Beperkte kennis draken

Evolutie gaat trager, dan het tempo waarmee mensen de afgelopen millennia jaar kennis en technologie ontwikkelden. Diep en logisch nadenken kost energie. Veel meer dan ons brein aankan.

Informatie over klimaat, daar is ons brein niet voor gemaakt. Onze hersenen zijn bedraad om snel te reageren. Voor reflexen: vluchten, vechten of bevriezen. Dat gaat ons veel gemakkelijker af, dan nadenken over complexe en abstracte zaken, die wereldwijd gevolgen kunnen hebben:

• wat kán er ver weg in plaats en tijd gebeuren?

• wat zijn daarvan de oorzaken?

• wat kunnen we eraan doen?

• gaan we ook doen wat noodzakelijk is?

• hoe weerstaan we de verleidingen om terug te vallen in probleemgedrag?

Het zit niet in onze natuur. Een onmenselijke opgave dus!

Veel mensen weten nauwelijks dat er een klimaatprobleem is. Wie zich er wel bewust van is, weet meestal maar een beetje. Waar en hoe erg verandert het klimaat? Wat zijn daarvan de gevolgen? Wat zijn mogelijke oorzaken. Wie weet, merkt en begrijpt:

1. de maatregelen die het optreden of effecten van klimaatverandering voorkomen

2. welke veranderingen al zijn doorgevoerd, en aan welke wordt gedacht en gewerkt?

3. welke resultaten er tot nu toe zijn geboekt, en wat van nieuwe maatregelen wordt verwacht?

Kennis ontwikkelt en verspreidt zich geleidelijk. Maar al weten we wat er kan en moet, elk vraagstuk kent een specifieke context. Niet elke technische oplossing, is universeel toepasbaar. Effecten variëren. Hoe meer er mogelijk is, hoe lastiger het is om het beste alternatief te kiezen.

Onwetendheid gecombineerd met onzekerheid vertraagt:

• het in actie komen,

• het aannemen en -leren van nieuw gedrag

• het volhouden van 'verbeterd' gedrag.

Het is een illusie dat iedereen milieubewust wordt. Sterker nog: niemand is in staat om objectief of precies waar te nemen, wat er allemaal gebeurt en eigenlijk aan de hand is.

Veel burgers negeren klimaatverandering. Het is iets waar ze nog geen last van hebben en in hun eentje niets tegen kunnen doen. Zinloos dus, om continu mee bezig te zijn.

Negeren is zelfs goed. Kijken begint met negeren. Pas als je niet let op wat er niet toe doet, levert concentratie om waar te nemen wat je zoekt.

Veranderen doe je pas als je iets wilt, kunt of als het niet meer anders kan. Verandering versnelt, als de massa blind kan volgen.

Hoe vaker en indringende een onheilsboodschap klinkt, hoe meer mensen eraan gewend raken. Hoe vaak kan het even voor twaalven zijn? Hoeveel van ander voorspeld leed is uitgekomen?

Er ontstaat het gevoel en de houding:
- ‘Het zal wel’ en ‘er valt toch niets meer aan te doen’.

Wisselende en strijdige berichtgeving helpt ook niet. Bevlogen journalisten en burgers, vertalen met de beste intenties ingewikkelde wetenschappelijke artikelen naar begrijpelijke, hanteerbare taal. Ze versimpelen zo feiten, en gebruiken informatie selectief.

Hoe populairder een artikel, hoe meer kans, dat mensen of organisaties met andere - vaak eigen - belangen, wijzen op een onvolledig overzicht van voor-, nadelen en tegen-argumenten. Aandacht voor kleine onnauwkeurigheden, ontkracht de hele boodschap.

De overdosis informatie en te veel media-aandacht slaan lam. Smoort elke neiging om in actie te komen, te versnellen en vastberaden door te zetten.

Het is onmogelijk om met 100% zekerheid aan te tonen:

• waardoor klimaatverandering optreedt

• welke gevolgen klimaatverandering nu heeft en

• wat de impact klimaatverandering op lange termijn zal zijn.

Van de aarde is er maar een. Je kunt dus geen experiment doen en harde bewijzen leveren. Het creëren van duurzaamheid, wordt zo een vorm van risicomanagement, ofwel: handelen op basis van zo betrouwbaar mogelijke verwachtingen.

Wetenschappers en vertegenwoordigers van intergouvernementele organisatie of NGO’s, doen hun best hun bevindingen eerlijk te presenteren.

Dit leidt tot boodschappen met inflatiegevoelige begrippen zoals ‘zeer waarschijnlijk’. ‘Waarschijnlijk’ klinkt al bijna als ‘misschien’.

Zorgvuldig formuleren ondermijnt pro actief gedrag en rechtvaardigt het niet-handelen en uitstel.

'Alternatieve' of 'uit de duim gezogen' boodschappen hebben geen nuance nodig. Dat is voor iedereen stukken simpeler.

De aarde heeft niet alleen koorts. Naast stijgende temperaturen:

• verzuren overbeviste zeeën en oceanen waarin koralen sterven en (micro)plastics drijven

• eroderen en verschralen ontboste gronden, en verzuurt de overbemeste bodem

• neemt de biodiversiteit af

• ontstaan tekorten aan grondstoffen

Met elk gebrek op zich, valt voor mensen best te leven.

Opgeteld leveren de gebreken een giftige mix, die de leefbaarheid voor mensen aan tast. Ideaal voor de evolutie/ Voor andere of nieuwe soorten ontstaat rap een gunstiger klimaat om te floreren.

Hopelijk zijn die soorten ons nieuwe voedsel of synergetische partners. Mogelijk ontstaan er steeds vaker onooglijke soorten die zoönoses (ziekten zoals Ebola, Corona, Q-koorts) en verderf zaaien.

Risico’s, van zaken ver van ons bed of over langere tijd, worden gemakkelijk onderschat, weggewoven of lijdzaam aanvaard:

• het is (nog) niet jouw probleem

• in je eentje of lokaal kun je er nauwelijks iets aan veranderen

en

• waarschijnlijk zal het ook jouw tijd wel duren.

Het is lastig om de gevolgen van klimaatverandering in te schatten en je daar iets realistisch bij voor te stellen.

De gevolgen zijn niet gebonden aan een specifieke plaats of tijd. Lokaal kan het mee-, of zelfs gunstig uitvallen.

Dit gevoel rationaliseren, ontslaat van verantwoordelijkheid om in actie te komen. Het verklaart ontoerekeningsvatbaar, voor het geval later blijkt, dat we het bij het verkeerde eind hebben.

Mensen zijn optimisten. Optimisme is een fijne, vaak gezonde en nuttige eigenschap.

Denken en handelen vanuit een mooi vooruitzicht, baant het pad naar een zonniger toekomst.

Overdreven optimisme kan gevaarlijk zijn. Bijna ieder mensen schat zijn eigen risico’s lager in, dan wat uit onderzoek de gemiddelde verwachting blijkt.

Risico’s beheersen, in actie komen wordt zo iets voor ons allen.

Individueel voelen velen die noodzaak minder:
- “Zo’n vaart zal het (voor mij) niet lopen.”

Klimaatverandering vraagt om collectieve acties. Zonder gemeenschappelijke doelen en wederzijds vertrouwen lijkt het noodlot onafwendbaar. Machteloosheid slaat lam:
- “Maakt het uit wat ik doe?”

Boven het goede milieu, dat begint bij jezelf, dreigt de ‘Tragedy of the Commons’; waar iedereen verantwoordelijk is. Daar valt niemand op aan te spreken.