Каза
6 студзеня - Каляды
Каза і мядзведзь абавязковыя ўдзельнікі святочнага каляднага абыходу двароў, таму што гэтыя жывёлы ў славян здаўна звязаны з культам урадлівасці.
Каза была сімвалам жыццёвай сілы, і гэтую сілу яна павінна была прынесці гаспадару хаты і яго зямлі, поля, каб лепш урадзіўся хлеб.
Казу звычайна адлюстроўваў хто-небудзь з хлопцаў. На яго апраналі кажух, вывернуты футрам наверх, твар мазалі сажай, на галаву надзявалі любую шапку, да якой прымацоўвалі рогі з саломы. Хлопец-”каза” садзіўся верхам на дугу, так яго і вазілі калядоўшчыкі з хаты ў хату. Пры гэтым каза скакала, а яе світа спявала. Апранута была Каза ў спецыяльную яркую сукенку, па-над якою мацаваліся абрадавыя прадметы: дудачкі, катрынкі, бубны, падковы ў падарунак на шчасце, званочкі, бразготкі, драўляныя пацеркі, завушніцы, мяшэчкі з падарункамі, вянкі дабрабыту з маленькімі чырвонымі мяшэчкамі з зернямі злакаў, драўляная калодка ў падарунак халасцяку, як напамін неабходнасці ажаніцца.
Лялька “Каза” была сімвалам жыццёвай сілы, і гэтую сілу яна павінна была прынесці гаспадару хаты і яго зямлі, каб лепш урадзіў хлеб.
У некаторых губернях існавала лялька Каза, якая мела тыя ж функцыі, што і пераапрануты ў казу калядоўшчык.
Казу робяць кожны год. Гэта вясёлая лялька-берагіня, якая дапамагае падтрымліваць жаночую сілу і энергію. Каб жанчына ўвесь год заставалася забіяцкай, вясёлай, шустрай. Яна прыносіць поспех ва ўсіх пачынаннях, а таксама дапамагае пазбавіцца ад хандры і дэпрэсіі. Сваімі званочкамі яна нібы дарыць сваю весялосць і жыцця- радаснасць, адганяе сум і смутак з сэрца.
Перад новым годам Казу трэба адпусціць: спаліць, або кінуць у раку. Вы самі ўбачыце, як за год яна стамілася.
Робіцца гэтая лялька, як варыянт, на крыжавіне. Апранаць яе пажадана ў яркую сукенку. Абавязковым атрыбутам з’яўляецца кашалек з чырвонай тка-ніны, напоўнены зернем, манетамі, крупамі, соллю і г.д. Да рук Казы можна прывесіць бразготкі і званочкі; на шыі – каралі, а рогі з барадой можна ўпрыгожыць стужкамі.
Тут ужо прастор для вашай фантазіі.
Такі абярэг лепш за ўсё размясціць на самым бачным месцы, каб яго ўладальнік як мага часцей зараджаўся пазітыўнай энергіяй і аптымізмам.
Лічылася, калі да вас на каляды прыйдзе «Каза», год бу-дзе вясёлым і радасным.
Вусная народная творчасць
Нам Піліпаўка надакучыла,
Дзеўкам жываты перамучыла.
Мальцам жамеры зубы праелі.
А калядныя ж бліны ладныя,
А мікольскія — не такоўскія.
Го-го-го, козанька,
О-го-го, шэра! (2 разы)
Дзе ж ты бывала?
—А я бывала
Да й у шчырам бору
Да й ягодкі брала.
Як прыбег ваўчок,
Да за козаньку хоп.
А ваўчанятка —
Да за казенятка.
Го-го-го, козанька,
Як ты крычала?
— А я крычала:
“Ме-ме-ме...”
— Так я крычала.
Го-го-го, козанька,
Як ты ўцякала?
— А я ўцякала:
Туп-туп-туп!
Так я ўцякала.
Дайце казе грэчкі
На перапечкі,
Рэшата аўса,
А наверх — каўбаса.
Ты, козанька,
Расхадзіся, развесяліся.
Старшаму хазяіну
У ногі пакланіся.