Phần 9

Nhưng khi mà cả Trung Cộng và Liên Xô đều muốn bắt tay với Tây Phương thi thuyết Domino trở thành lỗi thời. 7 năm sau, nhiều chiến lược gia Mỹ không muốn nhắc tới nữa khi cha đẻ của nó cũng không còn nữa. Và đúng như lời bày tỏ trân tráo của Kissinger khi gặp Chu Ân Lai ở Bắc Kinh ngày 22 tháng 6, 1972:

“Chúng tôi không nhằm tiêu diệt Hà Nội và ngay cả truyện thắng Hà Nội, chúng tôi cũng không nghĩ đến. Nếu có thể sống với một chính phủ cộng sản ở Trung Quốc, thì chúng tôi cũng có thể chấp nhận một chính phủ cộng sản ở Đông Dương”.

(Trích tài liệu giải mật của Mỹ công bố ngày 25/07/2006)

Cho nên không lạ gì người Mỹ sau đó bỏ cuộc, phủi tay, thay đổi đường lối, rút lui và để lại tất cả hàng triệu triệu tấn chiến cụ, kho tàng, cơ sở vật chất cho cộng sản.

Tiến hành chiến tranh là để thắng. Không thắng thì tiếp tục nữa để làm gì?

Câu trả lời thật đơn giản. Người Mỹ đến đây hy vọng tìm được một chiến thắng trong sách lược của họ. Không tìm được thì cuộc chiến kéo dài để làm gì? Trong khi đó, người chiến binh Mỹ tiếp tục mỗi ngày, vai đeo nặng 25-30 ki lô quân trang, súng ống mà không biết điều gì sẽ xảy ra, cũng không nhìn thấy gì. Họ phải lội bùn, nếm bom đạn, cái chết gần kề, chết không định trước. Họ phải sống xa xứ sở của họ mà nóng nôi, mưa và sâu bọ, muỗi mòng quấy rầy cũng tồi tệ như phải đối diện với kẻ thù.

“La chaleur, la pluie et les insectes étaient presque pires que l’ennemi. Trempés de sueur, les hommes pataugeaient dans les rizières et les plantations, s’arrêtant de temps à autre pour enlever les sangsues de leurs bottes. S’ils cherchaient une cigarette dans leur poche, leur paquet était mouillé. Et à la fin de la journèe, comme le raconte Erhart, il n’y avait rien d’autre à attendre que le lendemain…”

Theo lời kể lại của Erhart nắng, mưa, sâu bọ cũng tồi tệ chẳng kém gì kẻ thù. Mồ hôi nhớp nháp, binh lính lội bì bõm trong ruộng hoặc những đồn điền. Thỉnh thoảng phải ngừng lại để lôi những con đỉa bám vào đôi giầy bốt. Nếu họ muốn kiếm một điếu thuốc lá trong túi thì bao thuốc lá đã bị ẩm ướt, chẳng có điều gì khác hơn là chờ đợi đến ngày mai.

(Trích trong Viet Nam, Stanley Karnov, trang 286).

Người lính Mỹ sang chiến đấu ở Việt Nam, họ được gì? Họ chả được gì cả. Trong khi chính phủ họ bỏ ra hơn gần 30 tỉ Mỹ kim cho cuộc chiến tranh này mỗi năm. Tâm tình đó được Tim O’Brien viết về những kỷ niệm chiến tranh trong: If I die in a combat zone.

Cho nên, phải nhìn nhận chân thực rằng có một thứ chiến tranh cho người lính Việt Nam và một thứ chiến tranh của người lính Mỹ.

Theo lời kể lại của ông Nguyễn Cao Kỳ trong Twenty Years and Twenty Days, trang 175: Một đơn vị quân đội Mỹ ở một nơi không có nước uống và tắm giặt. Ta có thể tưởng tượng được rằng, họ có thể tập trung cả trăm binh sĩ cởi quần áo đứng vào một chỗ. Một chiếc trực thăng đến dội nước cho đám binh lính tụ tập ở dưới. Sau đó một chiếc trực thăng khác đến xịt (spray) nước sà bông cho họ kỳ cọ và 5 phút sau một trực thăng đến để họ có thể xát xà bông cho có bọt (lathered themselves) và cuối cùng chiếc đầu tiên tới sối nước cho họ.

Hay một đơn vị đồn trú ở biên gìới Lào cũng theo lời kể lại của ông Nguyễn Cao Kỳ trong một cuộc viếng thăm đơn vị của Mỹ, ông đã được mời ăn thịt bít tết mà bình thường khó có thể có ở một nơi rừng rú như vậy.

Đó chỉ là lối sống Mỹ, ngay cả khi có chiến tranh ác liệt. Không ai có thể trách họ được. Nhưng giả dụ cạnh đó có một đơn vị lính VNCH đồn trú gần đó mà họ phải dùng gạo xấy thay cho bít tết thì sẽ như thế nào?

Đối với phần đông bọn họ, tiêu biểu là Daniel Ellsberg sinh viên tốt nghiệp xuất sắc của trường đại học Harvard, hăng say và lý tưởng. Daniel sang Viet Nam, 1966 do sự tuyển chọn đặc biệt của bộ trưởng quốc phòng McNamara và làm việc cho Ngũ Giác Đài. Ở Việt Nam, ông được tuyển chọn làm trong ngành phản gián trong nhóm của trùm mật vụ Edward Lansdale. Được tiếp cận với các tài liệu mật của cuộc chiến này. 4 năm sau, ông nhìn thấy cuộc chiến tranh Việt Nam chỉ là một ảo tưởng (disillusionment). Ông tiết lộ các tài liệu mật liên quan đến Nixon và nhất là Kissinger mà người ta gọi là “một cuộc xuất huyết các tài liệu quốc gia”. Đối với ông, chiến tranh VN sẽ không bao giờ có được nôt cuộc chiến thắng:

“By 1968, if not earlier, they all wanted, as I did, to see us out of this war….I will always be grateful of young Americans who were choosing to go to prison rather than to take part in a war they knew was wrong that awakened me to these higher loyalist”

(Trích Secrets: A memoir of VietNam and the Pentagon papers. Daniel Ellsberg, Preface, trang 14)

Đánh nhau làm sao được khi chính tại nước Mỹ bạn bè họ xuống đường với những khẩu hiệu:

Big firms get rich. G.I.s die. Cease fire now. Negotiate with the NLF. Viet Nam war, to end all peace, Vetrerans and reservists demand: Bring the troops Home. Now.

Phần dân chúng Mỹ thì đến 46% cho rằng chiến tranh VN là một điều lầm lẫn. Điều cần nhắc lại, dư luận Mỹ là điều quan trọng trong một thể chế dân chủ. Cho nên, người Mỹ có thể không thua cộng sản. Họ chỉ thua họ.

Vào mùa hè năm 1967, số người dân Mỹ ùng hộ cuộc chiến tranh của Mỹ sụt xuống dưới 50%. Tháng 10, chỉ còn lại 28% dân chúng ủng hộ Johnson và sau đó hơn 100.000 người đã tụ họp biểu tình ở Washington để phản đối chiến tranh.

Vì vậy, có thể nói rằng Mỹ thua Mỹ ở Mỹ. Và đến lúc cần, họ nghĩ đến việc làm thế nào ra khỏi vũng lầy chiến tranh Việt Nam.

2. How did we get out?

Trước khi rút lui khỏi chiến trường miền Nam, người Mỹ đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm tiến tới một giải pháp chung cục ở miền Nam. Những giải pháp ấy đều tùy thuộc vào sự thành bại trên bãi chiến trường.

Trận Ấp Bắc với cố vấn Mỹ: tìm một giải pháp mới.

Trận Âp Bắc ở Định Tường năm 1963 cho thấy rõ một điều: Hỏa lực chưa đủ. Phần người Mỹ, không tin tưởng vào quân đội VNCH, đưa đến việc đem quân Mỹ vào VN.

Quân số của ta có thể gấp 3 lần Việt Cộng. Chúng ta đã thất bại trong trận này vì chiến thuật (a tactical failure). Quá tin vào hỏa lực có thể đè bẹp đối phương. Trong khi đó, kẻ thù của người lính VNCH trong trận này là cánh đồng lúa ngập nước đến đầu gối. Binh lính sư đoàn 7 trở thành bia đỡ đạn. Họ bị dậm bùn, tiến chậm chạp mà không có chỗ núp. Sau này, trung tá cố vấn John Paul Vann cố tình quên yếu tố này đã là nguyên nhân chính đưa đến thất bại. Trực thăng vận trở thành những con bọ hung nặng nề. M113 cũ mà người xạ thủ đứng phơi nửa người ra, không có lá chắn chỉ có thể chiến thắng bằng hỏa lực khi địch quân xếp hàng cho mà bắn (1). Nhưng cũng may là cùng một lúc phối hợp pháo binh và hoả lực trên không với AD-6, T-28 và B-26. Không có những con đại bàng này thì tổn hại còn nặng nề hơn nữa. Nhưng khi kẻ địch cũng có pháo binh, cũng có xe tăng thì yếu tố quyết định cho thắng lợi lúc đó là gì? (Xin xem thêm Triumph Forsaken, Mark Moyar, từ trang 186-205)

Tên tuổi trung tá Vann, cố vấn quân sự nổi tiếng lì lợm, can trường, tận tụy, có đầu óc tính toán bị lu mờ đối với cấp chỉ huy người Mỹ và đối với sĩ quan quân đội VNCH.

Và nhất là tên tuổi một số sĩ quan cấp chỉ huy VNCH như đại tá Huỳnh Văn Cao (Vào lúc này ông Cao đã là Tướng Tư lệng Vùng IV Chiến Thuật – DCVOnline), đại tá Bùi Đình Đạm. Và đến những sĩ quan cấp thấp hơn như thiếu tá Tiểu khu Trưởng Lâm Quang Thơ, đại úy Lý Tòng Bá.

Chẳng những thế, trận Ấp Bắc còn ảnh hưởng một phần tới khả năng tác chiến của binh sĩ VNCH cũng như uy tín của nền đệ nhất cộng hòa.

Nhưng nghĩ cho cùng, thắng bao nhiêu trận thì người ta quên. Thua một trận thì báo chí Mỹ với các phóng viên Sheehan, Halberstam nói mãi. Đây là những phóng viên đáng nguyền rủa nhất trên chiến trường miền Nam. Họ có chuyện để nói, để viết với cơ hội bằng vàng. Nói tới nói lui. Đổ lỗi cho quân đội VNCH yếu kém theo cách nhìn của trung tá cố vấn Vann. Phải chăng còn một thứ mặt trận báo chí cũng nguy hiểm mà chúng ta phải đương đầu?

Neil Sheehan đã viết như thế này: “The Viet Cong had accomplished the impossible” (Trích lại trong The Viet Nam wars, 1945-1990, Marilyn B. Young, trang 90)

Riêng tác giả Jamea S. Olson thì viết gần như xuyên tạc, đọc ông này phải cẩn thận lắm, “ARVN troops refused to attack, and the ARVN command refused to reinforce them. The Viet Cong escaped with twelve casualties. (Trích Where the Dominio fall, trang 99)

Phần Đô đốc Harry Felt đến VN sau khi trận Ấp Bắc xảy ra tuyên bố: “I don’t believe what I’ve been reading in the papers. As I understand it, it was a Vietnamese victory, not a defeat, as the papers say” Phần tướng Harkins gật đầu đồng ý: “Yes, that’s right. It was a Vietnamse victory/ It certainly was”.

Nhưng ngoài mặt thì nói thế, ở chỗ riêng tư, đô đốc Felt phàn nàn về “sự yếu kém” trong trận đánh này của quân đội VNCH.

Sau trận đánh này, mặc dầu đại tướng Harkins không coi đó là một thất bại của quân đội VNCH đại tướng Harkins cũng đã yêu cấu thuyên chuyển (relieve) hai sĩ quan cao cấp VN trong trận đánh này đi chỗ khác.

Ông Diệm tỏ ra thất vọng về một số cố vấn Mỹ cấp dưới mà ông cho là thiếu hiểu biết về VN.

Lạc quan và thất vọng thường dễ hay lây như bệnh dịch xảy ra thường xuyên trong bất cứ cuộc chiến tranh nào. Phải chăng trận Ấp Bắc làm soi mòn phần nào nguồn hy vọng chiến thắng cộng sản và từ đó có những “giải pháp sau ông Diệm”?

Sau này, báo Văn Nghệ Trẻ có viết lại theo lời một nhân chứng tên Chú Ba, tôi xin trích dẫn lại một đoạn để so sánh. Nhưng như thường lệ, cần gạt bỏ một số “huyênh hoang” theo cách của họ.

“ Ngày 02/01/1963, khi quân bộ đánh một mũi, có tới 3 tiểu đoàn, 13 đại đội, có xe bọc thép và tầu chiến từ kinh Nguyễn Tấn Thành ứng chiến, bọn địch có điều cả một đơn vị dù thuộc sư đoàn bảo vệ tổng thống Ngô Đình Diệm để tiếp ứng cho các đơn vị của chúng bao vây, hòng tiêu diệt một lực lượng gồm một đại đội chính quy, một đại đội chủ lực của tỉnh, một trung đội địa phương quân và du kích ẩn náu trong cái ấp nhỏ bé. Địch đã thua. Thua đau. Chiến thuật “trực thăng vận”, “thiết xa vận”. Khẩu hiệu “bủa lưới phóng lao, bao vây hợp điểm” của “chiến tranh đặc biệt” bị phá sản. Kết quả là chúng bỏ mạng và bị thuơng 450 tên, trong đó có 20 sĩ quan, 3 cố vấn”.

Theo bá cáo của trung tá Vann, ngày 09/01/1963, thiệt hại vế phía quân đội VNCH là 80 binh sĩ tử nạn, 190 bị thương trong trận Ấp Bắc. Về phía người Mỹ thì 3 cố vấn tử nạn và 6 bị thương. Phía Việt cộng có hơn 100 bị giết, chưa kể số được khuân đi.

Sai lầm chiến thuật này còn đuợc lập lại một lần nữa ở Bồng Sơn vì quá tin vào hỏa lực mạnh trấn áp đối phương, khi tấn công vào một làng từ cánh đồng trống?

Mang trận đánh Ấp Bắc ra để thấy rằng chiến tranh ngoài mặt trận và những gì xảy ra ngoài mặt trận có nhiều chỗ không giống nhau.

Chiến tranh tự nó là một mặt trận toàn diện.

Trận Khe Sanh hay một test cuối cùng trước khi rút lui.

Khe Sanh thường được ví như “Điện Biên Phủ khác”, “Another Dien Bien Phu”, hay “một Valley decision”. Thắng hay thua cuộc chiến tranh này một phần tùy thuộc vào Khe Sanh. Tổng thống Johnson, bị ám ảnh bởi trận Điện Biên Phủ, nhìn Khe Sanh như một lối thoát cho ông và quân đội Mỹ trước các cao trào phản chiến đang lan rộng. Trong phòng làm việc của ông có cà một trận đồ Khe Sanh thu nhỏ để ông có thể theo dõi diễn tiến hằng ngày, hằng giờ trận đánh. Được tin khoảng 40.000 quân đội Bắc Việt đang tập trung ở đó. Westmoreland, vào năm 1967 đã đổ quân xuống đó. Khoảng 6000 thủy quân lục chiến được gửi đến Khe Sanh. Operation Niagara với 5000 chuyến bay oanh tạc các vị trí cộng sản với hơn 100.000 tấn bom trong một chu vi khoảng chưa tới 5 dặm vuông.

Trong suốt cuộc chiến kéo dài 77 ngày từ 21/01 đến 08/04/1968, trong một cuộc chiến đấu đến tuyệt vọng, nhất là tại đồi 881, Nam và Bắc dưới mưa pháo của cộng sản. Khe Sanh vẫn đứng vững nhờ sự yểm trợ tuyệt đối của không quân Hoa Kỳ. Người ta nói đến “The most concentrated application of aerial fire power in the history of warfare” Mỗi ngày hơn 350 chuyến bay, nghĩa là khoảng 15 chuyến bay/một giờ, ngày đêm, đến bỏ bom chung quanh Khe Sanh và 60 pháo đài bay B-52 dội bom gần đến độ ấn định cho phép là chỉ cách nửa dặm phòng tuyến của Mỹ ờ dưới đất.

Nếu không có sức mạnh của Không quân trong việc bỏ bom và tiếp liệu (mỗi ngày khoảng 150 tấn tiếp liệu) thì quả thực Khe Sanh là một Điện Biên Phủ thứ hai. Vậy mà có lúc như đại tướng Earle G. Wheeler nêu ra vấn đề có cần phải thả bom nguyên tử xuống chung quanh Khe Sanh?

Nhưng cuối cùng thì 6000 lính Mỹ đào hố, núp đưới hấm chờ đợi. Một cuộc chiến tranh cân não. Westmoreland chờ đợi, Lyndon Jonhson chờ đợi. Nhưng chờ mãi một cuộc tổng tấn công như một Điện Biên Phủ của quân đội Bắc Việt đã không xảy ra.

Nói về thiệt hại người thì bao giờ phía Mỹ cũng tương đối ít với 730 bị giết và 2642 bị thương. Phía cộng sản là hơn 10.000 binh lính bị giết và 15.000 bị thương. Nếu chỉ nhìn khía cạnh chiến thuật thì quả thực Mỹ đã thắng lợi (Tactical victory) với sự phối hợp ttuyệt đối giữa không quân, hải quân và bộ binh cũng như những tiến bộ mới nhất trong việc thăm dò và định vị trí địch quân trong các mục tiêu bỏ bom của máy bay Mỹ.

Trong khi đó vào dịp tết Mậu thân 1968, cuộc tấn công của quân đội Bắc Việt đã đồng thời xảy ra trên hầu hết các thành phố ở miền Nam trong khi quân đội Mỹ đang chờ đợi cuộc tấn công của quân đội Bắc Việt tại Khe Sanh.

Mục tiêu rõ ràng không phải Khe Sanh, nhưng nhằm 36 thành thị trên tổng số 44 tỉnh thành của miền Nam. Một phần của sư đoàn 3 của quân đội Bắc Việt đã rút về yểm trợ Huế trong cuộc tổng tấn công vào thành phố này. Rõ ràng là Việt Cộng đã thất bại trong cuộc tấn công này. Mỹ và VNCH đã loại các đơn vị quân đội Bắc Việt ra khỏi cuộc chiến trong tết Mậu thân.

Người ta ví von rằng Khe Sanh là trận chiến của Westmoreland và Tết Mậu thân là trận chiến của Hà Nội (Khe Sanh was Wesmoreland’s battle, Tet was Ha noi’s)

Nhưng dầu vậy, việc để cho cộng sản đột nhập được vào tòa đại sứ Mỹ cũng là một một cái đinh đóng thêm vào chiếc quan tài.

Nếu biến cố chính trị 1963 là một turning point về sự thay đổi đường lối chính trị của Mỹ thì Khe Sanh và Tết Mậu thân là một turning point về một giải pháp quân sự của Mỹ ở VN.

Điều mà quân đội Bắc Việt mong đợi là “sự mệt mỏi và chán chường” của quân đội Mỹ. Điều đó đang mỗi ngày một rõ nét. Người lính Mỹ được trang bị đến nơi, đến chốn. Nhưng chỉ thiếu có một điều: Không tránh khỏi mệt mỏi, chán chường.

Và xin dùng câu kết luận của James S Olson như sau:

“Convinced that they they would always enjoy the tactical initiative and could decide when and where to engage American people to tire of the war. It was time for Richard Nixon to deliver his secret plan”

(Trích James S. Olson, Where the Domino fell, trang 206)

Không lạ gì, nhiều đợt lính Mỹ ở Khe Sanh đã lần lượt thay nhau tham chiến ở đây. Đã thế, cứ một năm lại được thay thế bằng những người lính mới. Trong mỗi đơn vị đều có những người lính mới từ Mỹ sang và một số lính cũ được về Mỹ. Tình trạng đó xét ra tai hại ở nhiều mặt. Người lính cũ vừa làm quen với chiến trường, vừa có một số kinh nghiệm chiến đấu, nhất là sống quen thuộc với một số đồng đội đã từng vào sinh ra tử thì đã được gọi về Mỹ. Kẻ mới tới phải mất vài tháng đề tập làm quen, thích ứng với đời sống cực nhọc ở đơn vị. Tự nhiên, anh ta cảm thấy lủi thủi một mình, cô đơn và lạc lõng. Phần những người lính cũ, mất một người bạn chiến đấu cũng cảm thấy hụt hẫng và tạo ra tình trạng ai cũng chờ đến hết hạn kỳ để được trỡ về. Tâm lý cấu an ảnh hưởng lên toàn thể đơn vị. Tinh thần chiến đấu có thể bị suy sụp.

Nếu kể cả binh lính và thủy thủ trên các hàng không mẫu hạm và các căn cứ quân sự của Mỹ như Thái Lan, Phi Luật Tân yểm trợ cho cuộc chiến tranh VN, v.v... Người ta phải cộng thêm 1.2 triệu nhân sự nữa.

Và tính chung những đợt thay quân theo thời hạn một năm thì có tất cả 2.8 triệu lượt người lính đã từng chiến đấu ở Việt Nam.

Một con số khổng lồ trong cuộc chiến này. (Trích tạp chí Foreign Affairs số November/December 2005, bài Iraq: Learning the Lessons of Viet Nam, cựu Bộ Trưởng Quốc Phòng Melvin R. Laird, thời Nixon)

Trong khi đó binh đội cộng sản đi là đi luôn, không tính ngày trở về. Chiến đấu quen, gan dạ và có thể liều chết. Nhiều đơn vị lúc ra đi, sau này chỉ còn nửa đơn vị, có khi không quá 10 người.

Có khi chỉ còn một người. Nói như Keith Weller Taylor: Đó là những chuyên gia về sự tồn tại. Cuối cùng, ai là người ở lại là kẻ thắng cuộc, dù chỉ còn một người.

Sau những thất bại trên chiến trường, đã đến lúc Nixon phải đưa ra một lối thoát danh dự cho người Mỹ.

Người đã mở cửa cho lính Mỹ ra khỏi Việt Nam, chính là H. Kissinger. Chúng ta coi Kissinger là tên bội phản, nhất là ông Thiệu. Trong một lá thư của Kissinger gửi cho ông Thiệu sau này, nhân một bài báo trả lời phỏng vấn của ông Thiệu, trong đó ông Thiệu đả kích Kissinger. Ông Kissinger nhân đó viết cho ông Thiệu:

“I agree with you that the cease-fire terms were harsh… If it had been President Nixon’s and my intention to betray you, we could have done in it 1969... I do not expect to convince you. I can at least try to assure you of my continuing regret, and respect…”

(Trích The Palace File, Nguyễn Tiến Hưng, đoạn trích dẫn trên là ông Kissinger đã có thể thanh toán ông Thiệu từ năm 1969 mà đã không làm. Phần ông Thiệu đã không trả lời lá thư này.)

Cách get out trước tiên là Việt Nam hoá chiến tranh (Vietnamization). Đó là chủ trương, chính sách chính thức (keystone) của Nixon trong cuộc bầu cử 1968, nhằm đưa lính Mỹ ra khỏi Việt Nam. Người Mỹ đã trao lại cho quân đội VNCH gần 1.000.000 vũ khí hạng nhẹ, 46.000 xe cơ giới vá 1.100 máy bay và trực thăng.

Phần lính Mỹ thì rút dần. Tháng 6-1969, Nixon cho rút 25.000 lính Mỹ trong tổng số 541.000 người. Năm 1970, số đó giảm xuống còn 420.000. Đến 1972 xuống còn 60.000 ngàn. Con số thấp nhất kể từ 1965.

Phần quân đội VNCH tăng từ 400.000 năm 1970 lên đến 1.100.000 người.

Cho dù có Việt Nam hóa chiến tranh, có thay mầu da trên xác chết thì có thể chưa bao giờ có thực sự một cuộc chiến tranh của người Việt Nam cho Việt Nam.

Vẫn có thể là một thứ chiến tranh ủy nhiệm.

Phần ông Thiệu cũng tìm cách get out theo cách của ông. Xin có một đôi dòng về những biến động quan trọng vào giờ phút 25 lịch sử miền Nam.

Câu hỏi thứ nhất là ai đã quyết định rút lui khỏi Cao Nguyên? Ông Thiệu hay người Mỹ? Đây là một câu hỏi khá quan trọng cần được làm sang tỏ một lần.

Theo lời tường thuật của Wolf Lehmann trong “This is the Last Message from Embassy Saigon” thì sau khi mất Phước Long vào 1974, tình báo Mỹ đã nắm biết được chủ đích của cộng sản là tiến hành một tấn công lớn (Major offensive) vào đầu năm 1975, sau khi Hà Nội tiếp đón phái đoàn quân sự cao cấp Liên Xô do bộ trưởng bộ quốc phòng, tướng Victor Kulop đến Hà Nội vào dịp giáng sinh 1974, trong một tuần lễ. Ông viết:

“Although, our intelligence on it was spotty, it was quite evident that the main purpose of that mission was to put the final touches on whatever arrangement existed between Hanoi and Moscow for Soviet resupply of ammunitions, tanks, and guns. The Chinese were already backing off. But things had not deteriorated to the point that they did later on”.

(Trích lại trong Tears before the rain, Larry Engelmann, trang 33)

Cũng trong bài viết trên, Wolf Lehmann cho biết thêm là cuộc triệt thoái Cao Nguyên đã không được hỏi ý kiến người Mỹ, ông Thiệu tự quyết định một mình. Nhưng xem ra Wolf Lehmann không có ý chê trách ông Thiệu trong quyết định sinh tử này. Ông viết:

“Thieu didn’t solicit our advice on that kind of strategic decision and I don’t blame him. He was beginning to sense he was being let down, we were cutting our aid, and economic assistance. We had gone through this damned agony with the congressional delegation that had insulted him, in fact, left and right, and in Vietnamese. He saw no other choice but to ressurect this old option, which was an earlier option, to give up part of the country. He had been advised at one time some years earlier by an Australian, Ted Serong, to consider that as an option”.

(Trích sách như trên)

Nhưng quan trọng hơn cả vẫn là quan điểm của đại sứ Graham Martin, ông viết:

“The attack on Ban Me Thuot and Thieu’s decision to withdraw from the central Highlands came as a complete surprise to me. This was at the stage when President Thieu made up his mind that we were leaking information through certain people to the American press or the peace activist and then back to the Vietnamese on the other side.”

I don’t know who convinced him of this. But throughout all of this he didn’t tell us any thing”.

(Trích trong Tears before the Rain, Larry Engelmann, trang 53)

Dù sao, có lẽ đây là lần đầu tiên và lần cuối cùng, ông Thiệu đã có thể quyết định lấy một mình (2), cho dù là một quyết định sai lầm và tai hại, nhục nhã cho binh lính VNCH.

Câu hỏi thứ hai là ai đã sắp xếp để ông Nguyễn Văn Thiệu rời Việt Nam? Xin viết ra đây một lần cho rõ.

Trong một bài viết của đại sứ Graham Martin, ông tiết lộ cho biết:

“President Thiệu resigned on April 21. I did not persuade him to leave the country after that… And would I help get him out? And I said I would if he asked me to. Then about fiteen minutes later, Thieu called on the phone and asked if I could get him out of the country.”

(Trích bài viết Walking Around with My Head in Basket, trong Tears Before The Rain, Larry Engelman, trang55).

Sau đó thay vì dùng máy bay quân sự để chở ông Thiệu, đại sứ Martin đã nhờ trùm mật vụ Polgar lo sắp xếp vụ này cho an toàn hơn. Polgar ủy thác cho F. Snepp lo chở ôngThiệu ra phi trường. Frank Snepp cho biết vào đầu tháng tư, ông Thiệu đã lo trở trước 15 tấn hành lý sang Đài Loan rồi. Về việc này Frank Shepp là người có bổn phận đưa ông ra phi trường một cách an toàn đã nhận xét như sau:

“They drove to Thieu Villa’s and aides came running with suitcases and flung them into the back of my particular limousine and you could hear the banging of metal upon metal. It was the last of Thieu’s fortune. Actually, he had already shipped most of his household belongings and his fortune out of the country in early April” (Trích Decent Interval, Frank Snepp)

Khi ra đi, Ông Thiệu chỉ quên một lời hứa: ông đã bỏ rơi Đặng Văn Quang ở lại và sau này ông Quang tức giận phải tìm đường thoát thân và trốn lánh bộ hạ của ông Kỳ định thanh toán ông.

Trùm mật vụ Thomas Polgar cũng hết sức ngạc nhiên thấy ông Thiệu ra đi một mình trên xe của Frank Snepp cùng với tướng Timmes. F. Snepp là tài xế còn ông Trần Thiện Khiêm ngồi chung xe với T. Polgar. Polgar có vẻ đối xử công bằng với ông Thiệu hơn là F.Snepp. Theo T. Polgar, ông Thiệu không mang vàng trong hành lý của ông. Vì người Á Đông có thói quen gói vàng cuộn trong quần áo. Vì thế làm gi có tiếng chạm nhau của kim khí như sự tưởng tượng của F. Snepp.

Ông Thiệu lên máy bay DC.6, trực chỉ hướng Đài Loan mà không cần đáp xuống đâu để đổ xăng cùng với tùy tùng và không khỏi cay đắng với người Mỷ. Tất cả có 14 người trên chuyến bay. Tất cả bọn họ đều là đàn ông.

Có lúc ông đã bật khóc khi chia tay với đại sứ G. Martin.

Công bằng mà nói, ông là người may mắn số 1 trong số hơn 20 triệu người dân miền Nam trong lúc này.

Trở lại vấn đề trên, ở Mỹ, người ta nhìn cuộc chiến khác chúng ta. Nixon và Kissinger là những tay chơi cờ bạc giả. Vì thế, ngay cả những cuộc ném bom dữ dội xuống miền Bắc Việt Nam tưởng để xoá trắng Bắc Việt. Không phải vậy. Các cuộc oanh tạc đó cũng nhằm hai điều: Một mặt trấn an ông Thiệu là dù hiệp định Paris sau này thế nào đi nữa, nước Mỹ vẫn bảo vệ miền Nam. Mặt khác, cảnh cáo cộng sản coi chừng. Đừng coi thường sức mạnh của người Mỹ. Hãy tôn trọng luật chơi và những gì đã thỏa thuận với nhau. Trong đoạn văn ghi âm vào tháng 05/1972 ghi lại cuộc đối thoại giữa ông Nixon và Kissinger, ông Nixon đã không dấu diếm rằng đối với ông: việc thắng cử là quan trọng hơn việc quân Bắc Việt tấn công quân Nam Việt Nam hay ngược lại. Phần Kissinger cho rằng, cần giữ được tình thế trong một hoặc hai năm sau đó thì vấn đề Việt Nam sẽ rơi vào quá khứ. Nếu Washington dàn xếp được, giả dụ vào ngay tháng 10 này, thì đến tháng giêng năm 1974 sẽ chẳng còn ai để tâm tới nữa… Đối với Kissinger khi ký hiệp định Ba Lê, ông nghĩ mọi việc chỉ là “two-year thing” tức chỉ được hai năm là xong. Tóm lại cả hai người: ông Nixon và Kissinger tin rằng ngay cả khi có một lực lượng quân sự lớn mạnh hơn những gì họ đã điều động cũng không có khả năng thắng được cuộc chiến ở Việt Nam.

“We knew there was no way to force them to concede this point (to maintain their troups in South Viet Nam). It is an axiom of diplomacy that one can win in the conference table what one could win on the battlefield… If we had stood firm in demanding North Vietnam’s withdrawal, there would have been no peace agreement by october 31.”

Để đạt được thỏa ước, Nixon không có con đường nào khác là hù dọa Bắc Việt và trấn an ông Thiệu bằng cách Nói dối. Ellsberg dành một chương trong cuốn sách của ông, điều mà ông gọi là “A lying machine”…

Cuộc chiến này đã bắt đầu như thế và đã chấm dứt như vậy ngoài mọi sự quyết định của người Việt Nam.

Điều mà chúng ta mong muốn là: No more Viet Nam.

Người Mỹ để lại xa lộ Biên Hòa

Có lẽ, việc xây cất xa lộ Biên Hòa để lại một ấn tượng rõ nét về sự quyết tâm tham chiến của người Mỹ ở Việt Nam lúc khởi đầu. Nó biểu tượng cho sức mạnh của Hoa Kỳ, sự giầu có cũng như kỹ thuật tân tiến. Lúc đầu, có dư luận cho rằng xa lộ Biên Hòa sẽ dùng làm bãi đáp cho những máy bay phản lực của Hoa Kỳ.

Tin đồn được nhiều người cho là đúng, mặc dầu hoàn toàn vô căn cứ. Việc xây đắp xa lộ Sàì Gòn–Biên Hòa chưa đầy 2 năm, sau cuộc di cư 1954 đem lại một tin ttưởng vững chắc sự quyết tâm của Hoa Kỳ trrong công cuộc chiến đấu chống cộng sản. Công tác khởi công vào tháng 7, 1957 và hoàn thành 46 tháng sau và được tổng thống Ngô Đình Diệm khánh thành vào ngày 28/04/1961.

Xa lộ bắt đầu từ ngã ba Phan Thanh Giản–Nguyễn Bỉnh Khiêm và chấm dứt ở Hố Nai trên quốc lộ 1 với chiều dài 32 cây số. Lộ giới rộng từ 60 đến 100 mét. Mặt đường rộng 16 mét với 1700 mét cầu. Hai cây cầu lớn là cầu trên sông Sài Gòn, dài 936 thước với ba nhịp sắt ở giữa sông và 20 nhịp với bê tông tiền áp. Cột trụ cầu có nơi phải đóng sâu xuống đến 60 mét, vì đất xấu. Cầu có thể chịu nổi xe tải nặng 32 tấn và 1000 xe cộ lưu thong mỗi giờ.

Việc xây cầu được giao cho công ty Capitol Engineering Corporation thiết kế và công ty Hobnsom Drake and Piper of Viet Nam thi công với tổn phí 35 triệu Mỹ kim.

Xa lộ Biên Hòa nối liền với 11 tỉnh miền duyên hải và 6 tỉnh miền cao nguyên. Ngã tư hương lộ 31 là làng đại học Thủ Đức, cách đó một cây số là nhà máy dệt sợi Vimitex. Cũng trong khu vực Thủ Đức đã xây cất nhà máy điện cho Sài Gòn và một nhà máy thép nhỏ, nhà máy biến điện, xưởng kim khí, nhà máy nghiền đá cho hãng xi măng, trại nuôi heo, v.v…

Ở cây số 22 là khu kỹ nghệ mới thiết lập trên bờ sông Đồng Nai với các hãng giấy Cogido, rộng 24 mẫu tây và tổn phí xây cất làv 150 triệu đồng. Một trong những nhà máy giấy tối tân nhất ở Á Châu cung ứng 15 % số giấy tiêu thụ ở miền Nam VN. Ở đây còn có nhà máy làm bao bố mà mỗi năm có thể sản xuất được 3 triệu bao bố gạo và đường. Đặc biệt nhà máy chỉ dùng sợi kenaf vốn có sẵn ở Việt Nam để chế tạo giấy.

Chúng ta cũng không cần kể hết, nhiều làng đã mọc lên bên cạnh xa lộ và có bộ mặt mới như trường hợp khu Hố Nai đang trờ thành những trú khu thịnh vượng và trù phú chung quanh xa lộ.

Xa lộ Sài Gòn–Biên Hòa là món quà gây thích thú cho chính quyền mới để đổi lấy một nền hòa bình khập khiễng và một đất nước tồi tệ trong quản lý và xây dựng.

Ngày nay tên của xa lộ này là Hà Nội.