Ngô Công Đức (6/3/1975). Nguồn: Bruce McKim / Staff Photographer / The Seattle Times

Cái khó của Tin Sáng là báo phát hành càng nhiều thì Ban Biên Tập càng lo bị đóng cửa.

Đây là những thành phần thứ ba tiêu biêu nhất, nổi bật nhất, “quậy”, những con rối phá hoại miền Nam trước 1975. Nhưng cũng tỏ ra hèn không thua ai cả.

Sau 1975, được 5 năm làm báo Tin Sáng sống tựa vào nhau qua ngày. Sau đó tan hàng khi báo đóng cửa và mạnh ai nấy lo cuộc sống mỗi ngày. Trừ Ngô Công Đức và Dương Văn Ba tương đối khá. Những người khác sống khá vất vưởng vì không có nghề ngỗng gì và cũng chẳng được chính quyền dùng vào việc gì. Họ như thể những đứa con vô thừa nhận.

Trong số những người tranh đấu trong lực lượng thứ ba, Hồ Ngọc Nhậu trước 1975 là “người dính dáng” nhiều nhất vào các hoạt động khuynh đảo. Ông cũng là người “quen biết”, được tin cẩn trong giới phật giáo, công giáo, các thành phần sinh viên tranh đấu, các dân biểu đối lập, các giáo chức trong chương trình Phát Triển Quận 8. Nhất là các nhà văn, nhà báo từng cộng tác trên các tờ Đại Dân Tộc, Tin Sáng, v.v. Và cuối cùng ông cũng có liên hệ với đám Dương Văn Minh và cũng móc nối được với các cán bộ cộng sản nằm vùng.

Ông tránh mặt không tham gia vào “chính phủ bù nhìn” Dương Văn Minh vì đã được mật báo là chuyện kết thúc chiến tranh đã định xong rồi.

Đối với chính quyền mới, lãnh đạo thành phố trao cho ông một đặc ân như một trọng trách: lên danh sách đề nghị cho một số người có dính dáng đến các hoạt động chính trị trước 1975 được khỏi đi học tập. Danh sách ông đề nghị đã bị bác nhiều người. Nhưng lúc bấy giờ, ông cũng không rõ chính sách đi học tập thời gian là bao nhiêu lâu. Ông đã đề nghị cho họ được học tập tại chỗ.

Nhưng ông cũng có thể là người “duy nhất” biết được rằng chuyện đi học tập cải tạo không phải là chuyện “một tháng”. Ông hiểu rõ cái dã tâm cũng như sự thâm độc, sự gian trá lừa đảo của cộng sản ngay từ đầu. Ông viết:

“Chỉ lõm bõm nghe vài người bạn tập kết về cho biết ở bên Tàu, sau vài chục năm vẫn có người lác đác trở về nhà. Chế độ “học tập riêng” tôi đề nghị sau cùng cũng được áp dụng, nhưng chỉ riêng cho tôi và những người được miễn học tập cải tạo tập trung mà thôi…”

(Hồ Ngọc Nhuận, “Đời”, Hồi Ký, bản thảo hay Chuyện về những người tù của tôi, tháng 2- 2003, trang 153-164)

Đây là cú lừa ngoạn mục nhất của Hà Nội sau 1975 và trở thành công án lịch sử. Cú lừa này chẳng qua cũng chỉ là học lại và bắt chước một bài học từ bên Tàu. Nhưng sau cú lừa này, không còn ai tin vào cộng sản và có một làn sóng ồ ạt vượt biển.

Ngay trước 1975, khi còn tranh đấu với tư cách dân biểu đối lập, Hồ Ngọc Nhuận đã phanh phui ra những đòn phép của cộng sản như sau:

“Tôi nhớ lúc bấy giờ, vài người trong chúng tôi phải kiêm nhiều chức trong nhiều tổ chức. Vừa giống hệt như bây giờ, vừa không giống. Hồi đó phải kiêm vì khó tìm đủ người cho nhiều tổ chức đấu tranh. Bây giờ phải kiếm vì khó tìm đủ chỗ.”

(Hồ Ngọc Nhuận, ibid., trang 19,)

Đọc đoạn trích dẫn trên, chắc bạn đọc phải nhìn nhận Hồ Ngọc Nhuận, ngay trước 1975 đã hiểu rõ bản chất cộng sản là gì rồi? Tôi rất ấn tượng trước nhận xét này của ông,“Hồi đó phải kiêm vì khó tìm đủ người cho nhiều tổ chức đấu tranh. Bây giờ phải kiếm vì khó tìm đủ chỗ.”

Ai dám bảo người miền Nam nó khù khờ, không hiểu biết gì về cộng sản? Họ cũng hiểu rõ như ai bản chất cộng sản là gian dối, bịp bơm.

Ông là người miền Nam, nhưng ông không ngu ngơ như người ta tưởng.

Ông vẫn tiếp tục chống đối chính quyền Saigon trong đám dân biểu đối lập gồm khoảng 20 chục người và cuối cùng nằm trong đám lực lượng thứ ba vây chung quanh Dương Văn Minh cho đến hồi kết thúc năm 1975.

Đến lúc này thì ông hồ hởi xông xáo hơn ra làm báo Tin Sáng với Ngô Công Đức. 5 năm làm báo này là 5 năm từng trải, vừa nhục nhã, vừa hèn. Ông thừa biết và so sánh giữa hai chế độ báo chí trước và sau 1975. Biết như thế mà vẫn phải “cố đấm ăn xôi” chỉ vì như nhiều người khác, ông mắc cái bệnh mà Lưu Hiếu Ba gọi là thứ “triết lý con heo”.

Kinh nghiệm chuyến “tham quan Hà Nội”

Trí thức lực lượng thứ Ba kể như được ưu tiên hàng đầu với một số lượng đông đảo được mời ra thăm Bắc kỳ XHCN.

Càng đông càng chứng tỏ một trò gian xảo và bịp bợm. Họ loại trừ hầu như toàn bộ những người trong MTDTGPMN, trừ trường hợp Lê Hiếu Đằng, Nguyễn Hữu Thọ.

Nếu phái đoàn có nhiều đại biểu của MTDTGPMN thì việc thống nhất phải ăn nói làm sao?

Nhưng nhờ chuyến ra tham miền Bắc này, những kẻ ngu nhất, những kẻ mù quáng nhất cũng như những kẻ hăng say nhất cũng phải “sáng mắt sáng lòng”. Cái khó cho họ là khi về lại Saigon, chính quyền mời họ phải phát biểu cảm tưởng.

Có ngu mấy, họ cũng đều nhận thức được giống như Nguyễn Ngọc Lan trong bài viết 100 trang nổi tiếng, “Hà Nội tôi thế đấy”. Thế đấy là thế nào? Nhưng 10 người như một đều phải tấm tắc khen Hà Nội.

Dĩ nhiên mỗi anh phải khen một cách. Thế thì họ có khác gì những con vẹt biết nói tiếng người? Họ có hèn không? Hèn là cái chắc.

Theo Hồ Ngọc Nhuận, sau chuyến đi thăm miền Bắc về thì mọi người trong phái đoàn đều có bổn phận viết bài, hoặc phát biểu. Anh nào nói trước thì dễ, anh nói sau thì khó vì chả lẽ lặp lại anh nói trước? Phải có cái gì mới chứ? Không có thì cũng phải bịa ra chứ?Đó là cái khó của Hồ Ngọc Nhuận.

Hồ Ngọc Nhuận là người phát biểu cuối cùng. Nhưng ông đủ khôn ngoan nên nói về một xã tân tiến, điển hình là xã Như Quỳnh và đã trịnh trọng đăng lại trên Tin Sáng khi về lại Sài Gòn.

Bài viết của Hồ Ngọc Nhuận nhan đề: “Như Quỳnh nay có gì khác?”

Sau khi đã rào trước đón sau, ông phát biểu:

“Là người phát biểu sau cùng, tôi cảm thấy rất lúng túng. Tất cả những góc cạnh của con người Hà Nội, của con người miền Bắc, tất cả những khía cạnh của nếp sống Hà Nội, của nếp sống miền Bắc, các đại biểu lên trước tôi đã hầu như nói hết cả rồi! Tất cả những tình cảm rạt rào, những tình tự dân tộc, những tính khí hào hùng cách mạng của miền Bắc thân yêu hầu như đã được các đại biểu báo cáo đầy đủ…”

“Phần tôi, tôi cũng muốn nói thật nhiều, nhưng lại sợ lập lại những điều đã được nói, vừa sợ không đủ khả năng nói hết được lòng mình. Vì vậy tôi chỉ còn một cách là mời quý vị và các bạn cùng tôi đi dạo một vòng, thăm một vùng quê miền Bắc, vào một sáng chủ nhật đẹp trời…”

(Hồ Ngọc Nhuận, ibid., trang 287)

Tôi có cảm tưởng, một mặt, Hồ Ngọc Nhuận muốn chửi cha các đại biểu đi trước như Nguyễn Ngọc Lan, Lê Hiếu Đằng và những đại biểu khác như Lý Chánh Trung, lm Nguyễn Huy Lịch, ni sư Huỳnh Liên, nghệ sĩ Kim Cương, v.v.

Họ đã tranh nhau nói hết, tranh nhau bợ đỡ miền Bắc. Nay tôi chỉ rất tiếc là không làm sao được nghe đầy đủ các báo cáo của các đại biểu phát biểu sau chuyến tham quan miền Bắc, đặc biệt của Lý Chánh Trung.

Cũng tiếc là không được nghe kịch sĩ Kim Cương chắc là sẽ quá xúc động đến không nói ra lời… và phải khóc. Tiếc là tôi đã có dịp gặp Lý Chánh Trung, nhưng lại quên xin bài ông đã phát biểu. Hẳn là phải hay hơn nhiều bài của Hô Ngọc Nhuận.

Tôi cũng có hỏi ông Lý Chánh Trung về chuyến đi “lịch sử” đó. Ông có vẻ rất phấn khởi, nhưng chỉ tiếc là ông dùng để nói về mình hơi nhiều. Ông cho biết, phái đoàn đi đến đâu cũng được dân chúng đổ xô ra đón tiếp nồng hậu. Dĩ nhiên. Ông được tham gia thăm xã Như Quỳnh, cách Hà Nội khoảng 20km trên đương đi Hải Phòng, thuộc tỉnh Hưng Yên cũ. Ông bị một chị trong Hợp Tác xã chặn lại đột ngột hỏi:

“Có phải ông là giáo sư Lý Chánh Trung phải không? – Thưa phải. Thế thì hân hạnh quá được gặp giáo sư, vì tôi có được đọc bài của giáo sư viết trước đây. Rồi khi Đoàn về đến Hà Nội thì có một thanh niên chạy vội lại hỏi: Trong đoàn ai là giáo sư Lý Chánh Trung, cho tôi gặp mặt. Lý Chánh Trung bèn tách ra khỏi doàn và trả lời: Tôi là Lý Chánh Trung đây. – Thưa giáo sư, tôi kính phục giáo sư, vì trước đây có đọc bài của giáo sư.”

Rồi Lý Chánh Trung đưa ra nhận xét: Miền Bắc dù có chiến tranh, nhưng phải nói trình độ văn hóa cao hơn ở miền Nam nhiều.. Chỉ cần một người dân thường cũng có thể đọc bài của Lý Chánh Trung.

Tôi quên không hỏi, có bao nhiêu người cùng đi trong phái đoàn mà chỉ mình Lý Chánh Trung được hỏi đến? Và quên hỏi, họ đã đọc bài nào.

Thật nay đến là tiếc, vì đây đúng là tài liệu quý hóa quá nếu ai còn giữ được.

Phần Hồ Ngọc Nhuận phát biểu cho rằng cách đây 30 năm, xã Như Quỳnh còn đói, nay mọi nhà đều có ăn no, mọi người trong xã đều có tiền gửi quỹ tiết kiệm. Và ông kết luận:

“Những gì chúng tôi đã hết sức ước ao cách đây mấy ngày, khi ngồi xe vượt hàng trăm cây số ngàn để đi Quảng Ninh hay Hải Phòng, hôm nay chúng tôi đã được toại nguyện. Đó là được thả bộ trên những con đường làng, trên những bờ ruộng thẳng tắp, rợp mát dưới bóng phi lao hay xa cừ, hai bên lúa mọc xanh rì..

“Xã Như Quỳnh, cũng như tất cả làng mạc miền Bắc hiện nay đều như thế cả.. Nước đã được cung cấp điều hòa bởi các đập.. Điện cũng được ưu tiên cung cấp cho máy bơm để chống ún […]”

“Chủ nghĩa xã hội là con đường tiến lên tất yếu đó… Và chúng tôi nghĩ rằng, chúng tôi tin rằng Độc Lập dân tộc và Thống nhất tổ quốc phải được gắn liền với chủ nghĩa xã hội.”

(Hồ Ngọc Nhuận, ibid., trang 293)

Tuy nhiên, những điều trên chỉ là khen lấy được do Hồ Ngọc Nhuận đại biểu phát biểu chứ không là Hồ Ngọc Nhuận- là con người thật sau đây. Một dân Nam Kỳ xỏ xiên và “đểu” như nững người đểu thứ thiệt. Hồ Ngọc Nhuận viết tiếp:

“Tôi chép lại toàn văn ở đây là vì nhiều lý do:

• Bà con Như Quỳnh hồi đó có đọc bài của tôi không, tôi không biết. Nếu có, bà con có thấy Như Quỳnh như tôi viết? Và Như Quỳnh bây giờ, so với hồi đó, nếu đọc lại có gì khác? Có gì còn? Có gì mất. Cả cảnh vật và con người, cả lý tưởng?

• Khi tôi bước khỏi bục nói lúc bấy giờ, có nhiều thính giả đến bên tôi khen ngợi, tán thưởng. Những bà con đó bây giờ ở đâu? Có bao nhiêu bà con đã ra đi? Và dù ở đây hay ở đâu, có bao nhiêu bà con vẫn còn tán thưởng, và có bao nhiêu bà con nhìn đi chỗ khác?

• Và tôi nữa, sau 25 năm, khi đọc lại chính mình, tôi tìm thấy được bao nhiêu phần trăm của tôi hôm nay trong đó? Trong những gì mình viết, suy nghĩ, khẳng định năm xưa?”

(Hồ Ngọc Nhuận, ibid., trang 293)

Đọc xong đoạn văn kết luận trên, tôi tự mình thấy xấu hổ, vì tôi vẫn ngây ngô nghĩ rằng dân miền Nam ngây thơ lắm, chẳng hiểu cộng sản là gì.

Không họ thuộc bài rất nhanh và “xỏ lá, đểu cáng” cũng rất nhanh. Xin bái phục.

Nhóm Chân Tín-Nguyễn Ngọc Lan

Lm. Chân Tín

Sau này, lm Chân Tín cứ nhắc đi nhắc lại, trước 1975, ông và Nguyễn Ngọc Lan chỉ tranh đấu cho nhân quyền, cho người dân. Tôi nghĩ đã đến lúc cần nêu quan điểm. Về việc này Vì lý do nào ông theo cộng sản và sau này ông tìm cách bạch hóa quá khứ trước 1975 và sau 1975 thì tôi hoàn toàn không biết? Nhưng những điều đó sẽ chứng tỏ được gì?

Trong những bài tham luận đọc trong các năm 1982 và 1983, Ông vẫn dùng lời lẽ nhẹ nhàng và bày tỏ một thái độ thiện chí góp ý, xây dựng với Đảng. Nói với các người trong Ban lãnh đạo – như trường hợp nói với Phạm Hùng – ông vẫn một điều anh hai diều anh, với một thái độ thân tình, như với người trong nhà, thay vì chữ ông như thường lệ.

Mặc dù, ông có lợi dụng chức vụ của mình để có cơ hội bênh vực những quyền lợi của giáo hội, nhất là trong vụ phong thánh tử đạo, nhưng vẫn trong một chừng mực cho phép. Sự khéo léo, rào trước đón sau tất nhiên phải có.

“Cho mãi đến năm 1987, ông không còn được mời đọc tham luận trước Hội Nghị của Ủy Ban Trung Ương Mặt Trận [Tổ Quốc] nữa. Chỉ còn được gửi bản góp ý, ông vạch rõ:

“Rõ ràng các Ủy viên công giáo của mặt trận là thứ trang trí.” (Ngày 24 tháng 12, 1987).”

(Minh Võ, “Phản tỉnh Phản kháng, Thực hay hư?”, NXB Thông vũ, 2004, trg 338-340

Rồi ông kêu gọi mọi người xám hối mà người đầu tiên cần xám hối có lẽ là ông và Nguyễn Ngọc Lan. Điều mà người ta thắc mắc và không tin vào độ thành tín của ông là những người như ông hay Nguyễn Ngọc Lan chẳng lẽ lại tin vào thuyết Mác Xít và Duy vật vô thần của cộng sản? Và giả dụ, ông cũng như Nguyễn Ngọc Lan vẫn được nhà nước cộng sản tin dùng, vẫn ở trong Mặt Trận Tổ Quốc, mỗi năm vẫn được lên phát biểu, liệu ông có lên chống đối hay không?

Đã có bao nhiêu người khi còn có chức, có quyền dám bỏ tất cả lên tiếng chống lại nhà nước cộng sản?

Xin trích dẫn về việc làm của Chân Tín trong cuốn “Trui rèn trong lửa đỏ”:

“Để rồi, một ngày cuối năm 1973, vào lúc 8 giờ kém 5 phút, linh mục Chân Tín đã tập hợp được khá đông đảo phóng viên báo chí, thông tấn xã trong và ngoài nước tại tòa soạn báo Đối Diện, để báo cho họ chuẩn bị mục kích một một cuộc họp xuống đường đấu tranh đẹp mắt của sinh viên học sinh.

Trước đó một hôm, anh em thuộc Ủy Ban đòi quyền sống của sinh viên học sinh đã tiết lộ nguồn tin đầy hấp dẫn này cho linh mục.”

(Trui rèn trong lửa đỏ. Bài viết của Hàng Chức Nguyên, “Lửa trong tim. Lửa trên đường phố”, trang 127)

Chân Tín sau đó đã “chia tay ý thức hệ” và coi như mình được giải phóng!

Nguyễn Ngọc Lan

Nguyễn Ngọc Lan kể lại chính ông được chứng kiến sự tàn ác của cộng sản trong bài “Nói chuyện ảo tưởng với người anh em của tôi : LM Nguyễn Quang Lãm”

“Cha già Đỗ Khắc Mỹ, ông cậu ruột của tôi mà các linh mục Bùi Chu đã học luân lý ở Đại Chủng Viên Phú Nhai những năm 1936-1938 hẳn còn nhớ. (…) Rồi một đêm, Việt Minh về phá tan đồn hương vệ, bắt bỏ Ngài trong một bao bố gánh đi. Ba tháng nhẹ tay để dụ dỗ rồi ba tháng thẳng tay. Rồi lại một đêm, 2-12-1952, Tòa án nhân dân ở Ba Lòng, vẫn tỉnh Quảng Trị. Mười “con chiên” của Ngài được đưa từ Nam Tây về để tố cáo Ngài không biết đến mười mấy thứ tội. Rồi án xử bắn. Rồi một loạt đạn, linh mục Đỗ Khắc Mỹ đã gục xuống đêm ấy.”

(Nguyễn Ngọc Lan, “Nói chuyện ảo tưởng với người anh em của tôi: LM Nguyễn Quang Lãm”, tạp chí Đất nước, số 3 trang 130-131)

Nguyễn Ngọc Lan đã có thể kể lại và ghi nhớ chính xác cả ngày tháng về cái chết oan nghiệt của người người cậu ruột mình đã bị Việt Minh xử bắn. Ký ức về tội ác của cộng sản mà Nguyễn Ngọc Lan hẳn đã khắc sâu trong tâm khảm, ngay từ thuở nhỏ, tưởng không thể nào phai nhòa. Vậy mà sau này đương sự vẫn có thể nhắm mắt, quên cái chết oan khiên của cậu mình để đi theo cộng sản thì quả là loại người gì?

Tôi đã đọc Nhật ký Nguyễn Ngọc Lan và tôi cố tìm xem trong ấy, có lúc nào, câu nào, ý nào ông ám chỉ một sự “sám hối”. Hình như qua các hàng chữ, qua các mẩu tin, qua các lời phê phán, Nguyễn Ngọc Lan lúc nào cũng ở tư thế kẻ nói thật. Có nhiều đoạn như thể ông mơ hồ ám chỉ những kẻ còn đeo đuổi cộng sản là những kẻ mù trong trường hợp ông như Dương Thu Hương viết trong cuốn “Thiên đường mù”.

Ông cho rằng, ngoài những kẻ mù lòa – ám chỉ những kẻ hăng say theo Đảng – còn có những kẻ chưa đến nỗi mù mà vẫn nhắm mắt đi theo đỡ gậy cho những kẻ mù?

Ông không nói những kẻ ấy là ai?

Bản thân ông khi trước đây viết trên Đối Diện và sau này viết trên Đứng Dậy, giữa thời gian ấy, đã có lúc nào ông tự xét bản thân ông đã từng đỡ gây cho những kẻ mù?

Đây là câu hỏi quan trọng nhất trong hành trình viết lách của Nguyễn Ngọc Lan.

Nguyễn Ngọc Lan là người thường nhắc tới Lữ Phương với sự trân trọng về lối phát biểu đã nói lên được một số lời cảnh báo. Liệu ông Nguyễn Ngọc Lan có đồng tình và nhận ra những “bất cập” “những phê phán cực đoan” của chính ông về xã hội miền Nam trước 1975 hay không?

“Hà Nội tôi thế đó”

Nguyễn Ngọc Lan viết bài “Hà Nội tôi thế đó” đăng liên tiếp trên Đứng Dậy.

Đây là một bài viết nịnh không đúng lúc và không đúng chỗ.

Nội dung bài viết của Nguyễn Ngọc Lan khoảng 100 trang. Trong đó chỉ có 20 trang đầu viết về thực trạng miền Bắc như ông nhìn thấy. Đó là một miền Bắc còn nghèo nàn, túng thiếu đủ thứ. Phương tiện di chuyển duy nhất là xe đạp. Đường vắng không có xe cộ nên người đi xe đạp đi vòng vèo dưới bóng cây có bóng mát một cách rất thong thả.

20 trang này được đăng trên Đứng dậy từ số 73 vào tháng 10-1975.

Thật ra, Nguyễn Ngọc Lan chỉ quan sát và nói thật. Chẳng hạn căn nhà lúc ông rời Hà Nội thế nào, quét vôi mầu gì thì sau mấy chục năm vẫn là nước quét vôi đó. Nghèo lắm. Nhưng ông nói vớt vát nghèo nhưng đáng thương và đáng quý vì phải dành công của để đánh thắng giặc Mỹ.

Trong 20 trang này, Nguyễn Ngọc Lan ra sức ca tụng Thủ đô Hà Nội và cố tình biện minh cho sự nghèo đói của người dân Hà Nội. Tỉ dụ: “Không mặc đẹp không phải vì đã thay đổi tinh thần, khoái ăn ngon hơn: nhưng chỉ vì quý những cái gì khác hơn cơm áo.” (Nguyễn Ngọc Lan, Dứng Dậy, số 73, trang 37).

Hoặc ở chỗ khác, ông viết:

“Cái nghèo của Hà Nội là cái nghèo tự trọng, cái nghèo của truyền thống, đói cho sạch rách cho thơm, cái nghèo tự chủ, nhân dân ta thà còn nghèo, còn thiếu thốn, nhưng đang làm sáng rực hơn độc lập, tự do.”

(Nguyễn Ngọc Lan, ibid.)

Trong những phần sau, ở số 75, Nguyễn Ngọc Lan viết: “Ưu thế của miền Bắc không phải là ở số lượng tủ lạnh, ti-vi, nhưng ở những giá trị khác.”

Chỉ viết về thực trạng miền Bắc có 20 trang, 80 trang còn lại chỉ nhằm mục đích, giải thich và biện hộ cho 20 trang đầu.

Nguyễn Ngọc Lan tìm cách biện hộ cho tình trạng nghèo nàn ấy. Và đăng liên tiếp trên các số báo 74, vào tháng 11-1975, rồi số 75, tháng 12-1975, số 76 vào ngày 27-12-1975 và số 77-78 vào dịp xuân Bính Thìn. Cuối bài đăng trên số 77-78 có đề “Kỳ sau sẽ tiếp”. Nhưng thực tế đã không có kỳ sau.

Đây là một trường họp duy nhất không có trường hợp thứ hai. Càng bào chữa càng gây nghi ngờ; càng bối rối thất thố. 80 trang sau là một sự vớt vát, tháo gỡ, bào chữa một cách vô hiệu để cuối cùng tự mình phải ngừng bài viết. Sau này, ông cũng nhìn nhận việc viết thêm 80 trang là một sai phạm không cần thiết. Thà đừng viết gì thì hơn.

Quả việc nịnh đôi khi cũng không phải là dễ. Nhưng qua bài này, người ta mới hiểu con người thực của Nguyễn Ngọc Lan.

Câu chuyện không chấm dứt ở đây!

Theo Thế Phong, 25 năm sau để giải thích và biện minh cho bài “Hà Nội tôi thế đó”, Nguyễn Ngọc Lan đã cho in tập “Hẹn thắp lên – Lời chứng hai mươi lăm năm 1975-2000”, do Trình bày xuất bản tại hải ngoại năm 2000. 378 trang. Cuốn sách này được Nguyễn Ngọc Lan đề tặng cho Thế Phong vào năm 2001. (Thế Phong. “Hà Nội tôi thế đó”, tác giả cựu linh mục Nguyễn Ngọc Lan)

Theo Thế Phong viết lại lời biện bạch của Nguyễn Ngọc Lan thì “bài báo của ông đã gây ra đủ thứ dư luận đủ chiều. Chỉ cần thay đổi dấu sắc, huyền, nặng thì có thể là: Hà Nội tồi thế đó, Hà Nội tối thế đó, Hà Nội tội thế đó”.

Cũng theo Thế Phong, Nguyễn Ngọc Lan khi viết đã không có ý đồ hay hậu ý gì hết. Nguyễn Ngọc Lan viết: “Với tư cách cá nhân, tôi viết ngay sau chuyến đi Hà nội rất hào hứng. Với tư cách Tổng biên tập báo Đứng Dậy, tôi càng không thể cho phép mình có ý đồ, hậu ý như dã được gán cho mình.” (Thế Phong, ibid.)

Nhưng theo Nguyễn Ngọc Lan, bạn đọc ngoài Bắc họ bảo nhau: “bao nhiêu năm trời bọn mình đã phải khốn khổ vì thiếu đói, vì chế độ tem phiếu, bây giờ tự dưng một gã làm báo từ Saigòn chân ướt chân ráo ra đây rồi thanh minh, biện hộ, ca tụng cái thiếu đói ấy. Rõ khỉ.” (Thế Phong, ibid.)

Và cuối cùng Nguyễn Ngọc Lan cho rằng bài viết của ông ngưng ngang sau số 77-78 mặc dầu có lời hẹn: kỳ sau sẽ tiếp. Ông khẳng định là hoàn toàn do tự ý người viết.

Có thể nói, Nguyễn Ngọc Lan viết bài với tất cả thiện chí, nhưng lại gây ra nỗi oan nghiệt cầm bút đến không cách gì rửa được.

Sau đó thì Đảng và nhà nước cho Đứng Dậy “ngồi xuống”. Đảng sai Huỳnh Công Minh đến nói chuyện “phải quấy” với Nguyễn Ngọc Lan. Thôi thì tờ Đứng Dậy đã “hoàn thành nhiệm vụ” rồi, mình tính sang chuyện khác. Nguyễn Ngọc Lan nằm nhà “chữa sai bệnh mà không sai toa” theo chữ dùng của Hồ Ngọc Nhuận. Sau khi Đứng Dậy đình bản, được hỏi ông làm gì? Ông trả lời: Làm Thinh. “chỉ làm thinh”.

[Đứng dậy đình bản sau số 114, tháng 12, 1978 – DCVOnline.net]