ผักสวนครู

โหระพา

ชื่อสามัญ : Common Basil, Sweet Basil

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ocimum basilicum Linn.

วงศ์ : LABIATAE

ชื่ออื่น ๆ : ห่อกวยซวย, โหระพาไทย, ห่อวอซุ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)

ลักษณะทั่วไป :

ต้น : เป็นพรรณไม้ล้มลุก ลำต้นตั้งตรงมีความสูง 8-28 นิ้ว ลักษณะของลำต้น และกิ่งก้านเป็นเหลี่ยม แตกกิ่งก้านสาขามีมากผิวเปลือกลำต้นมีเป็นสีเขียวอมม่วง และมีขนปกคลุมทั้งลำต้นมีกลิ่นหอม

ใบ : ใบออกเป็นใบเดี่ยว มีลักษณะเป็นรูปรียาว ปลายและโคนใบเรียวแหลม ริมขอบใบเรียบ หรือมีหยักเล็กน้อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-3.5 ซม. ยาวประมาณ 2-6 ซม. ใบมีสีเขียวเข้ม ก้านใบยาวประมาณ 0.7-2 ซม.

ดอก : ดอกออกเป็นช่อ ชั้น ๆ คล้ายฉัตร ออกอยู่ตามบริเวณปลายยอด ลักษณะของดอกย่อยมีกลีบเลี้ยง เชื่อมติดกันเป็นหลอด ส่วนปลายแยกเป็น 5 กลีบ มีสีขาวหรือสีแดงเรื่อ กลีบดอกยาวประมาณ 9 มม.

ผล : พอดอกร่วงโรยก็จะติดผล เป็นสีน้ำตาล ผลหนึ่งมีเมล็ด .4 เม็ด ลักษณะของเมล็ดเป็น รูปกลมรี มีขนาดยาวประมาณ 2 มม.

โหระพาเป็นพืชที่แพร่หลายเป็นอย่างมากในแทบทวีปเอเชียและตะวันตก มีต้นกำเนิดมาจากประเทศอินเดียโหระพาเป็นไม้ล้มลุก มีอายุหลายปี ลำต้นและกิ่งก้าเป็นเหลี่ยม มีสีม่วงหรือแดงเข้ม ใบเป็นรูปไข่หรือรูปวงรี ปลายแหลมขอบจักเป็นฟันเลื่อยห่างๆ ดอกออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง มีสีขาวหรือชมพูอ่อน ยาวประมาณ 7-12 เซนติเมตร

สำหรับในประเทศไทย โหระพาเป็นพืชสมุนไพรที่นิยมนำมาประกอบอาหารเป็นอย่างมาก เพราะนอกจากจะมีรสชาติเผ็ดร้อนให้เบต้าแคโรทีนประมาณ 452.16 ไมโครกรัม และแคลเซียมสูงแล้ว ยังมีสรรพคุณทางยาอย่างหลากหลาย ส่วนต่างๆของโหระพาที่นิยมนำมาใช้ได้แก่......

ใบสด ช่วยแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ขับลมจากลำไส้ ต้มดื่มแก้ลมวิงเวียน ช่วยย่อยอาหาร ใบและต้นสดประมาณ 6-10 กรัมนำมาต้มกับน้ำและดื่มแก้หวัด ขับเหงื่อ หรือนำใบมาตำ ใช้พอกหรือประคบแก้โรคไขข้ออักเสบและแผลอักเสบหากเด็กมีอาการปวดท้องให้นำใบโหระพา 20 ใบ ชงกับน้ำร้อนและนำมาผสมกับนมให้เด็กดื่ม ปลอดภัยกว่าทานยาขับลมที่ผสมแอลกอฮอลล์

ข้อควรระวัง! คือ ไม่ควรใช้กับเด็กอายุต่ำกว่า 2 ขวบ หรือผู้ใหญ่อายุมากว่า 65 ปี

ใบโหระพาตากแห้งยังสามารถต้านเชื้อที่สามารถก่อโรคได้ด้วย โดยการนำใบแห้งมาต้มกับน้ำเดือดประมาณ 10-20 นาทีและดื่มวันละ 3 ถ้วย

ยอดอ่อน นำใบโหระพามาตำปิดแผลงูกัด หรือนำมาตำกับแมงดาตัวผู้ ใช้รับประทานและพอกประคบแก้พิษคางคกสำหรับมารดาที่ให้น้ำบุตร นำใบโหระพามาต้มกับน้ำนมราชสีห์ รับประทานเพื่อเพิ่มปริมาณของน้ำนม ใบโหระพายังมีน้ำมันหอมระเหย เมื่อสกัดออกมาจะมีลักษณะเป็นของเหลวใสสีเหลืองอ่อนหรือเหลืองอมน้ำตาลปราศจากตะกอนและสารแขวนลอย ไม่มีการแยกชั้นของน้ำ มีกลิ่นเฉพาะตัว มีคุณสมบัติแก้จุกเสียดแน่นท้องน้ำมันหอมระเหยช่วยการย่อยอาหารเนื้อสัตว์ คลายการหดเกร็งของกล้ามเนื้อและฆ่าเชื้อแบคทีเรีย น้ำมันโหระพายังมีกลิ่นหอมหวานมีคุณสมบัติช่วยให้สงบ มีสมาธิ ลดอาการซึมเศร้า จึงนิยมนำไปใช้ในการทำสปาเพื่อผ่อนคลายความตึงเครียดอีกด้วย

การปลูกและขยายพันธุ์

พันธุ์การค้า-จัมโบ้ เป็นพันธุ์ที่มีใบใหญ่ นิยมทั่วไป พันธุ์พื้นเมืองมักมีกลิ่นหอมแรง - การเตรียมดิน ไถดินให้ลึก 30-40 ซม.ตากดิน 2 อาทิตย์ ย่อยดินให้ละเอียดใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก ให้มีอินทรียวัตถุสูง ดินร่วน มีความชื้นในดินสูง และแสงแดดปานกลางการปลูกใช้ระยะปลูก ระยะระหว่างต้น 25 ซม. ระหว่างแถว 50 ซม. ให้น้ำสม่ำเสมอ - ใช้กิ่งปักชำในกระบะทราย หรือแกลบดำชื้นในที่ประมาณ 1 สัปดาห์ ก็ย้ายปลูกได้ หรือเพาะด้วยเมล็ด อาจใช้วิธีหว่านเมล็ดให้ทั่วแปลง ใช้ฟางกลบหรือปุ๋ยคอกที่ย่อยสลายดีแล้วโรยทับบางๆ รดน้ำตามทันทีด้วยบัวรดน้ำตาถี่ในกระบะเพาะชำ กล้าเจริญเติบโดสูงประมาณ 10-15ซม. จึงย้ายปลูก - การเก็บเกี่ยว ใช้มีดคมๆ ตัดกิ่งที่เจริญเติบโตเต็มที่ อายุเก็บเกี่ยว 50 วันหลังหยอดเมล็ดสามารถเก็บเกี่ยวได้หลายครั้ง ผลผลิต 4-6 ตัน/

ส่วนที่ใช้ :

ลำต้น เมล็ด ราก