05 Toko

NY FIFIDIANANA IZAY HATAO MPISORONA

Raharaha lehibe ny fisoronana fa mihatra amin'Andriamanitra sy ny Razana ka izay hanao izany raharaha izany dia tsy maintsy ho fidiana tsara. Mitondra adidy maro samihafa koa ny olona atao mpisorona amin'ny Bara : Amin'Andriamanitra sy ny razana dia amin'ny alalany no handraisan’ny mpianakavy ny fitahiana. Amin'ny fanjakana sy ny tany aman-monina dia izy no iankinana sy andrandrain’ny mpianakavy. Amin'ny fahavalo sy ny mpangalatra dia ny tenany no hitsangana hitondra ny ankohonana hiady amin'ireo mba tsy hanimba ny tany. Ary amin'ny fifaneraseran’ny mpianankavy sy ny zava-dratsy mety hiseho hanimba izany dia andraikiny ny handamina izay mikorontana ka hamboatra izay miady.

Noho izany dia olona efa loham-pianakaviana no azo fidiana ho mpisorona fa ny fianakaviana miray razana rehetra dia samy manana ny mpisorona avy.

Raha maty ilay mpisorona dia ny rahalahiny no fidina handimby azy, fa raha tsy manan-drahalahy izy dia ny zanany indray no ho fidiana. Tsy azo fidiana ho mpisorona ny zanaka amim-bady masay (ilay vady kely, vady faharoa fa mampirafy ny Bara) fa ny zanaka amin'ny vadibe (ny vady zokiny). Nefa kosa raha tsy niteraka ilay vadibe na niteraka ihany fa tsy mahatoky ny mpianakavy ny toe-panahiny dia azo fidina ihany ny zanaka amin'ny vady masay hanao ny raharaham-pisorona. Na ny zanaky ny vadibe na ny zanaky ny vady masay dia tsy maintsy ho ny zokiny mandrakariva no ho fidina raha tsy efa tsy fidiny mihitsy.

NY FANOKONANA IZAY HO MPISORONA

Indray andro alohan’ny hanaovana havoria (fety ahatsiarovana ilay mpisorona vao maty teo ka amonoana omby sy ampandihizana mpandihy) dia mivory ny olona maro hanokana ity mpisorona vao nofidina ity handimby an-drainy. Ny zaza amam-behivavy miantsa (mihira) etsy an-kianja. Ny lehilahy mahery kosa mirohotra mitondra azy avy any ivelan’ny tanàna miantsa koa.

Ilay hatokana ho mpisorona amin'izay efa nampihaingoina fatratra. Asiana satroka jaky ny lohany mahatratra ny vody ny tampany ary afara. Asiana volafotsy ny tànany roa. Ny volony randranana tsara (mirandrana ny lehilahy Bara). Mazàna arindrano no itafiany na tokan-tsisina. Dia miditra ao an-tanàna amin'izay izy mban’ireto olo-marobe manaraka azy. Raha tonga ao dia mihazakazaka manodidina ny tranon’ny rainy izay ho dimbiasany izao izy sy ireto olona manaraka azy ireto. Mihoby izy rehetra amin’izany ka mampimpoaka basy mifamalivaly hatramin’ny 30 na 40 aza : feno setroka tsy ifankahitana akory manodidina ny trano amin'izany. Rehefa vita izany dia miditra ao an-trano ilay voatokany ka mitoetra ery atsinanana ery fa efa tsihy madio eo nomanina hitoerany. Miditra ao an-trano koa ny olona manaraka azy ao. Mangina tsara ny olona rehetra tonga ao tsy misy miteny afa-tsy loholona anankiray izay voatendry hitantara ireto toe-drainy ireto hianarany sy halainy tahaka sy mananatra azy mba tsy ho zaza intsony hatramin’izao. Ireto no toetran-drainy halainy tahaka :

Ny hery : « Tsarovy fa olo-mahery ny rainao ka tsy nisy tafika na mpangalatra sahy naka omby teto amin'ity tanàna ity. Ary tsy mbola nangalarin’olona anaka izy fa asa indray amin'ny andronao izao ?

Ny fahalemem-panahy : « Tsy misy nitaraina noho ny ratsy nataony ny fianakaviana fa samy nidera azy. Voalaminy tsara ny zavatra rehetra. Ny zaza amam-behivavy niady tsy mba niandrasany ela fa vitainy androtr’iny ihany. Ahoana no mba ho toetrao ? »

Ny laza : « Nalaza dia nalaza tamin’ny tany ama-monina ny rainao ka naha-te-hanaja izay rehetra nahita azy. Tsy haja norombahiny na nalainy an-keriny anefa izany, fa haja omen’ny olona azy noho ny toetrany. Apetraka eo anoloanao izao ireo toetra ireo ka asa na harainao na tsia ?”

Ny finoan-drazana : « Tsy misy latsaka ny finoan-drazana rehetra izay navelan-drainy teo aminy fa tanterany daholo ka faly ny razana nahita izany, fa maty namela lehilahy tokoa. Ary Andriamanitra mitahy azy. »

« Nefa ankehitriny avela eo aminao ireo adidy ireo ka entinao tsara, tsara ; entinao ratsy, ratsy. Omena anao anio koa ny viarara (sabatra ka mariky ny fahefana) ka am-bodiny ianao manana ny sotrombiny (vody omby anjara henan’ny mpisorona). An-dohany mahatapaky ny vozony. Koa raha tsara ny toetrao dia maty namela lehilahy ny rainao ka sady rehareha no orim-bato (tsangam-bato) aty afara. Mitsangàna ary ka misikina ho lehilahy mandimby ray aman-drenin’ny rehetra. »

Rehefa vita izany teny izany dia miteny ilay atokana hoe : « Toky no omeko anareo androany, fa izay rehetra nataon’ny raiko dia ho tanterahiko an-tsakany sy an-davany. Izay vao nokasainy dia hataoko. Izay natombony, ho tanterahiko. Ary raha tsy maty lelefan-tany aho ka tetitetehina atao hena fito dia tsy hisy fahavalo na mpangalatra hahazo omby na zaza amam-behivavy amin'ity tanànako ity. » Mitana basy eny an-tànany izy no miteny izany, ka rehefa vita ny teniny dia ampimpoahiny ilay basy eny aminy. Ampimpoahina miaraka amin'io ny basy hatramin’ny folo ho tombokasen’izany anatra sy fanomezan-toky mahafinaritra izany. Ohatra ny nilatsaham-baratra tao an-trano noho ireo basy nimpoaka tao ireo.

Vita amin'izay ny fanokanana ny ho mpisoorona fa dia lanonana no sisa ka dia mirava. Ankehitriny hatramin’izay tsy nahazoany droit hitana basy izay dia tsotra ihany no fanokanany azy, fa ampidirina tsotra ao an-trano izao dia anatra kely no ataon’ny loholona aminy dia mirava.

IZAY HATAO SORONA :

Ny omby no fanao sorona tsara indrindra hono, ka ankasitrahin’Andriamanitra anefa ny olona rehetra tsy ary manana omby avokoa, fa ny sasany manam-be, ny sasany mba manana ihany, fa ny sasany kosa dia tsy manana na dia kely akory aza, kanefa maniry mba hangata-pitahiana amin'Andriamanitra izy ka tonga voasakana noho ny tsy fananany omby. Noho izany dia azo atao koa ny manao sorona toaka fa mora ho hita izany. Raha tahiny sarotra anefa ny toaka - fa miankina amin'ny fahabetsahan’ny fary izany, fa indraindray maina ny tany ka tsy mety vanona ny fary - dia azo aterina ho fanatitra koa ny vary, satria antenaina fa tsy hisy olana dia tsy hanam-bary hatao fanatitra na dia kely ihany aza, fa foto-kanina izany. Ary noho izany dia tsy misy olona hiala-tsiny eo anatrehan’Andriamanitra ny amin'ny zavatra hatao fanatitra. Koa dia afaka anao fanatitra arak’izay ananany ny olona rehetra.

Ny osy, ondry, kisoa dia tena tsy mba fanao sorona amin'ny Bara velively fa fanevatevana eo anatrehan’Andriamanitra sy ny razana hono ny manao izany ka tsy mba mahazo fitahiana na kely akory aza. Eny, na ny handofo maty amin'ireo zavatra ireo aza dia tsy azo atao, fa mahamenatra amin'ny tany aman-monina, no ananan-tsiny eo anatrehan’Andriamanitra sy ilay maty ny nanao izany ka tena fahadisoana be vava.

NY ANTON’NY ANAOVANA SORONA :

Maro samihafa ny mahatarika ny Bara hanao fanatitra toy ny afaka tamin’ny loza : narary mafy nefa sitrana - saiky maty tany an’ady nefa nandresy ihany - notairim-baratra nefa tsy maty - saiky nosamborim-boay nefa tsy azony - ect - dia samy mitarika azy hanao fanatitra hisaorana an’Andriamanitra izay niaro azy tamin’ireo loza ireo. Ny nahazo zava-tsoa tsy nampoizina toy efa noheverina : tsy hanan-janaka intsony, kanjo nanana - ny very efa tsy hita ela nefa hita tampoka - ny nahazo omby maro tsy nampoizina velively - nahavoka-bary - ireo dia isan’izay mitarika azy hanatitra ho an’Andriamanitra.

Ny nahazo izay zavatra niriany kosa toy ny hoe : « Raha mba ho toy izao sy izao aho dia manome omby Anao Ndriananahary » (sareke, no atao anaran’io) koa raha tanteraka aminy tokoa io iriny io dia manatitra ny zavatra efa nivoadiany tamin’i Ndriananahary io tokoa izy.

Ny sasany indray efa nahazo zava-tsara maro samihafa toy ireo zavatra efa voatonona teo aloha ireo, nefa tsy nahatsiaro hanome an’Andriamanitra sy ny razana ka dia takiny (nisy loza avelany hihatra aminy : marary ny tenany na ny vadiny, ny zanany, na hisy maty maromaro ireo ombiny) mba hahatsiarovany an’Andriamanitra ka hanomezany Azy.

Izany rehetra izany no anton’ny anaovan’ny Bara fanatitra.

NY FOMBA FANAOVANA SORONA :

Efa voalaza teo aloha fa tsy zavatra tokana ihany no azo atao sorona, fa zavatra maromaro : omby, taoka, vary, arak’izany dia samihafa koa ny fomba fanao azy. Ny taoka sy ny vary dia mitovitovy ihany ny fanao amin'ny fanaterana azy ho sorona, fa ny omby no hafa dia ho lazaina tsirairay avy ny amin'izany :

Raha ny omby no hatao :

Entina ao antsinanan-trano ka afatotra amin'ity hazo miorina amin'ny tany ity - iray metatra sy sasany ny halavany, ohatra ny fe ny halehibeny - « Hazomanga » no anaran’io hazo io. Ny tampony ambony fotsiana izany hoe : ofasana ny hodiny sady atao maranitra mitsiotsioka ny lohany. Ny sasany anefa dia fotsiana daholo ny tenany manontolo.

Dia mivoaka amin'izay ny mpisorona mitondra fanovo (zinga voatavo) feno rano eny an-tànany havanana, efa nisasa tànana madio tsara izy. Tsy ny lamba fitafiany isan’andro no anaovany fa madiodio noho iny ary lambamena sy arindrano tokantsisina aza. Ary ny mpianakavy manaraka azy ho eo an-kianja.

Rehefa tonga eo an-kianja dia mipetraka tsara manatrika miatsinana daholo ny olona rehetra, tsy misy mahazo miteniteny akory, fa mampiseho fahamaontinana tsara ho voninahitry ny fivavahana. Ny mpisorona sy tovolahy anankiray manampy azy no mahazo mitsangana. Dia miantso in-telo ilay mpanampy ny mpisorona hoe : (1) Ô… (2) Ô… (3) Ô… Atao miadana dia miadana tsara ireo. Raisin’ilay mpanampy ny mpisorona ny rambon’ny omby ka atsobiny ao anantin’ny fanovo (zinga voatavo) feno rano eny an-tànan’ny mpisorona ho lena. Dia tondrahan’ny mpisorona rano amin'izay ny trafon’ilay omby ka tatazany avy aty ambany faingana. Miteny amin'izay izy hoe :

« Mangoike (miantso) Anao Ndriananahary, Ndrianboabo, Ndrianabolisy, Ndrianakatsikatsy aho fa hitata (hangataka). Indro ny omby tamàna be trafo vositra be tongoa (fandokana ny haben’ny trafony ihany no atao hoe : be tongoa) Omena anareo ka mifanjora (mihinana) soa mifanjora meva (tsara) fa feom-po io no aterina sady tsy halatra koa, fa tena filanay. Tahio soa tahio meva ahay hitombo fananana hahazo omby amam-bolafotsy, ho lavitra fahavalo, tsy hiharan-doza, tsy ho tonga aty aminay intsony ireny fahavalo ireny fa ho any amonron-driaka (amoron-tsiraka) any no hitoerany. Tsy hanimba voly eto aminay koa ny havandra. Vita izay ny anareo Zanahary nahary tongotra aman-tànana mpamelona nahitana aina fa aoka aho hikaike (hiantso) ny fahasivin-drazana izay nitondra folo volana sy nahita masoandro, mba hanatrika eto.

Any ianareo Ra… sy Ra… (tononina tsirairay ny anaran’ireo lohandohany amin'ny razana maty) ao ananona... (ny tany ilevenany avy) mifampitondra ianareo hanatrika ity tata (fangatahana) ity. Koa miaingà amin-jaza amam-behivavy, rehefa nantsoina ireo lehibe fa ianareo daholo izany fa manalin’andro raha ho tononina tsirairay hatramin’ny kely. Indro ny omby ka tahio soa, tahio meva ahay tsy harary, tsy hari-koditra fa mba hiteraka avokoa ireto tsy manana ary ireto efa manana mba samy hahatonga soa ny azy avy. Ny amin'ny omby dia aza miady fa miraisa soa. Ny ainy any Ndriananahary Tompon’ny aina. Ny fofony anareo fahasivy. Ny rany an’ny tany hitoerana mba ho tondrany (handena) azy. Ny sotrohiny an’ny mpandray fanovo (vody henan’izy mpisorona izany). Ny fony an’ny mpikoka (ilay tovolahy mpanampy ny mpisorona). Ny trafony an’ny hazomanga. »

Rehefa nahavita ny fisoronana sy ny fizarana azy toy izany ny mpisorona dia mangina kely aloha tokony ho dimy minitra mba hizaran’ireo ny henany hono. Dia manao teny farany amin'izay ny mpisorona hampody azy ireo amin'ny tany misy azy avy hoe : « Ny Zanahary tsy mifanjatse (mihinana) ela ary ny fahasivy tsy mizara ela fa vita izay ka samia mody any amin'ny misy azy avy. Ianareo Zanahary miakara amin'ny tady volamena izay nidinanareo ka mipetraha any an-danitra lapanareo. Ianareo fahasivy, izay hitahy, miatsinanà ho any an-jozoro volamena ka tongava any an-danitra lapan’Andriamanitra. Ianareo fahasivy izay tsy hitahy kosa miankandrefana ho entin’ny masoandro milentika, ka mandiava vato mihodina hihodinan’izany any an-davaka lalina. »

Nony vita izany dia aongany amin'ny tànany havanana ny rano ka afafiny amin'ny mpianakavy manatrika eo. Heveriny ho fitahiana lehibe ny lenan’io rano io ka raha nisy tsy afaka hanatrika eo fa naharary tongotra na voasakan-javatra hafa dia itondrana any an-trano hafafy aminy.

Vita ny sorona ka dia vonoina ny omby, ny satrohiny (vody hena) dia anjaran’ny mpisorona. Ny fony mbanin’izay rehetra momba azy dia an’ilay mpanampy ny mpisorona. Analana kely ny trafony ka tohizina eo an-tampon’ny hazomanga. Ny hena sisa dia zarain’ny be sy ny maro dia mirava fa vita ny sorona.

Raha vary no atao :

Totoina madio tsara ny vary tsy asiana maintimainty na akotry aza. Dia andrahoina ary rehefa masaka dia velarina ery atsinanana manolotra ny rindrina ery ny tsihy madio tsy mbola nandrian’olona, eo ambonin’io tsihy io asiana harona mifanarona atao hoe « Tsandetsy » Eo ambonin’io indray asiana sahafa dia zavatra madio tsara efa norarena koa. Ary ny farany ambony indrindra lafihana ravin’akondro. Loarana amin'izay ny vary hatao eo. Etsy ambany nasiana ravina ihany dia ery an-tamponin’ny trano koa efa nasiana fotsim-bary an-dravina. Io no an’ny Zanahary, fa tsy mba mihinam-bary masaka hono Izy. Ary io atao ambony tsandetsy io dia ny an’ny fahasivy.Ity anankiray mipetraka tsotra ambony an-dravina eo ambanin’ny tsihy ity dia ho an’ny fahasivin’ny andevo maty.

Manasa tànana tsara ny mpisorona ka mandray ilay fanovo (zinga voatavo) efa nasian-drano. Dia analany kely ny vary masaka hatao sorona eroa ka ataony ao anatin’nyfanovo ary aongany tsikelikely manaraky ny rindrina hatreny avaratra ary toy izany koa hatreny atsimo. Ny olona rehetra ao an-trano mangina tsara ka tsy misy mahazo mivoaboaka na hiditra intsony rehefa hatomboka ny raharaha ; mahagaga aza fa na ny zaza aza dia efa zatra ka tsy misy mahazo mitomany akory. Dia misioka in-telo ilay mpanampy ny mpisorona. Miteny amin'izay ny mpisorona mamerina fivavahana nataony tamin’ny sorona omby ireo na ny tamin’ny Zanahary na ny tamin’ny fahasivy. Ary rehefa vita koa ny teniny dia miandry kely dimy minitra dia donina ny rindrina ary hetsehina ny hanina mba handroaka azy teo fandrao misy variana ny hanina eo hono ka tsy mahita ny odian’ireo namany.

Dia ataon’ny mpisorona indray ilay teny farany fampodiany azy na ny amin'ny Zanahary na ny amin'ny fahasivy. Ny rano ao anatin’ny fanovo ao an-tranon’ny mpisorona dia afafiny amin'ny olona rehetra ao an-trano. Tahak’io koa no atao amin'ny sorona taoka. Ny vary sisa teroa ambilany dia azon’ny olona rehetra hanina avokoa.

Raha vary no atao :

Tsy dia miseho matetika raha tsy indraindray foana ity sorona ren-janahary ity, sady hafa mihitsy noho ireo voalaza teo. Ny mpanjaka no ho mpisorona amin'ny ity ary tsy mba ao an-tanàna no anaovana ny sorona fa ao an-tampo-tendrombohitra malaza. Toy izao no mahatonga izany : raha mihantona ny andro ka tsy misy ranonorana hahasoa ny vahoakany. Koa dia mampaka ombiasa izy hanontaniana ny zavatra nahatezitra an’Andriamanitra ka tsy amelany ny ranonorana ho latsaka. Ny ombiasa kosa milaza ny sitra-pon’Andriamanitra ny mpanjaka hoe : « Misy zavatra fadin’ity tany ity, nefa tsy narahin’ny olona ka mahatezitra an’Andriamanitra. Noho izany dia tanany ny ranonorana ary ny tany dia ilatsahan’ny tokana an-kaky, fotsy moto, mangarom-bato ary iaboroho (ny hevitra io teny io dia ny loza mafy manjo ny tany noho ny tsy fisian’ny ranonorana) koa raha tsy manao sorona ren-janahary ny mpanjaka dia tsy ho latsaka na oviana na oviana ny ranonorana, ka ho lao ny tany ary ho rava ny fanjakana koa ataovy izany mba ho soa ity tany ity »

Taitra mafy ny mpanjaka raha nandre io teny io ka mamory ny loholona isan-tanàna sady mitondra vositra mankadiry hatao fanatitra eo an-tampon’ny tendrombohitra heverina ho malaza. Vooina ny vositra rehefa tonga ao, ny ila-hena sy ny taviny rehetra dia dorana ka mitakosina miakatra ny setroka sady mangerona dia mangerona ao an-tampon’ny tendrombohitra. Ao anatin’io andro io manontolo dia miagavy sy mitalaho mafy eo anatrehan’Andriamanitra ny mpanjaka mba hanomezany azy ranonorana. Ilay fanjakana kely (tompo manakely) ao avaratr’Ivohibe atao hoe ; Manarahaka ity dia ao an-tampon’ny tendrombohitra atao hoe : Irokà, izao no fanaovany. Ny mpanjaka samihafa any amin'ny tany misy azy avy dia samy manao amin'izay tendrombohitra tiany hanaovana avy.

Nony hariva dia midina avy teny izy ireo amim-panantenana hahazo ranonorana. Mahagaga tokoa anefa ny fitondran’Andriamanitra ny baribarianina* fa indraindray raha mbola eny an-tampon’ny tendrombohitra ihany izy dia mifofofofo mafy ny rivotra, mifamanivany ny rahona ka mitresatresaka ny varatra dia midina izy ireo ka mbola tsy tonga an-tanàna akory dia latsaka ny ranonorana. Nefa matetika dia herin’andro na iray volana aorian’izany vao latsaka ny ranonorana