AA, 04/02/2020
Sáng nay ngủ dậy thấy email báo bài báo mình làm cùng một bạn sinh viên tiến sỹ (cũng vừa tốt nghiệp) ở Đại học Griffiths (Úc) vừa được ra phản biện công khai, tự nhiên hồi tưởng lại quá trình chiến đấu với bài báo này. Chợt nhận ra rằng các triết lý về đầu tư cũng có thể vận dụng cho nghề viết báo dạo, vì quá trình đeo bám bài báo này có thể gọi là một thương vụ "đầu tư rủi ro" của mình.
Khởi nguồn bài báo này đến từ "trại hè nghiên cứu" hồi năm 2016. Trại hè này kéo dài hai tháng, và được tổ chức tại Đại học Quốc Gia Úc. Mình gặp bạn tác giả chính tại đây, và cả hai cùng hợp tác nghiên cứu tính khả dụng của một mô hình thủy văn do các nhà khoa học Úc phát triển (mô hình AWRA-L). Kết thúc trại hè, kết quả cũng kha khá nên mình định viết gì đó để đăng bài. Vậy mà bị cuốn vào GSIM và các dự án khác, nên đành buông xuôi.
Đến năm 2017, bạn tác giả chính lại liên hệ, mời mình cùng viết một bài báo trên nền tảng các chất liệu đã có từ trại hè năm 2016. Nói “dựa trên nên tảng đã có”, chứ công sức bỏ ra cũng không ít. Cụ thể là mãi đến ngày hôm qua (tính tổng cộng là ba năm?), bài báo này mới được thấy ánh sáng mặt trời, dù chỉ ở giai đoạn phản biện công khai (tức vẫn có thể bị từ chối đăng). Nhìn nó online, lại bồi hồi nhớ lời thầy hướng dẫn khuyên mình nên cân nhắc trước khi "đầu tư" vào các mối hợp tác nghiên cứu.
Tính đến thời điểm hiện tại thì mình cũng có cơ duyên hợp tác viết báo cũng nhiều, và cũng từng dở khóc dở cười vì 1001 chuyện hợp tác (chắc hôm khác sẽ viết). Tuy nhiên, có một thực tế là không phải hợp tác nào cũng đem lại kết quả như nhau. Nếu xem thời gian, sức sáng tạo, năng lực lao động, và uy tín của nhà khoa học là “vốn đầu tư ban đầu”, thì mỗi một lần bắt tay hợp tác xem như một lần đầu tư, khi mà “vốn làm ăn” lại vơi đi một ít (vì phải bỏ thời gian công sức - lí ra có thể dành để làm chuyện khác). Những khoản đầu tư thành công rực rỡ thường có suất sinh lời cao (kết quả nghiên cứu có tầm ảnh hưởng rộng, được cộng đồng quan tâm), tạo ra giá trị thặng dư lớn (citation nhiều) và tăng tích lũy cho vốn đầu tư (uy tín khoa học tăng lên, năng lực nghiên cứu cũng được cải thiện thông qua việc học hỏi từ cộng sự). Còn chẳng may chọn nhầm trương mục đầu tư, đôi khi dự án đổ bể (bản thảo gửi đi hoài vẫn bị từ chối đăng), lỗ vốn (báo được đem đi gói xôi), hoặc chi phí cơ hội quá cao (mất mấy năm mới xong một bài, trong khi nếu hợp tác với người khác thì ra được hai, ba bài).
Hồi mới bắt đầu, thầy của mình cũng biết và có góp ý là nên cân nhắc, vì công sức bỏ ra có thể sẽ nhiều (vì mình phải cùng làm trực tiếp), nên cần đánh giá xem hiệu quả thu về có tương xứng không. Hồi đó thầy đề cập mấy nội dung cụ thể là: (1) liệu kết quả nghiên cứu có khả năng xuất bản không (cả hai thằng tác giả chính đều là PhD student, lại “yêu xa”, nên thầy cũng lo), (2) liệu báo đăng có ai quan tâm không (thầy không làm trong lĩnh vực đó nên không chắc), (3) có giúp ích trực tiếp cho sự nghiệp khoa học của mình không (thầy nhắc nguy cơ "cái gì cũng làm" nhưng không có trọng tâm trong CV), và (4) có cơ hội để tiếp tục hợp tác nghiên cứu về lâu dài không (cái này liên quan đến chủ đề nghiên cứu, cũng như khả năng thành công trong tương lai của các đồng tác giả). Thầy nói để mình quyết định, và lấy thị trường chứng khoán ra làm ví dụ. Cụ thế là một mã chứng khoán đang biểu hiện rất tồi trong giai đoạn trước mắt, nhưng có thể sẽ quật khởi trong 5, 10 năm nữa. Điều ngược lại cũng có thể đúng. Thành ra, quyết định nằm ở nhà đầu tư.
Mình quyết định đầu tư! Khá rủi ro, vì thầy không tham gia cùng – thành ra thiếu định hướng trầm trọng. Ba năm theo đuổi bài báo, nhiều lúc cũng tính bỏ luôn cho xong. Được cái là cả 2 thằng đều lì (bạn kia lì hơn), nên cả hai vẫn thường xuyên skype và trao đổi ý tưởng, chỉnh sửa hướng nghiên cứu, và làm lại sau những thử nghiệm thất bại. Còn về mặt sinh lời, mình nghĩ là cũng không đến nỗi nào. Tương lai chưa dám nói, nhưng trải nghiệm thu về từ mấy năm cùng làm tính ra cũng hời.