Quan hệ công chúng - Nghề PR

Quan hệ công chúng (hay còn gọi là PR - public relations) đang ngày càng chiếm vai trò quan trọng trong các công ty, cơ quan, tổ chức, đoàn thể…

Tại Việt Nam, nghề Quan hệ công chúng xuất hiện muộn và còn khá mới mẻ bởi tính chất công việc đặc thù, nhưng nó lại chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển thương hiệu doanh nghiệp hoặc sản phẩm. 

PR và nghề PR

PR - chữ viết tắt của từ Public Relations, tạm hiểu là "những nỗ lực một cách có kế hoạch của một cá nhân hay tập thể, nhằm thiết lập những mối quan hệ cùng có lợi với đông đảo công chúng, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng". Hiểu một cách nôm na thì PR là nghề làm cầu nối giữa doanh nghiệp với báo chí, với công chúng và các cơ quan chức năng có thẩm quyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, Các nhân viên PR là những đại diện cho doanh nghiệp cung cấp thông tin cho báo giới nhằm nâng cao uy tín của mình trong lòng công chúng, đồng thời thông qua đó để quảng bá thương hiệu cho doanh nghiệp. 

Nghề "giữ hồn” cho thương hiệu

Hiện nay, một số trường Đại học tại Việt Nam cũng đang đào tạo ngành PR dưới hình thức tên gọi là ngành Quan hệ công chúng.

Cách đây vài năm, nghề Quan hệ công chúng (PR) ở nước ta còn khá mới mẻ và lạ lẫm, thế nhưng chừng 2 năm trở lại đây nghề này đã trở thành "nghề thời thượng” và rất cần đối với các công ty lớn để thiết lập mối quan hệ tốt đẹp giữa công ty với khách hàng thông qua các kênh giao tiếp như báo chí, truyền hình hoặc gặp gỡ giao lưu qua các sự kiện do đơn vị tổ chức…

Có ý kiến cho rằng hoạt động Quan hệ công chúng nói một cách khác là quảng cáo, mà là quảng cáo siêu hạng, quảng cáo mà không ai biết đó là quảng cáo. Thực ra thì mục đích của Quan hệ công chúng và quảng cáo đều có một điểm chung là mang lại lợi ích cho công ty nhưng cách làm thì hoàn toàn khác nhau. Đối với quảng cáo, thông điệp gửi đi được kiểm soát dễ dàng (doanh nghiệp có quyền quyết định thời điểm, nội dung và cách thức chuyển tải thông điệp quảng cáo đến công chúng) và nó mang tính tự quảng bá nên giá trị về độ tin cậy của thông tin chưa cao; còn trong PR, để thông tin của doanh nghiệp đến được với công chúng phải lệ thuộc báo chí khá nhiều, người làm PR phải tìm cách để báo chí loan tải những thông tin mình cần gửi đến công chúng thông qua các hoạt động, sự kiện... Nói một cách khác, PR là để người khác nói về mình còn quảng cáo là mình nói về mình.

Ở góc độ nghề nghiệp thì khi đã trở thành nhân viên Quan hệ công chúng (hay PR) của một một đơn vị, bạn sẽ là người khá bận rộn với công việc, nào là lập kế hoạch tổ chức các sự kiện để quảng bá, khuếch trương hình ảnh công ty, triển khai việc thực hiện, dự báo những nguy cơ có thể xảy ra từ một hoạt động nào đó và có phương án giải quyết hợp lí… Có thể nói, phạm vi hoạt động của nhân viên Quan hệ công chúng rất rộng, nhưng đa phần tập trung ở các mảng: tổ chức các sự kiện đặc biệt (họp báo, giới thiệu sản phẩm mới, hội nghị khách hàng, các cuộc thi...) để thu hút được sự quan tâm của những người có liên quan và báo giới, qua đó nhanh chóng đưa hình ảnh thương hiệu quảng bá tới công chúng; khắc phục những bất ổn, quan hệ với giới truyền thông, với các cơ quan chức năng có liên quan giúp công ty kịp thời ngăn ngừa hoặc giải quyết các rắc rối hoặc "khủng hoảng” tiềm ẩn có thể xảy ra; làm công tác đối nội trong công ty để thắt chặt mối liên hệ giữa các bộ phận, giữa người quản lí với nhân viên nhằm tạo bầu không khí thân thiện, đoàn kết nội bộ… 

Học ngành nào để có thể hành nghề PR?

Chương trình đào tạo cử nhân Quan hệ công chúng đã có tại Việt Nam cách đây vài năm. Từ mùa tuyển sinh năm 2006, Học viện Báo chí & Tuyên truyền là đơn vị đào tạo đầu tiên được phép tuyển sinh đào tạo ngành Quan hệ công chúng ở trình độ đại học. Chương trình đào tạo ngành này được thiết kế theo quy định của Bộ GD&ĐT có kế thừa chương trình đào tạo của các nước có nền giáo dục phát triển, trong đó chú trọng tới mục tiêu kỹ năng thực hành. Chương trình chuyên ngành có những môn học như: chiến lược quan hệ công chúng, tạo dựng và quảng bá hình ảnh, xử lí khủng hoảng...

Nói như vậy không có nghĩa là từ trước đến nay chưa có đơn vị nào đào tạo ngành nghề này. Trước đó, các trường như ĐH Mở bán công TP.HCM (chuyên ngành Quản trị truyền thông), ĐH Quốc tế RMIT đào tạo các khóa học ngắn ngày chuyên về PR nhưng theo đơn "đặt hàng” của các doanh nghiệp, Viện Nghiên cứu châu Á, Marcom cũng có những khóa đào tạo ngắn hạn về nghề này. 

Tổ chức sự kiện không thể thiếu trong PR

Có thể nói, Quan hệ công chúng với báo chí rất gần nhau, tuy nhiên các bạn cần phân biệt rằng một nhân viên PR cần có khá nhiều kỹ năng và kỹ năng viết báo chỉ là một trong số các kỹ năng mà họ cần đạt được. Chính vì vậy, chưa hẳn người viết báo giỏi là làm nghề Quan hệ công chúng giỏi bởi nghề này đòi hỏi trước hết khả năng giao tiếp tốt và xử trí linh hoạt, mà hai kĩ năng này phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm sống. Bên cạnh đó là các yêu cầu về định hướng chiến lược, triển khai công việc liên quan đến hoạt động marketing.

Việc các nhà làm báo trở thành PR giỏi có lẽ xuất phát từ việc họ đã thiết lập sẵn quan hệ rộng trong giới báo chí, còn nếu xét về góc độ đào tạo thì có lẽ các ngành về marketing, quan hệ truyền thông, thậm chí xã hội học, tâm lí học có lẽ gần hơn với nghề Quan hệ công chúng, bởi nghề này yêu cầu bạn phải có được một số kỹ năng như: nắm bắt, cập nhật, thẩm định và phân tích thông tin hàng ngày qua các phương tiện truyền thông, tham gia các sự kiện và hoạt động cộng đồng, viết thông cáo báo chí, tổ chức họp báo và quản lí những thông tin… và đối với một số công ty quảng cáo, truyền thông thì nhân viên Quan hệ công chúng đôi khi còn kiêm luôn một phần việc của media, copywriter, event…

Như vậy, có khá nhiều ngành học để khi ra trường bạn có thể làm nghề Quan hệ công chúng. Tất nhiên nếu bạn học đúng chuyên ngành đào tạo về Quan hệ công chúng thì vẫn tốt hơn nhưng điều quan trọng nhất vẫn là hình thành được kỹ năng và tính cách đáp ứng được yêu cầu công việc đó. Bên cạnh những kỹ năng như quản lí thời gian và công việc, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng nhìn nhận vấn đề một cách tổng quát..., người làm nghề Quan hệ công chúng đòi hỏi các đức tính kiên trì và nhẫn nại, tính tình phóng khoáng, rộng rãi, vừa sôi nổi, hoạt bát nhưng cũng vừa thâm trầm, điềm tĩnh khi cần thiết. Và quan trọng hơn hết vẫn là niềm đam mê với nghề và tinh thần học hỏi, nỗ lực không ngừng để nâng cao hiểu biết của mình. 

Tiềm năng của nghề Quan hệ công chúng

Trong kinh doanh hiện nay, hoạt động Quan hệ công chúng là hết sức quan trọng và cần thiết để tạo dựng hình ảnh thương hiệu, uy tín của doanh nghiệp. Từ đó mới thúc đẩy được các hoạt động kinh doanh, bán hàng. Nhận thức được tầm quan trọng đó, nhiều doanh nghiệp nước ngoài, liên doanh với nước ngoài và ngay cả doanh nghiệp trong nước cũng đã bắt đầu chú trọng tới công tác PR. Bởi trong nền kinh tế thị trường, đặc biệt là khi Việt Nam đã gia nhập WTO thì khả năng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp không chỉ được đánh giá bằng chất lượng sản phẩm mà còn ở giá trị thương hiệu. Chính vì vậy mà thu nhập của các nhân viên Quan hệ công chúng thường khá hấp dẫn, là một nhân viên Quan hệ công chúng chuyên nghiệp thì thu nhập thấp nhất của họ cũng đạt từ 8 triệu đồng/tháng, cao thì có khi lên đến hàng chục triệu mỗi tháng.

Ở nước ta hiện nay, đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ thì hoạt động Quan hệ công chúng hầu như chưa được chú trọng. Một số doanh nghiệp Việt Nam cũng đã nhận ra được vai trò của PR nên cũng đã có những động thái tích cực, tuy nhiên tùy nhu cầu của mỗi doanh nghiệp mà họ có cách làm PR riêng, có đơn vị thì giao hoạt động PR cho bộ phận marketing đảm trách, có đơn vị thì mời các nhà báo, có đơn vị thì giao cho công ty truyền thông, quảng cáo thực hiện… Điều đó cho thấy nhu cầu về nhân lực đang tăng nhưng để có một nhân viên Quan hệ công chúng chuyên nghiệp quả thực không dễ dàng, nhiều công ty nước ngoài đang thuê các nhà tuyển dụng bằng mọi cách chiêu mộ cho bằng được các PR chuyên nghiệp ở các công ty khác hoặc tích cực đào tạo để cung cấp cho thị trường đang khát về nghề này.

Dưới tác động của sự phát triển mạnh mẽ về truyền thông và quá trình toàn cầu hóa, nghề Quan hệ công chúng sẽ ngày càng phát triển và sẽ dần dần thay thế cho quảng cáo ở phần lớn công việc. Chính vì thế, nhu cầu về đào tạo cán bộ quan hệ công chúng trong thời gian tới cũng sẽ tăng mạnh. Hi vọng thời gian tới, Việt Nam sẽ có đội ngũ những người làm công tác Quan hệ công chúng được đào tạo bài bản hơn, hiện đại hơn để bắt kịp sự phát triển của nền kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của các doanh nghiệp, tổ chức.