วัดมหาธาตุวรวิหาร เป็นอารามหลวง ชั้นตรี ตั้งอยู่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเพชรบุรี ตำบลคลองกระแชง อำเภอเมืองเพชรบุรี เดิม มีชื่อเรียกกันหลายชื่อ คือ วัดพระธาตุ วัดหน้า พระธาตุ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ดังปรากฏใน นิราศเมืองเพชรของสุนทรภู่ “แล้วเลี้ยวลงตรง หน้าวัดพระธาตุ พอเดือนคลาดคล้อยจำรัส รัศมี..." เป็นต้น
วัดมหาธาตุวรวิหาร ไม่มีหลักฐานว่า สร้างในสมัยใด มีผู้สันนิษฐานว่า น่าจะสร้างใน สมัยทวารวดี-สุโขทัย มีอายุราว ๘๐๐-๑,๐๐๐ ปี โดยพบหลักฐานสำคัญคือ “ซากอิฐสมัยทวารวดี เป็นจำนวนมาก” อนึ่ง วัดมหาธาตุวรวิหาร น่าจะเป็นวัด ที่เจริญรุ่งเรือง และเป็นพระอารามหลวงมาก่อน ต่อมากลับชำรุดทรุดโทรมลง
“เมื่อฉันไปตรวจคณะสงฆ์มณฑลราชบุรีครั้งนี้ ได้พบวัดมหาธาตุ วัดสุวรรณาราม เมืองเพชรบุรี เป็นวัดโบราณ มีฝีมือช่างที่ทำ เป็นของประณีต ทั้งเป็นวัดใหญ่ สมควรจะรักษาไว้เป็นเกียรติของ เมือง ไม่ได้เป็นวัดหลวง ฝีมือช่างอาจจะกลาย ไปได้ตามรักษา หรือตามความถนัดของผู้นำ และเมื่อทรุดโทรม จะหาคนปฏิสังขรณ์ได้ยาก เพราะฉะนั้น ฉันขอพระราชทานยกวัดมหาธาตุ วัดสุวรรณาราม ขึ้นเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี” และก็ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้า เป็นพระอาราม หลวง ชั้นตรี เมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๙
อาณาเขต วัดมหาธาตุวรวิหาร ตั้งอยู่บน เนื้อที่ ๔ ไร่ ๑ งาน ๙ ตารางวา แบ่งเป็น ๒ เขต ด้านทิศเหนือเป็นเขตพุทธาวาส ด้านทิศใต้เป็นเขตสังฆาวาส มีถนนนอกเป็นแนวกั้นเขตทั้งสอง
ผู้สร้างวัด วัดมหาธาตุวรวิหาร น่าที่จะเป็นวัดที่ได้สร้างมาแต่สมัยทวารวดี มีเสมาคู่ ลวดลายแบบทวารวดี ผสมลายเครือสุวรรณภูมิ สลักหินทราย เป็นหลักฐาน
ภาพโดย นฤมล เจริญลิบ (2568)
เอกสารอ้างอิง
จำนงค์ เอมรื่น. (2562). สมโภชวัดมหาธาตุวิหาร จ.เพชรบุรี ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ครบ ๕๐๐ ปี. เพชรบุรี : เพชรภูมิการพิมพ์.