Vrijheid

In de standenmaatschappij behoorden de Friezen vanaf de Romeinse tijd tot de hoogste stand, de stand der Vrijen. Aanvankelijk streefden de Romeinen echter naar onderwerping van de Friezen. Die wonnen echter de veldslag in het Baduhennawoud, evenals de Germanen de slag in het Teutoburgerwoud. Dit betekende een keerpunt in de veroveringsgeschiedenis. De agressor keerde terug tot de Rijnscheiding en besloot om Engeland te veroveren. De Romeinen leefden zodoende met 4 standen: nobiles (patriciaat), liberi (vrijgeboren), liti (vrijgelaten) en servi (slaven). Men mag veronderstellen dat de inheemse Fries, op grond van zijn vorstelijke afkomst, dan toch ten minste, een vrijgeborene is. Spreken van Friese vrijheid (een vrije heit) is eigenlijk dubbelop: vriese vriesheit. Ook de vader is dus een vrijgeborene. Belangrijke Engelse woorden hiermee verbonden zijn: Freedom en Freeze. Voor het vrij zijn, was een friese vader, voor een vrijman, voldoende. De moeder mocht een vrijgelatene zijn. Karel de Grote heeft, zo beweert men, rond 802 n.Chr. in de geschonken zogeheten Vrijheidsbrief geschreven, dat hij de Friezen voor een vrij en onafhankelijk volk waardig acht. De verklaring heeft verder weinig om het lijf en aan de authenticiteit wordt tot op heden getwijfeld. De brief lijkt wel geschreven door een middeleeuwse Karel en bevat een herhaling van het standpunt in de Lex Frisionum waarin dit vrijheidsaspect al onomwonden schriftelijk is vastgelegd, aangezien deze juridische positie in de praktijk reeds lang bestond. Het lijkt al te ontstaan bij de eerste beoordelingen van het Friese volk door de Romeinse verkenners die voorzichtig concluderen dat men er van de hoogste koningen afstamt. De senaat diende zich daar rekenschap van te geven. Niet de Romeinen, maar de Franse keizer Napoleon, zou de Friezen, door invoering van de dienstplicht in 1811, teruggezet kunnen hebben in de stand der liti. Pas na vervulling van de dienstplicht, feitelijk onvrij tot die vrijlating, bereikte elke weerbare Friese man de eigen hogere sociale klasse.

© 2017 F.N. Heinsius