“Trưởng” trong văn hoá

Post date: Oct 25, 2011 12:46:30 AM

Công hay diễu

Tấm gương B.-P.

Trước khi trình bày vài nhận xét về “trưởng” trong sinh hoạt hướng đạo gốc Việt, xin được nhắc đến Baden Powell, người sáng lập Phong trào.

Baden Powell (1857-1941) lần đầu tiên thử nghiệm 8 ngày sinh hoạt hướng đạo với 20 thiếu niên ở đảo Brownsea vào tháng 8 năm 1907 khi ông vẫn còn là một sĩ quan của quân đội Hoàng gia nước Anh. Lúc đó B.-P. 50 tuổi.

Hình bên, B.-P at Brownsea Island, August 1907 (From Eileen K. Wade)

Dĩ nhiên người viết không có ý định so sánh B.-P., người sáng lập phong trào Hướng đạo, với tất cả anh chị em chúng ta hôm nay – những trưởng đang sinh hoạt với phong trào để góp phần giáo dục thế hệ thanh thiếu niên hiện tại. Những nhận xét theo sau chỉ nhằm trình bày những khác biệt văn hoá – văn hoá Đông Tây, văn hoá sinh hoạt, văn hoá tổ chức – giữa cộng đồng hướng đạo gốc Việt và hướng đạo thế giới, một cách tổng quát.

Cách đây gần 30 năm, ở cuối thế kỷ 20, trong một kỳ trại liên đoàn tại Tamaracouta, một trại trường của Scouts Canada tại Quebec, người viết có dịp đón chào một số trưởng (cựu huynh trưởng đã sinh hoạt HĐ tại Việt Nam) đến thăm. Đây là một mẩu đối thoại ngắn, rất ngắn, ở trại hôm đó.

- Sao anh không đi trại cho vui?

- Anh già rồi chú, đâu ngủ lều được.

Người trả lời khi đó vẫn còn trẻ hơn B.-P. hồi đầu thế kỷ thứ 20 nhiều lắm. Lều trại, túi ngủ của chúng tôi ngày đó chắc không sơ sài như dụng cụ trại của B.-P. dùng ở dảo Brownsea.

Danh xưng “Trưởng” trong văn hoá tổ chức

Ngược dòng quá khứ, chữ “trưởng” là một thuật ngữ của hướng đạo Việt Nam trước tháng Tư 1975 tại miền Nam Việt Nam.“Trưởng” dùng như một đại danh từ ngôi thứ hai, hay thứ ba, số ít trong những đối thoại và trao đổi trong gia đình hướng đạo Việt Nam. Đoàn sinh khi nói chuyện với đoàn trưởng 20 tuổi hay Đạo trưởng 50 tuổi đều “thưa trưởng” để tránh được những phức tạp trong xưng hô tiếng Việt.

Trưởng cũng đồng nghĩa với “scouter” hay “leader” trong tiếng Anh hay “animateur”, “animatrice” tiếng Pháp, là những thuật ngữ dùng trong sinh hoạt hướng đạo. Hình trên: Trưởng Trần Trung Ru đi cắm trại gở Lagi (BÌnh Thuận) lúc 75 tuổi (1997)

Chữ “trưởng” được các hội hướng đạo quốc gia kể cả Hội Hướng đạo Việt Nam (được Văn phòng Hướng đạo Thế giới [VPHĐTG] công nhận là thành viên quốc gia năm 1957 và bị chính quyền Việt Nam sau tháng Tư, 1975 giải tán và tịch thu tài sản) định nghĩa rất rõ ràng.

Một cách thật đơn giản, “trưởng” hướng đạo là những người đã trên tuổi trưởng thành, 18 hay lớn hơn tuỳ theo ngành sinh hoạt, có ghi danh (register), chấp nhận Lời hứa và Luật Hướng đạo, sinh hoạt tình nguyện (volunteer, không lương) với Hội Hướng đạo quốc gia.

Với văn hoá tổ chức của người Việt nói chung hay của hướng đạo gốc Việt nói riêng, chữ “trưởng” và cách dùng không đơn giản như vậy.

Trong cộng đồng hướng đạo gốc Việt, ngoài những người đang trực tiếp sinh hoạt với đoàn sinh như đã nêu trên, chữ “trưởng” cũng thường được dùng để chỉ những cựu huynh trưởng đã sinh hoạt với phong trào, khi còn Hội Hướng Đạo Việt Nam, hay những trưởng đã sinh hoạt với những đoàn hướng đạo gốc Việt sau năm 1975 nhưng nay không còn trực tiếp hướng dẫn đoàn sinh nữa. Chữ “trưởng” dùng trong những ngữ cảnh này phản ảnh một nét văn hoá Việt Nam, để tỏ lòng kính mến với bậc đàn anh/chị, những người đã đi trước.

Hướng đạo trưởng niên, Trưởng niên Hướng đạo và “trưởng”

Cách dùng chữ “trưởng” trở nên phức tạp hơn khi một số cựu huynh trưởng Việt Nam lập ra “Hướng đạo Trưởng niên” tại Trại Họp Bạn Thẳng Tiến 6, ngày 29 tháng 6 năm 1998.

“Hướng Ðạo Trưởng niên là một thành phần của Phong trào Hướng Ðạo Việt Nam. Các Trưởng niên Hướng Ðạo Việt Nam kết hợp vì những mục đích sau đây: giữ chặt và phát triển tình thân trong đại gia đình Hướng Ðạo, phục vụ Phong trào Hướng Ðạo, góp phần phục vụ xã hội”

(Trích “Quy ước Hướng đạo Trưởng niên”[1]).

Theo Điều 2 của Quy ước “Hướng đạo trưởng niên” thì

“Thành phần Trưởng niên gồm những người đã tuyên hứa, gia đình và các thân hữu từ 26 tuổi trở lên, hoặc trên 21 tuổi mà không là Tráng sinh Hướng Ðạo Việt Nam.”

Đến đây thì chữ “trưởng” đã đi vào phạm trù văn hoá tổ chức. Và đây là điểm khác biệt rất lớn giữa văn hoá tổ chức của (một phần) hướng đạo gốc Việt với văn hoá tổ chức của các hội hướng đạo quốc gia trên thế giới dù ở Mỹ, Anh, Úc hay ở châu Phi.

Theo Điều 2 của Quy ước nói trên thì người đọc có thể hiểu “Trưởng niên Hướng đạo” là những người (gốc Việt)

Trên 21 tuổi không phải là “Tráng sinh Hướng Ðạo Việt Nam” hay

Những người trên 26 tuổi

Đã tuyên hứa hoặc
Trong gia đình người đã tuyên hứa hoặc
Là bạn của người đã tuyên hứa

Như thế, “trưởng” trong văn hoá tổ chức “Hướng đạo Trưởng niên” của “Hướng đạo Việt Nam” tại hải ngoại không cần phải là người tình nguyện ghi danh, sinh hoạt trong một Hội Hướng đạo quốc gia nào, có thể chưa chấp nhận Lời hứa và Luật HĐ, cũng như không cần phải hướng dẫn giáo dục trẻ em. Trong sinh hoạt “Hướng đạo Trưởng niên”, người ta dùng từ “trưởng” khi chuyện trò trao đổi và thông tin nội bộ. Thí dụ, “…và quý Trưởng X, Y, Z,… thuộc HĐ Trưởng Niên của…” Những “trưởng” này có đơn vị (gọi là xóm hay làng) không hạn định nhân số và không có trẻ em và cũng không cần hiểu, biết và chấp nhận Lời hứa và Luật Hướng đạo. Hơn nữa, vì trong các xóm/làng “Hướng đạo Trưởng niên” không có trẻ em – đối tượng duy nhất của Phong trào Hướng đạo Thế giới – thì các “Trưởng niên Hướng đạo” sẽ làm thế nào để “phục vụ Phong trào Hướng Ðạo” như mục đích thứ 2 ở Điều 1 của Quy ước?

Cùng là danh xưng “trưởng” nhưng trưởng theo quy ước của “Hướng đạo Trưởng niên” khác xa trưởng của một Hội Hướng đạo quốc gia thuộc tổ chức WOSM.

Nói chung, các Hội Hướng đạo quốc gia trong WOSM đều đòi hỏi một Trưởng HĐ phải tình nguyện ghi danh và được Hội chấp nhận; tân trưởng phải chấp nhận những nguyên lý của Phong trào, Luật và Lời hứa Hướng đạo. Một số điều kiện để làm Trưởng HĐ là phải tuần tự tham dự các khoá huấn luyện do Hội tổ chức về giáo dục trẻ em theo phương pháp Hướng đạo theo quy trình và nội lệ của Hội… và quan trọng nhất là thời gian trực tiếp sinh hoạt với đoàn sinh.

Trưởng trong các Hội Hướng đạo quốc gia

Theo định nghĩa trong từ điển bách khoa mở (wikipedia.org) dựa trên tham khảo với văn bản của nhiều hội hướng đạo quốc gia trên thế giới thì“A Scout Leader or Scouter generally refers to the trained adult leader of a Scout unit.”[2] Lược dịch, “Trưởng (hướng đạo) thường dùng để chỉ một huynh trưởng đã được huấn luyện đang sinh hoạt với một đơn vị (đoàn) hướng đạo.”

Riêng tại Canada,

“Trách nhiệm chính của trưởng (người lớn) trong Phong trào Hướng đạo là phúc lợi và sự phát triển của thanh thiếu niên. Nhiệm vụ quan trọng nhất của quá trình “Tuyển dụng và Phát triển Tình nguyện viên” (Volunteer Recruitment and Development, VRAD) của Hội Hướng đạo Canada là để đảm bảo rằng chỉ tuyển dụng người (lớn) thích hợp (làm trưởng).

(Trích Nội lệ và Quy trình của Scouts Canada, Chương 7000. Bản năm 2010)[3]

Trưởng sinh hoạt với đoàn tại Canada (Scouts Canada và l'Association des Scouts du Canada) đều phải qua phần điều tra của sở cảnh sát địa phương.

Các Hội Hướng đạo quốc gia khác cũng có những quy định tương tự, với những đòi hỏi chính đối với một Hướng đạo sinh là phải tình nguyện ghi danh với Hội, hiểu và chấp nhận Lời hứa cũng như Luật HĐ, và riêng vai trò Trưởng còn đòi hỏi phải được huấn luyện chuyên môn về sinh hoạt từng ngành, sinh hoạt đặt biệt và kỹ năng quản trị hành chánh và tài chánh. Xem thêm phụ đính về những điều lệ liên quan đến trưởng của Hội Hướng đạo Hoa Kỳ (A) và Anh quốc (B)

Một vướng mắc khác ở Điều 2 là Quy ước “Hướng đạo trưởng niên” không định nghĩa thế nào là một “Tráng sinh Hướng Ðạo Việt Nam” và người viết cũng chưa tìm được một định nghĩa “Tráng sinh Hướng Ðạo Việt Nam” trực tiếp liên hệ đến Quy ước “Hướng đạo trưởng niên”.

“Tráng sinh Hướng Ðạo Việt Nam” có phải ghi danh sinh hoạt với Hội HĐ quốc gia địa phương hay không? Ngoài ra, một định nghĩa chung nhất cho “Tráng sinh Hướng Ðạo Việt Nam” hiện nay có thể không thích hợp với quy định về Tráng sinh của từng Hội Hướng đạo quốc gia, kể cả các Hội Hướng đạo có sinh hoạt ngành Tráng, vì mỗi Hội quy định một khác.

Tráng sinh của Scouts Canada (Rovers) là những người lớn (18-26) ghi danh sinh hoạt với Hội. (Trích chương 5000, Nội lệ Quy trình Hội HĐ Canada. Bản năm 2010). Tráng sinh (Scouts-aînés) của L’Association des Scouts du Canada là những người trẻ tuổi (17-21) ghi danh sinh hoạt với Les Scouts Canada (Trích “La Proposition Pédagogique Aînés”, Branch Aînés). Hội Nam Hướng đạo Hoa Kỳ (Boy Scouts of America) không có sinh hoạt ngành Tráng; tuy nhiên sinh hoạt “Venturing” (Khai phá, ngành Kha) gồm các thiếu niên tuổi từ 14 đến 21. Ngành Tráng (Rovers) Hội Hướng đạo Úc (Scouts Australia), tương tự như Scouts Canada có sinh hoạt chung cho nam nữ hướng đạo, dành cho thanh niên nam nữ tuổi từ 17 đến 25. Tất cả tráng sinh kể trên đều là những thành viên ghi danh sinh hoạt với một hội hướng đạo quốc gia.

Tóm lại, chưa tuyên hứa (tuyên đọc Lời hứa HĐ trong một buổi lễ với một trưởng của một hội HĐ quốc gia) thì chưa thể là một hướng đạo sinh. Chưa là một hướng đạo sinh thì không thể nào là môt cựu hướng đạo, khoan nói tới niên trưởng hướng đạo.

Cựu hướng đạo quây quần với bè bạn thành tổ chức là việc làm tích cực; tuy nhiên, lạm dụng danh xưng và mục đích giúp giáo dục trẻ em để thực hiện những sinh hoạt không liên hệ gì đến mục đích của Phong trào là điều cần tránh.

Một điểm khác đáng lưu ý là một số những chữ cùng nghĩa “Hướng đạo” (“scout’, “boy scouting”, và “scouting”) cũng như phù hiệu, danh xưng, từ ngữ, nhóm chữ Hướng đạo – đặc biệt tại Hoa Kỳ – thuộc quyền sử dụng riêng của Hội Hướng đạo Hoa Kỳ (BSA). Đặc quyền này được Quốc hội Mỹ bảo vệ bằng một Hiến chương Liên bang (Federal Charter)[4]. Như vậy “Trưởng niên Hướng đạo” hẳn không thể dùng đồng phục của Hướng đạo Hoa Kỳ hay bất kỳ đồng phục của hội HĐ nào khác vì đây là đặc quyền dành riêng cho thành viên của các Hội Hướng đạo quốc gia trên toàn thế giới.

Có lẽ, trên toàn thế giới, chỉ ở cộng đồng hướng đạo gốc Việt mới có những đơn vị hướng đạo không có đồng phục, không có trẻ em với trưởng không cần biết Lời hứa và Luật Hướng đạo nhưng vẫn muốn “phục vụ Phong trào Hướng đạo”.

[1] http://www.huongdaovn.org/vai-net-HD/huongdao-truongnien.html và http://www.hdvietnam.de/web/?id=162, truy cập ngày 24 tháng 6, 2010 (Tài liệu trích trong Bản tin Liên lạc Số 28 - Phát hành tháng 9-1998 - Trang 06)

[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Scout_Leader , truy cập ngày 24 tháng 6, 2010

[3] http://snipurl.com/zujp0, truy cập ngày 01/06/2010

[4] http://www.usscouts.org/aboutbsa/bsacharter.asp, truy cập ngày 01/07/2010[6] http://www.inquiry.net/ideals/scouting_game_purpose.htm, truy cập ngày 01/06/2010

Photo: Hình trưởng Trần Trung Ru (tức Du) trích từ "Đặc san huý nhật" do L.Đ. Bạch Đằng, Sài Gòn phát hành năm 2010

Page updated

Google Sites

Report abuse