Ημερομηνία δημοσίευσης: May 31, 2018 12:12:37 PM
Αρκετοί θυμόνται τη συζήτηση που ξεκίνησε στα τέλη της περασμένης δεκαετίας σχετικά με την προοπτική κατασκευής μεγάλων αιολικών πάρκων σε περιοχές του Νομού Ιωαννίνων, μεταξύ αυτών και στην ακριτική επαρχία Πωγωνίου. Ήταν το 2011 όταν σε ημερίδα της Ομοσπονδίας Πωγωνσηίων στην αίθουσα Κωνσταντινουπολιτών η Αδελφότητα Κερασοβιτών Πωγωνίου Ηπείρου, δια στόματος του τότε προέδρου της κυρίου Αριστοτέλη Π. Τζαβέλλα, επισήμανε πως τα αιολικά πάρκα επιδρούν αρνητικά στο περιβάλλον και στη φυσιογνωμία του τοπίου, ότι οι τοπικές κοινωνίες δε συμμετείχαν στις αποφάσεις χωροθέτησής τους και επιβάλλεται η λήψη αντισταθμιστικών μέτρων για τα γειτονικά χωριά στις εγκαταστάσεις αυτές. Από τότε κύλισε πολύ νερό στο αυλάκι: οι σχετικές μελέτες προχώρησαν, διερευνήθηκαν οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τελικά εγκρίθηκαν δυο μεγάλα αιολικά πάρκα στην οροσειρά του Κασιδιάρη, προέκταση του οποίου είναι και η κορυφή πάνω από το Κεράσοβο. Πρόκειται για τα αιολικά πάρκα «Κασιδιάρης Ι» (βρίσκεται κατά το 1/3 στα διοικητικά όρια του Δήμου Ζίτσας και το υπόλοιπο στο Πωγώνι) και «Κασιδιάρης ΙΙ» (από τις κορυφές πάνω από τη Στρατίνιστα ως τη Λάβδανη και πάνω από το χωριό Αετόπετρα του Καλλικρατικού Δήμου Ζίτσας), από τα οποία το πρώτο, ισχύος 50,3 MW, θα είναι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα. Με δεδομένες τις ανωτέρω εξελίξεις, κρίνουμε σκόπιμο να συνεισφέρουμε στο διάλογο που έχει ξεκινήσει, με όσο το δυνατό μεγαλύτερη νηφαλιότητα και σύνεση.
Με τον όρο αιολική ενέργεια εννοούμε την πηγή εκείνη ωφέλιμης για τον άνθρωπο ενέργειας η οποία προέρχεται από τις κινήσεις του ανέμου (τονίζουμε στο σημείο αυτό ότι στη φύση υπάρχει άφθονη ενέργεια σε διάφορες μορφές, πλην όμως το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις ολοένα αυξανόμενες ανθρώπινες απαιτήσεις). Κύριο εργαλείο δέσμευσης της και μετατροπής της σε ηλεκτρική ενέργεια είναι οι ανεμογεννήτριες, με κάθετο άξονα περιστροφής των πτερυγίων τους, εξέλιξη των παραδοσιακών ανεμόμυλων. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια θεαματική άνοδος της εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος από τέτοια συστήματα στη χώρα μας, με τη δημιουργία μεγάλων αιολικών πάρκων στις περιοχές όπου υπάρχει κατάλληλο αιολικό δυναμικό (η ενέργεια από τους ανέμους είναι περισσότερο εκμεταλλεύσιμη), συνήθως κορυφές βουνών και νησιωτικές ή παραθαλάσσιες περιοχές. Ο μεγάλος ρυθμός ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας συνοδεύεται φυσικά από την ανησυχία των τοπικών κοινωνιών σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των ανεμογεννητριών στο περιβάλλον.
Απαριθμώντας τα πλεονεκτήματα της χρήσης της αιολικής ενέργειας θα ξεκινούσαμε σίγουρα από το γεγονός ότι συνεπάγεται πρακτικά μηδενικές εκπομπές κάθε είδους ρύπων στο περιβάλλον. Επίσης, η τεχνολογία που απαιτείται για την κατασκευή των ανεμογεννητριών είναι σχετικά απλή και χαμηλού κόστους. Επιπλέον, η αύξηση των εγκατεστημένων αιολικών πάρκων, όπως και των υδροηλεκτρικών εργοστασίων, συνεισφέρει θετικά στις οικονομικές συναλλαγές μιας χώρας, παρέχοντας άφθονη και φτηνή ηλεκτρική ενέργεια και υποκαθιστώντας τα συχνά εισαγόμενα και σίγουρα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα ή τεχνολογίες υψηλού κινδύνου όπως τα πυρηνικά εργοστάσια. Μιλώντας γενικότερα, σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες- κλιματολόγους, αν η ανθρωπότητα επιθυμεί να αποφύγει το ρίσκο να προκαλέσει μια απότομη και ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή οφείλει να περιορίσει τις δραστικά τις εκπομπές του αερίου διοξειδίου του άνθρακα, κυρίως από την καύση πετρελαίου, φυσικού αερίου και γαιανθράκων, υποκαθιστώντας τους με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η υδροηλεκτρική. Τα σχετικά υπογραμμίζονται τόσο στην πρόσφατη συμφωνία του Παρισιού για το παγκόσμιο κλίμα όσο και στις σχετικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που την εξειδικεύουν.
Από την άλλη, όπως κάθε παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον, και η εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε έναν τόπο έχει και αρνητικές επιπτώσεις, οι οποίες όμως δε μπορούν σε καμιά περίπτωση να συγκριθούν με τους κινδύνους και τη ρύπανση των θερμοηλεκτρικών μονάδων ή, των πετρελαιοπηγών, των ανθρακωρυχείων και των πυρηνικών εργοστασίων. Αυτές κυρίως συνδέονται με τα συνοδευτικά έργα που απαιτούνται για την εγκατάσταση και τη λειτουργία τους και σημαίνουν σημαντικές παρεμβάσεις σε ευαίσθητα πολλές φορές οικοσυστήματα, όπως αυτά των δασών και δασικών εκτάσεων στα βουνά του Πωγωνίου. Άλλες παρενέργειες είναι η αισθητική ρύπανση του τοπίου, λόγω της τοποθέτησής τους σε υψηλά σημεία, η ενδεχόμενη όχληση ανθρώπων και ζώων από το θόρυβο των ανεμογεννητριών, η απειλή που συνιστούν οι φτερωτές για τα μεταναστευτικά πουλιά και οι κίνδυνοι λόγω της διέλευσης πυλώνων υψηλής και υπερυψηλής τάσης από μια περιοχή. Παράλληλα, ο μέσος όρος λειτουργίας των αιολικών πάρκων είναι τριάντα χρόνια περίπου, αν όλα εξελιχθούν καλά, και μέχρις στιγμής κανένας νόμος δεν προβλέπει την απομάκρυνση ανεμογεννητριών και συναφών εγκαταστάσεων μετά από την ενδεχόμενη παύση της λειτουργίας τους, ενώ σε κάθε περίπτωση τα 300-400 κυβικών μπετόν μέσα και πάνω στο έδαφος που απαιτούνται για τη στήριξή τους θα παραμείνουν για πάντα εκεί.
Σε ό, τι αφορά τα άμεσα οφέλη για τους δημότες του Δήμου μας, σε αντίθεση με τη λειτουργία θερμοηλεκτρικών εργοστασίων και ορυχείων, τα αιολικά πάρκα δημιουργούν μικρό αριθμό νέων θέσεων εργασίας. Τα άμεσα οικονομικά οφέλη για τον Δήμο Πωγωνίου θα προέλθουν από την μακρόχρονη ενοικίαση αναξιοποίητων ως τώρα δημοτικών εκτάσεων (κάπου 120.000 € σε ετήσια βάση) και από την είσπραξη του ειδικού τέλους ΑΠΕ (1,7% της αξίας της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας), τα οποία πρόκειται να διατεθούν για τεχνικά έργα Τοπικές Κοινότητες, ιδιαίτερα σε εκείνες που, λόγω γειτνίασης, επιβαρύνονται περισσότερο. Ένα άλλο 0,3% της αξίας της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας θα καταλήξει στο Πράσινο Ταμείο. Επιπλέον, ένα ακόμα 1% από την είσπραξη του ηλεκτρικού ρεύματος τη δικαιούνται οι πολίτες των όμορων στα αιολικά πάρκα Δημοτικών Διαμερισμάτων, με τη μορφή μειώσεων στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Σημαντικά είναι και ορισμένα επιπλέον αντισταθμιστικά έργα, κυρίως οδοποιίας, τα οποία συμφωνήθηκαν μεταξύ της Δημοτικής Αρχής και της αναδόχου εταιρείας και αναμένεται να υλοποιηθούν από μέρους της δεύτερης μέσα στα επόμενα δυο χρόνια. Συνολικά, εκτιμάται ότι για τα επόμενα σαράντα χρόνια θα εισρέουν στα ταμεία του Δήμου Πωγωνίου σε ετήσια βάση περισσότερα από 500.000 €, ποσό διόλου ευκαταφρόνητο, αν σκεφτεί κανείς ότι αυτήν τη στιγμή τα ετήσια έσοδά του είναι λιγότερα από 250.000 €.
Συμπερασματικά, τα προτεινόμενα αιολικά πάρκα παρέχουν τη δυνατότητα αξιοποίησης του αιολικού δυναμικού της Δήμου Πωγωνίου και των όμορων περιοχών προς όφελος της εθνικής οικονομίας και του περιβάλλοντος συνολικά. Από την άλλη, ενώ οι κάτοικοι των περιοχών που θα εγκατασταθούν (π.χ. Λάκκα Πωγωνίου) θα υφίστανται την όχληση από αυτά και τις όποιες επιπτώσεις στο περιβάλλον τους, τα άμεσα οφέλη στα οποία μπορούν να προσδοκούν, πέρας από τη γενναία οικονομική ενίσχυση του οικείου δήμου, είναι σχετικά λίγα και περιορίζονται σε μια έκπτωση στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και στα λεγόμενα αντισταθμιστικά έργα στα οποία μπορούν και πρέπει να κατασκευαστούν στα χωριά. Κατά την άποψή μας έμφαση θα πρέπει να δοθεί στη βελτίωση του υφιστάμενου οδικού δικτύου της Λάκκας Πωγωνίου, στα σημεία όπου υπάρχουν ακόμα προβλήματα (π.χ. θέση «Αρμύρες» και σύνδεση της Λάβδανης με την Αετόπετρα του Καλλικρατικού Δήμου Ζίτσας). Τα σχετικά ζητήματα χρειάζεται να επιλυθούν με τη μεγαλύτερη δυνατή ενημέρωση, κοινωνική συμμετοχή και διάλογο, ώστε να μη γίνουν οι παραπάνω σχεδιασμοί αφορμή να αποκομίσουν τεράστια οφέλη λίγοι σε βάρος των πολλών.
Ιωάννης Ν. Βελονάκης