Ιεροί ναοί, εξωκλήσια και εικονίσματα

Συνήθεια παλιά ήταν στα χωριά του Πωγωνίου το χτίσιμο οικογενειακών εικονισμάτων γύρω από τους οικισμούς. Κάθε τέτοιο εικόνισμα, «’κόνισμα», όπως λέγεται στη ντοπιολαλιά, ήταν αφιερωμένο στον προστάτη Άγιο της κάθε οικογένειας ή σε κάποιον Άγιο που σε δύσκολες στιγμές στάθηκε βοηθός της. Τα εικονίσματα αυτά ήταν γνωστά στο χωριό με το όνομα της οικογένειας που είχε φροντίσει για το χτίσιμο και για τη συντήρησή τους.

Ένα από τα παλαιότερα εικονίσματα οικογένειας Κερασοβιτών ήταν το «’κόνισμα του Ξίνη», της οικογένειας Ξεΐνη, στην τοποθεσία «Παλιοκλήσι», στη Γάλιανη. Σύμφωνα με παλιά έγγραφα της εποχής της Τουρκοκρατίας, στη Γάλιανη υπήρχε ομώνυμος μικρός οικισμός ο οποίος ερημώθηκε, μάλλον από επιδημική ασθένεια, και οι επιζήσαντες κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στο Δελβινάκι και στο Κεράσοβο. Η οικογένεια Ξεΐνη διατηρούσε μέχρι τα τελευταία χρόνια χωράφια στην περιοχή. Πιθανόν το εικόνισμα να είχε ανεγερθεί στα ερείπια παλαιότερου μικρού Ιερού Ναού, στον οποίο εκκλησιάζονταν οι κάτοικοι του οικισμού. Σε αυτό συνηγορεί και η ονομασία «Παλιοκλήσι» αλλά και η συστάδα από αιωνόβιες βελανιδιές στην περιοχή, οι οποίες ήταν συνήθεια να φυτεύονται γύρω από εκκλησίες και ξωκλήσια, όπως φαίνεται και από τις άλλες εκκλησίες του Κερασόβου. Από το εικόνισμα αυτό σώζονται σήμερα μόνο λίγα ερείπια. Οι παλιές εικόνες που υπήρχαν σε αυτό ήταν αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Άλλα εικονίσματα στο Κεράσοβο ήταν:

· το εικόνισμα της οικογένειας Στράτου, γνωστό και ως «’κόνισμα του Μπούτζου», στα χωράφια ιδιοκτησίας Αντώνιου Στράτου, στην τοποθεσία «Λαμπαδιάρη», στον αμαξιτό δρόμο Κεράσοβο- Χάνι Δελβινακίου. Ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Ανδρέα και σήμερα έχει ανακαινιστεί.

· Το εικόνισμα «του Δρούμπουλα», πάνω από το βατό δρόμο προς τα παλιά αμπέλια του Κερασόβου, στην τοποθεσία Γκάτζιου, προς τις συστάδες χωραφιών «Παλιάμπελα», «Γλυκονέρι», «Φέλου», «Μπράκη», «Μπάσιου», «Νεζερού». Οι πολύ παλιές εικόνες του έδειχναν την αφιέρωσή του στον Άγιο Δημήτριο, προστάτη Άγιο της οικογένειας Δρούμπουλα. Σήμερα είναι κατεστραμμένο.

· Το «’κόνισμα του Παππά», στην πίσω πλαγιά του βουνού του Κερασόβου, στο δρόμο προς τα παλιά αμπέλια και κάτω από το δάσος, στην τοποθεσία «κακοπλάι». Ήταν εικόνισμα της ομώνυμης οικογένειας, αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Σήμερα είναι κατεστραμμένο.

· Το εικόνισμα της οικογένειας Βενέτη ή «’κόνισμα του Νάτση», στην τοποθεσία «Φτελιά», στο δρόμο κοντά στο χωριό. Το εικόνισμα αυτό, το οποίο σήμερα δεν υπάρχει, ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Χριστόφορο, προστάτη Άγιο της οικογένειας Βενέτη.

· Το «’κόνισμα του Τασούλα», της οικογένειας Τάσση, στον επάνω δρόμο εισόδου στο χωριό, αφιερωμένο στην Παναγία και πρόσφατα αναστηλωμένο από τα παιδιά του Κωνσταντίνου Φιλίππου Τάσση.

· Το «’κόνισμα Ραϊδιό», στον ομώνυμο λόφο, το οποίο ανήκει στην οικογένεια Τζαβέλλα. Αναστηλώθηκε πρόσφατα από τα τέκνα του Γεωργίου Τζαβέλλα και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Μηνά.

· Το «’κόνισμα του Λιάγκου», της οικογένειας Βασιλείου Δ. Λιάγκου, στα χωράφια της οικογένειας Λιάγκου στην τοποθεσία «Φουρλίδα». Ήταν παλιό εικόνισμα, αφιερωμένο στους Άγιους Ταξιάρχες, προστάτες της οικογένειας. Σήμερα έχει ανακαινιστεί.

· Το εικόνισμα της οικογένειας Καραδήμου, στο στάλο του Καραδήμου, στη θέση Κουτσού.

· Το εικόνισμα στα παλιά αμπέλια του Κερασόβου, στα δυτικά της λίμνης «Ζαραβίνας», στη θέση «Γκίνκα». Αφιερωμένο στην Παναγία, αναστηλώθηκε τον Αύγουστο του 1996 με εθελοντική εργασία ομάδας Κερασοβιτών.

· Στην είσοδο του χωριού, από τον κεντρικό δρόμο, στέκεται το εικόνισμα του Θεοδώρου Πέτρου Ξεΐνη, πρόσφατα ανακατασκευασμένο στη θέση παλαιότερου εικονίσματος που γκρεμίστηκε κατά τα έργα διάνοιξης του δρόμου.

· Περί το 1950, στην κάτω γωνία του περιβόλου της κεντρικής εκκλησίας του χωριού, έχτισε εικόνισμα αφιερωμένο στην Παναγία ο συγχωριανός μας Βασίλειος Κωνσταντίνου Λιάγκος, ο οποίος τότε βρισκόταν απόδημος στην Κωνσταντινούπολη. Το εικόνισμα καταστράφηκε κατά τα έργα συντήρησης του περιβόλου της εκκλησίας.

· Στη Ρούγα, στην κεντρική πλατεία του χωριού, είχε κατασκευαστεί το 1960 εικόνισμα από το Δημήτριο Βέτσα, το οποίο καταστράφηκε κατά τα έργα της ανακατασκευής της.

· Σύμφωνα με πληροφορίες, εικόνισμα αφιερωμένο στην Αγία Μαρίνα υπήρχε και στο Χάνι του Δελβινακίου, δεν είναι όμως γνωστό σε ποια οικογένεια ανήκε.

Τα παραπάνω εικονίσματα, μαζί με τους τρεις Ιερούς Ναούς του χωριού, δηλαδή αυτόν της Κοίμησης της Θεοτόκου και τα εξωκλήσια του Αγίου Αθανασίου και του Προφήτη Ηλία, αποτελούσαν σύμβολα της πίστης των χωριανών μας. Ιερό θεωρούνταν επίσης και το υπεραιωνόβιο «δέντρο του Μπούτζου», κοντά στην τοποθεσία «Πάντζαρη». Μέσα στην κουφάλα του, σύμφωνα με μια παλιά παράδοση, υπήρχε αρχικά η εικόνα του Προφήτη Ηλία. Από εκεί η εικόνα έφευγε και την έβρισκαν στη θέση που σήμερα είναι χτισμένο το εξωκλήσι του Αϊ- Λιά. Ήταν πολύ μεγάλο δέντρο και πρόσφατα κατέπεσε χτυπημένο από κεραυνό.

Το χτίσιμο εικονισμάτων από τις οικογένειες, περιμετρικά του χωριού καθώς και στα περάσματα προς τα χωράφια και τα αμπέλια τους, αποσκοπούσε, μέσα από την πίστη των κατοίκων, στην προστασία του χωριού και των περιουσιών τους από τους κατακτητές, από επιδημικές ασθένειες και από θεομηνίες, αλλά και στην εξουδετέρωση υπερφυσικών όντων, τα οποία, σύμφωνα με τις δοξασίες, κατοικούσαν σε ορισμένες τοποθεσίες. Πολλές ήταν οι διηγήσεις των παλαιών του χωριού για την ύπαρξη «νεράιδων» και «ξωτικών» σε βρύσες, χαράδρες και περάσματα, όπου, μετά το σούρουπο, άρχιζαν το γλέντι τους με τραγούδια και «λαλούμενα». Οι παλιές γιαγιάδες είχαν να διηγηθούν πως τις είχαν ακούσει στους λάκκους, στο «μαρμαρένιο», προς τη Γάλιανη, στο Ραϊδιό ή στη Διαολόραχη. Γυρίζοντας αποκαμωμένοι οι ξωμάχοι από τις δουλειές τους, ανάβοντας το καντήλι και κάνοντας το σταυρό τους στα «’κονίσματα», έπαιρναν θάρρος να συνεχίσουν το δρόμο τους, έχοντας τη συντροφιά και την προστασία της Παναγίας ή κάποιου Αγίου.

Σήμερα, σε όποια εικονίσματα είναι ακόμη όρθια, πολύ σπάνια ανάβει καντήλι και μόνο σε όσα βρίσκονται σε βατό δρόμο. Ελάχιστοι άνθρωποι υπάρχουν πια στο χωριό αλλά και η πίστη έχει ατονήσει. Οι «νεράιδες» και οι «ξωτικές» χάθηκαν με την έλευση της τεχνολογίας, ή μάλλον «μετακόμισαν» στις κινηματογραφικές αίθουσες. Όσο όμως τα εικονίσματα στέκουν ακόμη όρθια, έστω και αν δεν επιτελούν τους σκοπούς για τους οποίους χτίστηκαν ή δεν ανταποκρίνονται στις σημερινές ανάγκες, ανησυχίες και φοβίες, εμείς οφείλουμε να τα διατηρήσουμε ως μνημεία πίστης και μέρος του λαϊκού πολιτισμού των προγόνων μας.