จากอดีตจนถึงปัจจุบันประชาชนคนไทยมีการทำงานจิตอาสาอย่างหลากหลาย รูปแบบ โดยไม่หวังผลตอบแทน เน้นแรงบันดาลใจให้คนทุกเพศทุกวัยคิดที่จะทำความดี เพื่อสังคม ดังนั้น ลูกเสือ กศน. ก็สามารถที่จะคิดกิจกรรมจิตอาสาและการให้บริการได้เช่นกัน ดังตัวอย่างต่อไปนี้

1) จิตอาสารักสะอาด เช่น ทำความสะอาดวัด/สถานศึกษา โดยการกวาดใบไม้แห้งแยกขยะ ฯลฯ

2) จิตอาสารักษ์โลก เช่น ช่วยเหลือสุนัขจรจัด เรี่ยไรเงินช่วยสัตว์เร่ร่อน ปลูกป่า สร้างฝาย ฯลฯ

3) จิตอาสาก่อสร้าง เช่น ซ่อม/สร้าง/ทาสี ห้องเรียน สร้างศูนย์การเรียนรู้ภายในชุมชน ฯลฯ

4) จิตอาสาเป็นพี่เลี้ยง เช่น เลี้ยงอาหารผู้ป่วย เล่านิทานให้เด็กกำพร้า อ่านหนังสือ ให้คนตาบอด ฯลฯ

5) จิตอาสาบริการ เช่น ลูกเสือจราจร อาสาพาคนข้ามถนน อาสาบริการน้ำดื่มและอาหาร ฯลฯ

ลูกเสือกับการ “บริการ"

คำว่า “บริการ” หมายถึง การช่วยเหลือหรือการบำเพ็ญประโยชน์ต่อตนเอง ต่อผู้อื่นและต่อชุมชน ลูกเสือวิสามัญจะต้องมีความเลื่อมใสศรัทธาในคำว่า “บริการ” และลงมือ ปฏิบัติเรื่องนี้อย่างจริงจัง ด้วยความจริงใจ และโดยมีทักษะหรือความสามารถในการให้บริการ นั้นด้วยความชํ่าชอง ว่องไว คือ ไวใจได้หรือเชื่อได้ ความเห็นของ บี.พี. เกี่ยวกับ “บริการ”

บี.พี เห็นว่า การศึกษาที่เด็กได้รับจากทางบ้าน ทางโรงเรียน ทางวัด และอื่น ๆ ยังมีช่องโหว่อยู่ 4 ประการ ซึ่งการลูกเสือมุ่งหมายที่จะอุดช่องโหว่เหล่านั้นโดยเน้นการฝึกอบรม ลูกเสือในเรื่องต่อไปนี้ คือ

(1) ลักษณะนิสัย และสติปัญญา

(2) สุขภาพและแข็งแรง

(3) การฝีมือและทักษะ

(4) หน้าที่พลเมืองและการบำเพ็ญประโยชน์ต่อผู้อื่น

การลูกเสือมุ่งหมายที่จะฝึกอบรมลูกเสือทั้งในทางร่างกาย สติปัญญา ศีลธรรม จิตใจและสังคม เพื่อให้เป็นพลเมืองดี รู้จักหน้าที่รับผิดชอบและบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ แก่ชุมชน ตลอดจนประเทศชาติ

ตามคติของลูกเสือ พลเมืองดี คือ บุคคลที่มีเกียรติเชื่อถือได้ มีระเบียบวินัยสามารถบังคับใจตนเอง สามารถพึ่งตนเอง ทั้งเต็มใจและสามารถที่จะช่วยเหลือชุมชนและ บำเพ็ญประโยชน์ต่อผู้อื่น

(1) เพื่อให้ลูกเสือได้เข้าร่วมในขบวนการลูกเสือวิสามัญ ซึ่งมีผู้ใหญ่เป็นผู้ชี้แจง แนะนำและทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษา โดยจะให้ลูกเสือวิสามัญในกองปกครองกันเอง ประกอบ กิจกรรมต่าง ๆ และเรียนรู้โดยการกระทำ

(2) เพื่อให้ลูกเสือวิสามัญได้มีโอกาสฝึกปฏิบัติการตามที่ตนถนัด

(3) เพื่อให้ลูกเสือวิสามัญได้ฝึกหัดรับผิดชอบต่อตนเองและผู้อื่นเป็นขั้น ๆและเพิ่มการฝึกให้กว้างขวางยิ่งขึ้นโดยอาศัยระบบหมู่

(4) เพื่อให้ลูกเสือวิสามัญมีโอกาสแสดงสมรรถภาพของตนเองด้วยความพึงพอใจ และความภาคภูมิใจ โดยการใช้ระบบเครื่องหมายพิเศษ

(5) เพื่อให้ลูกเสือวิสามัญรู้จักอดทน นิยมชีวิตกลางแจ้งและการบริการอย่างมีชีวิตจิตใจ โดยเฉพาะการบริการชุมชน

(6) เพื่อส่งเสริมการแสวงหาอาชีพที่เหมาะสม

การบริการหรือการบำเพ็ญประโยชน์ของลูกเสือวิสามัญในเรื่องการบริการนี้ มีจุดมุ่งหมาย เพื่อให้ลูกเสือวิสามัญทุกคนได้เข้าใจความหมาย รู้วิธีการในการให้บริการ รู้หลักในการจัดกิจกรรมด้านบริการ และมีความเข้าใจสามารถปฏิบัติด้วยตนเองได้ การลูกเสือ วิสามัญต้องการผู้เสียสละ ผู้มีจิตใจเป็นลูกเสืออย่างแท้จริง (Scouting spirit) ไม่เป็นคนเห็นแก่ตัว ไม่ทำอะไรโดยหวังผลส่วนตนเป็นที่ตั้งอยู่ตลอดเวลา ในเวลาเดียวกันการเสียสละประโยชน์ และความสุขส่วนตัว เพื่อบริการตามความหมายของการลูกเสือวิสามัญนี้ก็ต้องให้คำนึงถึง สภาวะแวดล้อมและสถานภาพของตนเองอยู่เสมอ ๆ เพื่อจะได้ตระหนักถึงขีดความสามารถของตนเอง จะได้ไม่ก่อให้เกิดความเดือดร้อนแก่ตนเองและครอบครัว

(1) บริการแก่ตนเองก่อน เป็นการเตรียมตัวเองให้พร้อมเสียก่อน เพราะถ้าหากเรายังไม่พร้อม เราก็ไม่อาจจะไปให้บริการแก่ผู้อื่นได้ หรือได้ก็ไม่ดีเท่าที่ควร การบริการแก่ตนเองก่อนนั้นเป็นการฝึกในเรื่องการให้บริการไปด้วย เพราะคำว่าการบริการแก่ตนเองนั้น หมายถึง ตัวเรา ครอบครัวของเรา ผู้บังคับบัญชาของเรา ผู้ใต้บังคับบัญชาของเรา เพื่อนร่วมงาน ญาติสนิท มิตรสหาย กล่าวโดยสรุปได้ว่า ก่อนที่เราจะออกไปให้บริการแก่ผู้อื่นนั้นจำเป็นต้องสร้างความพร้อมให้แก่ตัวเองเสียก่อน เพราะตราบใดที่เรายังต้องขอความอุปการะ ต้องอยู่ภายใต้การโอบอุ้มคํ้าชูของผู้อื่น ต้องขอให้ผู้อื่นช่วยเหลือเราแล้วแสดงว่าเรายังไม่พร้อม ฉะนั้นลูกเสือวิสามัญต้องเตรียมตัวให้พร้อมในทุก ๆ ด้าน ไม่ว่าการเงิน สุขภาพ เวลาว่าง สติปัญญา ฯลฯ บริการแก่หมู่คณะและขบวนการลูกเสือ เมื่อเราฝึกบริการตนเองแล้ว ต่อไป ก็ขยายการให้บริการแก่หมู่คณะของเราก่อนเป็นการหาประสบการณ์หรือความชำนาญด้วยการบริการเป็นรายบุคคลบริการแก่กองลูกเสือของเราในการงานต่าง ๆ อันเป็นส่วนรวมและรวมไปถึงการให้บริการแก่กองลูกเสืออื่น ซึ่งถือเป็นขบวนการของเราลูกเสือวิสามัญทุกคนควรได้รับ การส่งเสริมให้ช่วยเหลือการดำเนินกิจการของกองลูกเสือวิสามัญ หรือกองลูกเสือสำรองในทุกวิถีทาง ทั้งนี้เพื่อจะได้มีประสบการณ์ภาคปฏิบัติในการ‘ฝึกอบรมลูกเสือซึ่งจะช่วยให้เขาเหมาะสมที่จะเป็นผู้กำกับลูกเสือและเป็นหัวหน้าครอบครัวในอนาคต ลูกเสือวิสามัญควรได้รับมอบหมายความรับผิดขอบในงานที่มีกำหนดแน่นอนในการช่วยเหลือผู้กำกับลูกเสือประเทศชาติต้องการอาสาสมัครเป็นจำนวนมาก เพื่อช่วยเหลือในเรื่องการศึกษามีเรื่องอื่น ๆ อีกมากมายนอกเหนือไปจากการอ่าน การเขียนและการคิดเลข ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นที่เด็กสมัยนี้ จะต้องเรียนรู้เพื่อจะได้ประสบความสำเร็จในชีวิตการที่เวลาเรียนระยะสั้นและครูก็มีจำนวนจำกัดย่อมทำให้เด็กไม่มีโอกาสได้เรียนรู้สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ ดังนั้นความช่วยเหลือของชายหนุ่มรุ่นพี่เป็นอาสาสมัครจึงเป็นสิ่งที่ประเทศชาติต้องการอย่างยิ่ง ลูกเสือสามัญผู้ซึ่งให้ความช่วยเหลือในการฝึกอบรมหรือในการดำเนินงานของ กองลูกเสือสามัญ หรือกองลูกเสือสำรอง และโดยเฉพาะในการอยู่ค่ายพักแรม นับได้ว่าเป็นผู้ให้ บริการที่มีคุณค่าอย่างยิ่งในเวลาเดียวกันงานนี้ย่อมนำความพอใจมาให้ลูกเสือวิสามัญเอง เพราะการฝึกอบรมเด็กนั้นจะได้เห็นเขาสนุกสนาน มีลักษณะนิสัยที่ดีขึ้น ย่อมทำให้ลูกเสือวิสามัญ รู้สึกว่าได้ทำอะไรบางอย่างที่คุ้มค่าการฝึกอบรมแก่รุ่นน้องนั้น ลูกเสือวิสามัญจะต้องทำตนให้เป็นตัวอย่างที่ดี เพื่อให้รุ่นน้องทำตามด้วยการปฏิบัติตนให้สนุกสนาน ร่าเริง เป็นมิตรกับคนทุกคน ซื่อสัตย์สุจริต มีกริยาสุภาพ และใช้วาจาสุภาพไปหยาบโลน

(2) บริการแก่ชุมชน เมื่อฝึกบริการแก่ตนเอง แก่ขบวนการลูกเสือแล้วก็สมควรที่จะไปบริการแก่ชุมชนตามสติปัญญาประสบการณ์และความสามารถแนวคิดในการบริการแก่ชุมชน คือ การชำระหนี้แก่ชุมชนด้วยการร่วมมือกันเสียสละร่วมกันเพื่อดำเนินการจัดกิจกรรมอันเป็นสาธารณะประโยชน์ เช่น การพัฒนาอาคารสถานที่ในชุมซนนั้น การสร้างสาธารณสถานการจัดงานรื่นเริงงานสังคมเพื่อประโยชน์ของสังคมนั้น ๆ ซึ่งจะทำให้ลูกเสือวิสามัญได้ประสบการณ์จากชีวิตจริงหลังจากที่เขาพ้นวัยจากการเป็นลูกเสือวิสามัญต่อไป เขาจะสามารถปรับตัวเข้ากับสังคมที่เขาอาศัยอยู่ได้โดยไม่ได้เอารัดเอาเปรียบหรือเห็นแก่ตัวได้ การบริการแก่ชุมชนนั้นควรเริ่มตั้งแต่ชุมชนที่กองลูกเสือตั้งอยู่บริการในเรื่องต่าง ๆ เช่น ทำความสะอาดการช่วยเหลือผู้ประสบอุบัติเหตุการควบคุมการจราจร การดับเพลิง เป็นต้น ที่สำคัญอีกประการหนึ่ง คือ การพัฒนาชุมชน

(1) เป็นกิจกรรมที่จำเป็นเห็นความจำเป็นที่ต้องให้บริการ คือ ต้องดูว่าจำเป็นแค่ไหนสำหรับเรื่องนั้นที่จะต้องได้รับการบริหาร (2) ให้บริการด้วยความสมัครใจ เต็มใจที่จะให้บริการ

(3) ให้บริการอย่างมีประสิทธิภาพ คือ มีทักษะในการบริการ เช่น การปฐมพยาบาล เทคนิคในการช่วยชีวิต ฯลฯ

(4) ให้บริการแก่ผู้ที่ต้องการรับบริการ เช่น คนที่กำลังจมนํ้าจะได้คนช่วย การพัฒนาชุมชนให้บริการแก่ผู้ที่ถูกทอดทิ้ง เช่น คนชรา คนป่วย และผู้ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้

(5) บริการด้วยความองอาจ ตั้งใจทำงานให้เสร็จด้วยความมั่นใจ ด้วยความ รับผิดชอบโดยใช้ความรู้ที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์อย่างแท้จริง อุทิศเวลาให้แก่งานอย่างจริงจัง ในขณะนั้นรู้จักแบ่งเวลา แบ่งลักษณะงาน มีความมุมานะในการทำงานให้เป็นผลสำเร็จ ตามเป้าหมายที่กำหนดไว้ให้จงได้ย่อมจะได้รับความสำเร็จเรียบร้อยในการทำงาน จะทำให้เรา รู้สึกภูมิใจ

งานบริการ ที่ลูกเสือวิสามัญแต่ละคนหรือกองลูกเสือวิสามัญจะทำไต้นั้น มีหลายประการเช่น

1) โครงการใช้ผักตบชวาทำปุ๋ยหมัก โครงการนี้เป็นโครงการที่ยิงนกสองตัวในเวลาเดียวกัน คือ เป็นการจำกัดผักตบชวาและเป็นการทำปุ๋ยหมัก เพื่อใช้ประโยชน์ในการปลูกพืชผักต่าง ๆ ให้ได้ผลดียิ่งขึ้น โครงการนี้ไม่เสียค่าใช้จ่ายสอดคล้องกับนโยบายของรัฐและอยู่ในวิสัยที่กองลูกเสือวิสามัญจะทำได้อย่างมีประสิทธิภาพ

2) โครงการให้บริการแก่ชุมชน เช่น โครงการให้ความปลอดภัยในการจราจรหางานให้คนพิการทำจัดทำสนามเด็กเล่นสำหรับเด็กยากจนพิการ โครงการบริการแก่ผู้ประสบอุบัติเหตุด้วยการพยายามศึกษาหาความรู้ในเรื่องการปฐมพยาบาล เพื่อจะได้ช่วยเหลือผู้ประสบอุบัติเหตุอย่างมีสมรรถภาพ การดับเพลิงด้วยการเข้ารับการอบรมวิชาบรรเทาสาธารณภัย ฯลฯ

3) โครงการพัฒนาชุมชน โดยทำการสำรวจความต้องการของท้องถิ่นแล้ว วางแผนและลงมือปฏิบัติตามโครงการนั้น โครงการให้บริการแก่กิจกรรมลูกเสือ เช่น ปฏิบัติตามหน้าที่ที่ได้รับ มอบหมายทำหน้าที่กรรมการของกองทำหน้าที่พี่เลี้ยงช่วยดูแล ROVER DEN และช่วยเหลือในการฝึกกอบรมลูกเสือประเภทอื่น ๆ ในวิชาที่ตนถนัด เช่น การผูกเงื่อนเชือก การปฐมพยาบาล แผนที่ เข็มทิศ ระเบียบแถว เป็นต้น

คติพจน์ “บริการ” นั้นเป็นเสมือน “หัวใจ” ของการลูกเสือวิสามัญว่า จะต้องยึดมั่นเสียสละด้วยการบริการ แต่การบริการนี้มิได้หมายถึงเป็นผู้รับใช้หรือคนงานอย่างที่บางท่าน เข้าใจ บริการในความหมายของการลูกเสือวิสามัญนี้ เรามุ่งที่จะอบรมนิสัยและจิตใจให้ได้รู้จัก เสียสละ ได้รู้จักวิธีหาความรู้และประสบการณ์อันจะเป็นประโยชน์ต่อไปในอนาคตและในที่สุด ก็จะทำให้สามารถประกอบอาชีพโดยปกติสุขในสังคม การบริการ หมายถึง ให้ประกอบคุณประโยชน์แก่มนุษยชาติ ด้วยการถือว่าเป็นเกียรติประวัติสูงสุดแห่งชีวิตของเราในการที่รู้จัก เสียสละความสุขส่วนตัวเพื่อบำเพ็ญประโยชน์แก่ผู้อื่น ทั้งนี้เพื่อจุดหมายให้สังคมสามารถดำรงอยู่ได้โดยปกติเป็นการสอนให้ลูกเสือวิสามัญตั้งตนอยู่ในศีลธรรมไม่เอารัดเอาเปรียบผู้ที่ยากจน หรือด้อยกว่า นอกจากนั้นการบริการแก่ผู้อื่นเปรียบเสมือนเป็นการชำระหนี้ที่ได้เกิดมาแล้วอาศัยอยู่ในโลกนี้ก็ด้วยความมุ่งหวังจะให้ทุกคนเข้าใจการใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันในสังคมมองเห็นความจำเป็นของสังคมว่าไม่มีใครสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้โดยลำพัง ทุกคนจำเป็นต้องพึ่งพาอาศัยกันไม่ว่าด้านอาหารการกินด้านเครื่องนุ่งห่มที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค หรืออื่น ๆ ก็ตามเราต่างคนต่างมีความถนัดในการงานอาชีพของแต่ละคนแล้วจึงนำผลงานของตนไปแลกเปลี่ยนกัน ทั้งนี้เพื่อความอยู่รอดของท่านและของสังคม ฉะนั้นท่านจึงเปรียบเทียบการบริการหรือการเสียสลนั้นเสมือนเป็นการชำระหนี้ที่เราได้เกิดมาและอาศัยอยู่ในสังคมนั้นเสมือนเป็นการชำระหนี้ที่เราได้เกิดมาและอาศัยอยู่ในสังคมนั้น ๆ เพราะเราต้องพึ่งผู้อื่นอยู่ตลอดเวลานับแต่แรกเกิด