HET PROBLEEM
Toen de 9-jarige Nico naar school was gegaan, ging mevrouw Van 't Hof naar zijn kamer en inspecteerde het bed. Al weer een half opgedroogde urinevlek! Zuchtend haalde ze haar schouders op. Ze tilde de deken op, en ja hoor, die was ook nat. Ze liet hem op de vloer vallen en trok beide lakens van het bed. Ze ging naar de badkamer, kwam terug met de spons en veegde de rubber onderlegger schoon. Toen pakte ze de deken en de lakens op, stopte ze in de wasmachine en haalde schoon beddengoed uit de linnenkast. Vóór ze het bed begon op te maken, sloeg ze haar ogen ten hemel en kreunde: 'Wanneer zal hij er nou eindelijk eens mee ophouden?'
BESPREKING
Bedwateren doen de meeste kinderen helemaal niet meer als ze zo'n jaar of 5 zijn. Op die leeftijd zullen sommige kinderen nu en dan nog in bed plassen en het is geenszins zeldzaam dat een volwassene dat doet. Heel weinig kinderen blijven bedwateren tot in hun volwassenheid.
Zo ongeveer alle denkbare manieren die een eind zouden kunnen maken aan het bedwateren, zijn geprobeerd. De ervaring heeft geleerd dat het probleem niet wordt opgelost door het drinken na het avondeten te beperken, het kind belachelijk te maken, erop te staan dat hij nog even plast vóór hij naar bed gaat, door hem pillen te geven of hem midden in de nacht wakker te maken om een plas te doen.
Er zijn enkele methoden die effectief zijn gebleken om een eind te maken aan bedwateren, maar alleen door middel van 'straf. Sommige ouders gebruiken bijvoorbeeld een zoemer die in werking wordt gesteld door een onderlegger onder het laken: de eerste druppel urine stelt de zoemer in werking, waardoor het kind wakker wordt. Het is echter belangrijk, op te merken dat zulke methoden psychologisch minder wenselijk zijn dan de methode die wij propageren.
Bij de manier waarop wij zulke problemen aanpakken, is het van fundamenteel belang dat ouders geen slecht , 'ongewenst' of 'zinloos' gedrag versterken. Dikwijls doen ouders dit bij bedwateren juist wel. De sterkste bekrachtiging voor kinderen is waarschijnlijk aandacht. Als we het kind veel aandacht geven wanneer hij in bed plast, zal hij dat waarschijnlijk blijven doen. Theoretisch is het antwoord eenvoudig. De aandacht die het kind door het bedplassen heeft gekregen, moet tot een minimum worden teruggebracht. We moeten ophouden er met hem over te praten, of hem te helpen onthouden naar de wc te gaan, of hem eraan te herinneren niets te drinken, of zelfs hem wakker te maken voor een plas. We moeten er ook mee ophouden hem 'diensten' voor zijn 'nutteloos' gedrag te verlenen, zoals zijn bed verschonen, vooral wanneer hij uitstekend in staat is dat zelf te doen. Als u hem dat uit handen neemt, moedigt u hem in feite aan om door te gaan met bedplassen.
OPLOSSING
Onze methode om een eind te maken aan bedplassen bij een kind ouder dan 4 jaar, is als volgt:
Ga niet speciaal hiervoor met het kind naar de dokter. In bijna alle gevallen is bedwateren een psychisch en geen lichamelijk probleem. (Als de oorzaak lichamelijk zou zijn, was dit naar alle waarschijnlijkheid al eerder door de huisarts of de kinderarts ontdekt.) Doktershulp inroepen voor enuresis kan het kind feitelijk schaden, omdat er dan extra de aandacht op wordt gevestigd. Bovendien zou hij het gevoel kunnen krijgen dat hij een mislukkeling is als hij er niet in slaagt op te houden met bedwateren. Natuurlijk moet het kind wel regelmatig de gewone medische controle ondergaan.
Leg hem op een zakelijke manier uit hoe het probleem van nu af aan zal worden aangepakt. Hij moet wel instemmen met de nieuwe gang van zaken:
a). Zeg tegen hem dat u denkt dat hij nu in staat is het probleem zelf aan te pakken - dat u hem niet zult helpen herinneren niet te drinken, dat u geen schone pyjama klaar zult leggen, en dat u hem niet langer 's nachts wakker zult maken voor een plas.
b.) Als hij in zijn bed plast, moet hij zelf beslissen of hij al dan niet zijn pyjama en lakens wil verschonen. Hij mag gerust tussen de natte lakens slapen als hij dat wil. Als hij het bed wil afhalen, moet hij de vuile lakens op een speciale plaats deponeren (bijvoorbeeld in een grote plastic emmer met een goed sluitend deksel, die u op enige afstand van de kinderkamer zet). Zeg hem dat u op gezette tijden alles wat erin ligt zult wassen: lakens, dekens, pyjama's, slopen. Wijs hem waar hij schoon beddengoed kan vinden. Leer hem hoe hij zijn bed moet opmaken en hoe hij de onderlegger moet schoonmaken.
Leg dit hele programma niet ten tweeden male uit en houd u er strikt aan zolang als dat nodig is - misschien een jaar of zelfs nog langer. Nadat u alles duidelijk hebt gemaakt, dient u zich geheel afzijdig te houden van de bedwatersituatie. Controleer niet of het bed nat is! Heb er vertrouwen in dat het op een goede dag zal ophouden. Uw bezorgdheid, zelfs als u die niet tegenover het kind onder woorden brengt, kan hem schaden, omdat hij dat kan ervaren als een gebrek aan vertrouwen in zijn vermogen om een einde aan het bedwateren te maken.
TOEPASSING OP NICO'S PROBLEEM
Mevrouw Van ‘t Hof, handelend op advies van de counselor en met de instemming van haar man, riep haar zoon Nico bij zich.
'Nico, ik wil even met je praten over dat in bed plassen. En dit is de laatste keer dat jij en ik het erover hebben - ik zal er verder nooit meer over praten. Ik denk datje nu groot genoeg bent om het voortaan zelf op te lossen.'
'Ja maar mam, ik kan er niets aan doen. Ik doe het in mijn slaap. Ik wil het zelf ook niet.'
'Dat weet ik wel, joh, en ik weet ook wel dat je dáárom vorig jaar niet mee op kamp wilde. Mama heeft je niet ècht geholpen, en nu zal ik het dus anders gaan doen.'
'Hoe dan?'
'In de eerste plaats zal ik er nooit meer met je over praten; ik zal je bed niet meer controleren, ik zal niet meer tegen je zeggen dat je geen water meer moet drinken vóór je naar bed gaat, en ik zal je bed niet meer verschonen.'
'Mijn bed niet meer verschonen? Maar dan gaat het stinken. En ik kan niet tussen natte lakens slapen. En dan zal je Erik horen over de stank!'
'Als je in je bed geplast hebt, dan doe je alles wat nat is in die grote plastic emmer. Ik zal het geregeld wassen. Dan kun je je onderlegger schoonmaken en je bed verschonen.'
'Dat is niet eerlijk.'
'Wat is niet eerlijk?'
'Dat ik het bed moet verschonen.'
'Als jij je bed nat maakt, moet jij het verschonen.'
'En als ik dat nou eens niet doe?'
'Dan slaap je tussen natte lakens.'
'Kan dat jou dan niks schelen?'
'Natuurlijk. Ik probeer je juist te helpen een grote jongen te worden.'
'Maar ik vind dat niks leuk.'
'Kom. Als je wilt, zal ik je nu laten zien hoe je dat allemaal moet doen, maar dan is het voortaan ook helemaal jouw probleem.'
Enkele weken later merkte moeder dat er geen nat beddengoed meer in de plastic emmer lag.
MEER VOORBEELDEN
Joost van 7 kwam geregeld heel vroeg de slaapkamer van zijn ouders binnen en zag er dan heel zielig uit, zijn pyjamabroek nat van de urine. Van moeder mocht hij dan in het ouderlijk bed komen. Vader hield er met van om zijn natte, naar urine ruikende zoon tussen hen in te hebben, maar moeder was bang dat Joost in een nat bed kou zou kunnen vatten.
De ouders kregen het advies Joost alleen in hun bed toe te laten als hij droog was. Zij stelden Joost op de hoogte van deze nieuwe regel. Hij hield onmiddellijk op met bedplassen. Vanwege die snelle verandering had de counselor het sterke vermoeden dat Joost opzettelijk in bed plaste om bij zijn ouders in bed te kunnen kruipen.
Na een poosje veranderden de ouders de regel: hij mocht alleen nog maar in het weekend bij hen in bed komen. Hij verviel onmiddellijk weer in zijn oude gewoonte, maar toen de ouders zich niet lieten vermurwen, gaf hij het bedwateren ten tweeden male op en deze keer voorgoed.
Jenny huilde toen haar moeder haar op de hoogte stelde van de nieuwe regels en noemde haar een 'slechte moeder'. Zij weigerde zelf de lakens te verschonen en hield dezelfde pyjama aan. Al gauw rook haar kamer vies. Hier was een machtsstrijd tussen moeder en dochter aan de gang.
Moeder was bedroefd over Jenny's weigering om mee te werken, maar de counselor raadde haar aan niet toe te geven aan chantage.
'Hoe lang moet ik nog wachten', klaagde moeder. 'Mijn handen jeuken om haar kamer schoon te maken.'
De counselor zei: 'Nou, jenny is nu 5 jaar. Ik stel voor dat u het opgeeft als zij op haar 12e verjaardag haar bed nog steeds niet heeft verschoond.'
Moeder lachte. 'U vindt dat ik moet doen wat goed voor haar is, wat er ook gebeurt?'
De counselor knikte: 'Dat is juist: u moet doen wat goed voor haar is, wat er ook gebeurt.'
De 'stille strijd' duurde tien dagen, waarin Jenny uitdagend in dezelfde vuile pyjama tussen dezelfde vuile lakens kroop. De kamer stonk. Het huis stonk. Maar moeder was vastbesloten om niet toe te geven. Op de elfde dag vond ze lakens, een deken en een pyjama in de wasmand. Ze had het gevoel dat de strijd nu voorbij was en dat haar dochter de eerste stap in de goede richting had gezet. Een maand later was het bedwateren over.
De ouders van Anemieke (5jaar) vroegen om hulp omdat het meisje, hoewel ze vanaf 3 ½ -jarige leeftijd 's nachts droog was geweest, nu weer in bed plaste. Moeder volgde alle instructies op. Zij liet Anemieke zien hoe ze het bed moest afhalen, dat ze het natte beddengoed in de plastic emmer moest doen, hoe ze de rubber onderlegger moest schoonmaken, waar ze schone lakens kon vinden en hoe ze het bed moest opmaken. Ondanks het nieuwe programma bleek Anemieke maar drie of vier ochtenden per week droog te zijn.
Twee weken later kwam het gezin terug bij de counselor. Vader zei dat hij erg trots op Anemieke was, omdat ze nu sommige ochtenden droog was, en dat hij haar op die ochtenden ook altijd prees. Met veel moeite kon de counselor hem ervan overtuigen dat deze lof het opvoedingsprogramma verstoorde. Vader besloot uiteindelijk een onverschillige houding aan te nemen, Anemieke bed niet te inspecteren en met te luisteren naar het verslag van haar wedervaren.
Drie weken later kwam het gezin weer op het spreekuur. Anemieke was twee en een halve week elke ochtend droog geweest. Vanaf die tijd bleef ze droog.
SAMENVATTING
Met de methode die wij hebben aanbevolen om een eind te maken aan bedwateren, is een hoge graad van succes bereikt. Het is echter van wezenlijk belang dat ouders er vertrouwen in hebben dat de methode zal werken - dat het kind uiteindelijk zal ophouden met bedplassen als hij de logische gevolgen van zijn gedrag moet ondergaan. Als eenmaal met de procedure is begonnen, moeten de ouders voldoende tijd uittrekken voor verandering - wij adviseren minstens een jaar (veel kinderen houden er al veel eerder mee op). Als het kind huiduitslag of iets dergelijks krijgt ten gevolge van het nieuwe programma, geef het dan niet op. Een ouder moet nooit toegeven aan de eisen van het kind om (overdreven veel) aandacht en dienstbetoon.
Als het kind een hersenbeschadiging of een lichamelijke afwijking heeft die het vermogen om de plas op te houden beïnvloedt, dan moeten natuurlijk de aanwijzingen van de behandelend arts worden opgevolgd. Hoewel het soms moeilijk is om te weten te komen of de oorzaak van het bedwateren lichamelijk dan wel psychisch is, kunnen we in het algemeen zeggen - en in dit opzicht verschilt ons advies niet van dat van de meeste gezinscounselors - dat ouders niet speciaal voor het probleem 'bedwateren' de hulp van een arts moeten inroepen. Het kind moet natuurlijk wel regelmatig de gewone medische controle ondergaan.
Waarom werkt onze methode? Wakker of slapend, het kind blijft steeds zichzelf -, zijn gedrag - zowel overdag als tijdens zijn slaap - zegt ons veel over het kind. Alfred Adler merkte op dat de houding waarin iemand slaapt, veel over diens persoonlijkheid zegt. Een kind dat bedwatert, geeft ons een signaal. Misschien zegt hij: 'Ik ben nog maar een baby en kan niet op mezelf passen. Jullie moeten allerlei dingen voor mij doen.' Wat de boodschap ook zijn moge, de verstandige ouder kan een paar boodschappen terugseinen, zoals: 'Je bent groot genoeg om op jezelf te passen', en: 'Ik laat me niet door jou ringeloren.' In gevallen die wij hebben gadegeslagen, stopt minstens 90% van de chronische bedplassers binnen een maand als de methode consequent en verstandig wordt toegepast.
Laten we de voornaamste punten van de procedure nog eens bekijken:
De ouders moeten voor zichzelf beslissen wanneer ze er genoeg van hebben en het moment van ingrijpen gekomen achten.
De ouders moeten de procedure zorgvuldig uit de doeken doen en er de nadruk op leggen dat het kind groot genoeg is om voor zichzelf te zorgen. Ze moeten ervoor zorgen dat het geen onplezierig gesprek wordt.
De ouders moeten niet langer belangstelling of bezorgdheid tonen ten aanzien van het probleem 'bedwateren'. Zelfs als het kind meedeelt dat hij succes heeft geboekt, moeten de ouders slechts kort en nonchalant antwoorden. Ze moeten succes verwáchten en er niet door verrast zijn.
De ouders moeten elke poging van het kind om hen weer bij het probleem te betrekken, voorkomen; het moet uitsluitend het probleem van het kind zelf zijn.
Als deze methode goed wordt uitgevoerd en niet binnen een jaar resultaat oplevert, kunnen andere methoden worden overwogen. Het gebruik van een elektrische zoemer kan dan raadzaam zijn. Zoiets mag echter alleen maar worden gebruikt als het kind het zelf wil, en het zelf kan bedienen. De prijzen van zulke apparaten kunnen overigens zeer uiteenlopen, maar hun werking is dezelfde.