02 Toko

Ny isany sy ny karazany

Maro ny isan’ireo fanahy ratsy ireo hoy izy, ka manenika ny tany ; koa na aiza na aiza no andehanana ka mitondra hani-masaka kely ho vatsin-dàlan’ny zaza dia manarakaraka io hanina io ilay fanahy fa maniry te-hihinana azy izy. Raha mampihinana io hanina io ny zaza nefa tsy manimpy amin'ny vazan-tany efatra ho an’ireo fanahy ratsy ireo, dia ampaharariny hono ny zaza. Manarakaraka no anaran’ireo fanahy ratsy ireo noho izy manarakaraka olona mitondra hanina. y fanahy ratsy sasany dia atao hoe : « lolo, lolohaja, vazimba, helo » Tsy noms propres ireo fa noms communs ka milaza karazana ihany.

Ny fitoerana misy ireo fanahy ratsy ireo

Tsy mba any an-danitra hono ireo fanahy ratsy ireo fa mihetsiketsika eran’izao tontolo izao. Ny helo sy ny lolo dia ao an-tampon’ny tendrombohitra sy ao anaty rano no mitoetra. Ny lolohaja sy ny angatra, vazimba ary ny raharaha kosa dia ao anaty lohasaha lalina no mitoetra sy eo amin'ny tokonan’ala. Ny tanàna aolo koa no isan’izay mahafinaritra azy. Koa raha vantany vao nialan’olona hono ireo tanàna ireo dia ifindrany miaraka amin'izay. Ao anatin’ireo toerana ireo izy mianakavy no ankohonana iray mahaleo tena ao. Raha misy olona mahazo manitsakitsaka ireo tany misy azy ireo hono, dia marary fa zavatra masiaka lozan-tany ireo. Araky ny filazan’ireo olona mahita azy amin'ny nofy ireo dia tena mahatahotra hono fa manana tarehy vini-dava izy mianakavy ka mampivora-doha.

Indraindray dia fantatra tsara ny tany heverin’ny Bara ho misy ireo fanahy ratsy ireo ka ataony hoe : « tany fady » na « tanin-draharaha » ka tsy azon’olona dikaina akory. Nefa raha nisy nahazo nanitsaka io toerana io ihany ka marary dia tsy maintsy hitondrana akoho roa izy sy vary hifonany aminy. Ny akoho iray ho vonoina ny iray halefa. Ny vary handrahoina hanambatambazana azy mba hamindrany fo amin'ilay nanitsaka ny tranony ho sitrana.

Ny asan’ireo fanahy ratsy ireo sy ny fiarovan-tena tsy ho voany

Efa voalaza teo ambony fa fanahy masiaka lozan-tany ireo koa dia tsy maintsy hiseho amin'ny asany koa izany fahasiahany izany. Ary hita tokoa fa tsy ny manitsakitsaka ny tany misy azy ihany no asiany fa na dia ny any an-tranon’ny tena aza raha tsy miaro tena tsara fa ampahoriny.

Ny mpifana sy ny zazakely no kelezany aina mafy ny hamparary azy. Noho izany dia miomana mandrakariva ny mpifana isaky ny mivoaka tao an-trano mba hihosotra zava-maimbo fa tsy serany izany na hitondra fitohy (antsy kely) fa atahorany koa io. Nefa raha tsy voany amin'ny tena izao dia asiany amin'ny hanina koa. Ary mba ho fiarovana amin'izany raha misy hanina avy any an-trano hafa entina ho an’ny mpifana dia asiana vain’afo eo amboniny fa tsy sahiny intsony ny misy izany.

Arovana mafy koa ny zazakely sao vonoany ka asiana hazo maintso maimbo eo amin'ny hevohevo (kidoro) sy handoroana hotron’omby na tandroka eo am-patana hisakanana ny hidirany ao an-trano hampatahotra na hamparary ny zaza fa tsy tohany koa ny fofon’ireo zavatra ireo.

Asian’itony fanahy ratsy itony koa ny olona rehetra izay sendra azy na amin'ny alina na amin'ny andro eny an-dàlana sy eny an-tsaha ka maro ny marary tampoka toratorana. Ny sasany marary ela vao sitrana ny sasany ao anatin’ny ora 2 na 3 monja dia afaka. Ny sasany dia marary ka dihizina, ireo no atao hoe « Bilo » (salamanga). Ny salamanga izay manaraka ny sitrapon’ilay fanahy mitondra azy dia sitrana soa rehefa afaka ny fotoana voafetra hampandihizany azy.

Nefa misy ny sasany tsy mety manao izay ampanaoviny azy - maro ny zavatra ampanaovan’ireo fanahy ratsy ireo ny olona (bilo) azony - ka anariny aloha, fa nony tsy mety amin’izany dia ampitahoriny biby masiaka ; raha mbola tsy manaraka amin'izay indray dia entiny ao anaty rano lalina sy ny antsana ary ny raiketa ho faty any, fa tsy mety manaraka ny didiny. Ny sasany kosa rehefa tsy mety ny ataony, dia asainy mandray antsy ka ampandidiny ny tendan’izy tenany ka maty.

Izany no asan’itony fanahy ratsy itony ka tena mahatsiravina ; ary ny olona voany dia mitolona amin'ny rivotra sy ny fanahy ratsy eo aminy tokoa fa tsy mba amin'ny nofo aman-dra. Nefa na dia mahatsiravina toa izany aza ny asany dia misy olona sasany milaza ny tenany ho mpahay ny fanafody misakana ireo, na hamono hahafaty azy mihitsy aza. Noho izany dia mionona ny fanahin’izay voany, fa misy mpampionona.