1.4.2 Travelling-ak

Travellingak kamerak egiten dituen translazio-mugimenduak dira. Hala esaten zaie, kameraren desplaza­mendua errail batzuk erabilita lortzen delako. Travelling hitza ingelesezko to travel hitzetik dator, euskaraz bidaiatu esanahia duena.

Travellingak garabi batekin edo beste edozein euskarriren gainean ere egin daitezke, auto batean adibidez.

Travellingak egiteko hainbat tramankulu erabil daitezke: goiko ezkerreko irudian "Dolly" izenekoa, erdikoan "Elemack", eta eskuinekoan garabia.

Travelling motak:

  • Aurreranzko travelling-a (avant): pertsonaiari edo objektuari hurbilduz mugitzen da kamera. Funtzio psikologikoa eta dramatikoa izaten du.
  • Atzeranzko travelling-a (retro): pertsonaiarengandik edo objektutik urrunduz mugitzen da kamera. Funtzio deskriptiboa du, plano laburretik plano orokorrera igarotzen baita, eta horrela subjektuaren ingurunea erakusten baitu.
  • Travelling bertikala: ardatz bertikala erabiltzen da, eta kamera gora eta behera ari da subjektuari jarraituz.
  • Alboko travelling-a: mugitzen den subjektuari jarraitzen dio kamerak alboz. Horregatik, travelling paraleloa ere deitzen zaio.
  • Travelling zirkularra: kamerak 360ºko angelua osatzen du subjektuaren inguruan. Estutasun- eta zorabio-sentsazioak sortzen ditu. Travelling horren adibide bat Matrix filmeko eszenak dira: pertsonaia mugitu gabe gelditzen da airean eta kamera haren inguruan mugitzen da ia 360ºko ikuspuntua erakutsiz.
  • Zooma edo travelling optikoa: Aurreranzko edo atzeranzko travelling itxura duen efektua lor daiteke kameraren objektiboaren zoomaren bidez. Hala ere, baliabide horrek ez du batere efektu errealista eragiten, irudiaren perspektiba ez delako aldatzen. Aldiz, irudiaren zati bat handiagotzea besterik ez da lortzen. Zooma ahalik eta gutxien erabili behar da, eta ez da komeni plano berean aurreranzko eta atzeranzko zoom bikoitza erabiltzea. Askoz eraginkorragoa eta errealistagoa da travelling normala erabiltzea, perspektiba-aldaketa eragiten baitu.

Zoomari esker, interesgunetik hurbildu edo urrundu ahal gara, hartualdian distantzia fokala aldatuz eta enkoadraketaren zabalera aldatuz. Baina kamera mugitzen ez denez, hartualdiaren perspektiba ez da aldatuko.

Zooma erabili beharrean, atzeranzko travelling-a erabiltzen badugu (hau da, kamera pertsonaiarengandik urruntzen badugu), pertsonaiaren ingurune fisikoa erakusten duen emaitza errealistagoa lortuko dugu.

  • Kamera lepoan (steady cam): Kamera lepoan hartuta egin daitezke panoramikak eta travellingak. Azken baliabide horrek freskotasuna ematen dio narrazioari, edo dokumentalaren antzeko errealismo kutsua. Horretarako, kamerak egonkortze sistema berezi bat dauka eta gorputzari lotuta eramaten da arnes batekin, mugimendu zakarrak eta grabatutako irudien dardara saihesteko. Oso egokia da steady cama travelling subjektiboa deritzona egiteko: kamera daramanak, oinez edo korrika doala, ingurunea pertsonaiaren ikuspuntutik ikusten dugula simulatzen du.

Steady camak askatasun handia eman dio kamerari, errailak, tripodeak, garabiak, etab. alde batera utzi ahal izan direlako. Mugimendu askea lortzeko aurrerapen itzela izan da, eta "kamera eskuan" estiloan egindako planoak inoiz baino egonkorrago eta garbiago har daitezke.

Garret Brownek asmatu zuen Steadicama 1976an. "Maraton Man" eta "Rocky" filmetan erabili zen lehenengo aldiz, baina Stanley Kubrickek "The Shining" filmearekin eman zion behin-betiko bultzada.