04. Tống : Ngộ Đạo Thi

1. Nguyên bản chữ Hán cổ của bài thơ :

悟道詩 NGỘ ĐẠO THI

盡日尋春不見春， Tận nhật tầm xuân bất kiến xuân

芒鞋踏遍隴頭雲。 Mang hài đạp biến lũng đầu vân.

歸來笑把梅花嗅， Quy lai tiếu bả mai hoa khứu

春在枝頭已十分。 Xuân tại chi đầu dĩ thập phân.

宋・某尼 Tống . Mỗ Ni

2. Chú thích :

* Tống. Mỗ Ni : là Một Ni cô nào đó ở vào đời Tống.

* Tận Nhật : là Suốt ngày.

* Mang Hài : là Giày được đan bằng bẹ cỏ gai rất chắc rất dai.

* Đạp Biến : là Đi khắp cả.

* Lũng đầu : là Chỗ đĩnh núi nhô ra.

* Khứu : là ngửi, là hửi.

3. Nghĩa Bài Thơ :

Bài Thơ Ngộ Đạo

Suốt cả ngày tìm xuân mà có thấy xuân ở đâu đâu ! Đôi giày cỏ lê khắp nơi đến tận đầu núi nơi mây mù che phủ cũng không thấy xuân ở đâu cả ! Trở về thấy hoa mai nở , cười mà đưa mũi lên ngửi. Ồ, thì ra xuân đang ở trên cành mai đang nở rộ mười phân kia rồi !

Tầm xuân như tầm đạo, đi suốt cả ngày, đi khắp các nơi, đi nát cả giày, cũng không thấy xuân ở đâu cả. Nhưng khi trở về, thấy cành mai đang nở rộ, hương mai thoang thoảng khắp đâu đây, rõ ràng là nàng xuân đang hiện diện trước mắt, đâu cần phải đi tìm chi cho xa xôi. Đạo cũng vậy, đạo ở đâu ? Thưa, Đạo ở ngay bên cạnh ta. Đạo ở ngay trong trái tim ta, không phải đi tìm đâu cho xa xôi cả !

Nho Gia nói : "Vạn vật giai bị ư ngã 萬物皆備於我", có nghĩa là : Muôn việc đều bắt đầu từ cái ta mà ra cả. Còn Đạo Gia thì cho là thân thể người ta là một vũ trụ thu nhỏ, tất cả đều đang vận hành và không ngừng sinh hóa, phản bổn quy chơn 反本為真, trở về cái gốc sẽ tìm thấy chân lý ngay. Còn Phật Gia thì cho là Phật tức tâm, tâm tức Phật 佛即心，心即佛, khỏi phải đi tìm ở đâu cho xa xôi như bài kệ sau đây :

佛在靈山莫遠求， Phật tại Linh sơn mạc viễn cầu,

靈山只在汝心頭。 Linh sơn chỉ tại nhữ tâm đầu.

人人有個靈山塔， Nhơn nhơn hữu cá Linh sơn tháp,

好向靈山塔下修。 Hảo hướng Linh sơn tháp hạ tu.

Dịch nghĩa :

Phật ở tại Linh Sơn, khỏi phải cầu cạnh đâu cho xa xôi. Nhưng Linh Sơn ở đâu ?

Linh Sơn ở ngay trong trái tim của ta đây.

Mỗi người đều có một cái tháp Linh Sơn cả !

Hãy cố gắng mà tu dưới cái tháp Linh Sơn của mình ( là đủ rồi ! ).

Diễn nôm :

Phật ở Linh Sơn chẳng đâu xa,

Linh Sơn ở tại trái tim ta !

Mỗi người đều có Linh Sơn Tháp,

Cứ gắng mà tu dưới tháp nhà !

Đỗ Chiêu Đức

4. Diễn Nôm :