Ηγέτης - Ιδεολογία
ΗΓΕΤΗΣ – Ιδεολογία
Ηγέτης
Η κουλτούρα τής βίας τού ηγέτη
Αρχαία Ελλάδα
Θαυμασμός, Μίμηση καί Άμιλλα
Βασιλεία
Επαναστάτης
Ο μύθος τής μοίρας τού ηγέτη
Πολιτικός
Ηγέτης
Η κουλτούρα τής βίας τού ηγέτη
Αρχαία Ελλάδα
Θαυμασμός, Μίμηση καί Άμιλλα
Η ανθρωπότης έχει αναδείξει ηγέτες τού είδους τού Περικλέους, τού Καίσαρος, τού Μεγάλου Κωνσταντίνου, τού Χίτλερ, τού Στάλιν, τού Μπούς ΙΙ, … Τό ερώτημα σήμερα είναι εάν έχουμε τήν πολυτέλεια νά συνεχίζουμε νά αναδεικνύουμε ως ηγέτες μας τού είδους τού Χίτλερ, ή τών Ροκεφέλλερ. Εμείς, τής ΑΔΕ, ισχυριζόμαστε ότι τεκμηριωμένα οφείλουμε νά ιδρύσουμε τήν άμεση δημοκρατία, μιάς καί ουδείς πολιτισμένος λαός επιθυμεί νά υποβιβαστεί στό επίπεδο ενός νέου Μεσαίωνος ή νά αφανιστεί τό ανθρώπινο είδος.
Εάν είχατε τήν δυνατότητα νά συμμετέχετε στό πολιτικό γίγνεσθαι τής χώρας μέσω τής άμεσης δημοκρατίας τής ΑΔΕ, θά υπήρχε πιθανότητα νά θέλετε νά επιλέξετε ως ηγέτη σας έναν από τούς σημερινούς πολιτικούς που διαφημίζονται στά ελληνικά ΜΜΕ;
Στήν Σουηδία, Φιλανδία, Νορβηγία, Δανία, Ελβετία τά μέλη τής κυβέρνησης πηγαίνουν στά γραφεία τους καί στήν Βουλή μέ τά πόδια, μέ ποδήλατα ή παίρνουν τά δημόσια μέσα μεταφοράς. Στίς δέ άλλες «πολιτισμένες» χώρες, ένας υπουργός που θά μετακινούνταν υπό τούς ήχους τών σειρήνων καί περιστοιχιζόμενος από μοτοσυκλετιστές τής αστυνομίας θά προκαλούσε τό δημοκρατικό συναίσθημα τών ψηφοφόρων του.
Όσο πιό δημοκρατική καί ηθική είναι μία χώρα τόσο οι επικεφαλής τών κυβερνήσεων ζούν μεγαλοαστικά καί μερικέ φορές ταπεινά – π.χ. : ο Ούλαφ Πάλμε ζούσε στό διαμέρισμα του στήν Στοκχόλμη, ο Μπρούνο Κράιτσκι έμενε σ’ όλη του τήν ζωή σ’ ένα σπιτάκι στό Νούσντορφ κοντά στήν Βιέννη.
Ο Τολστόι, στό Πόλεμος καί Ειρήνη, υποστήριξε ότι οι μεγάλοι ηγέτες ίσως δέν διαφέρουν καί πολύ από τούς βίαιους εγκληματίες, καί ότι δοξάζονται από κάποια ιδιοτροπία τών ανθρωπίνων πραγμάτων.
Οι συμβουλές τού Χάντινγκτον πρός τούς εργοδότες του – τήν εξουσιαστική πλουτοκρατία – περί τής ανάγκης κατασκευής ψευδών εντυπώσεων ώστε νά ελέγχεται ο εγχώριος πληθυσμός, μαρτυρούν τό αυτονόητο : ο λογικός πολίτης πρέπει ν’ αντιμετωπίζει ως ένας άπιστος Θωμάς τίς όποιες εξαγγελίες περί τής αγαθής προαίρεσης τών ηγετών που υπηρετούν τά συμφέροντα τών ιδιοκτητών τού νεοφιλελευθερισμού. Οι αγαθές προθέσεις τών ευσπλαχνικών πατέρων τού έθνους μας αποτελούν προβλέψιμες κενολογίες. Συγκινητικά λογύδρια γιά τήν ηθική καί ανιδιοτελή ανωτερότητα τών σκοπών τους έχουν κηρύξει τά χείριστα τέρατα τής Ιστορίας – οι Ρωμαίοι καί Βυζαντινοί αυτοκράτορες, οι Πάπες, ..., ο Ναπολέων, ο Χίτλερ, ο Στάλιν, οι Ιάπωνες φασίστες, Χριστιανοί Πρόεδροι τών ΗΠΑ, ο Σουχάρτο, ο Σαντάμ Χουσεΐν, καί πολλοί άλλοι.
Ήτοι, η ψυχολογία καί η ρητορική αυτών τών ηγετών είναι ένα θέμα ελάχιστης αξίας. Αυτό που αξίζει τήν προσοχή μας είναι οι θεσμικοί παράγοντες που περιορίζουν αποτελεσματικά τήν ενεργό συμμετοχή μας στήν πολιτική τής χώρας μας.
Η κουλτούρα τής βίας τού ηγέτη
Είναι προφανές ότι όσο περισσότερο χρόνο ένας ηγέτης παραμένει επικεφαλής τού κράτους, τόσο περισσότερα θά είναι τά γεγονότα που θά φέρουν τό όνομα του – π.χ., ο Λουδοβίκος ο ΙΔ’ βασίλευσε σχεδόν γιά 75 έτη. Αυτή η συσσώρευση αυξάνει τήν ‘’κατασκευασμένη’’ ιστορική χρησιμότητα τού ηγέτη ως σημείο αναφοράς, άν καί η προσωπική συνεισφορά ή ευθύνη τού ηγέτη γιά τά σημαντικά γεγονότα τής περιόδου εξουσίας μπορεί νά είναι ελάχιστη.
Ανεξαρτήτως όμως τής διάρκειας εξουσίας ενός ‘’Μεγάλου’’ ηγέτη, οφείλουμε νά επανεξετάσουμε τά κριτήρια βάσει τών οποίων οι ιστορικοί τού παρελθόντος απέδιδαν τόν υπέρτατο τίτλο σέ ηγεμόνες ως φόρο τιμής, μιάς καί οι πολιτικές καί κοινωνικές αξίες τους βρίσκονται σέ πλήρη σύγκρουση, τουλάχιστον όσο αφορά τίς ανθρωπιστικές αξίες, μέ τίς σημερινές τών αφυπνισθέντων πληθυσμών.
Όντως, οι μονάρχες, οι πρόεδροι καί οι πρωθυπουργοί κερδίζουν διαπρεπέστερη θέση στά ιστορικά χρονικά σέ περιόδους πολέμου. Όμως, τό κύριο ερώτημα θά πρέπει νά ασχολείται μέ το ποία τά αίτια τού πολέμου, ποίοι αποφάσισαν τήν ένοπλη σύγκρουση και ποίοι έφεραν τήν ευθύνη καί έλεγχαν τήν πορεία τού πολέμου ;
«Η ιστορία είναι κάτι παραπάνω από μία εικόνα τών ανθρώπινων εγκλημάτων καί συμφορών», είχε γράψει ο Βολταίρος. Ο Ουίλιαμ Κ. Μπράιαντ αποκάλεσε τήν Ιστορία «φρικτή διήγηση επιορκίας καί σύγκρουσης, φόνου καί λεηλασίας».
Τά χρονικά τών ανθρώπινων υποθέσεων είναι πλήρη συνωμοσιών, δολοφονιών, εκτελέσεων, σφαγών, ταραχών, στάσεων, επαναστάσεων, εισβολών καί κατακτήσεων : δεκάδες ‘’Μεγάλοι’’ ηγέτες απέκτησαν φήμη από τό ανθρώπινο αίμα.
Ο Ναπολέων αποτελεί κλασσικό παράδειγμα. Ο Τολστόι ισχυρίστηκε στό Πόλεμος καί Ειρήνη ότι η φήμη τού Ναπολέοντα βασίζεται κυρίως στήν προθυμία του νά αναλαμβάνει τήν ευθύνη ομαδικών δολοφονιών. Ο Ναπολέων αφαίμαξε τήν Γαλλία καί έδωσε τίς διαταγές που επέτρεψαν σέ εκατομμύρια ανθρώπους νά γίνουν ασύδοτοι δολοφόνοι. Ωστόσο, εξαιτίας τού μεγέθους καί τού τραγικού χαρακτήρα αυτής τής δολοφονικής επιχείρησης, ο Ναπολέων πέρασε στήν Ιστορία ως ‘’Μεγάλος άνδρας’’. Τό 1841, ο Τόμας Καρλάιλ τόν χαρακτήρισε ως έναν από τούς λίγους αυθεντικούς ήρωες τής Ιστορίας · στίς αρχές τού 20ου αιώνα, ο Τ.Μ. Κατέλ εκτιμούσε ότι ο Ναπολέων ήταν η διαπρεπέστερη προσωπικότητα τού δυτικού πολιτισμού. Σύμφωνα μέ τόν χώρο που καταλαμβάνει στά βιογραφικά λεξικά, ξεπερνά τούς Σαίξπηρ, Βολταίρο, Φράνσις Μπέικον, Αριστοτέλη, Γκαίτε καί Νεύτωνα. Μόνο στόν 20ο αιώνα, περισσότεροι από 200 χιλιάδες τόμοι έχουν δημοσιευτεί γιά τόν Ναπολέοντα καί τήν εποχή του.
Δυστυχώς, καί η αρχαία δημοκρατική Αθήνα συχνά επέλεγε τήν χρήση βίας αντί τής πειθούς καί τής ανθρωπιστικής υπερβατικότητας.
Αρχαία Ελλάδα
Κόδρος : Στήν εποχή τού βασιλέως Κόδρου, η Αττική αντιμετώπιζε μεγάλα οικονομικά καί κοινωνικά προβλήματα ένεκα τής πολυπληθούς επιστροφής τών Δωριέων. Ένας χρησμός τούς φανέρωσε ότι γιά νά λυτρωθεί ο τόπος τους απαιτείται νά θυσιαστεί ο βασιλιάς τους. Ο Κόρδος αυθορμήτως θυσιάστηκε. Από τότε η Αττική έγινε τόπος γαλήνης καί ειρήνης · σ’ αυτήν εύρισκαν καταφύγιο πολλοί κατατρεγμένοι άνθρωποι καί άρχισε νά γίνεται πολυάνθρωπη. Καί από τότε ξεκίνησε η μεγάλη πρόοδος της. Οι Αθηναίοι όμως, δέν είχαν ξεχάσει τήν υπερβατική πράξη τού Κόρδου, καί γι’ αυτό, άν καί συνεχώς υιοθετούσαν δημοκρατικές αρχές, συνέχισαν νά εκλέγουν βασιλείς, αλλά μέ μοναδική τους αναγνωρισμένη εξουσία τήν διεύθυνση τών πατροπαράδοτων θυσιών.
[ Σχεδόν πάντοτε, τό έπαθλο τής νίκης στόν πολιτικό στίβο τής δημοκρατικής Αθήνας δέν ήταν τό χρήμα, αλλά η δόξα (η φήμη, τό καλό όνομα στήν αιωνιότητα). Στό πρώτο μισό τού 5ου αιώνα, τά πολιτικά αξιώματα δέν αμείβονταν. Η πολιτεία δέν επέβαλλε υψηλούς φόρους καί είχε ελάχιστες δαπάνες, οπότε ήταν μάλλον απίθανο νά πλουτίσει κάποιος από τήν πολιτική. Οι σημαντικότεροι υποψήφιοι γιά τά υψηλά πολιτικά αξιώματα ήταν άνδρες εύποροι καί ευγενείς · η σκέψη τους ήταν διαποτισμένη από τό ελληνικό ιδεώδες τού ανταγωνισμού γιά τά πρωτεία, τήν δημόσια αναγνώριση καί τήν δόξα που τήν συνόδευε. Η μάχη γιά αυτά τά έπαθλα ήταν πάντοτε σκληρή.
Οι δέ πολίτες περίμεναν από τούς ηγέτες τους νά επιδεικνύουν φυσική αντοχή, είτε στόν αθλητικό στίβο είτε στό πεδίο τής μάχης, καί ταυτόχρονα νά είναι ευσεβείς, μεγαλόψυχοι καί ευγενείς. ]
Κίμων (512-449) υιός τού Μιλτιάδη, πολιτικός αντίπαλος τού Περικλέους : ήταν πλούσιος καί ανήκε στό περίφημο γένος τών Φιλαϊδών καί μέσω τού γάμου του καί τής αδελφής του είχε συνδεθεί καί μέ άλλες δύο ισχυρές αριστοκρατικές οικογένειες τών Αθηνών, εδραιώνοντας, ως εκ τούτου, μία πανίσχυρη πολιτική συμμαχία άνευ προηγουμένου. Εκτός αυτού, διέθετε ανεκτίμητα προσωπικά χαρίσματα : ψηλός καί εντυπωσιακός στήν εμφάνιση · οι τρόποι του ήταν άνετοι καί φιλικοί, στοιχείο, πολύ ευπρόσδεκτο από έναν τόσο σπουδαίο αριστοκράτη · διέθετε ως ρήτορας ένα φυσικό χάρισμα, ανεξάρτητο από σπουδές, τό οποίο τόν βοήθησε πολύ στήν πολιτική του σταδιοδρομία.
Τά πλούτη του τά χρησιμοποίησε κυρίως γιά νά δημιουργήσει θετικές πολιτικές εντυπώσεις. Όπου κι άν πήγαινε, συνοδευόταν από καλοντυμένους νεαρούς, οι οποίοι αντάλλασσαν πρόθυμα τά ρούχα τους μέ όποιον άπορο καί ηλικιωμένο πολίτη έβρισκαν στόν δρόμο τους. Είχαν ακόμη μαζί τους πολλά νομίσματα μικρής αξίας καί τά μοίραζαν στούς φτωχούς που συναντούσαν. Όσο γιά τούς γείτονες του, σέ αυτούς ο Κίμων έδωσε πολύ περισσότερα καί μέ πιό επίσημο καί θεαματικό τρόπο : «Αφαίρεσε τούς φράχτες από τά χωράφια του γιά νά μπορούν νά παίρνουν άφοβα οπωρικά καί οι ξένοι καί οι πολίτες · καί παρέθετε καθημερινά δείπνο στό σπίτι του, λιτό μέν, αλλά αρκετό γιά πολλούς, έτσι ώστε όποιος φτωχός ήθελε μπορούσε νά πάει καί νά εξασφαλίσει τήν ημερήσια διατροφή του χωρίς πρόβλημα, έχοντας όλον τόν χρόνο ελεύθερο γιά νά ασχοληθεί μέ τά κοινά. (Πλούταρχος, Κίμων 10.1)
Ο Κίμων ήταν εκ φύσεως γενναιόδωρος, αλλά έχει κατηγορηθεί ότι η φιλανθρωπία του είχε ως κίνητρο του τήν πολιτική υστεροβουλία.
Αλλά από όλα όσα γνωρίζουμε γι’ αυτόν δείχνουν πως δέν είχε πρόβλημα μέ τήν αθηναϊκή δημοκρατία · μπορεί νά προτιμούσε μία πιό μετριοπαθή εκδοχή της, αλλά θά ήταν ικανοποιημένος ακόμη καί μέ τό πολίτευμα που εισήγαγαν ο Εφιάλτης καί ο Περικλής. Εκτός αυτού ποτέ δέν επέτρεψε στά κομματικά του συμφέροντα νά έρθουν σέ αντίθεση μέ τόν πατριωτισμό του καί τό κοινό καλό. { ΑΔΕ : Δέν εξορίζουμε ούτε αποστομώνουμε τούς πολιτικούς μας αντιπάλους, εκτός όταν είναι δηλωμένοι εχθροί τού ελληνισμού. }
Ο Κίμων κατέδειξε τά προσόντα του καί τόν χαρακτήρα του όταν (τό 480) οι ορδές τών Περσών πλησίαζαν καί οι Αθηναίοι δέν ήξεραν τι νά πράξουν. Η στρατηγική τού Θεμιστοκλή τούς πίεζε νά εναποθέσουν τήν τύχη τής Αθήνας στό ναυτικό.
Στούς Έλληνες, όπως καί στίς περισσότερες κοινωνίες πρίν από τόν 20ο αιώνα, ο στρατιωτικός κλάδος στόν οποίο υπηρετούσε κάποιος είχε κοινωνικές καί πολιτικές συνδηλώσεις. Ο Αριστοτέλης τό επισημαίνει ξεκάθαρα : «Επειδή ο Δήμος χωρίζεται κυρίως σέ 4 τάξεις... κι εφόσον οι τάξεις τού στρατού είναι, επίσης, τέσσερις..., όπου η χώρα είναι πεδινή καί προσφέρεται γιά ιππασία, εκεί είναι επόμενο νά εγκαθιδρύεται ισχυρή ολιγαρχία (γιατί η ασφάλεια τών κατοίκων εξαρτάται από τήν δύναμη τού ιππικού καί μόνον εκείνοι που διαθέτουν μεγάλα κτήματα έχουν τήν δυνατότητα νά συντηρούν άλογα). Όπου όμως η διαμόρφωση τού εδάφους είναι πρόσφορη γιά στρατό οπλιτών, εκεί είναι φυσικό νά υπάρξει (μία ευρύτερη μορφή) ολιγαρχίας (επειδή η τάξη τών οπλιτών αποτελείται περισσότερο από εύπορους παρά από άπορους πολίτες), ενώ ο στρατός που στηρίζεται στό ελαφρά οπλισμένο πεζικό καί στό ναυτικό ταιριάζει απόλυτα στήν δημοκρατία. (Πολιτικά 1321α).
Ο Θεμιστοκλής ήταν από παλιά ένας επικίνδυνος πολιτικός αντίπαλος καί υπέρμαχος τής ναυτικής δύναμης. Τό ναυτικό απαρτιζόταν από τριήρεις, επανδρωμένες από τό κατώτερο στρώμα τών Αθηναίων, ήτοι άνδρες που δέν είχαν γή στήν κατοχή τους. Άρα ο Θεμιστοκλής είχε ισχυρό λαϊκό έρεισμα καί οι αριστοκράτες τού Κίμωνος δέν τόν εμπιστεύονταν. Θά περίμενε κανείς ότι ένας άνδρας τής τάξης τού Κίμωνος, άν είχε περιθώριο επιλογής, θά συνηγορούσε υπέρ τής μάχης στήν ξηρά. εφόσον υπήρχε σαφής σύνδεση μεταξύ τής κυρίαρχης μορφής πολέμου καί τής πρόσβασης στήν πολιτική εξουσία. Εκείνος όμως αντιλήφθηκε πως η μόνη ελπίδα τής Αθήνας ήταν νά εξαναγκάσει τούς εχθρούς της σέ ναυμαχία.
Πήρε μαζί του μία ομάδα από συντρόφους του καί ανέβηκε στήν Ακρόπολη. Εκεί αφιέρωσε τά ηνία τού αλόγου του στήν Αθηνά, δείχνοντας έτσι, συμβολικά, ότι αυτό που χρειαζόταν η πόλη εκείνη τήν ώρα δέν ήταν οι ιππείς, αλλά οι ναυτικοί καί τό ναυτικό. Οι Έλληνες συχνά αφιέρωναν τά όπλα καί τίς πανοπλίες τών ηττημένων εχθρών τους στούς θεούς τους, εις ένδειξιν ευχαριστίας γιά τήν νίκη. Ο Κίμων πήρε μία ασπίδα που τήν είχαν αφιερώσει κατ’ αυτόν τόν τρόπο στόν ναό καί βάδισε κατευθείαν πρός τά πλοία · ήταν μία πράξη που «ενέπνευσε θάρρος σέ πολλούς» (Πλούταρχος, Κίμων 5.2-3).
Ενόσω οι Αθηναίοι ήταν στρατοπεδευμένοι στήν Τανάγρα (456), ο Κίμων, ενώ ακόμη τελούσε υπό εξοστρακισμό, προσχώρησε οπλισμένος στίς τάξεις τής φυλής του, πρόθυμος νά πολεμήσει γιά τήν πόλη του καί «μέ τά ανδραγαθήματα του νά απαλλαγεί από τήν κατηγορία τού λακωνισμού» (Πλουτ· Περικλής 10.1). Όμως οι εχθροί του τόν κατηγόρησαν πως προσπάθησε νά προκαλέσει σύγχυση στό στράτευμα καί εν συνεχεία νά οδηγήσει τούς Σπαρτιάτες κατά τής Αθήνας, οπότε η Βουλή τών Πεντακοσίων τόν απέλασε ως φυγάδα. Εκείνος, αντί νά φύγει έξαλλος από θυμό καί νά δείξει μνησικακία, παρότρυνε τούς φίλους του, ιδίως αυτούς που ήταν οι πιό ύποπτοι γιά λακωνισμό, νά πολεμήσουν γενναία καί νά απομακρύνουν κατ’ αυτόν τόν τρόπο τίς σχετικές υποψίες καί κατηγορίες εναντίον του. Οι φίλοι του κράτησαν τά όπλα του στόν λόχο τους, πολέμησαν μέ εξαιρετική ανδρεία καί έπεσαν όλοι νεκροί στήν μάχη. Η δέ θετική έκβαση τής μάχης καί η πειθαρχημένη ανδρεία μέ τήν οποία είχαν πολεμήσει οι οπαδοί του απέδειξαν αβάσιμους τούς φόβους τους περί πιθανής προδοσίας εκ μέρους τής πολιτικής παράταξης τού Κίμωνος, μετατρέποντας έτσι θετικά τήν στάση καί νοοτροπία τών Αθηναίων πρός αυτούς. Συγκεκριμένα, οι οπαδοί τού Περικλή ήταν ανάμεσα στούς βουλευτές που απέλασαν τόν Κίμωνα, όμως μετά τήν αφοσίωση που εκείνος είχε δείξει πρός τήν πόλη του καί λαμβάνοντας υπόψη τους τόν κοινό κίνδυνο, αποφάσισαν νά δώσουν τέλος στούς κομματικούς ανταγωνισμούς καί νά χαράξουν νέα κοινή πορεία πρός όφελος τής πόλεως τους.
Τό 451, μέ τήν λήξη τού εξοστρακισμού του, επέστρεψε στήν Αθήνα, καί συνεργάστηκε μέ τόν Περικλή, τόν κύριο πολιτικό ανταγωνιστή του, γιά τό καλό τής πατρίδος : μετέβη στήν Σπάρτη όπου σύνηψε τήν Πενταετή Ειρήνη. Πέθανε μαχόμενος κατά τών Περσών στήν Κύπρο.
{ ΑΔΕ : Ο ηγέτης, ο οποίος σέ περίοδο εθνικής κρίσεως διχάζει τόν λαό ένεκα πολιτικής υστεροβουλίας ή άγνοιας, θεωρείται ένοχος εσχάτης προδοσίας καί εκτελείται. }
{ ΑΔΕ : Ο λαός, μιάς και συμμετέχει καθοριστικά στό πολιτικό γίγνεσθαι τής χώρας μας, οφείλει ν’ αποκτά πολιτική παιδεία καί σοφία, όχι μόνο από τά παθήματα του, αλλά κυρίως μελετώντας τήν ιστορία μας καί αυτή τών άλλων λαών. }
Επί μία τριακονταετία υπήρξε μία από τίς σπουδαιότερες προσωπικότητες τής Αθήνας. Κατά τούς Περσικούς πολέμους συνεισέφερε σημαντικά στήν ενότητα καί τήν νίκη, ενώ μέ τό ταλέντο του ως διπλωμάτης καί στρατηγός βοήθησε στήν ίδρυση τής Δηλιακής Συμμαχίας καί τήν μετατροπή της σέ Αθηναϊκή Ηγεμονία. Άν καί ήταν συντηρητικός ως χαρακτήρας καί αριστοκράτης ως πρός τήν καταγωγή, τήν παιδεία καί τίς προτιμήσεις, εντούτοις δέν είχε πρόβλημα μέ τήν δημοκρατική κοινωνία τής Αθήνας, ακόμη καί όταν η δημοκρατία διευρύνθηκε από τόν Εφιάλτη καί τόν Περικλή. Η επιρροή του συνέβαλε πολύ στήν συμφιλίωση τής αριστοκρατίας μέ τήν αθηναϊκή δημοκρατία καί, κατά συνέπεια, στήν αποφυγή τών αιματηρών εμφυλίων πολέμων που συνόδευσαν τήν εμφάνιση τών αιματηρών εμφυλίων πολέμων που συνόδευσαν τήν εμφάνιση τής δημοκρατίας στίς άλλες ελληνικές πόλεις. { Οι δέ σημερινοί πολιτικοί μας, δυστυχώς, θέτουν υπεράνω πάντων τήν πολιτική τους σταδιοδρομία καί τήν διαιώνιση τού κόμματος ανεξαρτήτου εθνικού κόστους.} Δέν υπήρξε δημαγωγός, όπως τόν κατηγόρησε ο Πλάτων, αλλά ένας πολιτικός μέ πρακτικό πνεύμα, που προτιμούσε νά κάνει τήν πατρίδα του όσο τό δυνατόν καλύτερη σέ έναν ατελή κόσμο, παρά νά τήν καταστρέψει αναζητώντας τήν τελειότητα. Γι’ αυτό καί υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητός στούς Αθηναίους, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης καί πολιτικών πεποιθήσεων.
Κατά τήν γνώμη μου, εκπροσωπούσε τήν «Δημοκρατία τών Αρίστων» που λογοδοτούν στόν λαό, ο οποίος έχει τόν τελευταίο λόγο. Σίγουρα, θά αποτελούσε μία εξαίρετη επιλογή γιά τό ανώτατο αξίωμα σέ μία δημοκρατία τής ΑΔΕ.
Αριστείδης ο Δίκαιος, περί τό 520- (ίσως) 468, υιός Λυσιμάχου · ονομαστός Αθηναίος στρατηγός, μετασχών τών Περσικών πολέμων · εξοστρακισθείς τό 483, ανακληθείς τό 480, οργανωτής τής Αθηναϊκής Συμμαχίας τής Δήλου.
Σύμφωνα μέ μία ιστορία, ένας αγράμματος χωρικός πλησίασε τήν καθορισμένη μέρα οστρακισμού τόν ευγενή Αριστείδη καί τόν παρακάλεσε νά τού γράψει τό όνομα «Αριστείδης» στό όστρακο του. Εκείνος ρώτησε τόν αστοιχείωτο άνδρα τι κακό τού είχε κάνει ο Αριστείδης. «Τίποτα», απάντησε αυτός · «ούτε κάν τόν ξέρω τόν άνθρωπο, αλλά έχω βαρεθεί, όπου πηγαίνω, ν’ ακούω νά τόν φωνάζουν ‘’Δίκαιο’’» (Πλούταρχος, Αριστείδης 7). Αυτή η ιστορία αποτελεί μάλλον εύρημα τών επικριτών τής δημοκρατίας, που ήθελαν νά δείξουν ότι ο φθόνος γιά τήν υπεροχή είναι έμφυτος σέ αυτό τό πολίτευμα.
Ο Αριστείδης ήταν ένας εξαίρετος πολιτικός καί στρατηγός που είχε πολεμήσει γενναία στόν Μαραθώνα. Τόν ανακάλεσαν τό 480 γιά νά βοηθήσει στήν άμυνα τής Αθήνας κατά τής περσικής εισβολής, καί συνέβαλε καθοριστικά στήν νίκη. Τόσο πολύ φημιζόταν γιά τήν ηθική ακεραιότητα του, ώστε όταν τόν κάλεσαν νά εκτιμήσει τήν εισφορά που θά έπρεπε νά καταβάλει κάθε πόλη-μέλος τής Δηλιακής Συμμαχίας (η οποία συγκροτήθηκε μετά τόν πόλεμο), από τίς περίπου 200 πόλεις ούτε μία δέν δήλωσε ότι αδικήθηκε. Κανείς δέν άξιζε τόν τίτλο του περισσότερο από εκείνον.
Λεωνίδας : Ο βασιλεύς Λεωνίδας τών Θερμοπυλών είναι παγκοσμίως γνωστός γιά τήν θυσία του μαζί μέ τούς στρατιώτες του. Αυτό που δέν γνωρίζει ο πολύς κόσμος, είναι ότι ο Λεωνίδας, όταν ξεκίνησε γιά τίς Θερμοπύλες, πίστευε στόν χρησμό που τού είχε φανερώσει ότι δέν επρόκειτο νά επιστρέψει ζωντανός στήν πατρίδα του. Αυτός όχι μόνο δέν δείλιασε, αλλά επιθυμούσε νά εκπληρωθεί ο χρησμός ώστε νά σωθεί καί νά δοξαστεί η χώρα του.
Περικλής (495-429) : ανέλαβε τό δημοκρατικό κόμμα τού Εφιάλτη μετά τήν δολοφονία του τό 457 · κυβέρνησε από τό 449 έως θανάτου του.
Ενθάρρυνε τόν ελεύθερο διάλογο γιά τά σημαντικά θέματα καί ήταν ανοιχτός στίς καινούργιες ιδέες – χαρακτηριστικό τού μη-δημαγωγού ‘’ηγέτη’’ τής άμεσης δημοκρατίας. Προσπαθούσε νά είναι μετριοπαθής καί στήν συμπεριφορά του απέναντι στούς συμμάχους καί σέ ό,τι αφορούσε τούς πολεμικούς στόχους τής πόλης. { Σέ περίοδο εθνικής κρίσης, ο διά τής βίας γινόμενος σύμμαχος είναι αυτός που θά προσφέρει τήν νίκη στόν εχθρό σου. } Τό ρητορικό του ταλέντο, η πολιτική του οξυδέρκεια, τό οργανωτικό του πνεύμα καί οι επιτυχίες του τού επέτρεψαν ν’ αντιμετωπίσει τίς προκλήσεις από όπου κι άν προέρχονταν. Κέρδισε, επίσης, πολύτιμη υποστήριξη χάρη στήν ευγένεια, τόν προσεκτικό σχεδιασμό καί τήν δυναμική παρουσία ενός οράματος γιά τό μεγαλείο τής πόλης του, τό οποίο έδινε νόημα στήν ζωή όλων τών πολιτών της. Γι’ αυτό καί δέν είχε ανάγκη νά έχει υπό τόν έλεγχο του τόν στρατό ή κάποιες αστυνομικές δυνάμεις – βασιζόταν αποκλειστικά στήν συνεχή υποστήριξη τού αθηναϊκού λαού, η οποία εκφραζόταν ελεύθερα. Ούτε καί προσπάθησε ποτέ νά προστατέψει τόν εαυτόν του από τό συγκεκριμένο δημοκρατικό πολίτευμα ή νά τό υπερκεράσει αλλάζοντας τούς κανόνες – γιά τούς πιό δημοκρατικούς, έτσι καί αλλιώς, ‘’ευθυνόταν’’ ο ίδιος. { Όταν ο λαός αποφασίζει επανειλημμένως ν’ ακολουθεί τίς ορθές συμβουλές ενός ή μίας ομάδος συμπολιτών/πολιτικών, αυτό δέν σημαίνει ότι αποποιείται τών ευθυνών του, ούτε ότι καταλύει τήν δημοκρατία. Αντιθέτως, αυτό είναι αναμενόμενο καί επιθυμητό από μία ορθώς πληροφορημένη πλειοψηφία : μαρτυρεί ωριμότητα (εκτίμηση τών ικανοτήτων τών ‘’αρίστων’’), πολιτική παιδεία καί ομοψυχία που δημιουργούν χρόνο γιά παραγωγικότητα καί ευτυχία. }
Συμμεριζόταν τίς εγκόσμιες αντιλήψεις τών μεγάλων δασκάλων καί τών φίλων του – ήτοι, ήτο απαλλαγμένος από τίς κοινές δεισιδαιμονίες τής εποχής του καί αναζητούσε φυσικές, λογικές εξηγήσεις γιά τά φαινόμενα που παρατηρούσε στόν κόσμο γύρω του.
Φημιζόταν γιά τό αδωροδόκητο ήθος του, τό οποίο φαίνεται ότι συνδεόταν μέ τήν έμφυτη αδιαφορία του γιά τό χρήμα. Από τότε που έβαλε πλώρη γιά τήν πολιτική αρχηγία, οι υποθέσεις τής πόλης απορρόφησαν τελείως τόν χρόνο καί τό ενδιαφέρον του. Δέν διαχειριζόταν ούτε κάν τό ίδιο του τό αγρόκτημα, όπως συνήθιζαν ακόμη καί όσο ασχολούνταν ενεργά μέ τήν πολιτική. Αντιμετωπίζοντας τό αγρόκτημα του ως μία επιχείρηση τήν οποία διηύθυνε ένας μεσάζων, ήταν ελεύθερος νά αφοσιωθεί στίς υποθέσεις τής πόλης καί στήν πνευματική ζωή. { Σημαντικός αριθμός τής πλειοψηφίας τών σημερινών πολιτικών τών δύο μεγάλων κομμάτων τής χώρας μας, εκτός τού ότι αρνούνται νά πάψουν νά εξασκούν τό όποιο επάγγελμα τους ώστε νά δύνανται ν’ αφοσιωθούν στό έργο γιά τό οποίο τούς εξέλεξε ο ελληνικός λαός, ασχολούνται κυρίως μέ τά δίκτυα διαφθοράς που θά τούς αποφέρουν υψηλά έως καί μυθικά υλικά οφέλη. }
Από τό 457 έως τό 450, υπό τήν καθοδήγηση του η Εκκλησία τού Δήμου ψήφισε μία σειρά από νόμους, οι οποίοι αποτελούσαν ένα καθοριστικό βήμα πρός τήν καθιέρωση τού πιό δημοκρατικού πολιτεύματος που υπήρξε ποτέ.
Πολέμησε γενναία στήν Τανάγρα (456). Η φήμη που κέρδισε αργότερα – καί δικαίως – ως συνετός στρατηγός που νοιαζόταν γιά τήν ζωή τών ανδρών του δέν θά ‘πρεπε νά επισκιάσει τήν τόλμη καί τήν γενναιότητα που είχε δείξει ο ίδιος στήν μάχη. Στήν Τανάγρα ήταν «αυτός που φάνηκε νά νοιάζεται λιγότερο από όλους γιά τήν ζωή του» (Πλούτ·, Περικλής 10.2).
Τό 451 συνεργάστηκε μέ τόν τόν Κίμωνα, τον κύριο πολιτικό του ανταγωνιστή, γιά τό καλό τής πατρίδος : τόν έστειλε στήν Σπάρτη γιά νά συνάψει τήν Πενταετή Ειρήνη.
Ήταν στρατηγός τού στρατιώτη. Τού έλειπε τό ένστικτο καί η αποφασιστικότητα τού Κίμωνος, η τόλμη καί η σκληρότητα που επιζητούν τήν νίκη μέ οποιοδήποτε τίμημα. Ως στρατιώτης ήταν ικανός καί ως άτομο ήταν πολύ γενναίος, αλλά ως στρατηγός καί ως πολιτικός ήταν μετριοπαθής καί ορθολογιστής. Στάθμιζε πάντοτε τήν σχέση που συνδέει τόν σκοπό μέ τά μέσα, καί τά μέσα που διέθετε η Αθήνα σέ ανθρώπινο δυναμικό ήταν πολύ περιορισμένα σέ σύγκριση μέ τίς απαιτήσεις της – δηλαδή, εάν ήταν ο αρχηγός τής χώρας μας τό 1919-1922, η Μικρασιατική καταστροφή δέν θά είχε συμβεί. Όταν υπήρχε η δυνατότητα, προτιμούσε νά επιτύχει τούς στόχους του διά τής διπλωματικής οδού παρά μέ πόλεμο. Χάρις στόν πρωτοφανή πλούτο τής Αθήνας καί τής ηγεμονίας της, πάντοτε πίστευε ότι η Αθήνα είχε τόν χρόνο μέ τό μέρος της · απέφευγε λοιπόν τίς βεβιασμένες ενέργειες καί τίς μάχες στήν ξηρά, όπου οι Αθηναίοι δέν είχαν τά πλεονεκτήματα που τούς πρόσφερε η θάλασσα. Εν πάση περιπτώσει, απέκτησε φήμη γιά τίς ικανότητες καί τήν σύνεση του, άν καί ποτέ δέν πέτυχε κάποια περίλαμπρη νίκη, από αυτές που είχαν χαρίσει σέ άλλους στρατηγούς πολύ μεγαλύτερη δόξα. { Οι πολλές «μικρές» νίκες στήν εσωτερική καί εξωτερική πολιτική αποφέρουν τήν επιδιωκόμενη «μεγάλη» νίκη τής ΑΔΕ : τό τέλος της. }
Η μεγάλη ανάπτυξη τής βιομηχανίας καί τού εμπορίου δημιούργησε τήν νέα τάξη πολιτικών, οι οποίοι ήταν άνδρες λαϊκής καταγωγής, πολύ εύποροι, αλλά δημαγωγοί μέ πλήρη ανευθυνότητα γιά τό μέλλον τής πόλεως τους. Ο κύριος εκπρόσωπος τους, Κίμων, εκμεταλλευόμενος τίς πολιτικές αναταραχές τής περιόδου 438/437, μήνυσε τόν Περικλή γιά ασέβεια κατά τών θεών, κλοπής δημόσιας περιουσίας, μοναρχίας, κ.λά. Όντας, αυτοί οι άνδρες, άν καί νεόπλουτοι, ευρίσκοντο πιό κοντά στόν μέσο Αθηναίο καί μπορούσαν νά καταλάβουν καλύτερα καί νά μοιραστούν τήν εχθρότητα που ένιωθε πολύς κόσμος γιά τούς σοφιστές, τούς φιλοσόφους καί τούς ξένους (ως επί τό πλείστον) καλλιτέχνες μέ τούς οποίους συναναστρεφόταν ο Περικλής. Εκτός αυτού, αντιμετώπιζαν μέ μεγαλύτερη δυσπιστία τό νέο πνεύμα ορθολογισμού καί υψηλής διανόησης που είχαν φέρει μαζί τους οι ξένοι, καθώς καί τήν συνακόλουθη περιφρόνηση πρός τήν παραδοσιακή θρησκεία.
Ο Περικλής άντεξε σ’ αυτήν τήν τρικυμία – άν καί μέ μεγάλο προσωπικό κόστος – καί η πολιτική του θέση παρέμεινε ακλόνητη. Στά χρόνια που διαδέχθηκαν αυτές τίς δίκες επρόκειτο ν’ αποδείξει πως μπορούσε ακόμη νά υπολογίζει στήν υποστήριξη τού λαού γιά τίς πολιτικές του επιλογές, ακόμη καί γιά εκείνες που είχαν νεωτεριστικό χαρακτήρα καί δέν ήταν από τήν φύση τους δημοφιλείς. Όπως όλοι οι δημοκρατικοί ηγέτες που διαθέτουν φαντασία καί μυαλό, ήταν αναγκασμένος νά διατηρήσει μία ευαίσθητη ισορροπία. Έργο τού ηγέτη είναι νά υπερβαίνει τό παρόν στίς σκέψεις του καί στήν πολιτική του, ενώ ο λαός συνηθίζει νά επιδιώκει βραχυπρόθεσμους, πρακτικούς στόχους καί νά μένει πιστός στίς παραδόσεις του. Η ένταση που προκύπτει ανάμεσα τους είναι επόμενο νά προκαλεί κάποιες διαφωνίες, ακόμη καί άν ο ηγέτης είναι δημοφιλής καί ο λαός απόλυτα αφοσιωμένος σέ αυτόν · καί, σίγουρα, όταν η αντιπολίτευση δέν ενδιαφέρεται γιά τό κοινό καλό, εκμεταλλεύεται τήν ευκαιρία που της παρουσιάζεται.
{ Όταν ο ηγέτης είναι ανιδιοτελής καί τεκμηριώνει καί εξηγεί μέ πάσα ειλικρίνεια τά οφέλη τού μακροπρόθεσμου πολιτικού προγράμματος/οράματος του, ο λαός τόν υποστηρίζει. Αποτελεί μεγάλη πλάνη η γνώμη ότι οι απλοί πολίτες δέν δύνανται νά συλλάβουν ένα ευγενές όραμα. Ασφαλώς, εγγύηση γιά τήν σωστή αντίδραση τού λαού σέ μία πολιτική πρόταση αποτελεί τό ‘’κοινωνείν’’ του στόν πολιτισμό τής γνώσεως, τής κοινωνικής καί πολιτικής παιδείας. }
Ο Παρθενών «του» αποτελούσε φόρο τιμής πρός τούς πολίτες τής Αθήνας καί τήν σπουδαία πόλη καί ηγεμονία που είχαν δημιουργήσει. Ήταν ανάθημα πρός τήν θεά Αθηνά : τήν παρθένο πολεμική θεά, η οποία άξιζε τήν βαθειά ευγνωμοσύνη τους γιά τήν νίκη τους επί τών Περσών καί τούς τιμούσε ως τό σύμβολο τής νέας Αθήνας – μίας θαλασσοκράτειρας πόλης βιοτεχνών καί εμπόρων –, τήν θεά τών τεχνών καί τών επιστημών, τής σοφίας, τής λογικής, τής ευφυΐας καί τής ανθρωπιάς. Ήτοι, ο «κρυφός» στόχος τού Περικλέως ήτο παιδαγωγικός : η εξάλειψη τού παραλόγου καί η γένεση ορθολογιστών πολιτών ικανών ν’ αυτοκυβερνούνται. Ο Παρθενών όφειλε νά επιτύχει στίς τολμηρές εικαστικές τέχνες αυτό που προσπαθούσε νά επιτύχει ο Επιτάφιος στήν ρητορική : τήν απεικόνιση, τήν περιγραφή καί τήν εξύμνηση τής αθηναϊκής δημοκρατίας καί ηγεμονίας.
Κάθε ηγέτης λειτουργεί ως δάσκαλος είτε γιά τό καλό είτε γιά τό κακό – είτε εις γνώση είτε όχι. Οι πολίτες δίνουν τεράστια σημασία στά λόγια καί στίς πράξεις του · αυτός συμβάλλει στό όραμα τους γιά τόν κόσμο, τό έθνος τους, τούς εαυτούς τους καί τίς μεταξύ τους σχέσεις. Τό όραμα τού ηγέτη μπορεί νά είναι ασαφές καί χαοτικό, ή μπορεί νά είναι οργανωμένο, σαφές καί εύρυθμο · μπορεί νά ενθαρρύνει ή ν’ αποθαρρύνει · μπορεί νά υποτιμά ή νά εξυψώνει τόν λαό. Ως ηγέτης τού Ελληνικού Διαφωτισμού, ο Περικλής πίστευε στήν δύναμη τής λογικής καί τής πειθούς. {Στήν δημοκρατία τής ΑΔΕ έχουμε δεκάδες ‘’δασκάλους’’ τούς οποίους εμείς επιλέγουμε, εμείς αναδεικνύουμε, εμείς απορρίπτουμε καί εμείς τούς επιτρέπουμε νά μάς ‘’κεντρίζουν’’ όσο καί νά μή συμφωνούμε μαζί τους. }
Μάλλον κατανοούσε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον ηγέτη τής Ιστορίας τήν υψηλή παιδευτική του αποστολή, καί τήν εκπλήρωσε ευσυνείδητα, υπεύθυνα καί δυναμικά τόσο στά λόγια όσο καί στά έργα. Επεδίωκε νά γίνει ο ‘’νούς’’, ο οποίος θά απέτρεπε τούς συμπολίτες του από τήν υποταγή στά εγωιστικά τους πάθη καί τό χάος που προκαλούσαν αυτά καί θά τούς έστρεφε πρός τήν πολιτική αρετή, η οποία οδηγούσε στήν τάξη καί τήν υπεροχή. Εφόσον τό όραμα του ήταν δημοκρατικό καί όχι αυταρχικό, δέν προσπαθούσε νά τούς προσεταιρισθεί δια τής βίας, αλλά διά τής ευφυΐας καί τής έμπνευσης. Δέν απευθυνόταν στά κατώτερα στοιχεία τού χαρακτήρα τους, αλλά στά υψηλότερα, όχι στόν φόβο καί στήν απληστία, αλλά στήν τιμή καί στό μεγαλείο.
{ Καί όμως, η σημερινή πλειοψηφία τών Ελλήνων θεωρεί πολύ πιό σημαντικές προσωπικότητες άνδρες όπως τόν Καραμανλή καί τόν Πλάτωνα. Απόδειξη ότι χωρίς τήν αφύπνιση τών συμπολιτών μας – ήτοι, χωρίς τούς ενεργούς πολίτες τής ΑΔΕ – δέν υπάρχει ελπίδα επανελληνισμού καί μεγαλουργίας. }
Θαυμασμός, Μίμηση καί Άμιλλα
Ο ισχυρισμός ότι μερικοί άνθρωποι γεννιούνται μεγάλοι υποβαθμίζει λανθασμένα τήν επίδραση τών ισχυρών κοινωνικοπολιτισμικών δυνάμεων.
Ο Άλφρεντ Κρέμπερ1 υποστήριζε ότι ο πολιτισμός είχε τό προβάδισμα έναντι τού ατόμου σέ κάθε ερμηνεία τών ανθρωπίνων πεποιθήσεων, συναισθημάτων καί πράξεων καί ότι οι ιδιοφυίες τής Ιστορίας δέν αποτελούν τήν εξαίρεση αυτού τού κανόνα. Καί τά δύο του βιβλία περιέχουν μεγάλους καταλόγους μέ αξιόλογους ανθρώπους από αρκετές χώρες καί ιστορικές εποχές · η κατάταξη δίνει έμφαση στούς δεσμούς τού ατόμου μέ ένα συγκεκριμένο πολιτισμό καί μία συγκεκριμένη περίοδο, καί οι τίτλοι τών κεφαλαίων υπογραμμίζουν τήν κυριαρχία τών πολιτισμικών συστημάτων.
Ήθελε ν’ αποδείξει ότι η γενετική θεωρία τής ιδιοφυίας ήταν απολύτως εσφαλμένη : η ιδιοφυία δέν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά αφορά ομάδες ανθρώπων – ‘’μορφοκατασκευές’’ –, μεγαλύτερης ή μικρότερης φήμης, από διαδοχικές γενιές. Όταν μία μορφοκατασκευή φτάνει στό αποκορύφωμα της έχουμε μία Χρυσή Εποχή δημιουργικής δραστηριότητας · όταν η μορφοκατασκευή φτάνει στό κατώτατο σημείο της, έχουμε μία σκοτεινή Εποχή. Ήτοι, εάν η ιδιοφυία αποτελούσε τό απαύγασμα τών κληρονομικών ικανοτήτων, θά έπρεπε νά εμφανίζεται ομοιόμορφα σέ όλες τίς γενιές – τά γονίδια τού πληθυσμού δέν αλλάζουν δραματικά σέ μικρές χρονικές περιόδους.
Άν η γενετική αδυνατεί νά ερμηνεύσει τήν εναλλαγή τών Χρυσών καί Σκοτεινών Εποχών, τότε τι μπορεί νά τό κάνει ; Ο Κρέμπερ ισχυρίστηκε ότι οι ιδιοφυίες συγκροτούν ομάδες στήν Ιστορία επειδή οι σημαντικότερες προσωπικότητες μίας γενιάς συναγωνίζονται εκείνες τών αμέσως προηγουμένων γενεών – ο Νεύτων μέ ειλικρίνεια παραδέχτηκε : «Άν έχω δεί πιό μακριά από τούς άλλους ανθρώπους, αυτό οφείλεται στό ότι στεκόμουν στούς ώμους γιγάντων».
Παρέθεσα ένα απόσπασμα τού αρχαίου Ρωμαίου ιστορικού Βελέιους Πατέρκουλος : «Η ιδιοφυία τρέφεται από τήν άμιλλα καί πότε είναι ζήλια, πότε θαυμασμός που υποδαυλίζει τήν μίμηση · καί στήν φύση αυτό που καλλιεργείται μέ τό μέγιστο ζήλο φτάνει στήν μέγιστη τελειότητα · αλλά είναι δύσκολο νά συνεχίσει όταν βρίσκεσαι στό σημείο τής τελειότητας καί φυσικά αυτό που δέν μπορεί νά προχωρήσει πρέπει νά υποχωρήσει. Καί όπως φλεγόμαστε κατ’ αρχάς από τήν φιλοδοξία νά ξεπεράσουμε εκείνους που θεωρούμε ηγέτες, έτσι, όταν απελπιστούμε επειδή δέν είμαστε ικανοί νά τούς ξεπεράσουμε ή ακόμα καί νά τούς φτάσουμε, ο ζήλος μας χάνεται μαζί μέ τήν ελπίδα μας · παύουμε νά μιμούμαστε αυτό που δέν μπορούμε νά ξεπεράσουμε καί εγκαταλείποντας τό παλιό πεδίο σάν νά τό έχουμε ήδη κατακτήσει, γυρεύουμε κάποιο νέο».
{ Η κάθε μεγάλη προσωπικότητα – φιλόσοφος, πολιτικός, επιστήμων, καλλιτέχνης, … μίας συγκεκριμένης γενιάς τού 6ου, 5ου καί 4ου αιώνος τής αρχαίας Ελλάδος – οφείλει τήν φαινομενική εξέλιξη της, κυρίως, στίς προηγούμενες μεγάλες προσωπικότητες που εξέλιξαν τά κληρονομημένα τους (πολιτισμικά) μιμίδια* - η κάθε γενιά οικοδόμησε πάνω στά όσα είχε οικοδομήσει η προηγούμενη.
Αυτό όμως που αποκαλύπτει η Ιστορία είναι ότι στό καθεστώς τής άμεσης δημοκρατίας, όλες οι δημιουργικές προσωπικότητες βρίσκουν τό πεδίο νά μεγαλουργήσουν, λειτουργώντας μέ τήν αρχή τής άμιλλας που τρέφεται από τήν κοινωνική παιδεία τού κοινού καλού. Ο ηγέτης καί ο απλός πολίτης, όταν ενεργοποιείται στήν Εκκλησία τού Δήμου, συνειδητά απορρίπτει τήν ζήλια, τόν φθόνο καί τήν μίμηση διότι δέν ανταγωνίζεται τόν συμπολίτη του ή τόν εαυτό του, αλλά συνεργάζεται, διδάσκει καί διδάσκεται γιά τήν μέγιστη, θετική εξέλιξη τού πνευματικού καί βιοτικού του επιπέδου – η άμιλλα αποτελεί βασικό συστατικό τής κοινωνικοψυχολογικής σύνθεσης τού πολίτη που ελεύθερα επιλέγει νά σαγηνεύεται από τά επιτεύγματα τών συμπολιτών του.
Γι’ αυτό, εφόσον η παράδοση δέν εκφυλίζεται σέ κενή μίμηση αλλά αντιμετωπίζεται έλλογα καί δημιουργικά, μία γενιά που λειτουργεί στό καθεστώς τής άμεσης δημοκρατίας δέν περιορίζεται από κάποιο προκαθορισμένο υψηλότερο σημείο τελειότητας που εμποδίζει τήν περαιτέρω εξέλιξη της, καθώς τά δημιουργικότερα μυαλά δύνανται νά στρέφονται ελεύθερα πρός νέα ‘’ευφορότερα λιβάδια’’ καί οι δέ συμπολίτες τους νά τούς στηρίζουν μέσω τής άμιλλας τους…
Οι Περικλήδες δέν γεννιούνται, καλλιεργούνται καί ανθίζουν στήν Αγορά καί στήν Εκκλησία τού Δήμου τών έλλογων, ελεύθερων πολιτών. }
1 [ Ένας από τούς επιφανέστερους επικριτές τού Φράνσις Γκάλτον*, προερχόμενος από τόν κλάδο τής πολιτισμικής ανθρωπολογίας : Μορφοκατασκευές τής Πολιτιστικής Ανάπτυξης, 1944, & Κληρονομική Ιδιοφυία. ]
Βασιλεία
Μία ψυχολογική έρευνα μελέτησε ένα πεδίο διασημότητας που ο Γκάλτον είχε αγνοήσει εντελώς στό έργο του ‘’Κληρονομική Ιδιοφυία. Στόχος τής έρευνας ήταν η επαλήθευση τής αριστοκρατικής υπόθεσης ότι τά χαρακτηριστικά τόσο τής ευφυΐας όσο καί τής αρετής ήταν θέμα γενετικής κληρονομικότητας. Αυτό τό συμπέρασμα θά μπορούσε νά προσφέρει μία μερική αιτιολόγηση γιά τήν κληρονομική μοναρχία ως πολιτικό σύστημα. Άν τά γονίδια τού μονάρχη είναι τά καλύτερα – καί κατά συνέπεια, αυτά τού διαδόχου του – γιατί νά μήν κάνουμε τήν διακυβέρνηση μέρος τής κληρονομιάς ; Αυτή η άποψη θά μπορούσε ν’ αποτελούσε επιχείρημα υπέρ τής μακρόχρονης κυριαρχίας τών δυναστειών τών Βουρβόνων, Αψβούργων, Ρομανόφ, Μόγκουλ, Μίνγκ καί Τοκουγκάβα.
Η ανθρώπινη ιστορία, όμως, μάς διδάσκει ότι η πλειοψηφία τών βασιλέων καί αυτοκρατόρων δέν διέθεταν ευφυΐα, ούτε ηθική ή ηγετικές ικανότητες. Εκτός αυτού, δέν υπάρχουν γονίδια τής ηθικής, ή τής ηγετικής ικανότητας, αλλά ούτε καί τής ευφυΐας – οι δέ απόγονοι τών όποιων ευφυών μοναρχών σπανίως λειτούργησαν ως αντάξιοι τών γονέων τους. Από πνευματικής απόψεως, τά μόνα που κληρονομούμε είναι τά ‘’μιμίδια’’*, τά οποία, ούτως ή άλλως, αυτά τής πλουτοκρατίας βρίσκονται σέ σύγκρουση μέ αυτά τής πλειοψηφίας τού λαού.
Επαναστάτης
Τό νά γίνει μάρτυρας είναι ο μοναδικός τρόπος μέ τόν οποίον δύναται νά γίνει διάσημος αυτός που δέν διαθέτει κάποια ικανότητα, αλλά ούτε καί τήν απαραίτητη φαιά ουσία ώστε νά βρεί έναν άξιον λόγου σκοπό στήν ζωή του.
Στήν κοινωνία, εν γένει, τά κακουργήματα διαπράττονται από τούς νέους. Μέ τό πέρασμα τών χρόνων, οι περισσότεροι εγκληματίες μαλακώνουν ή σαπίζουν στίς φυλακές. Ισχύει η ίδια κυρίαρχη τάση καί στήν πολιτική ; Εξαρτάται από τήν περίοδο τής ανθρώπινης ιστορίας εις τήν οποία αναφερόμαστε.
Ο Μακιαβέλι, στήν κλασική του πραγματεία Ο Πρίγκιπας, ισχυρίστηκε ότι η τύχη είναι «ερωμένη τών νεαρών, επειδή αυτοί είναι λιγότερο επιφυλακτικοί, περισσότερο βίαιοι καί τήν προσάγουν μέ περίσσιο θράσος».
Ο Μπέντζαμιν Ντισραέλι, ο διάσημος Βρετανός πρωθυπουργός, έγραψε κάποτε συνηγορώντας υπέρ τής άποψης τού Μακιαβέλι : «Όλα σχεδόν τά μεγάλα έργα (! ;) έχουν γίνει από νέους… Οι μεγάλοι ηγέτες τής αρχαίας καί τής σύγχρονης εποχής κατέκτησαν τήν Ιταλία στά 25 τους! Οι νέοι, οι πολύ νέοι, ανέτρεψαν τήν Περσική Αυτοκρατορία. Ο Δον Χουάν τής Αυστρίας νίκησε στήν Ναύπακτο στά 25 στήν μεγαλύτερη ναυμαχία τής σύγχρονης εποχής… Ο Γκαστόν ντε Φουά ήταν μόνο 22 ετών όταν στάθηκε νικητής στόν κάμπο τής Ραβέννας. Όλοι θυμούνται τούς Κοντέ καί Ροκρουά στήν ίδια ηλικία.. Ο Γουσταύος Αδόλφος πέθανε στά 38 του… Ο Κορτές μόλις είχε περάσει τά 30 του, όταν αντίκρισε τούς χρυσούς θόλους τού Μεξικού. Όταν ο Μόριτς τής Σαξονίας πέθανε στά 32 του, όλη η Ευρώπη θρήνησε τήν απώλεια τού μεγαλύτερου ηγέτη καί ικανότερου πολιτικού τής εποχής του. Καί υπάρχουν επίσης ο Νέλσον, ο Κλάιβ…»
Ωστόσο, αυτά αποτελούν παραδείγματα μανιασμένων ψυχών που συγκλόνισαν τόν κόσμο μέ τήν σιδηρά πυγμή τους. Υπάρχουν πολιτικοί που δημιούργησαν πολιτισμό γιά όλη τήν ανθρωπότητα ; Ο πρώτος που μου έρχεται στό μυαλό είναι ο Περικλής, καί ευκόλως θυμάμαι τά ονόματα καί τά έργα δεκάδων ‘’Μεγάλων τής ιστορίας’’ ηγετών εγκληματιών κατά τής ανθρωπότητος – καί αυτά τής σύγχρονης ιστορίας, οι οποίοι, αν καί στήν τρίτη ηλικία δέν ήταν σοφότεροι, αλλά μερικοί εξ αυτών ξεπέρασαν στά εγκλήματα ακόμη καί τήν Pax-Romana.
Η οργή τών νέων είναι ολοφάνερη στούς επαναστάτες που ανέτρεψαν διαβρωμένα ή μισητά καθεστώτα. Ο Ροβεσπιέρος ήταν 33 ετών, όταν έγινε δημόσιος κατήγορος στά πρώτα χρόνια τής Γαλλικής Επανάστασης. Ο Τζέφερσον ήταν στήν ίδια ηλικία, όταν τό φτερό του χάραξε τήν Διακήρυξη τής ανεξαρτησίας. Ο Κάστρο ήταν ένα χρόνο νεότερος, όταν οι αντάρτικες δυνάμεις παρέλασαν νικηφόρα στήν Αβάνα. Οι Λένιν καί Μάο ήταν καί οι δύο μεταξύ 20 καί 30 ετών, όταν ξεκίνησαν τούς αγώνες τους γιά τήν επικράτηση τού κομμουνισμού. Τά παραδείγματα είναι ατέλειωτα. Ακόμα καί σημαντικοί θρησκευτικοί ‘’επαναστάτες’’ – Λούθηρος, Τζόν Ουέσλεϊ, Ιωάννης Καλβίνος, Τζόν Φόξ, Τζόσεφ Σμίθ, Βούδας – ήτο μεταξύ 23 καί 35 ετών.
Ο Λίμαν μελέτησε τήν ηλικία τών Αμερικανών πολιτικών τόσο στά πρώτα χρόνια τής δημιουργίας τών ΗΠΑ όσο καί σέ πιό πρόσφατε περιόδους. Αυτοί οι ηγέτες ήταν μέλη τής Γερουσίας καί τής Βουλής τών αντιπροσώπων (συμπεριλαμβανομένων τών προέδρων τής Βουλής), μέλη τού υπουργικού συμβουλίου, μέλη τού Ανωτάτου δικαστηρίου, πρεσβευτές καί στρατιωτικοί. Καθώς γερνούσαν οι ΗΠΑ, γερνούσαν καί οι ηγέτες τους. Καί δέν μιλάμε γιά ασήμαντες διαφορές. Τά 544 μέλη τού Κογκρέσσου τό 1925 ήταν κατά μέσο όρο 10 χρόνια μεγαλύτερα σέ ηλικία από τά 147 μέλη αυτού τού 1799. Σέ μερικές θέσεις, τό χάσμα είναι ακόμη μεγαλύτερο. Οι πρόεδροι τής Βουλής τήν περίοδο 1900-1940 ευρίσκοντο στά 70 τους.
Οι κυβερνήτες τών αμερικανικών αποικιών, οι οποίοι ασφαλώς εκπροσωπούσαν τό κατεστημένο, ήταν περίπου 20 χρόνια μεγαλύτεροι από τούς κυβερνήτες τών αμερικανικών πολιτειών μετά τήν επανάσταση, οι οποίοι εν αντιθέσει δέν ήταν υποτελείς κανενός.
Τό ίδιο παρατηρούμε καί στήν Σοβιετική Ένωση : ιδρύθηκε τό 1917 από τόν 47ο Λένιν καί τό 38ο Τρότσκι. Μετά τόν θάνατο τού Στάλιν, οι ηγέτες της ήταν εξηντάρηδες. Καί μόνο μετά τήν ‘’επανάσταση’’ τού Πούτιν βλέπουμε πάλι νέους άνδρες νά ελέγχουν τήν εξουσία τής Ρωσίας.
Οπότε, οι αλλαγές δέν αποδίδονται στήν αύξηση τού προσδοκώμενου χρόνου ζωής. Οι ‘’επαναστάτες’’ ηγέτες χρησιμοποιούν τούς νέους γιά τήν επίτευξη τών στόχων τους. Όταν εδραιωθούν στήν εξουσία, οι νέοι, μέ τά αιτήματα τους γιά συμμετοχή στήν διακυβέρνηση τής χώρας, αντιμετωπίζονται ως ο νέος κίνδυνος κατά τού κράτους : χαρακτηρίζονται ως μία άλογη, βίαιη μάζα, η οποία πρέπει νά ελεγχθεί μέ θεμιτά ή μή μέσα. Συμμαχούν δέ, μόνο μέ τούς νέους που είναι διατεθειμένοι νά υπηρετήσουν τά συμφέροντα τής νέας καθεστηκυίας τάξης.
Γι’ αυτό ακριβώς η λειτουργία τής Εκκλησίας τού Δήμου – η πλειοψηφία τής οποίας θά αποτελείτο από νέους ανθρώπους – αποτελεί τό ‘’μαύρο πρόβατο’’ τής ‘’δημοκρατίας’ τους (κομμουνιστικής, νεοφιλελεύθερης, καπιταλιστικής, σοσιαλιστικής).
Μόνο η επανάσταση γιά τήν ίδρυση τής άμεσης δημοκρατίας είναι αυτή η οποία δέν αναζητά γενναία θύματα ‘’ήρωες’’ πρός όφελος μίας νέας ιδρυθείσας καθεστηκυίας τάξης.
Ηγέτες Επαναστάσεων : διακατέχονται από δίψα γιά εξουσία, αυτοπροβολή καί καλοπέραση, ενώ ο λαός απολαμβάνει ότι τού επιτρέπει η νέα εξουσία καί οι καιροί…
Ροβεσπιέρος : Συζητεί περί ισότητας τών πολιτών μέ τούς άλλους επαναστάτες που μαζί μ’ αυτόν διατάζουν καθημερινά τόν αποκεφαλισμό τών μελών τής ανατρεπόμενης αριστοκρατικής τάξης. Κάνει άλλο ένα διάλειμμα γιά νά πάει στό δίπλα δωμάτιο όπου ζωγράφος ετοίμαζε τό πορτραίτο του όπου αναπαρίσταται ως ο νέος αριστοκράτης μονάρχης.
Λένιν : Αμέσως μετά τήν εδραίωση του στήν εξουσία, κατάσχει μία έπαυλη μέ όλα τά υπάρχοντα της. Στά δέ οχήματα της συμπεριλαμβάνεται καί μία Rolls Royce, η οποία φιγουράρει σέ πολλές φωτογραφίες τού άρχοντα τού κομμουνιστικού κινήματος.
Μπρέζνιεφ : Συντηρεί μία αρμάδα από 100 πολυτελέστατα αυτοκίνητα. Ίδρυσε καί λειτουργούσε ένα πολυτελέστατο νοσοκομείο – πλήρως εξοπλισμένο μέ τήν δυτική καί ρωσική τεχνολογία καί τεχνογνωσία – αποκλειστικά γιά όλα τά υψηλά στελέχη τών ανά τήν υφήλιο κομμουνιστικών κομμάτων.
Ο μύθος τής μοίρας τού ηγέτη
Ηγέτης : τό σωστό μέρος, η σωστή στιγμή
Ηγέτης : τό σωστό πρόσωπο, τό σωστό μέρος, η σωστή στιγμή
Ηγέτης : τό σωστό μέρος, η σωστή στιγμή
Όταν μελετούμε τήν ιστορία τής ανθρωπότητος μέ μοναδικές μας πηγές αυτές τής καθεστηκυίας τάξης – εκπαιδευτικό σύστημα, εταιρικά ΜΜΕ, … -- συμπεραίνουμε ότι οι όποιες δραματικές αλλαγές έχουν συμβεί στόν κόσμο οφείλονται κυρίως ή αποκλειστικά στίς ενέργειες τών Μεγάλων ηγετών.
Ο ναύαρχος Χάλσεϊ υποστήριξε ότι «Δέν υπάρχουν μεγάλοι άνδρες, αλλά μόνο μεγάλες προκλήσεις που οι κοινοί άνθρωποι υποχρεώνονται λόγω τών περιστάσεων νά αντιμετωπίσουν». Δηλαδή, ο μοναδικός λόγος γιά τόν οποίον κάποιοι ηγέτες καταγράφονται στά χρονικά τής Ιστορίας ως μεγάλοι άνδρες, οφείλεται κυρίως σέ ιστορικές συγκυρίες – ευρίσκοντο στό σωστό μέρος καί σωστή θέση τήν κατάλληλη χρονική περίοδο · ήταν η καλή μοίρα τους καί η κακή τών εκατομμυρίων ‘’ηρώων’’ στρατιωτών.
Αυτή η ερμηνεία οφείλεται εις τό ότι οι Δυτικοί, από τήν εποχή τής Αναγέννησης, επαναστατούν κατά τής αυθαίρετης καί ιδιοτελούς εξουσίας, εξασκώντας ‘’εκδικητική’’ κριτική στούς πρώην δυνάστες τους, χωρίς όμως νά δύνανται νά βρούν τήν οδό πρός τήν αυτοκυβέρνηση τους καί τήν ανάληψη ευθυνών γιά τήν πορεία τής ζωής τους. Γι’ αυτούς, ο Περικλής ήταν ένας πολιτικός ρήτορας που έκτισε τόν Παρθενώνα καί, προκαλώντας τόν Πελοποννησιακό Πόλεμο, κατάστρεψε τήν πόλιν τους · Θεμιστοκλής τής Σαλαμίνος ήταν ένας άλλος στρατηγός/ναύαρχος.
Καί οι δύο αυτοί άνδρες όντως ευρίσκοντο ‘’στό σωστό μέρος στήν κατάλληλη χρονική περίοδο’’, αλλά όχι λόγω μίας κοσμικής συνωμοσίας πρός επαλήθευση τής μοίρας τους που υπαγόρευε ότι έπρεπε νά δοξαστούν, αλλά γιά τούς λόγους οι οποίοι συναντιόνται μόνο στό καθεστώς τής άμεσης δημοκρατίας : είχαν κληρονομήσει τήν κοινωνία τής δημοκρατίας, η οποία τούς ενθάρρυνε νά μεγαλουργήσουν μέσω τής έλλογης πειθούς. Ο οιοσδήποτε ικανός πολίτης είχε τήν ευκαιρία νά γίνει υπεύθυνος ‘’ηγέτης’’ έστω καί γιά μία ημέρα επί ενός συγκεκριμένου θέματος τής πόλεως του. Καί οι δύο άνδρες δέν κληρονόμησαν κάποιο θρόνο, αλλά αντιθέτως άλλαξαν τόν ρού τής ιστορίας τής πόλεως τους διότι οι συμπολίτες τους τούς επέτρεψαν πρώτα νά τούς πείσουν γιά τήν ορθότητα τών προγραμμάτων τους. Ο Θεμιστοκλής οδήγησε τόν Αθηναϊκό στόλο στά στενά τής Σαλαμίνος διότι : α)- υπήρχε στόλος νά οδηγήσει, χάρις εις τό ότι πρίν περίπου 10 έτη τού επέτρεψαν νά τούς πείσει ότι όφειλαν γιά τό κοινό καλό τής πόλεως τους νά δημιουργήσουν έναν αξιόλογο στόλο, καί β)- έπεισε τούς συμπολίτες του ν’ αντιμετωπίσουν τόν εισβολέα μέ τόν στόλο τους καί στόν γνωστό συγκεκριμένο θαλάσσιο χώρο.
Μόνο στό καθεστώς τής έλλογης άμεσης δημοκρατίας δύναται ο ‘’ηγέτης’’ – ήτοι, η συλλογική θέληση τής πόλεως – ν’ ακυρώσει τό ψευδή εξουσία τού χωρόχρονου τής μοίρας.
Ο ιστορικός καί δοκιμιογράφος Τόμας Κάρλαϊλ υποστήριξε ότι : «Η ιστορία τού κόσμου δέν είναι παρά η βιογραφία τών μεγάλων ανδρών». ( Περί Ηρώων, Λατρείας τών Ηρώων καί τού Ηρωικού στήν Ιστορία, 1841).
Στό μνημειώδες μυθιστόρημα του Πόλεμος καί Ειρήνη, ο Τολστόι υποστηρίζει ότι η βιογραφία τού Ναπολέοντα ήταν μία απλή εκδήλωση τής απρόσωπης καί ντετερμινιστικής εξέλιξης τής Ιστορίας – ήτοι, ότι ο Ναπολέων ήλεγχε ελάχιστα, άν όχι καθόλου, τήν πορεία τών γεγονότων, στρατιωτικών ή άλλων. Γιά παράδειγμα, ανέλυσε σέ βάθος τήν επική μάχη τού Μποροντίνο, ‘’αποδεικνύοντας’’ ότι η έκβαση της καθορίστηκε από τούς στρατιώτες που πολεμούσαν καί όχι από τόν Ναπολέοντα που διοικούσε. Η δυναμική τής ομάδας, καί όχι οι ηγετικές ικανότητες, καθόρισε τό πού θά κέρδιζαν έδαφος καί τό πού θά έχαναν. Πίστευε ότι τό περιβάλλον εξηγεί πολύ περισσότερα από τήν ιστορική δόξα : αρκετές φορές, η έκβαση μίας μάχης δέν εξαρτάται από τήν βούληση κάποιας υποτιθέμενης στρατιωτικής ιδιοφυίας · δέν λείπουν τά στοιχεία που αποδεικνύουν πόσο ευάλωτη είναι η απόδοση ενός ηγέτη κάτω από εξωτερικές συνθήκες ανεξάρτητες από τήν θέληση του.
Επειδή ο Ναπολέων αποτελεί ένα από τά καλύτερα παραδείγματα εξαιρετικών ηγετικών ικανοτήτων, γενίκευσε τά συμπεράσματα του : «Ο βασιλιάς είναι σκλάβος τής Ιστορίας… Στά ιστορικά γεγονότα, οι αποκαλούμενοι μεγάλοι άνδρες αποτελούν ετικέτες που δίνουν τά ονόματα τους στά γεγονότα καί ως ετικέτες δέν έχουν παρά ελάχιστη σχέση μέ τό ίδιο τό γεγονός. Κάθε πράξη τους, τήν οποία οι ίδιοι θεωρούν απόρροια τής βούλησης τους, είναι από ιστορικής πλευράς ακούσια · σχετίζεται μέ τήν συνολική πορεία τής Ιστορίας καί προκαθορίζεται από τήν αιωνιότητα».
Άν καί τό ποσοστό τών επιτυχιών του στό πεδίο τής μάχης ξεπερνά εκείνο όλων τών υπολοίπων Γάλλων στρατηγών, οι διακυμάνσεις ως πρός τό ποσοστό επιτυχίας του συγκρίνονται μ’ εκείνες τών συναδέλφων του : όταν οι υπόλοιπες γαλλικές στρατιές νικούσαν, η στρατιά που διοικούσε προσωπικά ο Ναπολέων είχε καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας · αλλά όταν οι στρατηγοί του δέν τά κατάφερναν καί τόσο καλά απέναντι στούς εχθρούς, οι πιθανότητες νίκης του μειώνονταν αντίστοιχα. Η δέ αποτυχία τού στρατηγού Γκρουσί νά εμποδίσει τήν συνένωση τών δυνάμεων τού στρατηγού Μπλίχερ μ’ εκείνες τού δούκα τού Ουέλινγκτον σφράγισε τήν καταστροφική ήττα τού Ναπολέοντα στό Βατερλώ.
Ήτοι, σύμφωνα μέ αυτήν τήν θεωρία, οι ‘’επιφανείς’’ ηγέτες είναι απλώς οι κατάλληλες ετικέτες τών ιστορικών γιά τά σπουδαία γεγονότα, ονόματα γιά τίς ιστορικές περιόδους.
Η πλειοψηφία τών στρατιωτικών παραδειγμάτων μαρτυρεί ότι η επιτυχία ή αποτυχία προκύπτει από τό άθροισμα τών ατομικών καί περιστασιακών μεταβλητών. Οι επιδράσεις τού ‘’μεγάλου’’ ατόμου καί τών περιστάσεων είναι πολυπλοκότερες από τήν απλή άθροιση τους. Η ‘’νίκη’’ ουσίας σέ πολιτικο-οικονομικο-κοινωνικά ζητήματα καί στό πεδίο τής μάχης είναι απόρροια συλλογικής θέλησης καί στρατηγικής. Στό δέ πολιτικό σύστημα τής άμεσης δημοκρατίας η οποία διέπεται από τό πνεύμα τής έλλογης δημιουργικότητας, η συλλογική θέληση καί διαβούλευση αναδεικνύει τά ‘’σωστά’’ πρόσωπα γιά τίς συγκεκριμένες ‘’σωστές’’ ενέργειες στόν συγκεκριμένο χωρόχρονο.
Ηγέτης : τό σωστό πρόσωπο, τό σωστό μέρος, η σωστή στιγμή
Αρκετοί στοχαστές καί σημερινοί κοινωνιολόγοι καί ψυχολόγοι αντί νά πλατειάζουν σχετικά μέ τό άτομο εναντίον τών περιστάσεων ή τής ιδιοφυίας εναντίος τού zeitgeist, ερευνούν τό πρόσωπο τής ιστορίας αντικαθιστώντας τήν πρόθεση ‘’εναντίον’’ μέ τόν σύνδεσμο ‘’καί’’.
Αυτή δέ η σύζευξη ενυπάρχει στό σχόλιο τού Χέγκελ : «Ο μεγάλος άνδρας τής εποχής είναι εκείνος που μπορεί νά περιγράψει μέ λέξεις τήν βούληση τής εποχής του, νά υπαγορεύσει στήν εποχή του ποιά είναι η βούληση της καί νά τήν εκπληρώσει. Αυτό που κάνει είναι η ψυχή καί η ουσία τής εποχής του». Επίσης καί στήν συμβουλή τού Μακιαβέλι πρός τόν κάθε πανούργο πολιτικό : «Είναι καλότυχος όποιος συνταιριάζει τόν τρόπο που πολιτεύεται μέ τήν φυσιογνωμία τών καιρών».
Δηλαδή, σύμφωνα μ’ αυτούς τούς (ψευδο-) πολιτικούς φιλοσόφους, ιδιοφυές ίσως είναι τό άτομο που εκμεταλλεύεται τό zeitgeist γιά νά αποκομίσει προσωπικά οφέλη – ήτοι, η πολιτική είναι τό μέσο μέ τό οποίο συγκεκριμένα άτομα δοξάζονται, αποκομίζουν υλικά, ή καί αποκομίζουν τίς όποιες ορέξεις τους, χωρίς οι ενέργειες τους ν’ αποσκοπούν γιά τό κοινό καλό καί τήν πολιτισμική εξέλιξη τής κοινωνίας τους.
Πολιτικοί
Πολιτική Ηγεσία καί η ανάγκη της γιά Εξουσία
Ο Λευκός Οίκος
Ο κατά τύχη πρόεδρος
Τροφή πρός Σκέψη
Όταν στραφούμε από τούς πολιτικούς ηγέτες τών σημερινών δημοκρατιών στόν διαφορετικός κόσμο τής δημιουργικής ιδιοφυίας, οι προσδοκίες ανατρέπονται μέ δραματικό τρόπο.
Σύμφωνα μέ τόν Σό, «Ο αληθινός καλλιτέχνης θά προτιμήσει ν’ αφήσει τήν σύζυγο του νά λιμοκτονεί, τά παιδιά του ξυπόλυτα, τήν μητέρα του νά δουλεύει σάν είλωτας στά 70 της γιά τά πρός τό ζήν, παρά νά εργαστεί σέ κάτι πέραν τής τέχνης του». Οι υλικές ανταμοιβές δέν σημαίνουν τίποτα καί ακόμα καί οι επιδοκιμασίες ή οι μομφές τών επικριτών δέν έχουν σημασία.
Πράγματι, πολλοί ιδιοφυείς άνδρες καί γυναίκες φοβούνται τίς φθοροποιές ή αποπροσανατολιστικές επιδράσεις τής δόξας καί τής περιουσίας. Ο Τ.Σ. Έλιοτ λυπήθηκε όταν τού απονεμήθηκε τό Βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας : «Τό Νόμπελ είναι τό εισιτήριο γιά τήν κηδεία κάποιου. Ποτέ δέν έχει κάνει κανείς κάτι μετά τήν απονομή του». Ο Ντοστογιέφσκι, όταν πήρε μία γενναιόδωρη προκαταβολή από κάποιον εκδότη, είπε σ’ ένα φίλο του συγγραφέα : «Πιστεύω ότι ποτέ δέν έχεις γράψει κατόπιν παραγγελίας, μέ τό μέτρο, καί ποτέ δέν έχεις δοκιμάσει αυτό τό φρικτό μαρτύριο». Ο δέ Όσκαρ Ουάιλντ τό έθεσε λακωνικά : «Η ιδιοφυία γεννιέται, δέν πληρώνεται».
Εις επίρρωσιν αυτών τών μαρτυριών, η ψυχολόγος Τερέζα Άμαμπιλ απέκτησε τήν φήμη της υποστηρίζοντας μία απλή αρχή : «Τό ενδογενές κίνητρο κατευθύνει πρός τήν δημιουργικότητα, αλλά τό εξωγενές κίνητρο είναι επιζήμιο». Τά άτομα έχουν ή αποκτούν ενδογενή κίνητρα όταν οδηγούνται «σέ κάποια δημιουργική δραστηριότητα από τό δικό τους ενδιαφέρον καί τήν απόλαυση αυτής τής δραστηριότητας». { Δηλαδή, όπως ακριβώς ο ενεργός πολίτης τής Εκκλησίας τού Δήμου τής ΑΔΕ. } Έχουν δέ εξωγενή κίνητρα όταν η κινητήρια δύναμη προέρχεται από «κάποιο στόχο που επιβλήθηκε σ’ αυτούς από άλλους, είτε μέσω ανταμοιβών είτε μέσω τής εκτίμησης. { Όπως συμβαίνει στίς σημερινές (ψευδο-) δημοκρατίες τών πελατειακών σχέσεων μεταξύ τού υπηκόου ή μίας ομάδος ιδίων συμφερόντων καί τών πολιτικών, καί μεταξύ τών συντονιστών (υπηρετών) τών πολιτικών καί τής εξουσιαστικής πλουτοκρατίας, καί μεταξύ τών κομμισαρίων πολιτικών τής εξουσιαστικής πλουτοκρατίας. Ήτοι, η αξιοπρέπεια, η δημιουργικότητα καί η πρόοδος ουσίας καλλιεργείται μόνο μέσω τών ευκαιριών τών συνθηκών καί κοινωνικού συμβολαίου τής έλλογης Άμεσης Δημοκρατίας.
Γιά ν’ αποδείξει τήν υπόθεση της, η Άμαμπιλ διεξήγαγε εξαιρετικές εργαστηριακές προσομοιώσεις. Σ’ ένα πείραμα χώρισε σέ δύο ομάδες συγγραφείς που αυτοχαρακτηρίζονταν δημιουργικοί. Ζήτησε από τούς συγγραφείς τής μίας ομάδας νά συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο γιά τίς έμφυτες χαρές τής συγγραφής, όπως η απόλαυση τού νά παίζεις μέ τίς λέξεις. Τά μέλη τής άλλης ομάδος συμπλήρωσαν ένα διαφορετικό ερωτηματολόγιο γιά τά υλικά οφέλη τής συγγραφής, όπως η εξασφάλιση σιγουριάς μέ τήν έκδοση ενός πρώτου σέ πωλήσεις συγγράμματος. Στήν συνέχεια, οι συγγραφείς καί τών δύο ομάδων έγραψαν σύντομα ποιήματα στό ύφος τών χαϊκού. Μία ομάδα κριτών, που ήταν ποιητές, αξιολόγησαν τά αποτελέσματα. Εκείνοι οι συγγραφείς, οι οποίοι είχαν συμπληρώσει τά ερωτηματολόγια που αφορούσαν στίς εξωτερικές ανταμοιβές, συνέγραψαν κατώτερα ποιήματα. Η αρχή τής δημιουργικότητας τού ενδογενούς κινήτρου τής Άμαμπιλ επιβεβαιώθηκε. { Η υπερβατική δημιουργικότητα – η παραγωγή πολιτισμού, η εξέλιξη τού πνεύματος καί η ουσιώδη ευτυχία – μαραζώνει όταν τό κίνητρο είναι αποκλειστικά τό υλικό όφελος. Ο επί πληρωμή ενεργός πολίτης ή μέλος τής Εκκλησίας τού Δήμου προωθεί μόνο ίδια συμφέροντα, εις βάρος τού κοινού καλού, μέ συνέπεια τήν κατάργηση τών ωφελειών τής άμεσης δημοκρατίας. }
Επειδή σέ μία δημοκρατία οι πολιτικοί δέν αποκτούν τήν θέση τους στήν Βουλή χωρίς ψήφους, η κοινή λογική τών υπηκόων συμπέρανε μέχρι προσφάτων ότι οι υποψήφιοι γιά κάποιο πολιτικό αξίωμα προσαρμοζόταν στήν ανατροφοδότηση τού κοινού. Ασφαλώς όμως, εφόσον οι πολιτικοί εργάζονται αποκλειστικώς γιά ίδια συμφέροντα έναντι υλικής ανταμοιβής δέν δύνανται νά δημιουργούν τίς απαραίτητες συνθήκες οι προάγουν τόν ανθρωπιστικό πολιτισμό.
Πολιτική Ηγεσία καί η ανάγκη της γιά Εξουσία
Θά μελετήσουμε τίς αναλύσεις ερευνών ειδικών επιστημόνων επί τής προσωπικότητας σημαντικών πολιτικών ανδρών, όχι διότι τά συγγράμματα τους μελετούν οι απλοί άνθρωποι, αλλά οι αναλύσεις τους, η επιχειρηματολογία τους καί η διαχείριση τού κοινού υιοθετούνται πλήρως καί προβάλλονται από τά εταιρικά ΜΜΕ που κατασκευάζουν τόν σημερινό καταναλωτή, απολιτικοποιημένο υπήκοο τών σημερινών δημοκρατιών.
Η επικρατούσα άποψη τών υπηκόων αλλά καί τών περισσοτέρων πολιτικών επιστημόνων είναι ότι τά κίνητρα τών πολιτικών πηγάζουν από τήν ανάγκη τους γιά ‘’εξουσία’’ – ήτοι, ωθούνται από τήν ‘’πείνα’’ τους νά κυριαρχήσουν, νά καθοδηγήσουν, νά ελέγξουν.
Ο Χάρολντ Λάσγουελ, γιά παράδειγμα, θεώρησε ότι τό κίνητρο τής εξουσίας αποτελεί βασικό συστατικό τής δομής τής προσωπικότητας τών πολιτικών ηγετών. Ισχύει όμως πράγματι κάτι τέτοιο ; Ή μήπως ένας ασυνείδητος φθόνος μάς υποχρεώνει νά διαμορφώσουμε μειωτικά στερεότυπα γιά εκείνους που κυριαρχούν πάνω μας ;
Εικόνες εξουσίας είναι εκείνες που δίνουν έμφαση στήν επιδίωξη νά επηρεάσεις, νά ελέγξεις ή νά επιδράσεις πάνω στούς άλλους. Τό δέ κίνητρο τής εξουσίας αποτελεί μία από τίς πρωταρχικές ανάγκες μέ βάση τίς οποίες μπορούμε νά βαθμολογήσουμε πρωτόκολλα – καί επί τού συγκεκριμένου θέματος διαθέτουμε άφθονα στοιχεία, κυρίως, χάρις στά ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρηση. Καί εδώ, η αξία τού Τέστ Θεματικής Διαίσθησης* είναι προφανής.
Ο Ντέιβιντ Ουίντερ, τόσο μόνος του όσο καί συνεργαζόμενος μέ τούς φοιτητές του, έχει αφιερώσει τήν καριέρα του γιά νά δείξει πως η ‘’ανάγκη’’ γιά εξουσία επηρεάζει τούς πολιτικούς ηγέτες. Στό βιβλίο του Τό Κίνητρο τής Εξουσίας μελετά – όπως καί ο ΜακΚλίλαντ στό Η Επιτυχημένη Κοινωνία – καί τ’ άλλα δύο τμήματα τής τριάδας : τήν επίτευξη καί τήν κοινωνική σύνδεση. { Όμως, η ανάγκη γιά εξουσία τού σημερινού πολιτικού τού νεοφιλελευθερισμού δέν πηγάζει από τήν επιθυμία του γιά κοινωνική σύνδεση (αλτρουιστική αλληλεπίδραση μέ τούς υπηκόους του), οπότε ούτε γιά τήν επίτευξη έργων πρός όφελος τού κοινού καλού ή κάποιου υπερβατικού οράματος, αλλά αντιθέτως ελέγχεται από τήν ματαιοδοξία του καί τήν ακόρεστη δίψα τής υλιστικής ιδεολογίας του. }
Ο Λευκός Οίκος
Τό 1970, οι ‘’εξειδικευμένοι αναλυτές’’ εφάρμοσαν γιά πρώτη φορά τήν ανάλυση περιεχομένου μέ βάση τό Τέστ Θεματικής Διαίσθησης σέ προσωπικότητες τής πολιτικής, χρησιμοποιώντας τίς ομιλίες που εκφώνησαν ανώτατοι άρχοντες τού 20ου αιώνα κατά τήν ορκωμοσία τους, προκειμένου νά υπολογίσουν τίς νοητικές εικόνες εξουσίας καί επίτευξης. Μελέτες που ακολούθησαν έχουν βαθμολογήσει τά κίνητρα γιά εξουσία, επίτευξη καί κοινωνική σύνδεση (τήν επιθυμία γιά φιλία, έρωτα, συντροφικότητα καί ανατροφή παιδιών) όλων σχεδόν τών Αμερικανών προέδρων από τόν Ουάσινγκτον ως τόν Ρέιγκαν. Μερικά παραδείγματα : οι πρόεδροι μέ τήν μεγαλύτερη δίψα γιά εξουσία ήταν οι Τρούμαν καί Κέννεντυ, ενώ ο Γκράντ καί ο Τζόν Κ. Άνταμς είχαν τήν μικρότερη δίψα γιά εξουσία · εκείνοι μέ τό μεγαλύτερο κίνητρο γιά επίτευξη ήταν ο Χούβερ καί ο Κάρτερ, … · καί οι πιό πρόθυμοι γιά κοινωνική σύνδεση ήταν οι Κέννεντυ καί Νίξον … { Ήτοι, γιά άλλη μία φορά βλέπουμε τούς ειδικούς συντονιστές τής εξουσίας νά προσπαθούν νά μάς πείσουν ότι οι ιμπεριαλιστές πολιτικοί – εγκληματίες πολέμου, καί όχι μόνο – μοιράζουν μαζί μας τά ίδια αγαθά συναισθήματα, οπότε θά μπορούσαν νά είναι ακόμη καί ο ‘’άνδρας’’ τής διπλανής πόρτας. }
Παραδέχονται όμως, ότι τό κίνητρο γιά εξουσία αναδείχθηκε ως η σημαντικότερη παρόρμηση τών προέδρων, καί ότι οι κατέχοντες τήν υψηλότερη βαθμολογία σέ αυτό ήταν πιθανότερο νά οδηγήσουν τίς ΗΠΑ σέ στρατιωτικές συγκρούσεις που απέφεραν εδαφικές κτήσεις καί επεκτείνανε τήν αμερικανική σφαίρα επιρροής. { Γεγονός που δέν μπορούν νά τό αποκρύψουν πλέον χάρις σέ ερευνητές, όπως ο Ν. Τσόμσκυ, που κατέρριψαν τούς μύθους τών αγαθών προθέσεων τών ιμπεριαλιστών – όπως ακόμη καί αυτού τού τόσο αγαπητού Κέννεντυ. }
Τό κίνητρο τής εξουσίας, ωστόσο, δέν αποτέλεσε πάντα έναν επιθετικό παράγοντα. Η ροπή γιά εξουσία επέβαλε επίσης τό καθήκον γιά τήν αποσόβηση μίας διεθνούς κρίσης, εμποδίζοντας έτσι τήν κλιμάκωση της σέ γενικευμένη σύρραξη – ένας πρόεδρος μέ μεγάλη εξουσία πιθανώς προέβαλλε μία επιβλητικότερη εικόνα εθνικής ισχύος. { Κατ’ αρχάς, οι έννοιες εξουσία, ροπή, κίνητρο αποκτούν νόημα στήν πολιτική μόνο όταν συνδέονται μέ συγκεκριμένα πρόσωπα σέ μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή – γι’ αυτό μέ τό νά λένε ότι ‘’η ροπή μπορεί νά επιβάλλει ένα καθήκον’’ αποσκοπεί σέ νοητικό εκφοβισμό τής μάζας : λαέ, είναι ορισμένα πράγματα που δέν μπορείς νά συλλάβεις, γι’ αυτό άσε εμάς νά διαχειριζόμαστε τής ασφάλεια σου. Κατόπιν, ‘’ένας πρόεδρος μέ μεγάλη εξουσία’’ δέν είναι πρόεδρος ή πρωθυπουργός μίας δημοκρατικής χώρας, αλλά μάλλον ένας ηγεμόνας · η δέ ‘’επιβλητικότερη εικόνα εθνικής ισχύος’’ που δύναται νά προβληθεί είναι αυτή που προέρχεται από έναν λαό που εξουσιάζει τήν μοίρα του. }
Από τήν άλλη πλευρά, οι ωθούμενοι από τήν εξουσία πρόεδροι δέν είχαν θετική προδιάθεση γιά τήν ολοκλήρωση συμφωνιών περιορισμού τών όπλων μέ αντίπαλες χώρες. { Ούτε καί μέ τίς ‘’ονομαζόμενες’’ χώρες συμμάχους, τίς οποίες είχαν καί έχουν υπό τόν έλεγχο τους. }
Όσο γιά τίς εσωτερικές υποθέσεις τής χώρας, τό επίπεδο τού κινήτρου γιά εξουσία ενός προέδρου τού Δημοκρατικού Κόμματος συνδέεται θετικά μέ τίς πολιτικές δεσμεύσεις του ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσει καλύτερες σχέσεις μέ τόν Τύπο. { Ο Κλίντον ήταν Δημοκρατικός καί ο Ρέιγκαν Ρεπουμπλικάνος : καί οι δυό τους κατείχαν άριστα τήν τέχνη τής ‘’πολιτικής ως θέατρο’’*, καί δυό τους δέν τήρησαν τίς πολιτικές δεσμεύσεις τους, καί οι δυό τους υπήρξαν χειρότεροι εγκληματίες πολέμου από τόν κακόφημο, ηλίθιο Μπούς ΙΙ. Ουδείς πρόεδρος τών ΗΠΑ τήρησε τίς προεκλογικές του υποσχέσεις. }
Πέρα από αυτά τά χαρακτηριστικά, οι πρόεδροι μέ ισχυρό κίνητρο γιά εξουσία λαμβάνουν περισσότερες «μεγάλες αποφάσεις» καί έτσι αυτό τό κίνητρο συχνά συνετέλεσε στήν αλλαγή τού ρού τής Ιστορίας, αποκτώντας, έτσι, τό ανάστημα τού μεγάλου, όντας πιό χαρισματικοί, αλλά καί λόγω τής προθυμίας τους νά χρησιμοποιήσουν τήν στρατιωτική ισχύ τής χώρας τους. { Τουλάχιστον, εδώ οι ‘’ειδικοί’’ ερευνητές μας αποκαλύπτουν ότι γιά αυτούς οι μεγάλοι τής Ιστορίας ταυτίζονται μέ τήν χρήση τής στρατιωτικής βίας στόν υπέρτατο βαθμό. Γιά άλλη μία φορά είναι επιτακτικό νά κατανοήσουμε ότι χωρίς τήν άμεση δημοκρατία η ‘’πολιτική φιλοσοφία’’ είναι παραφιλοσοφία, καί οι πρόεδροι ή πρωθυπουργοί είναι ηγεμόνες ολιγαρχικών καθεστώτων ή κομμισάριοι τής εξουσιαστικής πλουτοκρατίας. }
Τό δέ κίνητρο γιά επίτευξη σπάνια έχει κάποια επίπτωση εκτός τού ότι αποτελεί παράγοντα τού κινήτρου γιά εξουσία. Στόν βαθμό ωστόσο που μπορούμε νά διαχωρίσουμε τά δύο κίνητρα, μπορούμε ν’ αναγνωρίσουμε μερικά χαρακτηριστικά τών προέδρων που είχαν προδιάθεση γιά διάκριση.
Πρώτον, αυτοί οι πρόεδροι ήταν πιό επιρρεπείς στό νά εφαρμόζουν τά διεστραμμένα ιδανικά ενός Μακιαβέλι. Κατά μέσον όρο, ήταν πανούργοι, αδίστακτοι, δυσνόητοι, δαιμόνιοι, κακοήθεις, ανειλικρινείς, ακόμα καί λίγο άπληστοι. Αυτά τά τυχοδιωκτικά άτομα ένιωθαν, ευτυχώς, υποχρεωμένα νά πραγματοποιήσουν κάτι άξιο λόγου ως πρόεδροι. Έτσι, οι ωθούμενοι από τήν επιτυχία πρόεδροι είχαν υψηλότερη βαθμολογία στό θέμα τής πολιτικής δημιουργικότητας · προώθησαν νέους νόμους καί προγράμματα καί η στάση τους ήταν νεωτεριστική. { Έλεος! Ο τυχοδιωκτισμός είναι πολέμιος τής πολιτικής δημιουργικότητας. Όλους τούς νόμους καί κοινωνικά προγράμματα υπέρ τού λαού που εφάρμοσαν, οφείλεται στίς πιέσεις τών μαζικών κινημάτων τού λαού. }
Μία διαφορά τους σέ σχέση μέ τούς διψασμένους γιά εξουσία προέδρους ήταν ότι αυτή η επιθυμία γιά επιτυχία ίσως λάμβανε τήν μορφή συμφωνιών περιορισμού τών εξοπλισμών. { Δέν έχει υπάρξει ένας Αμερικάνος πρόεδρος που προώθησε τόν περιορισμό τών εξοπλισμών. } Από τήν άλλη πλευρά, η διαρκής έμφαση στήν ολοκλήρωση ενός έργου ίσως αποξένωνε τούς προέδρους από τούς συμβούλους καί τούς βοηθούς τους. Η συνοχή καί η καλή λειτουργία έρχονταν σέ δεύτερη μοίρα σέ σχέση μέ τήν παρόρμηση νά επιτευχθούν μοναδικά έργα καί αξιόλογοι στόχοι. Οι ιδιαίτερα επιτυχημένοι πρόεδροι, λοιπόν, εκτός τού ότι ήταν επιρρεπείς ένα νευρωτικό τρόπο διακυβέρνησης, συχνά έθεταν τήν πολιτική επιτυχία πάνω από τήν αποτελεσματική πολιτική καί υιοθετούσαν ανέντιμη καί συχνά συγκεχυμένη τακτική. { Όσο πιό ‘’επιτυχημένος’’ ένας πρόεδρος τόσο επέβαλε τόν ιμπεριαλισμό τής Pax-Americana, συνωμοτώντας ακόμη κατά τών υπηκόων του. }
Οι επιρρεπείς στήν κοινωνική σύνδεση πρόεδροι ήταν πιό ευέλικτοι στήν αντιμετώπιση τών εξωτερικών καί τών εσωτερικών θεμάτων. Διαπραγματεύτηκαν συμφωνίες μέ άλλες παγκόσμιες δυνάμεις γιά τήν επιβράδυνση τής κούρσας τών εξοπλισμών. Επέλεγαν, όμως, δημόσιους λειτουργούς καί υπουργούς στενούς φίλους τους καί όχι ειδικούς – συχνά μέ καταστροφικές συνέπειες. { Οι κύριοι σύμβουλοι καί υπουργοί τής νέας κυβέρνησης επιλέγονταν από τούς κύριους χορηγούς τής προεκλογικής εκστρατείας τού υποψηφίου γιά όποιο ανώτατο αξίωμα. Δέν είναι τυχαίο ότι οι κυβερνήσεις από τόν Ρέιγκαν έως καί τόν Μπούς ΙΙ εβραιο-κρατούνταν φανερά! }
Ο Ντέιβιντ Ουίντερ ανάλυσε τίς ομιλίες μέ τίς οποίες οι υποψήφιο εξήγγειλαν τήν υποψηφιότητα τους τό 1976. Υπολόγισε τίς νοητικές εικόνες στίς ομιλίες τών δύο υποψηφίων τού Ρεπουμπλικάνικου Κόμματος – τόν πρόεδρο Τζέραλντ Φόρντ καί ο Ρόναλντ Ρέιγκαν. Στό κίνητρο γιά εξουσία ο Φόρντ είχε τήν χαμηλότερη βαθμολογία από όλους τούς υποψηφίους καί τών δύο κομμάτων, ενώ ο Ρέιγκαν βρισκόταν πάνω από τόν μέσο. { Ανοησίες! Ο Φόρντ είχε διαδεχθεί στό ανώτατο αξίωμα τόν πρόεδρο Νίξον που είχε υποχρεωθεί σέ παραίτηση λόγω σκανδάλων, γι’ αυτό καί έπρεπε νά παραγκωνιστεί. Ο Ρέιγκαν ήταν η μαριοννέτα τής στρατιωτικής βιομηχανίας καί τών ακραίων ιμπεριαλιστών · ήταν ανίκανος νά εκφωνήσει έναν λόγο που δέν είχε συνταχθεί από ‘’ειδικούς’’ χωρίς νά λέει ανοησίες που μαρτυρούσαν τήν πλήρη άγνοια του σέ σημαντικά πολιτικά ζητήματα τής εποχής του. }
Από τούς 13 διεκδικητές, αυτοί που χαρακτηρίζονταν από υψηλή ανάγκη κοινωνικής σύνδεσης αποσύρθηκαν πρώτοι από τήν κούρσα, μόλις συνειδητοποίησαν ότι δέν τούς συμπαθούσαν όλοι οι ψηφοφόροι, όσο οι ίδιοι φαντάζονταν. Αυτό αποτελεί μία σοφή απόφαση, επειδή οι υποψήφιοι μέ έντονο κίνητρο γιά κοινωνική σύνδεση στηρίζοντας περισσότερο στούς δικούς τους πόρους γιά τήν χρηματοδότηση τών προεδρικών φιλοδοξιών τους. Οι πολιτικοί, όμως, μέ έντονο τό κίνητρο γιά επίτευξη αποκάλυψαν τίς διασυνδέσεις τους μέ τούς επιχειρηματίες συγκεντρώνοντας περισσότερες δωρεές από τά πλούσια μέλη τού κόμματος · διέθεταν περισσότερα χρήματα από ό,τι χρόνο. { Μέ απλά λόγια, εκλέγονταν στό ανώτατο αξίωμα αυτοί που διέθεταν μεγαλύτερο τραπεζικό λογαριασμό καί είχαν τήν υποστήριξη τών εταιρικών ΜΜΕ. Οι τής ονομαζόμενης ‘’κοινωνικής σύνδεσης’’ υποψήφιοι γιά τήν εκπροσώπηση τού κόμματος στίς εκλογές δέν έτυχον τής υποστήριξης τής εξουσιαστικής πλουτοκρατίας διότι ενδιαφέρονταν γιά δίκαιη κοινωνική πολιτική καί ειρηνική εξωτερική πολιτική. Οπότε, όταν τέτοιου είδους μελέτες ισχυρίζονται – μαζί μέ τά φερέφωνα τους, τούς ‘’αναλυτές’’ τών ΜΜΕ – ότι, «Ο μέσος ψηφοφόρος ήταν εκείνος που εκτίμησε περισσότερο τά χαρίσματα ενός δυναμικού πολιτικού», παραπλανούν εις γνώση τους τό 51 μέ 62% τού λαού που προσήλθε στίς κάλπες. }
Μία άλλη κατά παραγγελία έρευνα έγινε από σεβαστούς κοινωνιολόγους καί 571 ιστορικούς στά τέλη τής δεκαετίας τού 1960. Αξιολόγησαν μέ βάση 7 γνωρίσματα – που μαρτυρούν τόν ιδεαλισμό ή δογματισμό ενός – 33 Αμερικάνους προέδρους από τόν Τζόρτζ Ουάσινγκτον ως τόν Λ.Μ. Τζόνσον.
Η ευελιξία ήταν ένα από αυτά τά 7 γνωρίσματα. Μπορούσε ο πρόεδρος νά συμμετάσχει στό δούναι καί λαβείν που είναι συχνά τόσο επιθυμητό στήν παγκόσμια διπλωματία καί τίς κοινοβουλευτικές διαπραγματεύσεις ; Ή ο πρόεδρος ήταν κάποιος που πάντα απέρριπτε πεισματικά οποιαδήποτε πρόταση διαπραγμάτευσης καί συμβιβασμού ;
Σύμφωνα μέ τό πόρισμα τής έρευνας, οι πιό ευέλικτα πραγματιστές πρόεδροι ήταν εκείνοι που είχαν μέτρια ακαδημαϊκή μόρφωση – κάποια κολεγιακή μόρφωση, αλλά όχι κάτι ιδιαίτερο. Αντίθετα, οι πιό ανυποχώρητα ιδεαλιστές πρόεδροι ήταν εκείνοι που είχαν είτε πολύ μικρή μόρφωση είτε πολύ μεγάλη. Ελάχιστοι από τούς 33 προέδρους είχαν μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών καί μόνο ένας πήρε διδακτορικό. { Αυτό που πάντα είχε σημασία ήταν τό πόσο πιστά μπορούσαν νά χορεύουν στούς ρυθμούς τής εξουσιαστικής πλουτοκρατίας που τούς επέτρεψε νά εισέλθουν στόν Λευκό Οίκο. }
Οι δε πιό ευέλικτοι πρόεδροι ήταν οι Κέννεντυ, Λίνκολν, Τζέφερσον καί Φράνκλιν Ντ. Ρούσβελτ. Ο δέ Κέννεντυ ήταν καί ευέλικτος καί ιδεαλιστής {ο μύθος πρέπει νά συντηρείται πάση θυσία }. Κανείς από αυτούς τούς προέδρους δέν ήταν δογματικός καί όλοι τους άλλαζαν πρόθυμα πορεία, όταν διαφορετικές προσεγγίσεις μπορούσαν νά οδηγήσουν σέ καλύτερα αποτελέσματα. Οι ευέλικτοι πρόεδροι ήταν πιθανότερο νά προέρχονται από μεγάλες οικογένειες, όπου ήταν πολύ σημαντικό νά τά πηγαίνεις καλά μέ τούς άλλους. Όσο πιό ευέλικτος ήταν ένας πρόεδρος, τόσο πιθανότερο ήταν νά είναι μετριοπαθής, συγκρατημένος, φιλικός, ελκυστικός καί προσηνής. { Ο Ρούσβελτ επέτρεψε τόν βομβαρδισμό τού Πέρλ Χάρμπορ γιά νά σύρει τήν χώρα του στόν πόλεμο κατά τής Ιαπωνίας, κ.τλ. Οπότε, ναί, από αυτήν τήν άποψη ήταν ‘’ευέλικτος. Ο Κέννεντυ υπήρξε από τούς πιό δογματικούς ιμπεριαλιστές : εάν δέν είχε δολοφονηθεί, θά είχε ανοίξει – εκτός από τό Βιετνάμ – μέτωπα από τήν Λατινική Αμερική έως τήν Ασία. }
Οι πιό ιδεαλιστές πρόεδροι ήταν συχνά καί οι πιό ανυποχώρητοι. Οι δογματικοί πρόεδροι ήταν ανυποχώρητα ιδεαλιστές, ενώ οι μη δογματικοί πρόεδροι ήταν ευέλικτοι καί πραγματιστές. Ο δογματισμός τών προέδρων ίσως νά οφείλετο στίς εμπειρίες τής παιδικής ηλικίας { αγαπητό θέμα τών Αμερικανών που έχουν εκπαιδευτεί νά ‘’λατρεύουν’’ όλες τίς σχολές ψυχανάλυσης }. Ενώ οι ευέλικτα πρακτικοί προέρχονταν συνήθως από ικανοποιητικό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, οι ανυποχώρητα ιδεαλιστές συχνά είχαν δοκιμάσει υλικές καί συναισθηματικέ στερήσεις. Η παιδική ηλικία τού Ουίλσον ήταν φρικτή, ενώ τού Φ.Ντ. Ρούσβελτ αξιοζήλευτη. { Ο Ουίλσον εκλέγει πρόεδρος διότι είχε υποσχεθεί στούς τραπεζίτες ότι θά ίδρυε τήν Ομοσπονδιακή Τράπεζα · εδραίωσε τήν σχολή διαχείρισης τής κοινής γνώμης μέσω τής επιστημονικής προπαγάνδας · επέτρεψε σ’ ένα αμερικάνικο κρουαζιερόπλοιο νά βυθιστεί από γερμανικά υποβρύχια ώστε νά σύρει τούς Αμερικάνους στόν 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Ρούσβελτ κατήγετο από οικογένεια τραπεζιτών μέ μεγάλη επιρροή στήν διαμόρφωση τής παγκόσμιας οικονομίας · επέτρεψε νά γίνει ο βομβαρδισμός στό Πέρλ Χάρμπορ ώστε νά κηρύξει πόλεμο κατά τής Ιαπωνίας. Οι όποιες εμπειρίες τής παιδικής τους ηλικίας θεραπεύοντο, όταν αυτό απαιτήτο, από τά κελεύσματα τής νέας τάξης πραγμάτων τής εποχής τους. }
Η Ιστορία δείχνει ότι οι Αμερικάνοι έχουν μία σχέση αγάπης-μίσους μέ τούς δογματικούς προέδρους. Από τήν μία πλευρά, οι μή δογματικοί συχνά θεωρούνται αδίστακτοι καί πανούργοι τύποι, τούς οποίους ελάχιστοι ψηφοφόροι μπορούν νά εμπιστευτούν πλήρως. Από τήν άλλη, ο δογματικός εκφράζει τουλάχιστον κάποιες αρχές τίς οποίες είναι πρόθυμοι νά υποστηρίξουν σθεναρά. { Ο μή δογματικά πατριώτης υποψήφιος δέν είχε καμιά ελπίδα νά εκλεγεί · ο Αμερικάνος κυβερνάται από έναν πανίσχυρο αριθμό δογματικών κοινωνικών φαντασιακών σημασιών* : η Αμερική είναι η πιό δημοκρατική χώρα που βοηθά όλους τούς καταπιεσμένους λαούς, κ.τλ. }
Οι Αμερικάνοι θέλουν εκείνοι που νίκησαν στίς εκλογές γιά τά δύο ανώτατα αξιώματα τής χώρας νά αλληλοσυμπληρώνονται ως πρός τόν δογματισμό. Άν ο υποψήφιος γιά τήν προεδρία είναι δογματικός, ο υποψήφιος γιά τήν αντιπροεδρία είναι μή δογματικός, καί αντίστροφα.
Ο κατά τύχη πρόεδρος
Είναι ο αντιπρόεδρος που αναλαμβάνει τήν προεδρία τής χώρας του όταν ο εκλεγμένος πρόεδρος αποβιώνει ή υποχρεούται νά εγκαταλείψει τό αξίωμα του πρίν ολοκληρωθεί η θητεία του. Είναι δέ άξιο λόγου τό γεγονός ότι τό σύνταγμα τών ΗΠΑ δέν αναφέρει ρητά τά καθήκοντα τού αντιπροέδρου τής δημοκρατίας τους. Καί όταν ο πρώτος κατά τύχη πρόεδρος, Τζόν Τάιλερ, ανέλαβε τήν προεδρία, η πλειοψηφία τών μελών τής Βουλής καί τής Γερουσίας τόν αποκαλούσε αναπληρωτή πρόεδρο, καί τόν βασάνιζαν μέ τό υποκοριστικό ‘’Η Τυχαιότητα Του’’.
Από τούς 39 προέδρους από τόν Ουάσινγκτον ως τόν Ρέιγκαν, σχεδόν έγιναν ‘’πρόεδροι κατά τύχη’’. Μόνο ο Φόρντ δέ, ανέλαβε τήν προεδρία μετά τήν παραίτηση τού προκατόχου του.
Εκτιμάται ότι όλοι τους δέν είχαν ικανοποιητική απόδοση στά καθήκοντα τους : α)- όταν ασκούσαν τό δικαίωμα τής αρνησικυρίας σέ κάποιο νομοσχέδιο που εγκρίθηκε από τό Κογκρέσσο, συνήθως αντιμετώπισαν τήν απόρριψη τής αρνησικυρίας, β)- όταν επέλεγαν τό πρόσωπο τής εκτίμησης τους γιά νά συμπληρώσει μία κενή θέση στήν κυβέρνηση τους ή γιά τό Ανώτατο Δικαστήριο, οι πιθανότητες απόρριψης τού υποψηφίου τους από τήν Γερουσία ήταν υψηλή. Εκτός αυτού, ενώ τό 73% τών ‘’κανονικά’’ εκλεγέντων προέδρων κατάφεραν νά είναι υποψήφιοι γιά δεύτερη φορά, μόνο τό 56% αυτών είχαν τήν ίδια ευκαιρία. Που οφείλεται όμως αυτή η μεγάλη αντίθεση ;
Η θέση του αντιπροέδρου στό πολιτικό σύστημα εξουσίας είναι σχετικά άνευ ισχύος, καί οι δέ σύνεδροι επιλέγουν τόν υποψήφιο αντιπρόεδρο βάσει ιδεολογικών ή γεωγραφικών κριτηρίων εξισορρόπησης τών υποψηφίων. Δέν υπήρχαν όμως σημαντικές διαφορές στό βιογραφικό τους υπόβαθρο, στήν προγενέστερη πολιτική εμπειρία καί ικανότητα, στά κίνητρα τους, στό γενικό προφίλ προσωπικότητας, στό ιδιαίτερο στύλ ηγεσίας ή σέ μία σειρά άλλων μεταβλητών.
Μήπως η έλλειψη σεβασμού καί υποστήριξης πρός τόν ‘’κατά τύχη πρόεδρο’’ οφείλεται εις τό ότι οι ψηφοφόροι επικεντρώνουν τό ενδιαφέρον τους στόν υποψήφιο που καταλαμβάνει τήν πρώτη θέση στό ψηφοδέλτιο τών γενικών εκλογών ; Εάν όντως ισχύει τό ανωτέρω, τότε αντιμετωπίζεται ως ένας πρόεδρος που δέν διαθέτει τήν λαϊκή εντολή που απολαμβάνουν ακόμα καί τά νεότερα μέλη τού Κογκρέσσου.
Τροφή πρός Σκέψη
{ Όταν οι εκλεγμένοι από τόν λαό σέβονται τόν κάθε πολίτη, τότε αυτός, έχοντας επανακτήσει τόν αυτοσεβασμό του, κάνει θυσίες γιά τήν πατρίδα του, δέν παρανομεί αλλά γίνεται ο πιό ακούραστος φύλαξ τής δημοκρατίας καί τών νόμων της, τού πολιτισμού του. }
-- Οι πολιτικοί πρέπει νά είναι πάντα «σοβαροί», ώστε αρκετοί από αυτούς σέ στιγμές εθνικού κινδύνου νά μήν δηλώνουν «τώρα… είναι απαραίτητο νά σοβαρευτούμε».
-- Μερικοί άνθρωποι περνάνε μία ζωή προσπαθώντας νά ανακαλύψουν τήν αλήθεια, μόνο γιά νά τραπούν σέ φυγή σάν δειλό πρόβατο όταν πλησιάζει τό ξέφωτο της · άλλοι αποκτούν σοφία γιά νά μπορούν επιδέξια νά τήν διασκευάσουν καί μεταγράψουν στό βαθμό πού απαιτείται γιά νά εξυπηρετήσουν τήν κοσμοαντίληψη τής εποχής μας · οι πολλοί ολίγοι, δυστυχώς, τήν αναζητούν ως τήν αδελφή ψυχή τους γιά τήν ζήσουν μέσα από τίς καθημερινές τους πράξεις – όπως, αρκετοί αρχαίοι Έλληνες, ο Ιουλιανός ο ‘’Παραβάτης’’, ολίγοι Βυζαντινοί, …, Αθανάσιος Διάκος, … καί μερικοί σημερινοί εκδότες καί ενεργοί πολίτες.
Ο πολιτικός τής ΑΔΕ οφείλει νά είναι ειλικρινής καί ένα ανοικτό βιβλίο όπως ακριβώς είναι κατά τήν διάρκεια της ερωτικής του πράξεως · νά είναι ερωτευμένος μέ τήν κοινωνία όσο καί μέ τήν γυναίκα τών ονείρων του · νά φροντίζει τόν λαό μέ στοργή, αυτοθυσία, συμπόνια καί ανιδιοτέλεια όπως φροντίζει ο ευσυνείδητος πατέρας τά παιδιά του.
{ Όπως ένα ζευγάρι νεαρών ερωτευμένων μπλέκει τόσο τά πόδια του ώστε λειτουργούν μέ τό ένστικτο τών τετράποδων, έτσι ερωτοτροπεί μέ τήν αλήθεια καί η τής γεροντικής άνοιας εθνικοφροσύνη τών Χριστιανοδημοκρατικών εθνοσωτήρων. }
…..
Σπύρος Ε. Κουλουμπέρης
http://amesidemocratiaellenon.blogspot.com
27440-26458
694-1569303