Nhà văn Nguyễn Xuân Hoàng tại San Jose năm 2012. (Hình: Người Việt)
Quả là chưa bao giờ đời sống văn chương Việt Nam hải ngoại lại quạnh quẽ như ba năm trở lại đây, sau khi chúng ta vắng bóng lần lượt những Nguyễn Xuân Hoàng 2014, rồi Mặc Ðỗ và Võ Phiến, 2015, xa hơn một chút là Quỳnh Giao, Băng Ðình, Nguyễn Ngọc Bích, Bùi Bảo Trúc; và gần nhất là Lâm Tường Dũ. Không kể Quỳnh Giao, những nhà văn nhà báo kia đều đã hiện diện cả chục năm trên văn đàn, cả ở trong nước trước cả thời chia cắt, như Mặc Ðỗ. Ðành rằng phần lớn đã ngưng viết, song sự khuất bóng của họ nay hoàn toàn như một tấm màn đã kéo xuống, một sân khấu đã tắt đèn, một diễn trường đã đóng cửa, vĩnh viễn. Mấy năm vừa qua cả hải ngoại đã chỉ còn một tờ báo Xuân, trong khi trước đó, ta có cả chục tờ đón Tết.
Chỉ ba năm, bắt đầu bằng Nguyễn Xuân Hoàng, ra đi ngày 13 Tháng Chín 2014.
Người viết bài này có nhiều kỷ niệm với “người đi trên mây:” lúc làm bài thơ năm 20 tuổi, năm 1960, ký tên Hoang Vu, một cách tình cờ bài thơ đã đăng cùng trang với “bài phượng liên” của tôi trên tờ Hiện Ðại (*); cả hai bài đều không viết hoa, không có dấu chấm phẩy, ngoại trừ một chữ đầu trên nhan đề:
mang mang
từ xa phố chợ đến giờ
chân quen bỏ lệ gõ bờ lộ quen
hoang vu chín đến độ thèm
lạnh tàn nhẫn rót vào đêm lê đường
mùa sương phố núi mù sương
nhịp buồn hút gió hồn nương sao rừng
chuyện linh hồn với bản thân
bàn tay thượng đế mộ phần chiêm bao
đồi thông xanh tóc nghẹn ngào
ngập ngừng lạnh xuống từ bao lâu rồi
còn tôi, còn chỉ mình tôi
mây bay đầu núi kéo trời lên xa
bàn tay thoáng nổi da gà
thẳm sâu lòng đất nhà ga luân hồi
Hoang Vu (Nguyễn Xuân Hoàng) (1)
phượng liên
anh đi hồn tiếc thương nhiều
ngọn soan thưa lấp bóng chiều cuối sân
nẻo sầu đôi dạ phân vân
nửa thân yên ngựa nửa thân tay mình
có hoài tuổi dại không em
trời thôi dáng đỏ thu phiền không gian
mắt em đầy mộng điêu tàn
yên nghe ván ấy trông tràng giang xa
thôi cồn với tháp bao la
ngựa đi bước nhỏ mây là cửa ô
mai quen với dạ bơ thờ
đã nghe lãng đãng sương mờ nhớ nhau
thôi còn giấc ngủ đêm thâu
một hành lang rộng vây sầu phượng liên.
Viên Linh (2)
*(Hiện Ðại số 2, trang 102-103, 5.1960, Nguyên Sa chủ trương biên tập).
1. Hoang Vu là một bút hiệu của Giáo Sư Nguyễn Xuân Hoàng (7.7.1940-3.9.2014) (thật sự ông sinh năm 1937, như từng nói với chúng tôi). Sinh tại Nha Trang nhưng gốc Xuân Trường, Nam Ðịnh, người con thứ 12 trong một gia đình có 13 anh chị em. Trung học tại Võ Tánh rồi Petrus Ký Sài Gòn, tốt nghiệp Ðại Học Sư Phạm và Văn Khoa. Dạy Triết tại Petrus Ký từ 1962 tới 1975. Từ 1972-74 thư ký tòa soạn tạp chí Văn. Năm 1985, được cô em út bảo lãnh qua Hoa Kỳ.1986-1997: Tổng thư ký tòa soạn nhật báo Người Việt tại California. 1998-2005: làm báo Việt Mercury, San Jose, giảng viên Việt văn Ðại Học Berkeley-California. Mất ngày 13 Tháng Chín 2014 tại San Jose. Tác phẩm để lại: Mù Sương 1966, Sinh Nhật 1968. Khu Rừng Hực Lửa 1972. Kẻ Tà Ðạo 1973. Người Ði Trên Mây 1987. Sa Mạc 1989. Bụi và Rác 1996.
2. Viên Linh là bút hiệu chính của nhà báo Nguyễn Nam (20.1.1938 – ) sinh tại ga Ðồng Văn Hà Nam, học Chu Văn An Hà Nội 1951-1954, di cư vào Nam đi học tiếp ở Hồ Ngọc Cẩn; năm 1956 làm phóng viên rồi biên tập viên nhật báo Ngôn Luận, 1963 thư ký tòa soạn nhật báo Dân Ta của Nguyễn Vỹ, 1966 thư ký tòa soạn tuần báo Nghệ Thuật của Mai Thảo. Tháng Năm 1969 thư ký tòa soạn tuần báo Khởi Hành của Hội Văn Nghệ Sĩ Quân Ðội; và thư ký tòa soạn – có lúc là quyền chủ nhiệm chủ bút – nhật báo Tiền Tuyến của Tổng Cục Chiến Tranh Chính Trị – 1972 giải ngũ. Giải nhất Giải Văn Chương Toàn Quốc 1974 với tác phẩm Gió Thấp. Tháng Hai 1976 dự tuyển và được học bổng The Ford Foundation ở New York, hoàn tất luận án “The Tendencies of the South Vietnam Literature, 1954-1975.” Hiện là chủ nhiệm chủ bút nguyệt san Khởi Hành, từ 1996-2017 đang tiếp tục xuất bản tới năm thứ 21. Cuốn biên khảo hồi ký mới nhất xuất bản 2017: Lịch Sách Chân Dung Nhà Văn Việt Nam (viết về 60 tác giả Việt Nam).
August 30, 2017