DISCOPERTA BASIC: LE QUARK "TOP"
SUA: Duo equipas travaliante al Laboratorio Fermi del Accelerator National a Chicago, SUA, declarava in februario que illes habeva discoperite le ultime particula elementari que forma tote le materia. On lo ha appellate le quark "top".
Iste discoperta esseva necessari pro validar le Modello Standard del physica de particulas. In iste vista tote le materia es formate de solmente duo sortas de particulas: leptones e quarks. Usque al annos sexanta quarks esseva inimaginate; lor discoperta es un del grande complimentos del 20-esime seculo.
Cata proton e neutron se compone de tres quarks; assi istos es le parvissime unitates de materia. Le mundo de quarks resta bizarre. Normalmente illos existe in unitates de duo e tres; e contrari al leges natural lor fortia se augmenta con le distantia del separation.
(Per Richard W. Sorfleet, publicate in panorama, martio-april, 1995)
TUMBA DE ALEXANDRO TROVATE IN LE DESERTO
Egypto: Un archeologo grec dice haber trovate le tumba de Alexandro le Grande in le deserto in le west de Egypto.
Liana Souvaltzi habeva trovate tres petras tumbal, cuje inscriptiones refere directemente a Alexandro le Grande. Le petras es situate vicin al templo Doric in al-Maraki a 16 kilometros nord-west del oasis Siwa.
Expertos totevia dubita le information. Illes dice que Alexandro le Grande esseva interrate in le citate de mar Alexandria, que ille fundava in 332 a. Chr. Ille esseva coronate in le templo in Siwa in 330 a. Chr. ma moriva in Babylon — in le hodierne Irak — tres annos plus tarde, e su corpore esseva transportate a Egypto. Ille habeva alora 33 annos.
(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, martio-april 1995)
SPECULOS SUR MONTE PARANAL
Chile: Sur le monte Paranal, in Chile habera al fin del anno presente un telescopio spectacular le plus grande in le mundo. Le telescopio sera montate in le deserto Atacama sur le monte Paranal, cuje nomine tosto se inscribera in le historia de recercas astronomic. On ha seligite le localisation in le deserto Atacama pro conditiones climatic. Le celo super le monte Paranal es clar tote le anno. Parve nubettes son benvenite como un revelation. Il non pluve illac longe annos. Le monte ipse ha ancora un grande avantage: Non se eleva super illo particulettas de pulvere del deserto, nam il face vento ibi quasi nunquam.
Alora il vale exponer se a multe costos e penas de transportar illac milles de tonnas de materiales constructive, machinas e apparatos necessari pro construction del observatorio, postea le ultramoderne centro observatori e finalmente le telescopio ipse. Assi le conditiones pro le travalio de astronomos sera ideal. Omne edificationes ha essite jam construite, on face al presente le montage del immense tecto apertabile super le observatorio.
In Europa interim va al fin le taliar del speculos pro le telescopio. Isto es un travalio incredibilemente ardue e precise si on considera que le tolerantia del error durante le taliar es un millesimo de un milimetro al plus. Il habera insimul quatro speculos, le plus grande va haber 8,5 metros (le diametro de function 8,2 metros), alora le superficie total del taliar es circa 50 metros quadrate. Le processo del taliar es exequite in un sala climatisate, accessibile solo pro travaliatores in habitos special post anterior "dispulverisation" in un camera de subpression. Talmente le particulettas le plus parve de pulvere, que poterea "grattar" le superficie del speculo, son eliminate.
Del magnitude de iste interprisa testifica le facto que desde julio omne duo septimanas on invia regularmente a Chile un cargo de 100 tonnas de apparatos e materials pro le observatorio. Un tal expedition durara usque a maio, quando un nave specialmente preparate livrara illac le telescopio ipse. Su final montage prendera anque qualque menses, ma le constructores expecta que ante le fin del anno toto sera preste, e le astronomos habera in lor manos un instrumento magnific: le major telescopio.
(Per Marek Bamberski, publicate in Panorama, martio-april, 1995)
ARBORE DE 10.000 ANNOS VIVE ANCORA
Australia: Un arbore sur un monte pluviose al insula Tasmania probabilemente ha un etate de plus que 10.000 annos. Si ver, le pino del specie uon pote esser un del organismos le plus vetere ancora in vita.
Specimens ab le arbore debe dar al scientistas sapientia super le cambios de temperatura e climate durante seculos. Le forestero Alan Peterson trovava le arbore in 1985 vicin al pinnaculo del monte Read, que ha 1.157 metros. Le pino consiste de un massa de arbore e radices, plenmente infiltrate, e coperi un area como un edificio de viver.
(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, martio-april, 1995)
COPENHAGEN COMO CAPITAL CULTURAL
Le nocte al 1 de januario 1996 comencia 366 dies que va orientar Europa verso Copenhagen. A iste die le capital danese deveni "le capital cultural de Europa" como le ultime del usque ora 12 membros del Union Europee.
Isto es le initio de un grande programma cultural, dividite in tres saisones del anno. Toto es pro sublinear le importantia cultural de Copenhagen, que es situate al confinios del UE ma in le centro de Scandinavia. In Copenhagen e su suburbios habita 1,8 del cinque milliones daneses. Copenhagen ha plus que 50 museos e 50 theatros, circa 100 clubs de musica, plus que 200 bibliothecas e locationes cultural ?per exemplo le Museo Statal pro Arte, Louisiana, Le Theatro Regal con le Ballet Regal, Glyptotheca Nove Carlsberg, e Tivoli.
Le programma cultural, ja sub planification ora, ha un budget de plus que $70 mill. In plus altere $300 mill. essera usate pro renovar edificios e construer noves pro ameliorar le infrastructura cultural. I.a., Copenhagen habera tres extra museos con in toto 12.000 metros quadrate additional. Le Bibliotheca Regal essera renovate, un serie de edificios ancian essera facite preste pro education de artistas, e il habera un nove domo de concerto in standard international al porto.
Ab januario a april le urbe reguarda su passato. Le museos se occupa thematicamente con le arte del 20-esime seculo; orchestras europee joca le componistas le plus famose, etc. Ab maio a augusto le vita es a libere aere con festivals de rock e jazz, dansas, e on focalisa al arte e cultura del Tertie Mundo. Septembre a decembre es in le signo del futuro focalisante al infantes e juventute, recercas e technologia con expositiones de arte, publicationes e projectos.
Luxemburg porta le titulo "le capital cultural de Europa" in 1995. In 1997 Thessaloniki in Grecia essera le selligite, in 1998 Stockholm in Svedia, e in 1999 Weimar in Germania.
Bergen in Norvegia, Avignon in Francia, Bologna in Italia, Praga in le Republica Tchec, Helsinki in Finlandia, e Bruxelles in Belgica ha omnes cercate le titulo pro 2000 o 2001.
(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, maio-junio, 1995)
INSULAS DE EXILIO PRO DYNASTIA TURC
Turchia: Desde le tempore del Imperio Byzantin le Insulas del Princes, trovate in le Mar de Marmara, es cognoscite sub iste nomine a causa de lor uso como locos de exilio pro le membros del dynastia regnante e pro le clero de alte grado. Finalmente a causa de lor terra rubia, illos esseva appellate le Insulas Rubie per le turcos.
Sex del novem insulas es parallel al costa anatolian, a plus longe es le altere tres. Le quatro plus grande esseva le prime a esser habitate, ma post le establimento del christianismo le population super omne le novem cresceva. Con le arrivata del barca de transporto de Kadil?, le population expandeva con le citatanos de Istanbul qui usa le insulas pro residentias permanente o estive.
Durante le 19-ne seculo le insulas esseva un fonte de delecto e de inspiration. Le poeta romanian Alecsandri Vasile, qui primo veniva a Istanbul in 1845, los transcribeva in le poesia: "Istanbul, le plus brillante victoria del realitate super le imagination".
Cata insula ha su proprie historia. Heybeli es recognoscite de su base naval construite super le sito de un palatio del patriarcho orthodoxe grec e anque pro su institutiones educative. Burgazada esseva un insula favorisate per le communitate grec e estranie como un residentia estive. Multe nomines famose del scientia e del litteratura nasceva o esseva interrate super Kinali. Sedefadasi, pertinente originalmente a un diplomate ottoman, Rodoziade Fethi Ahmed Pasa, ha sempre le aere plus fresc e le mar plus munde e es coperite de juvene pinos. Super toto durante le menses estive le insulas poterea esser appellate le Insulas de Amicitate, proque illos ha devenite un tal loco popular de incontrar de gentes de differente culturas e linguas.
(Per ?it Kili? publicate in Panorama, maio-junio, 1995)
ADAM HA 270.000 ANNOS
SUA: Recercatores al Universitate Yale, SUA, ha publicate le evidentia in le jornal scientific Science, post un studio del chromosomas Y de 38 homines de ubique in le mundo, que omnes super le planeta ha descendite de un parve gruppo de hominides, qui viveva ante 170.000 annos.
Le trovatas es consonante al theoria inter anthropologos que le origine de nostre specie esseva un evento recente e que le differentias racial se ha disveloppate post iste dispersion. Le hypothese rival manteneva que le origines human datava de quasi ante un million de annos e in plure partes del mundo ex un ancestre hominide mesmo plus primitive.
Le nove evidentia appoia le annuncio de un ancestre commun feminin appellate"Eva" facite in 1987, datante "la" a ante 200.000 annos. In ille caso, como in le plus recente concernente le latere masculin del specie, le analyse usate esseva basate super le ADN, lo que es recognoscite nunc como un repositorio significative del passato evolutionari human. In loco de un o duo ancestres specific — un "Adam" e un "Eva" — le studios monstra a un parve gruppo commun, forsan un tribo isolate ab alteres qui non se intersposava, resultante al cambios evolutionari que gradualmente les differentiava ab lor ancestre protohuman.
Walter Gilbert del Universitate Harvard, un collaborator in le travalio, diceva que si le specie human habeva disveloppate plus ancianmente, il haberea habite plus grande differentias inter humanos in loco de plus grande similaritates.
(Publicate in Panorama, julio-augusto, 1995)
MICROBIOS FOSSIL ESSEVA REVIVIFICATE
SUA: Microbios ab un ape prehistoric, que viveva ante al minus 25 milliones de annos, ha essite revivificate per scientistas american.
Recercatores ab le Universitate Polytechnic Statal in California ha isolate usque 1.500 differente species de microorganismos, datante ab 2 a 130 milliones de annos in etate.
Le ape in question es de un specie existente hodie. Illo viveva in le Republica Dominican, ubi illo un die submergeva in un gutta de resina, que plus tarde deveniva ambra. Dr. Raul Cano e su equipa operava con le insecto e aperiva le ambra pro liberar le ape. Ille succedeva isolar le sporas bacterial, transferente los a un massa nutriente.
Post alcun septimanas le sporas se aperiva, permittente que le bacterios ex le sporas cresce e floresce. Iste bacterios esseva identificate como del mesme sorta como illos que hodie habita in le apes, reporta le magazin Science. Le sporas es material genetic in un concha protegente. Illos existe pro poter resister a un longe reposo. Le scientistas totevia es surprendite que illos pote esser active post tante milliones de annos.
Precautiones ha essite facite pro assecurar que nulle microbio escappa. Le bacterio ancian anque produceva enzymas, moleculas que adde velocitate a reactiones biologic. Iste enzymas non es producite per pendentes moderne. Isto da un potential de discoperir nove antibioticos e productos biotechnologic. Ulle microbio revivificate que pare como hodierne infectiones human essera destruite.
(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, julio-augusto, 1995)
LE JARDIN AMUSANTE DEL ARCHIEPISCOPO
Austria: Attention! Non sede sur le sedias. Illos pare esser sedias normal, ma sia secur que le posterior es humide post secundas.
E attention! Non face halto justo al entrata del parve casa de chassa. Ab le cornos del cervo sur le muro le aqua flue multo subito.
Le loco es le castello Hellbrunn, que se trova in le vicinitate de Salzburg, un del castellos le plus curiose del mundo. Ci esseva le residentia estive de prince Marcus Sitticus, qui deveniva archiepiscopo de Salzburg in 1612. Le jardines es in stilo baroc, como esseva anque le humor del archiepiscopo. Ille habeva un phantasia vivide e lassava incorporar in su jardin un rete de fontanas, cascadas, e statuas.
Quando le visitatores al archiepiscopo habeva devenite troppo vivide, ille signava al servitor, qui premeva un button, e aqua spueva ab omne le sedias - excepte illo del archiepiscopo. Le etiquetta demandava que omnes remaneva sedente usque le episcopo mesme se levava.
Marcus Sitticus amava le mythologia. Ille lassava construer un theatro roman in ruinas, e in le Grotto de Orpheo il ha figuras de Orpheo e Eurydice in le Mundo Subterren. A un medallion circum le collo de Eurydice on vide le visage de Marcus Sitticus.
Ante le Grotta de Corona un tote via de fontanas celate risca spuer aqua al passante a cata minuta. In le grotta un corona auree dansa sur un cascada vertical.
Le possessores sequente del castello addeva al joculos, i.a., un theatro mechanic ab 1750 in le qual le vita quotidian del citate es activate per mechanismos ducite de aqua. Quando le button es premite, le macellero disseca un vitello, musicos joca, tsiganos dansa con un urso, etc. Intertanto un organo de aqua musica un choral.
Schloss Hellbrun es situate a Fostenweg 41, vicin a Salzburg
(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, novembre-decembre, 1995)
NOTAS SUISSE NON POTE ESSER COPIATE
Suissa: Le nove notas de banca suisse de 50 francos es impossibile a copiar. Mesmo le photocopiatores le plus moderne non pote fraudar le technica del nota.
Jag Zintzmeyer del parve firma Zintzmeyer & Lux ha usate sex annos pro designar le nota, e le banca national suisse es si secur del securitate que illo planifica lancear le prime nota de 1.000 francos in le historia. Isto occurre in 1998.
Le nota a 50 francos non cela le securitate como normalmente. Le philosophia del designator es que omnes debe saper lo. Isto crea barrieras plus efficace contra fraudatores. Le publico va vider cinque cosas. Un es le numero "magic" de 50, que appare e dispare secundo le lumine. Un numero "chameleonte" cambia colores dependente del lumine. E il ha un "kinegramma" - un numero movente imprimite sur le strias argentin - e un numero relucente. Finalmente un numero es aspere al toccar.
Un secunde nivello de securitate es visibile per machineria special, e un tertie nivello es cognoscite solmente per le banca central.
Cata nota costa in su fabrication 30 centimes contra le 20 centimes pro le ancian notas de banca.
(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, novembre-decembre, 1995)
TUNNEL DE HERCULES CRUCIA GIBRALTAR
Espania/Marocco: Al demanda del reges de Espania e de Marocco ingenieros ha completate le planos pro un tunnel sub le Stricto de Gibraltar pro unir Europa e Africa.
In maio un reunion, que teneva loco a Sevilla, annunciava le detalios del tunnel que haberea un longor de 38 km a un profundor de 365 km sub le mar. Un tal projecto esseva facibile technologicamente. Iste tunnel esserea plus curte que illo del Manica ma plus profunde.
Le arabes del Medievo considerava un tal projecto, e plus recentemente le ingenieros del 19-ne seculo. Le debatto pro e contra se ha combinate con le debatto centrate super le uso de un tal tunnel como un altere route pro immigration illegal de Africa in le Union Europee. Le precio es anque considerate - actualmente calculate a 8 milliardos dollars american. E isto comprendera solmente un tunnel ferroviari con un altere plus parve pro le mantener. Il non habera un manco de usatores.
Cata anno tres milliones touristas estranier veni in Marocco con un altere 1,5 milliones de marocchinos viagiante inter lor pais nord-african e le UE. On calcula que le tunnel transportarea quatro milliones de tonnas de benes e sex milliones de personas cata anno, duplante se per le anno 2025.
(Per Richard W. Sorfleet, publicate in Panorama, novembre-decembre, 1995)