Bắc Ninh có một nền văn hoá đặc sắc, một vùng quê có nhiều di tích lịch sử văn hoá, lễ hội dân gian, làng nghề truyền thống. Những dấu ấn lịch sử sống động truyền thống văn hoá Việt Nam, đậm đà bản sắc Kinh Bắc, được kết tinh trong những di sản văn hoá, các lễ hội dân gian. Bắc Ninh là địa phương thứ 3 xây dựng văn miếu có tầm cỡ, quy mô, trang trọng. Văn miếu Bắc Ninh với 677 vị đại khoa, chiếm 1/3 tổng số vị đại khoa của cả nước đã được vinh danh. Văn miếu Bắc Ninh với những trang lịch sử văn hóa, giáo dục còn lưu giữ được cho đến ngày nay là những cứ liệu vô cùng giá trị của nền văn minh ở vùng Kinh Bắc, nơi có thành cổ Luy Lâu, nơi Sĩ Nhiếp truyền bá Hán học. Chùa Dâu, Chùa Phật Tích, Chùa Bút Tháp là những nơi phát tích của Phật giáo Việt Nam, Chùa Dận. Bắc Ninh với các làn điệu quan họ, các làng nghề như làng tranh Đông Hồ, làng gốm Phù Lãng, gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, rèn sắt Đa Hội, đúc đồng Đại Bái, dệt Hồi Quan. Các di tích lịch sử đáng kể có Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương - thờ Thủy Tổ Việt Nam, đền Đô - thờ tám vị vua triều Lý, đền Phụ Quốc, đình làng Đình Bảng, chùa Cổ Lũng v.v... Bắc Ninh có một số đặc sản như bánh phu thê Đình Bảng, bánh tẻ làng Chờ, bánh khúc làng Diềm, nem Bùi (Ninh Xá)[cần dẫn nguồn], rượu nếp làng Cẩm,[40] cháo cá Bắc Ninh,[41] tương Đình Tổ, bánh tro. Các nghề có truyền thống lâu đời như tơ tằm, gốm sứ, đúc đồng, khắc gỗ, làm giấy, tranh vẽ dân gian.
Tính đến ngày 05/12/2015 Bắc Ninh đã nhận 3 danh hiệu UNESCO Việt Nam đó là:
Dân ca Quan họ Băc Ninh.
Ca trù.
Trò chơi Kéo co truyền thống (kéo co được công nhận ngày 3/12/2015 - là hồ sơ đa quốc gia cùng với Hàn Quốc, Campuchia, Philippines).
Đặc sản
Ngôi làng Diềm không chỉ nổi tiếng là một khu làng cổ nổi tiếng với những câu ca quan họ, mà đây còn là nơi có món bánh Khúc trứ danh, một loại bánh thường xuất hiện trong những dịp lễ tết, ngày rằm, hội hè, mời khách quý phương xa,...
Bánh khúc Làng Diềm là sự kết hợp giữa những nguyên liệu đơn giản nếp cái hoa vàng, lá khúc và nhân bánh đậu xanh thịt mỡ. Tạo ra một món bánh dân dã, mộc mạc nhưng với hương vị béo bùi của nhân đậu xanh và thịt mỡ, thêm vào vị thơm ngào ngạt của lá khúc, vị dẻo của vỏ bánh, khiến bạn ấn tượng mãi.
Một đặc sản Bắc Ninh tiếp theo phải kể đến là món bánh phu thê nổi tiếng khắp cả nước ta, là một loại bánh cổ truyền, ở mỗi vùng miền sẽ có công thức làm bánh khác nhau. Nhưng nói đến cái gốc nơi bánh phu thê được ra đời là tại Đình Bảng Bắc Ninh.
Hương vị bánh phu thê ngọt dịu, kết hợp giữa sự dẻo thơm của nếp cái hoa vàng, thường được gói với lá chuối làm dậy thêm mùi thơm của bánh. Bên trong bánh là nhân đậu xanh ngọt bùi, theo quan niệm lá gói màu xanh tượng trưng cho sự thuỷ chung và lạt buộc sẽ se duyên, kết nối tình cảm vợ chồng thêm sắc son hơn.
Tại mỗi lễ cưới, sính lễ thường sẽ có bánh phu thê để thể hiện sự kết nối đôi trai gái. Đây là một món đặc sản vừa ngon vừa mang lại ý nghĩa sâu sắc, bạn nên mua làm quà để người thân và bạn bè có thể thưởng thức đúng vị bánh phu thê vùng Bắc Ninh.
3. Nem làng Bùi
Là một món ăn truyền thống có tuổi đời hàng trăm năm nay, mang đậm nét ẩm thực Kinh Bắc, là món ăn quen thuộc và dân dã trứ danh vùng Bắc Ninh, thu hút nhiều du khách nếm thử và mua về làm quà.
Món nem thơm ngon thường được ăn kèm với lá sung, chấm tương ớt và nhâm nhi vài ly bia thì rất hợp vị. Với vỏ bánh làm từ gạo rang xay nhuyễn, nhân thịt heo thơm lừng tạo nên hương vị bùi béo thơm lừng, khiến cho bạn sẽ nhớ mãi khi lần đầu nếm thử.
Còn có tên gọi khác là bánh răng bừa, một loại bánh truyền thống vùng Bắc Bộ và nổi tiếng nhất là bánh tẻ làng Chờ thơm ngon khó cưỡng. Với những nguyên liệu từ đồng quê như bột gạo tẻ, lá dong, mộc nhĩ,... tạo nên món ăn đậm chất quê nhà.
Bạn sẽ cảm nhận được sự dẻo thơm của vỏ bánh, vị ngọt đậm đà của thịt, độ giòn của nấm mộc nhĩ, thêm vào mùi thơm của hành, tạo nên một món ăn truyền thống dân dã nhưng cuốn hút thực khách.
Đây là một món ăn mà hầu như tại các hàng quán, nhà hàng tại thành phố Bắc Ninh đều có bán, là đặc sản Bắc Ninh quen thuộc được chế biến từ chim trời như các món chim quay, chim nướng, xôi chim, chim hầm thuốc bắc,...
Mỗi mùa du khách sẽ được thưởng thức những loài chim khác nhau, bạn có thể dễ dàng lựa chọn “xuân ăn sẻ, gáy, sâm cầm, hạ ăn cuốc, cò, thu ăn ngói, rẽ giun, đông ăn vịt trời, ngỗng trời, le le”.
Với nguồn nguyên liệu đa dạng, các món ăn được chế biến theo những cách thức đặc trưng sẽ làm bạn ấn tượng hơn thêm về ẩm thực vùng Bắc Ninh.
Tương truyền rằng ngày xưa gia đình bà Tích Nghi có mở một hàng cháo nhỏ, theo thời gian quán làm ăn phát đạt mở mang thêm nhiều chi nhánh và danh tiếng Tích Nghi được lưu truyền cho đến hiện nay.
Nguyên liệu chính của món cháo này là cá trắm hoặc cá chép nấu với gạo ninh. Vào những ngày mưa rả rích, thưởng thức bát cháo cá nóng hổi cho thêm ít chanh, tí ớt cay nồng thì còn gì tuyệt vời hơn.
Nhiều du khách chắc hẳn sẽ cảm thấy hơi ghê rợn khi nhắc đến món thịt chuột, nhưng đến Đình Bảng Bắc Ninh mà bỏ qua món thịt chuột thì quả là một thiếu sót lớn. Tại đây, trong những dịp cỗ, đám cưới món thịt chuột là một trong những đặc sản không thể thiếu và nhiều người “nghiện” món này.
Với món thịt chuột đồng tại đây sẽ có nhiều cách chế biến khác nhau như chuột nướng, chuột giả cầy, chuột đồng nấu đậu, chuột xào chua ngọt,.. .bạn sẽ phải thèm thuồng với hương thơm hấp dẫn của món thịt chuột, nếu một lần ăn thử bạn sẽ quên đi nỗi sợ và mê mẩn trước hương vị thơm ngon của thịt chuột.
Người dân vùng Đình Bảng cho rằng thịt chuột rất lành tính và có nhiều công dụng cho sức khoẻ như giảm đau, hồi phục sức khỏe, tại đây chuộng nhất là món thịt luộc ép lá chanh, bạn nên thử nhé.
Một món tương vô cùng đơn giản được làm với nguyên liệu chính là ngô, đỗ tương và gạo nếp, qua quá trình ủ lên men tự nhiên không qua hoá chất, tạo nên một món đặc sản Bắc Ninh hương vị đậm đà nếu bạn thử qua sẽ nhớ mãi. Chuyến du lịch Bắc Ninh của bạn sẽ trở nên thú vị hơn khi khám phá được những món ngon trong ẩm thực xứ Kinh Bắc, đừng nên bỏ qua món tương Đình Hổ, nên thưởng thức để biết đến hương vị dân dã của đồng quê để chuyến đi Bắc Ninh của bạn thêm thú vị.
Nếu được hỏi Bắc Ninh có đặc sản gì? Ngoài những món trên bạn không thể nào bỏ qua hương vị nồng nàn, ngất ngây của đặc sản rượu làng Vân. Từ xưa đến nay trong các dịp lễ Tết, đám cỗ, và quà biếu thì món rượu làng Vân luôn luôn có mặt, trở thành một nghi thức không thể thiếu đối với người con Bắc Ninh.
Qua hàng thế kỷ, món rượu này vẫn giữ được hương vị đặc trưng vị đậm đà, không quá đắng, tạo ra một cảm giác lâng lâng khó tả. Không chỉ nổi tiếng trong nước, rượu làng Vân được du khách nước ngoài săn đón, và là một đặc sản thường được chọn làm quà của đa số du khách.
Bánh đa kế đã trở thành một phần kí ức tuổi thơ không thể thiếu của người dân Bắc Ninh. Chiếc bánh đa dân dã được làm từ gạo cũ, ngâm kỹ, xay nhuyễn. Sau đó người ta sẽ khéo léo tráng bánh sao cho bánh giữ được độ giòn ngon nhất định. Trên bề mặt bánh là lớp mè, vừng hoặc lạc bùi bùi. Giá cho mỗi chiếc bánh đa kế chỉ khoảng 10,000VNĐ, rất bình dân.
Bạn cũng có thể tìm mua bánh đa kế về làm quà cho người thân và bạn bè. Nhâm nhi chiếc bánh đa cũng vui miệng, ăn một miếng lại miếng thêm một miếng nữa.
Chùa Phật Tích nằm ở phía Nam của núi Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Chùa Phật Tích sở hữu tượng Đức Phật bằng đá lớn nhất đời nhà Lý. Nơi đây đã được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc Biệt của nước Ta. Tương truyền rằng, nơi đây đã diễn ra cuộc gặp gỡ tuyệt vời của Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng của người Việt cổ. Đến năm 1066, vua Lý Thánh Tông đã hạ lệnh cho người dân xây dựng một cây tháp cao tại đây. Sau đó, bức tượng Phật A - Di - Đà được chạm khắc bằng đá xanh vô cùng tinh xảo cũng được dựng lên tại đây.
Hàng năm, lễ hội của Chùa được tổ chức từ ngày mùng 3 đến mùng 5 Tết âm lịch. Bạn nhớ tranh thủ đến đây thật sớm để kịp chụp ảnh và thăm thú xung quanh nhé vì nơi này sẽ cực kỳ đông đúc sau đó đấy. Đặc biệt, hãy dành thời gian Lễ Phật, cầu bình an cho bản thân và những người thân yêu nhé!
Được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt, chùa Bút Tháp qua bao năm tháng vẫn giữ được dáng vẻ cổ kính, rêu phong. Sở dĩ nơi đây có tên như vậy là bởi Chùa có hình dáng như cây bút, nằm hiên ngang giữ trời. Chùa Bút Tháp nằm bên cạnh dòng sông Đuống. Nơi đây được phủ đều rêu phong, tạo cảm giác cổ kính. Nhờ vậy, bạn sẽ cảm nhận được những giây phút vô cùng yên bình khi đến đây. Bạn sẽ được tự do, thoải mái dạo quanh trong khuôn viên rộng lớn của Chùa. Đây là điểm đến vô cùng lý tưởng với những ai yêu thích tâm linh. Khi đến gần, nhìn ngắm tháp Bảo Nghiêm sẽ khiến bạn như mỏ rộng tầm mắt. Bởi, các phiến đá ở đầy được nghệ nhân xếp đặt một cách kỳ công, tinh xảo. Chùa Bút Tháp sở hữu bay dãy nhà liền nhau tạo thành chữ “Công”.
Bạn chắc hẳn sẽ cảm thấy rất nuối tiếc khi không ghé qua Làng tranh Đông Hồ khi đến Bắc Ninh. Đây là một trong những địa điểm check - in nổi bật ở Bắc Ninh. Tuổi thơ của bạn như ùa về khi đến nơi đây khi được tìm hiểu quy trình làm tranh, ngắm nhìn các thao tác nhanh nhẹn, kỹ càng của từng nghệ nhân.
Tranh Đông Hồ đã được đề cử và công nhân là di sản phi vật thể. Hãy đến và nhìn ngắm những bức tranh ở đây. Bạn sẽ cảm nhận được cuộc sống hết sức yên bình, quen thuộc. Điểm đặc biệt của tranh không chỉ dừng ở những hình ảnh mang đậm ý nghĩa. Đó còn là giấy in và màu sắc được kết hợp một cách hài hòa, đậm chất đời.
Một trong những địa điểm du lịch Bắc Ninh vô cùng thiêng liêng chính là chùa Dâu. Nơi đây gắn liền với vô vàn những truyền thuyết cổ xưa. Khi đến đây, bạn sẽ ấn tượng với tháp Hòa Phong được dựng lên ở giữa khuôn viên chùa. Trong đỉnh ngọn tháp có treo một quá chuông đồng và khánh đúc. Bao quanh đó là những viên gạch trần được xếp đặt ngay ngắn. Nơi đây chính là trung tâm Phật giáo cổ xưa nhất từ trước đến nay.
Bạn nên đến địa điểm du lịch Bắc Ninh này vào tầm tháng 4 âm lịch. Lúc đó, nơi đây sẽ tổ chức lễ hội vô cùng nhộn nhịp. Nhờ vậy, bạn cũng sẽ được hiểu rõ hơn về những nét văn hóa lẫn lịch sử nơi đây.
Tọa lạc tại ngọn núi Kho, Cổ Mễ, phường Vũ Ninh, Bắc Ninh, đền Bà Chúa Kho không chỉ là khu di tích lịch sử rất giá trị mà còn là nơi được người dân cả nước hành hương.
Ngôi đền được dựng lên với sự kiện Lý Thường Kiệt lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Tống. Thời đó, nơi đây được chính là địa điểm đặt kho lương thực của quân ta.
Địa điểm du lịch Bắc Ninh này cũng chính là nơi tưởng niệm một người phụ nữ. Nhờ sự khéo léo, tài tình của bà đã giúp tích trữ lương thực, góp công lớn trong thời kỳ khác chiến. Nhờ vậy, sau khi cuộc chiến giành thắng lợi, người dân nhớ thương bà nên để lập nên đền thờ.
Khi đến Phú Võ, hãy nhớ ghé làng gốm Phú Lãng năm cạnh dòng sông Cầu thơ mộng. Bạn không chỉ được quan sát những cảnh đẹp tự nhiên hữu tĩnh. Bạn còn hiểu hơn về quy trình làm thế nào để tạo nên một sản phẩm gốm sứ tinh xảo, tuyệt đẹp. Làng gốm Phù Lãng được hình thành từ khoảng thời nhà Trần. Sau đó, làng gốm được bảo tồn và lưu giữ cho đến tận ngày nay. Bạn sẽ được chiêm ngưỡng và tìm thấy các sản phẩm gốm gia dụng, trang trí khi đến đây. Địa điểm du lịch Bắc Ninh này nổi tiếng với kỹ thuật đắp nối theo hình thức chạm bong, độc đáo.
Địa điểm check - in ở Bắc Ninh tiếp theo mà bạn nên đến đó chính là đình làng Đình Bảng. Ngôi đình được xây dựng vào cuối thế kỷ 18 với lối kiến trúc vô cùng độc đáo, cở xưa. Nơi đây gồm có gian chính và các vách gian hai bên có độ cao tăng dần. Mục đích thiết kế như vậy là tạo không gian hội họp cho người dân nơi đây. Khi bước vào thăm đình làng Đình Bảng, bạn sẽ vô cùng ngỡ ngàng trước những kiến trúc điêu khắc đồ sộ. Bên trong đình là hơn 500 bức phù điêu, giúp bạn cảm nhận rõ ràng sự uy nghiêm. Địa điểm du lịch đình làng Đình Bảng này đã được xếp hạng là Di tích cấp Quốc Gia vào năm 1961. Bạn nhớ ghé thăm khi đến Bắc Ninh nhé!
Được xây dựng từ năm 1805, thành cổ Bắc Ninh là công trình đại diện cho lối kiến trúc quân sự của Việt Nam xưa. Nằm trải dài trên các làng Yên Xá cho đến Đỗ Xá, nơi này có sự liên kết chặt chẽ với đời sống tinh thần của người Bắc Ninh và thậm chí còn xuất hiện trong các câu hát quan họ nơi đây.
Được bao bọc bởi hào nước, thành có 4 cửa và tường dài được làm từ gạch (trước đây là đất và đá ong). Thành có kích thước khá đồ sộ với chiều dài hơn 200m và cao hơn 4m. Trải qua nhiều năm tháng, nơi này vẫn giữ nguyên độ hoành tráng của một trong những tòa thành đẹp nhất khu vực phía Bắc.
Bên cạnh thành cổ và các ngôi chùa, Bắc Ninh còn có một tọa độ nổi tiếng không kém là đền Đô. Nơi này thu hút cực nhiều khách du lịch hàng năm bởi nó là nơi thờ cúng 8 vị vua nhà Lý. Hiện nay, ngôi đền đã trải qua nhiều lần trùng tu và mở rộng nên vẫn giữ được kiến trúc ban đầu.
Nằm trong một khuôn viên rộng đến 31.000m2, đền Đô được thiết kế theo phong cách kiến trúc dân gian kết hợp cung đình. Vì vậy, nơi này vừa có không gian thiên nhiên thoáng đãng, cảnh quan hồ nước, vừa tập hợp nhiều chi tiết trang trí chạm trổ kỳ công. Trong đó, khu điện thờ chính được khắc nội dung Chiếu dời đô và bài thơ Nam quốc sơn hà.
Cùng với thành cổ Bắc Ninh, thành cổ Luy Lâu cũng là một trong những địa điểm du lịch Bắc Ninh quen thuộc với những ai mê khám phá lịch sử vùng đất này. Với tuổi đời khoảng 2000 năm, tòa thành này được làm từ đất có hình dáng chữ nhật nằm giữa lòng ngôi làng Lũy Khê. Luy Lâu gắn liền với nền văn minh sông Hồng và thời kì phồn hoa của đất nước trong nhiều thế kỉ. Hiện tại, nơi này chỉ còn lưu lại một vài đoạn thành được bao quanh bởi nhiều ao hồ và ruộng lúa. Đặc biệt, thành còn là nơi cất giữ nhiều cổ vật quý. Nhìn chung, đây sẽ là một điểm đến rất đáng khám phá cho hội mê xê dịch.