Lào cai

Nằm trên tuyến giao thông huyết mạch nên Lào Cai sớm trở thành một trung tâm giao lưu văn hóa. Tính đa dạng trong văn hóa Lào Cai càng đậm nét ở văn hoá tộc người có mặt các cư dân của ba (trong số bốn) ngữ hệ lớn nhất Việt Nam: Ngữ hệ Nam á có các tộc người Việt, Mường, Kháng, H’Mông, Dao, La Chí, La Ha. Ngữ hệ Hán - Tạng có các tộc người: Hoa (Xạ Phang), Hà Nhì, Phù Lá (có cả nhóm Xá Phó). Ngữ hệ Thái có nhiều tộc người như Tày (cả nhóm Pa Dí), Thái, Nùng, Giáy, Lào, Lự, Bố Y. Theo phó giáo sư - tiến sĩ Lê Sĩ Giáo, Lào Cai trở thành điểm hội lưu văn hoá tộc người vùng văn hoá Việt Bắc mà cả dân tộc Tày Nùng được coi là cư dân đa số thì ở Lào Cai người Tày cũng chiếm một tỷ lệ lớn (13,36%) dân số.

Tính đa dạng, phong phú của văn hóa Lào Cai thể hiện cả trong lĩnh vực văn hoá vật thể và văn hoá phi vật thể. Nhà cửa của đồng bào Lào Cai có nhiều loại hình và tiểu loại hình khác nhau. Nếu căn cứ vào sự cấu tạo của nền nhà, các tộc người Lào Cai có 3 loại hình nhà chính: Nhà nền đất (tiêu biểu là các dân tộc Việt, H’Mông, Hoa...) nhà nửa sàn, nửa đất như dân tộc Dao (nhóm Dao đỏ...) nhà sàn (người Tày, Thái, Kháng, La Ha...). Trong loại hình nhà nền đất có loại nhà nền đất tượng trình theo kiểu pháo đài của người Hà Nhì... Trong loại hình nhà sàn có loại nhà sàn 4 mái gần như hình vuông của người Tày nhưng cũng có kiều nhà sàn mái tròn của người Thái đen Than Uyên hoặc nhà sàn tường trình của người Tày, Bắc Hà...

Về trang phục, Lào Cai luôn rực rỡ sắc màu, phong phú về kiểu loại. Mỗi tộc người có kiểu trang phục khác nhau. Nhưng trong cùng tộc người cũng có những ngành có trang phục riêng. Mỗi ngành Dao trang phục đều khác nhau. Trang phục người H’Mông Hoa, H’Mông đen, H’Mông trắng, H’Mông xanh cũng có kiểu cách, màu sắc khác hẳn nhau. Phụ nữ H’Mông ở các huyện khác mặc váy nhưng phụ nữ H’Mông ở Sa Pa lại mặc quần cộc. Đặc biệt cũng là người Tày nhưng người Tày ở Văn Bàn, Bảo Yên mặc áo ngắn, váy ngắn, còn người Tày ở Bắc Hà lại mặc áo dài và quần dài. Mỗi phiên chợ vùng cao Lào Cai đều là nơi gặp gỡ hội tụ của nhiều kiểu trang phục.

Tính đa dạng, phong phú của văn hóa cũng thể hiện rõ nét ở văn học nghệ thuật dân gian. Mới khảo sát sơ bộ, Lào Cai có hơn 30 điệu múa khác nhau. Có những điệu múa dùng trong sinh hoạt (như xòe vòng, xòe chiêng) nhưng cũng có điệu múa chỉ dùng trong các nghi lễ tôn giáo hoặc lễ hội. Riêng nhóm Dao họ (Dao quần trắng) ở Bảo Thắng, Bảo Yên đã có 7 điệu múa khác nhau (như múa kiếm, múa sạp, múa chuông, múa khăn, múa mặt nạ, múa trống, múa gà). Nghệ thuật âm nhạc cũng rất đa dạng. Chỉ tính riêng nhạc khí, Lào Cai đã có đủ 10 họ với 11 chi khác nhau. Ở họ dây, có cho dây gảy bao gồm đàn hót - tơ dân tộc Hà Nhì, đàn tròn dân tộc Nùng, Pa Dí, đàn “thà trình” của người H’Mông, “tính tẩu” của người Tày, Thái... Chi nhạc cụ dây động có hưn mạy (Thái), đao (Kháng)... Nhạc cụ hơi có chi nhạc hơi hình vòm như cặm rưng, ống khảo của người Mường, pí thiu, phí khui của người Thái... Chi nhạc cụ hơi lưỡi gà có khá nhiều, gồm cả loại đơn giản nhất như pí phương (Thái) bằng ống  dạ đến loại có cấu tạo phức tạp như khèn H’Mông, khèn Thái, chi nhạc cụ hơi chỉ dùng hơi thổi như tù và, kèn đồng H  Mông... Nhạc cụ họ màng rung có nhiều loại trống bịt da của các dân   tộc... Nhạc cụ các dân tộc ở Lào Cai còn bao gồm cả loại chuyên dùng hòa tấu với chuyên dùng độc tấu...

Trong văn học dân gian, mỗi dân tộc có đầy đủ hệ thống, các loại hình từ thần thoại, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn đến tục ngữ, câu đố, dân ca (dân ca giao duyên, dân ca nghi lễ phong tục, các loài ca than thân...). Hệ thống truyền thuyết, truyện cổ liên quan đến địa danh làng, bản, sông, núi khá phong phú.

Trong tôn giáo, bên cạnh tôn giáo tín ngưỡng bản địa (thờ cúng tổ tiên, thần bản mệnh...) chiếm địa vị quan trọng, còn xuất hiện một số tôn giáo mới du nhập. Các tín ngưỡng dân gian đã chịu sự ảnh hưởng của tam giáo, ảnh hưởng này diễn ra khá mạnh ở vùng người Dao, Tày, Nùng, Giáy... nhưng nổi bật nhất là người Dao. Trong miếu Vạn Thần của người Dao, bên cạnh Ngọc Hoàng còn có Phật là quân sư. Dưới trướng của Ngọc Hoàng và Phật còn có Thủy Nguyên, Linh Bảo, Đạo Đức. Dưới các vị này còn có Tam Thanh, Tam Bảo, Tam Nguyên. Sự đan xen giữa Tam giáo với tín ngưỡng dân gian đã tạo ra diện mạo mới trong đời sống tinh thần của các dân tộc Lào Cai.

Như vậy sắc thái nổi bật trong văn hoá dân gian Lào Cai là tính phong phú của nhiều loại hình văn hóa. Nhờ có điều kiện vị trí thuận lợi, giao lưu văn hóa phát triển đã tạo ra bức tranh đa dạng trong văn hóa Lào Cai.

Cư trú tại một trung tâm giao lưu văn hoá, người dân Lào Cai vừa coi trọng giao lưu, vừa giữ gìn bản sắc. Trong mỗi tộc người hai xu hướng giao lưu và bảo tồn luôn diễn ra. Các tộc người ở Lào Cai tuy cư trú đan xen , nhưng sự đan xen này mới chỉ dừng lại ở phạm vi xã. Còn trên địa bàn làng, bản, hầu hết các tộc người đều cư trú độc lập, ý thức tự hào tộc người luôn được đề cao. Người Pa Dí tuy được một số nhà khoa học xếp chung vào cộng đồng dân tộc Tày, nhưng họ luôn tự khẳng định mình là người Pa Dí. Nhằm bảo tồn bản sắc dân tộc, một số tộc người quy định rất ngặt nghèo về hôn nhân. Dù số lượng người không đông nhưng tập quán của dân tộc chỉ cho phép nam - nữ kết hôn trong nội bộ cộng đồng nhóm tộc người hoặc tộc người. ở vùng cửa ngõ biên cương, văn hoá dân gian Lào Cai vừa đa dạng, phong phú lại vừa có bản sắc riêng. Xu hướng cởi mở, giao lưu văn hoá luôn đan xen với xu hướng bảo tồn bản sắc dân tộc; giao lưu, hội nhập nhưng không đánh mất mình, mở cửa nhưng vẫn giữ vững bản sắc - phải chăng đó cũng là xu hướng xuyên suốt trong chiều dày lịch sử Lào Cai.

                                                 Trần Hữu Sơn

                         (Giám đốc Sở VH - TT&DL tỉnh Lào Cai)

Ẩm thực Lào Cai cũng đặc sắc không kém, điển hình là món Thắng cố, đây là món cổ truyền của người Mông, gồm thịt ngựa, thịt bò, thịt trâu, và thịt lợn, được nêm nếm với hương vị bí truyền nên ai ăn lần đầu chắc hẳn sẽ không quen nhưng từ từ sẽ thích thú và muốn nếm hoài. 

Bánh dầy Lào Cai cũng có nét đặc sắc riêng bởi làm từ gạo nếp, vo sạch đem đi giã nát rồi vo thành từng viên, chấm với muối mè hoặc ăn bánh có nhân bên trong, đây quả là món bánh tráng miệng thích hợp. 

Món thịt gừng là món đặc sản tại Lào Cai, đây là món ăn cổ truyền thường thấy vào ngày Tết của người Nùng. Nguyên liệu chính của món này chính là thịt heo ướp với hỗn hợp gia vị, trong đó có gừng rồi mang đi hấp hoặc nấu với tiêu hay cần tây, cho ra món thịt gừng độc nhất vô nhị. 

Nhờ thiên nhiên ưu đãi, Sapa có được những dòng suối mát mẻ, ngọt lành, dùng để chăn nuôi các loại thủy sản có giá trị kinh tế như cá hồi.

Thịt cá hồi thơm ngon, bổ dưỡng nhưng yêu cầu môi trường sống khó khăn, nước ta chỉ có vùng Lào Cai và Đà Lạt là có đủ điều kiện nuôi loài cá này

Xôi là một món ăn quen thuộc, mỗi vùng sẽ có cách làm món xôi khác nhau, Lào Cai cũng có bản sắc của riêng mình với món xôi màu sặc sỡ, nhìn rất hấp dẫn, ăn chung muối mè là bá cháy. 

Sapa ngoài cá hồi ra còn có loài cá Suối đặc biệt, sống môi trường tự nhiên, chỉ xuất hiện khi trời mưa lớn. Nếu có dịp đến Sapa vào trúng dịp có mùa cá suối nhất dịnh phải nếm thử nhé, chất thịt của loài cá này rất ngon, bổ và ngọt thịt, có thể làm thành đủ loại món ngon. 

Sau cùng chính là các món đồ nướng huyền thoại, đến với Lào Cai nơi giáp ranh với Trung Quốc, bạn sẽ không khó gặp nhiều hàng quán bán các món nướng xiên que hấp dẫn, đủ loại thịt và nguyên liệu. Thử hỏi ở khí hậu lạnh buốt, ngồi quây quần bên nhau, thưởng thức vài xiên nướng, nhấm nháp vài chén rượu Táo mèo, ăn chung với cơm lam chấm muối mè, nghe là thấy đã rồi. 

San Lùng theo tiếng người dân tộc Dao nghĩa là ba con rồng, đây là tên của một loại rượu nổi tiếng của vùng núi Tây Bắc, được làm từ gạo nương với công thức bí truyền tạo nên những đàn rượu thơm ngon, hấp dẫn. 

Ngoài rượu San Lùng ra thì người Dao còn có rượu táo mèo, được ủ từ táo rừng có màu nâu óng ánh và hương thơm quyến rũ. Loại rượu này thường dùng vào buổi sáng sau khi ăn điểm tâm sẽ giúp cơ thể khỏe khoắn, tràn đây năng lượng một ngày mới. 

Cốm được làm từ lúa nếp qua bàn tay tài hoa của các cô, dì miền núi dân tộc sinh sống tại Lào Cai tạo nên những món Cốm dẻo thơm, xanh ngọc bích hấp dẫn, đến Lào Cai thì bạn nên nếm thử 2 món cốm trứ danh Tây Bắc là cốm Bắc Hà và cốm Hợp Thành. 

Một địa điểm nổi tiếng khi đến SaPa mà bạn không thể bỏ lỡ là nhà thờ đá, ngoài ra có tên gọi khác là nhà thờ Đức Mẹ Mân.Trước khi xây dựng kiến trúc này kiến trúc sư người Pháp đã lựa chọn rất kỹ địa hình để xây dựng nhà thờ. Nhà thờ đá Sapa được nằm tại một vị trí đắc địa trung tâm, phía đằng sau là núi Hàm Rồng được bao phủ, mặt trước là một khu đất rộng rãi, bằng phẳng. Ngoài ra còn có thể xây nhiều công trình kiến trúc khác để phát triển du lịch. Hình dáng của nhà thờ được thiết kế theo Gotic La Mã. Bạn có thể nhìn rõ kiến trúc đó ở xuất hiện ở mái nhà, tháp chuông hay vòm cuốn…Diện tích để xây dựng lên tới 6.000m2,từ khi xây dựng SaPa luôn là điểm đến hấp dẫn có nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc của người dân nơi đây. 

Bản Cát Cát là điểm du lịch hấp dẫn của huyện SaPa, Tả Phìn, là điểm tham quan của nhiều du khách khi đến Lào Cai. Từ trung tâm của thị trấn SaPa đi về phía Fansipan khoảng 3km bạn sẽ đến nơi. Nơi đây là nơi sinh sống của dân tộc Mông. Bản Cát Cát nằm ngay chân núi Hoàng Liên Sơn, được che chở xung quanh bởi núi tạo nên khung cảnh tuyệt đẹp. Lên đây bạn sẽ thấy những ngôi nhà nhỏ xinh của người dân tộc Mông kết hợp với màu xanh của đồng lúa, núi bao trùm. Kết hợp lại sẽ tạo nên một bức tranh thiên nhiên tráng lệ, đầy màu sắc. 

Khi đến Lào Cai bạn không thể bỏ lỡ địa điểm du lịch hấp dẫn như Fansipan SaPa đây là nơi bạn có thể chinh phục và khám phá du lịch leo núi. Nằm ở độ cao 3.143m thuộc dãy núi Hoàng Liên Sơn rất lâu đã thu hút đông đảo các khách du lịch trong nước và khách nước ngoài. Ở trên đây bạn sẽ ngắm trọn vẹn được khung cảnh phía dưới đẹp như những bức tranh. Tại đây bạn có thể di chuyển bằng cáp treo hoặc chinh phục đỉnh núi bằng cách di chuyển đường bộ.  

Hàm Rồng là một ngọn núi thuộc dãy Hoàng Liên Sơn, là khu dịch nhiều người ưa thích, nằm cách trung tâm thị xã Sapa khoảng 3km. Tên gọi ‘‘núi Hàm Rồng’’ có rất nhiều ý nghĩa xuất phát từ hình đầu rồng hướng lên trời xanh, các mỏm đá tự nhiên được xếp chồng lên nhau, nhấp nhô. Bạn nhất định phải đến Núi Hàm Rồng bạn mới cảm nhận rõ được vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ. 

Đèo Ô Quý Hồ SaPa được biết đến là con đèo đẹp nhất SaPa, dài nhất Tây Bắc. nổi tiếng là kiệt tác của thiên nhiên với bức tranh phong cảnh hữu tình, thơ mộng, khi đã tham quan tại đây bạn sẽ lưu luyến nhớ mãi, chỉ muốn nán lại để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nó. Từ đèo Ô Quy Hồ bạn có thể nhìn thấy trọn vẹn núi rừng đại ngàn, với những đám mây bồng bềnh, lơ lửng tạo cho bạn cảm giác như đang lạc vào chốn thần tiên nào vậy. Mùa hè sẽ là khoảng thời gian đẹp nhất để bạn tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp của Ô Quý Hồ thời tiết mát mẻ, dễ chịu tạo cảm giác thư giãn thoải mái. 

Được thiên nhiên ban tặng khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, với những dãy núi hùng vĩ và người dân nơi đây thân thiện nhiệt tình với sự kết hợp đó đã tạo nên sự độc đáo, để hấp dẫn được du khách đến với nơi đây.Đến Bắc Hà bạn có thể đi chợ phiên Bắc Hà diễn ra vào Chủ Nhật hàng tuần ở đây bạn có thể mua bán đặc sản vùng cao. 

Địa điểm tiếp theo là Dinh thự A Tưởng điểm du lịch hấp dẫn du khách tham quan, được thiết kế bởi hai kiến trúc sư người Pháp và người Trung. Tới đây bạn sẽ được chiêm ngưỡng những họa tiết hoa văn vô cùng đẹp, biểu tượng cho sự hạnh phúc, của được xây dựng hình vòm tạo không gian thoáng mát, sàn nhà lát gạch. Tổng thể bên bên trong của dinh rất đẹp.

Thung lũng hoa Thải Giàng Phố thu hút khách du lịch bởi màu sắc rực rỡ, tới đây bạn sẽ thấy vô vàn những góc sống ảo, đường đi thuận lợi cách trung tâm thành phố Bắc Hà khoảng 1,5km sẽ tới nơi, 4 mùa đều có hoa phong lan được chăm sóc cẩn thận. Ngoài ra nơi đây còn trồng nhiều loại hoa khác như: hoa tử la lan, cẩm tú cầu, cát tường,… Sự kết hợp của các loại hoa này tạo nên một vẻ đẹp rực rỡ.

Khi nói tới hoa tam giác mạch thì mọi người thường nghĩ ngay đến Hà Giang. Hiểu về nhu cầu của khách du lịch tham quan thì Lào Cai đã lên kế hoạch gieo trồng một số lượng lớn hạt hoa tam giác mạch để thu hút nhiều khách du lịch vào cuối năm 2014. Địa điểm triển khai nằm ở xã Lử Thẩn, huyện Simacai. Nơi đây có lợi thế về di chuyển, đường đi bằng phẳng, khách tham quan SaPa và cửa khẩu Lào Cai  để dễ dàng di chuyển đến cánh đồng hoa tam giác mạch ở Lử Thẩn, chính vì thế đã mang lại sự phát triển vượt bậc, thu nhập của người dân nơi đây cũng ổn định hơn, thu hút được nhiều khách du lịch, quảng bá thêm về du lịch Lào Cai nói chung và Simacai nói riêng. 

Chợ trâu cán Cấu là khu chợ chủ yếu của dân tộc Giáy, Mông – Hoa ở vùng Tây Bắc của Việt Nam. Nằm ở địa phận xã Cán Cấu, huyện Simacai, tỉnh Lào Cai, đeo theo đường 153 là đường duy nhất kết nối từ thị trấn Bắc Hà và biên giới Simacai. Chợ diễn ra vào thứ 7 và các ngày lễ tết trong năm. Và là một trong những chợ trâu, to nhất Tây Bắc, Việt Nam, rất nhiều con trâu được bán trong mỗi phiên chợ.