Chuyện hỏi

Đi làm NCS, mình cũng tham gia trợ giảng cho thầy hướng dẫn và nhờ đó được thường xuyên tiếp xúc với sinh viên quốc tế. Cũng nhờ vậy mà để ý thêm một tính cách của hướng dẫn: Rất hay hỏi.

Theo quy định ở trường Adelaide (và rất nhiều nơi khác), mỗi giảng viên phụ trách môn phải dành 1 giờ/tuần cho office hour (giờ tiếp sinh viên). Sinh viên nếu cần hỗ trợ kiến thức, hoặc thắc mắc có thể tranh thủ thời gian này. Có vài bạn người Trung Quốc, Hàn Quốc hay than thở là mỗi lần đi hỏi hướng dẫn về các đồ án, bài tập thì càng mông lung hơn. Vì đi hỏi bài mà toàn bị hỏi ngược lại thêm cả chục câu…

Mỗi lần nghe mấy bạn ấy than, mình lại gào thét trong lòng: “Đúng rồi, đúng rồi! Tui đây lần nào đi gặp thầy là cũng biến thành một con người khác. Từ “Biết Tuốt” tràn trề tự tin chuyển thành “Mít đặc”, cái gì cũng không biết nè.”

Tất nhiên bên ngoài ta vẫn cần chuyên nghiệp. Chậm rãi, từ tốn giải thích mục tiêu của các câu hỏi đó là để đảm bảo các bạn hiểu vấn đề thật sự, chứ nếu các bạn ấy không chịu khó suy nghĩ, tự tìm kiếm câu trả lời thì rất khó nắm được bản chất vấn đề.

Hồi mình bắt đầu NCS thì hướng dẫn cũng mới về làm giảng viên được 1-2 năm, nên có vẻ vẫn còn nhiều năng lượng. Ngày mới đến, hướng dẫn đưa cho mình một bản câu hỏi để mình trả lời. Đại loại hỏi mục tiêu khi ra trường, rồi mình tự đánh giá bản thân về khả năng viết lách, phân tích… như thế nào.

Bác ấy bảo để hiểu hơn về mong muốn của mình và cũng để mình theo dõi tiến bộ của bản thân cho dễ. Mà vài lựa chọn bây giờ đọc lại thấy khá xấu hổ. Ví dụ phần kỹ năng “viết” mình chọn câu trả lời”Khá tốt” (4/5; lí ra phải là 1/5), còn phần lập trình thì “Bình thường” (3/5; nên là 0/5).

Sáu tháng đầu phải lựa chọn đề tài nghiên cứu, mỗi lần mình đưa ra đề xuất “Em muốn làm A”, thì y như rằng hướng dẫn sẽ tung ra liên hoàn hỏi.

“Động cơ của chú là gì? Tại sao chú lại nghĩ sẽ có người quan tâm? Ai là tác giả tiên phong trong lĩnh vực này? Kết quả họ đưa ra về mảng này là gì? Dữ liệu họ dung từ đâu, đặc thù như thế nào? Phương pháp phân tích của họ là gì?”

Chợt hiểu cảm giác của mấy nhân vật trong mấy game đấu võ khi dính combo 999 hit… Bước ra khỏi phòng hướng dẫn tay cứ phải vịn tường mà đi…

Viết bản thảo đầu tiên, hướng dẫn quất cho cả trăm cái comment, cộng với một lời động viên rất tình nghĩa “Hồng, mình cho bạn một cái ‘immediate rejection’. Có quá nhiều vấn đề chưa rõ ràng. Lần sau nên viết cẩn thận hơn trước khi gửi bài cho mình nhé.”

Gần đến năm cuối của NCS, mình lại bị hỏi tiếp: “Muốn làm gì tiếp theo?” Mình chọn xong, hướng dẫn nháy mắt cười: “Chú chọn rồi nhé, thế thì anh sẽ tạo điều kiện cho chú rèn luyện tinh thần tự lập”. Bác ấy viết vào báo cáo kết quả nghiên cứu của mình “Điểm yếu hiện tại của Hồng là chưa thực sự độc lập trong nghiên cứu, và tôi sẽ dành thời gian còn lại để giúp Hồng vượt qua khuyết điểm này.”

Rồi hướng dẫn nhét mình vào thư mục “very low priority” trong núi công việc của bác ấy. Lịch gặp hướng dẫn thưa dần. Những câu hỏi hướng dẫn thường đặt ra, bây giờ mình phải tự nghĩ:

“Kết quả như thế này nên hiểu ra sao? Và cần kiểm chứng độ chính xác như thế nào?”

“Nguyên nhân nào dẫn đến kết quả xấu/tốt như vậy? Người đọc có bất ngờ không?”

“Thảo luận như thế này đã hợp lý chưa? Có ấn bản kinh điển nào có thể dùng để bảo vệ/phản bác luận điểm của mình không?”

“Cần tìm kiếm thêm dữ liệu gì để bổ trợ và giải thích rõ hơn các quá trình dẫn đến kết quả?”

“Nên dùng vấn đề gì để chốt lại cho nghiên cứu hiện tại nhằm mở ra hướng nghiên cứu mới?”

Mình nhận ra việc đặt một câu hỏi hay cũng khó không kém gì việc đi tìm một câu trả lời tốt. Và cũng hiểu dần tầm quan trọng của tuyệt chiêu “Liên hoàn hỏi.” Không chỉ trong công việc mà còn cả cuộc sống. Đến tận bây giờ mình vẫn phải thường xuyên tự hỏi bản thân “Thật ra mình muốn làm gì?”

Nếu mình có thể thoải mái trả lời 6-7 câu hỏi liên tiếp về một vấn đề cụ thể, khả năng khá cao là mình đã hiểu tương đối rõ vấn đề.

Đáng tiếc là trình của mình còn thấp, combo được tầm 2, 3 hit thì tạch…

Ann Arbor, 10/01/2021