Кацярына-санніца

7 снежня - Кацярына 

Дзень Кацярыны-санніцы адкрываў пракладанне санкавага шляху, возніцтва, калі спраўлялі гулянне. На Кацярыну варажба працягвалася: дзяўчаты пяклі ляпёшку на адной солі і з'ядалі яе перад тым, як легчы спаць, каб у сне «суджаны-раджаны» падаў вады. Усё больш упэўнены наступ снежнай зімы адчуваўся з кожным днём.

Людзі збіраліся ў далёкую дарогу з таварамі. Гаварылі: "Калёсы хлеб у хату возіць, а санкі - на кірмаш”. Санкі на сялянскім падворку былі немалой падмогай. І ўсе іх належыла ў дзень Кацярыны абавязкова скаціць з гары: і дарожныя санкі, і сялянскія (простыя) санкі на бярозавых палоззях, і ручныя саначкі. Да таго ж на ўсіх санках у дзень Кацярыны належыла пакатаць вясковы народ. Нямала было смеху і забаў на Кацярыну-санніцу.

Кацярына наказвае ў хаце не сядзець, а на санках з гор катацца, весяліцца, цешыцца. Таму на гэты дзень даводзіліся гулянні.

Кацярыну ўяўлялі вясковыя жыхары дабротнай, спраўнай, той, пра якую кажуць: сыр ды малако! Сіні колер яе любімы.

Дзяўчаты і хлопцы асабліва чакалі Кацярыну-санніцу. Верылі, што калі сонца будзе свяціць у гэты дзень, то сама Кацярына нябачна плюхне чароўнай сіні на саначкі і тады быць саначкам шчаслівымі.

Дзяўчаты суцяшалі сябе: калі каханы хлопец сядзе ў яе санкі і скоціцца з ёй з гары, то скоціцца з яго душы цемра, з-за якой яго сэрца было глуха і не адгукнулася на дзявоцкае каханне.

На Кацярыну дзяўчаты пяклі піражок, ці круглы хлеб, і каталі яго па беламу абрусу. З аднаго боку абруса клалі жытні колас, а з другога - хустку каханага ці рукавіцу. Пры гэтым казалі:

Каціся па белым абрусу,

як па белым снезе,

каціся рыссю,

са шляху не збівайся,

не спатыкайся,

да наканаванага дакаціся,

спыніся!

Кацілі хлеб па сонцы - ад жытняга коласа да рэчы, ціха скрадзенай ва ўпадабанага хлопца. Дзяўчына верыла, што з гэтага часу дарожку да яе хаты снег не зацярушыць, што хлопец поруч яе стане хадзіць кругамі. Але часам хлебны колас не каціўся. І гэта было прадвесцем, што дзявоцкія старанні марныя.

У ноч на 7 снежня ўсякая дзяўчына жадала даведацца: ці быць ёй засватанай? Для гэтага яна адразала кавалак хлеба, клала пад падушку і казала: "Прыйдзі наканаваны да мяне вячэраць!" А на раніцу яна глядзела: калі хлеб разламаўся напалову, то ужо абавязкова быць ёй засватанай. І лепшага не пажадаць, бо варажба прадказвала, што будучы муж будзе дзяліць з ёй напалову хлеб і ўсе жыццёвыя радасці і нягоды. Калі ад хлеба адломваўся невялікі кавалачак, то гэта прадвесціла, што жаніх абавязкова аб’явіцца, а ўжо як там складзецца лёс - на тое воля Бога! Калі ж хлеб пад падушкай за ноч моцна ссыхаўся і злежваўся, то гэта быў знак, што дзяўчыне яшчэ доўга нявесціцца.

Існавала нямала павер'яў, злучаных з катаннем на Кацярыну на санках з гор. У гэты дзень кожнаму абавязкова вынікала скаціцца на санках з гары, каб вызваліцца ад душэўнага грузу, зняць з сябе ношу цяжкіх роздумаў, здабыць спакой.

Маладыя людзі адмыслова загадзя рыхтавалі для сваіх дзяўчат саначкі. Саначкі абавязкова аздабляліся, распісваліся кветкамі, арнаментам. Скаціцца з каханай дзяўчынай на санках з гары не проста радасна, але і азначала, што ўжо абавязкова іх лёсы разам пакацяцца па жыцці.

Для малых дзетак рыхтавалі дзядулі і бабулі да Кацярыны казырачныя саначкі з лялькамі. Казырачныя саначкі, ці казыркі - гэта санкі з загнутым перадам палоззяў. Іх ладзілі дзяды. А бабулі тым часам шылі лялькі для сваіх унукаў.

Саму імянінніцу ў гэты дзень частавалі рыбным пірагом з бульбай. На гэты час прыходзіцца Калядны пост, і таму рыхтавалі нішчымнае цеста. 

Прыказкі: "Кацярына забрала край лета, лета стала карацейшае", «Прыйшла Кацярына — прыйдзе і пярына».

Кацярына з прастораў Інтэрнету