Voorblad > Contracties
Contractie van een woord: Definitie
Een contractie oftewel samentrekking is een proces waarbij er in een woord een klank vervalt of klanken vervallen om het nieuwgevormde woord korter te maken. Hierbij blijft het oorspronkelijke woord enigszins herkenbaar.
Het laten vervallen van een klank of klanken noemt men deletie.
Contractie van naaststaande woorden: Definitie
Een contractie oftewel samentrekking van naaststaande woorden is een proces waarbij een woord in spraak verbonden wordt met het volgende woord en in dat proces vervalt er een klank of vervallen er klanken om het nieuwgevormde samengestelde woord korter te maken. Hierbij blijven de oorspronkelijke woorden enigszins herkenbaar.
Dit proces is een combinatie van assimilatie en deletie.
[aanwijzend voornaamwoord det + persoonsvorm van het werkwoord zeen (zijn); is (is)]
Det is ... (dat is) wordt in het proces van contractie Des ...
Des neet waor! (Dat is niet waar!)
Des zunj. (Dat is zonde.)
Des ein doeëdzunj. (Dat is een doodzonde.)
Men kan de contractie des ook schrijven als de's.
Het lidwoord de hecht zich gemakkelijk aan de volgende voorzetsels, enclitisch, waarbij de medeklinker d opgeheven wordt.
(aan) "aanne, aannen" (aan de)
(in) "inne, innen" (in de)
(op) "oppe, oppen" (op de)
(van) "vanne, vannen" (van de)
ghadj, contractie van gehadj (gehad)
mert, contractie van merkt (markt)
troet, contractie van teroet (eruit)
vrouwmes, contractie van vrouwmins (vrouwmens, vrouw)
boom, contractie van bojem (bodem, zitvlak)
bókseboom (deel van een broek dat het achterwerk bedekt)
smaondes, contractie van 's maondigs ('s maandags)
steensdes, contractie van 's teensdigs ('s dinsdags)
schoonsdes, contractie van 's goondigs ('s godensdags, 's woensdags)
stonderdes, contractie van 's tonderdigs ('s donderdags)
sfriedes, contractie van 's vriedigs ('s vrijdags)
saoterdes, contractie van 's zaoterdigs ('s zaterdags)
sóndes, contractie van 's zóndigs ('s zondags)
Op het blad Persoonlijke voornaamwoorden in de onderwerpsvorm als onderwerp, bij trappen B2, C2 en C2bis, heb ik verschillende contracties opgenomen, zoals ...
(det) "deste bès" (dat je bent) [voegwoord + onderwerp + persoonsvorm]
Vermindering van de consonantcluster: det > dets > t > des
(waat) "waaste zègks" (wat je zegt) [voornaamwoord + onderwerp + persoonsvorm]
Vermindering van de consonantcluster: waat > waats > t > waas
(ofwant) "ofwanste luugs" (alsof je liegt) [voegwoord + onderwerp + persoonsvorm]
Vermindering van de consonantcluster: ofwant > ofwants > t > ofwans