát huy một tập quán đẹp đã có từ xa xưa, khắc họa không khí đón tết Nguyên đán truyền thống; hội thi pháo đất tái hiện cách thức rèn luyện sức khỏe, thể hiện tinh thần thượng võ của binh lính nhà Trần xưa…

Theo thống kê tại các địa phương trên địa bàn tỉnh đang lưu giữ trên 40 trò chơi dân gian. Có những trò chơi dành cho trẻ em, có những trò chơi thi tài, đua khéo, có những trò chơi vui khỏe. Các trò chơi dân gian ở Thái Bình luôn hàm chứa những giá trị văn hóa tinh thần độc đáo vừa mộc mạc, vừa tinh tế sâu sắc. Trong đó, có nhiều trò vẫn được lưu giữ và phát huy cho tới ngày nay. Mỗi trò chơi tuy có khác nhau về nội dung và hình thức thể hiện nhưng tựu chung lại cùng đáp ứng nhu cầu vui chơi giải trí, góp phần củng cố, gắn kết mối quan hệ cộng đồng, xây dựng cuộc sống tinh thần phong phú, lành mạnh, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, tạo nên sắc thái riêng cho văn hóa Thái Bình.

Thái Bình quê lúa là nôi hát chèo

Về nghệ thuật chèo ở Thái Bình, nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Thanh chia sẻ: Căn cứ vào những tư liệu hiện còn, hầu hết các nhà nghiên cứu đều thống nhất khẳng định nghệ thuật chèo ra đời ở vùng châu thổ Bắc Bộ và định hình ở tứ trấn: Ðông, Ðoài, Nam, Bắc, tương đương với tên gọi của các chiếng chèo tứ xứ: xứ Ðông, xứ Ðoài, xứ Nam, xứ Bắc. Tỉnh Thái Bình cùng các tỉnh Hà Nam, Nam Ðịnh, Hưng Yên ngày nay nằm trong chiếng chèo xứ Nam.

Như vậy, Thái Bình là một trong những cái nôi của những làn điệu chèo cổ. Ðó chính là cơ sở để miền “quê lúa” cung cấp những tài năng chèo cho cả nước. Những người sành chèo, mê chèo vẫn luôn ấn tượng về những đào, những kép xuất thân từ quê lúa Thái Bình. Hiện nay, hầu hết các nhà hát, các đoàn chèo chuyên nghiệp trong nước đều có người Thái Bình. Và cũng có không ít nghệ sĩ chèo của Thái Bình đã được phong tặng danh hiệu cao quý nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú. Ngày nay, bằng việc Nhà hát Chèo Thái Bình thường xuyên bảo lưu các vở chèo cổ, lớp thế hệ nghệ sĩ tên tuổi một thời mặc dù đã nghỉ hưu nhưng vẫn tích cực cộng tác giảng dạy tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình. Vì vậy, tinh hoa của chèo Thái Bình vẫn tiếp tục được trao truyền, gìn giữ.

Không những vậy, tình yêu với loại hình nghệ thuật dân gian này đang từng ngày được nhân lên không chỉ bởi những người nghệ sĩ, diễn viên chuyên nghiệp mà còn bởi những hạt nhân trong phong trào văn nghệ quần chúng. Việc duy trì các câu lạc bộ chèo thường xuyên tại các địa phương trong tỉnh không chỉ diễn ra vào những dịp nông nhàn và đã được đông đảo các lứa tuổi hào hứng tham gia. Không gian văn hóa ở làng quê vốn thường ngày yên ả, nhờ những chiếu chèo mà bừng khởi sắc và trở nên sống động hơn. Cũng bởi vậy mà những làn điệu chèo đã đi sâu vào lòng người, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu.

Nghệ thuật chèo xưa và nay vẫn sâu rễ, bền gốc ở vùng quê vốn được gọi là “cái nôi hát chèo”. Và cùng với chèo, trong suốt quá trình hình thành và phát triển với hàng nghìn năm lịch sử, nhiều loại hình văn hóa dân gian vẫn đang từng ngày được nối tiếp qua sự gìn giữ, kế thừa của các thế hệ người con Thái Bình. Ðó chính là sự đóng góp đáng trân trọng của Thái Bình trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Nhắc đến đặc sản Thái Bình, thực khách không thể bỏ qua món bánh nghệ ngon trứ danh. Sở dĩ được gọi là “bánh nghệ”, vì bánh có màu vàng bắt mắt như nghệ. Người dân ở xã Tiền Hải, Thái Bình đã sáng tạo ra món bánh nghệ từ hai nguyên liệu quen thuộc là gạo tẻ và nghệ tươi. Lần đầu, nghe đến tên “bánh nghệ”, chắc hẳn bạn sẽ cảm thấy e dè vì sợ bánh có vị đắng và hăng của nghệ, tuy nhiên trong quá trình làm bánh, người dân đã mang nghệ đi rửa sạch, luộc chín và giã lấy nước rồi mới nhào với bột, nhờ đó bánh có màu sắc đẹp mắt, thơm và không hăng mùi nghệ. Bánh nghệ có phần nhân được làm từ hành củ, tóp mỡ, bột quế được xay nhỏ, thêm một chút nước mắm rồi mang đi hấp. Bánh chín thường được bán ở các khu chợ quê ở Thái Bình, ngon nhất là khi ăn bánh còn nóng và trong thời tiết lạnh. 

Gỏi nhệch là đặc sản Thái Bình với hương vị độc đáo, ấn tượng. Nhệch là một loại cá có ngoại hình gần giống lươn. Người ta dùng tro để làm sạch nhớt trên mình nó rồi mới đem đi chế biến thành các món ăn. Với món gỏi nhệch, sau khi sơ chế, cá được cắt lát mỏng, trộn thính. Phần da được cắt thành miếng rồi chiên giòn. Xương cá được giã nhuyễn nấu thành nước chấm hấp dẫn – chẻo. Chẻo nấu xong, pha với gừng, tỏi, ớt, hạt tiêu, sả băm nhỏ. Khi thưởng thức món ăn, người Thái Bình thường cuốn gỏi nhệch với lá sung, rau sống, chấm chẻo. 

Bánh gai là món bánh đặc sản Thái Bình có xuất xứ từ làng Đại Đồng – xã Tân Hòa – huyện Vũ Thư, nơi nổi tiếng với những món ăn dân dã, độc đáo. Bánh gai Đại Đồng có tuổi đời hơn 400 năm, được làm thủ công qua những bàn tay khéo léo của người dân nơi đây, tạo nên món ăn mang hương thơm của lá gai và có vẻ ngoài màu đen độc đáo. Nếu có dịp ghé thăm Thái Bình, bạn đừng quên mua bánh gai làm quà cho gia đình hay người thân.

Thôn Bến Hiệp, xã Quỳnh Giao, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình có món bánh giò – một trong những đặc sản Thái Bình được nhiều người yêu thích. Đây là loại bánh giò được chế biến từ bột gạo tẻ mỏng, dẻo bên ngoài cùng nhân thịt thơm ngon nóng hổi bên trong. Món bánh đơn giản, dân dã, có thể dùng để thay thế cho các bữa ăn khác trong gia đình hoặc chỉ dùng để ăn vặt. Từ rất lâu, bánh giò đã xuất hiện nhiều ở các cảng biển tấp nập của Thái Bình.

Huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình nổi danh với món nộm sứa. Vốn là món ăn phổ biến ở các vùng biển nước ta, nhưng món nộm sứa Thái Thụy lại mang “hơi thở” riêng, luôn hấp dẫn thực khách. Sau khi đánh bắt sứa và sơ chế sạch sẽ kết hợp cùng với các loại rau xanh, dừa tươi, mực biển, thêm vào đó một chút đậu phộng thơm ngon, béo bùi. “Linh hồn” của món ăn nằm ở phần nước mắm trộn nộm phải thật vừa vị, thơm ngon sẽ khiến thực khách không thể quên hương vị ấn tượng này. 

Bún bung nổi tiếng tại nhiều tỉnh thành phía Bắc, được nhiều người dân Thái Bình yêu thích. Nước bún trong, ngọt thanh được ninh trong nhiều giờ. Ăn kèm với bún là chân giò, mọc, dọc mùng… Bún bung ở Thái Bình khác với các nơi ở chỗ sử dụng hoa chuối thay cho dọc mùng. Vì thế, khi thưởng thức món bún này, bạn sẽ cảm nhận vị chát của hoa chuối hòa quyện trong vị ngọt của nước dùng tạo nên hương vị mới lạ, khó quên.

Nếu có dịp về thị trấn Quỳnh Côi, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình, bạn hãy thử qua món canh cá với các nguyên liệu dân dã nhưng hương vị vô cùng ấn tượng. Bát canh cá Quỳnh Côi được người dân nơi đây sử dụng bánh đa thay bún, phở. Nước canh được nấu từ cá đồng tạo thành món ăn mang hương vị đồng quê, khác biệt. 

Giò chả là món ăn quen thuộc của nhiều người dân Việt Nam. Ở huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình có món giò chả mang hương vị rất riêng so với các địa phương khác. Giò chả nơi đây được người dân chế biến từ thịt lợn sạch và tươi 100%, giò phải giữ được độ dai vừa phải, được nêm nếm gia vị vừa ăn. Ăn ngon là một chuyện, hình thức đóng gói giò chả cũng được người dân nơi đây chú trọng từng chút để thành phẩm khi đến tay khách hàng sẽ tròn đều và đẹp mắt.

Thị trấn Diêm Điền (Thái Thụy) có rất nhiều đặc sản nổi tiếng từ biển, trong đó không thể kể đến là nước mắm. Người dân nơi đây luôn giữ được bí quyết làm nước mắm truyền thống, hoàn toàn bằng phương pháp thủ công, không có bất kỳ chất xúc tác bằng hóa học nào. Những con cá tươi ngon được đánh bắt kết hợp cùng công thức riêng mang đến những chai nước mắm chất lượng và được lòng nhiều thực khách. Nước mắm tại đây cũng được đóng gói an toàn, thẩm mỹ nên bạn có thể mua 

Nhắc đến địa điểm check-in Thái Bình thì bãi biển cồn Đen chính là cái tên không thể không nhắc đến. Tọa lạc tại xã Thái Đô, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình, biển Cồn Đen là điểm đến thu hút khách du lịch trong những năm gần đây.

Tại biển Cồn Đen, bạn có thể ghi lại hình ảnh đẹp nhất của biển và sự hoang sơ của khu rừng nguyên sinh. Đặc biệt, vào thời điểm bình minh và hoàng hôn thì vẻ đẹp nơi đây lại trở nên quyến rũ đến kỳ lạ, lúc này cũng là khoảnh khắc được nhiều người săn đón nhất.

Với vẻ đẹp trong lành từ không khí cho đến mặt nước biển trong xanh cùng bãi cát trắng thì đây đích thị là một background cực xịn. Và khi đến đây check-in, bạn nhớ mang theo đồ vui chơi tắm biển để không bỏ lỡ món quà tuyệt vời này nhé.

Chùa Keo ở Thái Bình được xếp hạng là ngôi chùa cổ đẹp nhất tại Việt Nam. Chùa được xây dựng theo kiến trúc cổ kín từ thời nhà Lê. Chính vì lẽ đó mà chùa Keo được xem là một trong những địa điểm check-in Thái Bình mà bạn nhất định phải đến tham quan.

Ngoài ra, chùa còn là địa điểm sinh hoạt tôn giáo nổi tiếng linh thiêng. Hằng năm chùa đã đón lượt lớn du khách và Phật tử gần xa đến thăm. Vì thế nên khi đến chùa Keo, bạn hãy nhớ dâng hương và lễ Phật để gửi gắm những mong ước, cầu bình an cho gia đình nhé.

Nếu bạn đang tìm kiếm một địa điểm check-in Thái Bình còn giữ nguyên vẻ đẹp hoang sơ thì hãy đến với bãi biển Đồng Châu. Với bờ cát trải dài 5km ôm lấy mặt biển mênh mông, xanh mướt đã vẻ nên một địa điểm du lịch độc đáo tại Bắc Trung Bộ.

Nếu đi Thái Bình mà không đến đây check-in với những chiếc chòi canh nhấp nhô trên mặt nước thì quả là một thiếu sót cho chuyến đi của bạn. Cách trung tâm thành phố Thái Bình khoảng 30km, bãi biển Đồng Châu có địa chỉ tại xã Đông Minh, huyện Tiền Hải nên bạn có thể kết hợp phượt và tận hưởng không khí sảng khoái trên đoạn đường đi.

Cồn Vành không chỉ là một bãi biển mà nơi đây còn là một hệ sinh thái rừng ngập mặn phong phú và đã được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển của thế giới. Với những điểm đặc biệt như thế thì đây chắc chắn sẽ là một trong những địa điểm check-in Thái Bình mà bạn không được bỏ lỡ nhé. 

Bên cạnh những công trình tâm linh nổi tiếng như chùa thì Thái Bình còn có một công trình kiến trúc hoành tráng là nhà thờ Bác Trạch. Đây chính là một trong những nhà thờ lớn nhất Việt Nam hiện nay với hoa văn trang trí công phu theo lối kiến trúc Roman. Với vẻ đẹp này chắc chắn nhà thờ Bác Trạch là một địa điểm check-in Thái Bình độc đáo dành cho bạn. 

Nếu đã đến Thái Bình thì bạn chớ ngần ngại mà hãy đến tham quan ngôi chùa có lối kiến trúc đẹp, ấn tượng nhất tại Việt Nam. Khuôn viên nhà thờ mang lại không gian thoáng mát và bên trong là công trình kiến trúc mang đậm chất tôn giáo. Là một nhà thờ còn trẻ tuổi nhưng nơi đây lại là một trong những địa điểm check-in Thái Bình được nhiều người biết đến. 

Bên cạnh vẻ đẹp của thiên nhiên và kiến trúc thì Thái Bình còn nổi tiếng với những làng nghề truyền thống gần hàng trăm năm tuổi. Trong đó phải kể đến làng nghề dệt chiếu Hới nổi tiếng gần xa tại xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà, Thái Bình. Đây cũng sẽ là một địa điểm check-in Thái Bình đảm bảo mang lại cho album của bạn một màu sắc độc đáo và lạ mắt.

Bên cạnh đó, bạn còn được hiểu thêm về cuộc sống giản dị của người dân trong làng. Và bạn sẽ được người dân giới thiệu về quy trình để tạo ra được một một chiếc chiếu truyền thống, từ thu hoạch chế biến cói cho tới khâu thành phẩm. Những trải nghiệm này sẽ là một kỷ niệm khó quên cho chuyến đi của bạn.

Vùng đất Bắc Bộ vốn là nơi lưu giữ những giá trị truyền thống cùng các công trình kiến trúc cổ xưa độc đáo, trong đó phải kể đến đền Đồng Bằng. Dù đã hơn 4000 năm tuổi, mà đến nay đền vẫn giữ được kiến trúc uy nghiêm, khi nằm bên dòng sông cổ Mai Diêm thì lại càng trở nên trầm mặc hơn. Có thể nói đây là một trong những địa điểm check-in Thái Bình nổi tiếng nhất hiện nay. Hằng năm, đền luôn là một điểm đến thu hút lượng lớn du khách đến tham quan và cầu mong những điều tốt đẹp cho gia đình. 

Thờ Mẫu là một trong những tục phổ biến của người dân Việt Nam, và vùng đất in đậm dấu ấn truyền thống văn hóa dân tộc như Thái Bình cũng sẽ có nơi để bà con sinh hoạt tục này. Trong đó phải nói đến đền Thánh Mẫu - là di tích lịch sử văn hóa thờ hoàng hậu Trinh Minh dưới thời nhà Đinh.

Ngôi đền thờ Minh Trinh Hoàng Hậu thời nhà Đinh (còn được biết đến với tên húy là Đinh Thị Tỉnh). Tương truyền, Minh Trinh Hoàng Hậu là một người tài sắc vẹn toàn, từ năm 5 tuổi đã biết âm luật nhạc, văn tự chưa ai dạy đã biết. Vào thời loạn lạc, bà cùng 4 người anh trai phò tá Đinh Bộ Lĩnh diệt trừ 12 sứ quân (bà cũng là hoàng hậu nhà Đinh duy nhất tham gia cuộc dẹp loạn này). Về sau khi thái bình, Tiền Lê thay nhà Đinh, bà cùng con gái là công chúa Phù Dung trở về quê Thái Bình, cùng giúp người dân lập ấp, xây làng.

Đền Tiên La là một Di tích lịch sử cấp quốc gia với gần hàng ngàn năm. Đây còn là nơi ghi lại dấu ấn một trang lịch sử hào hùng và trở thành nơi nơi thờ Bát Nạn tướng quân Vũ Thị Thục. Bên cạnh đó, đền còn lưu giữ được rất nhiều món đồ từ thời nhà Lê và có giá trị vô cùng quý giá.

Hiện nay, đền được mở rộng và trùng tu với quy mô lớn để du khách khắp nơi có thể dễ dàng đến viếng thăm. Vì thế mà đền Tiên La sẽ là một trong những địa điểm check-in Thái Bình độc đáo mà bạn không nên bỏ lỡ.